Абай ??нанбаев ?деби кеш сценарий

“Абай-дара, Абай-дана” атты әдеби-сазды кеш.

Мақсаты: Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, ақынның даналығын, рухани асыл мұраларын насихаттап, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. Көркем сөйлеуге , өз бетімен іздене білуге, шығармашылықпен жұмыс істеуге көмектесу.

Көрнекіліктер: Абай портреті, эпиграф жазылған плакаттар, кітап көрмесі, слайд, бейнероликтер.
1-жүргізуші:

Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдырып, аяғын көп шалдырған,

Өлді деуге бола ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған, — деп төрелігін өзі шешкен Абай бүгін жарқын бейнесімен де, жалынды жырымен де бізбен бірге 170 жыл бойы өмір сүріп келеді, мәңгі өмір сүре бермек!
Ол өткен заманның, кешегі түркі дүниесінің соққан тынысы болса да бізге түсінікті, жүрегімізге қонымды Абай –лебі, Абай — үні, ана тынысы — заман тынысы, халық үні. Абайдың жарқын бейнесі, жалынды жыры бізбен бірге мәңгі жасап келеді.
2 — жүргізуші –
Құрметті әдебиет сүйер қауым! Қазақтың біртуар ұлдарының бірі, данышпан ақын, ойшыл, дана ғұламаларының бірі, қазақ әдебиетінің шоқтығы биік ірі тұлғасы Абай Құнанбайұлының шығармашылығына арналған “ Ұлы халықтың — ұлы Абайы ”атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер!

Жүрегін шырақ етіп жандырған кім?

Жырымен жан сусынын қандырған кім?

Өзіне –өзі орнатып ескерткішті,

Мұра қып, кейінгіге қалдырған кім?

Ерте оянып , ойланып , ержеткен кім?

Талабын тас қияға өрлеткен кім?

Құбажан, құрбақан құм, құла қырда,

Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім?

Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?

Арманын атандырып келешекке ,

Біздермен осы күнгі тілдескен кім?

Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім?

Жауына найза сөзін шанышқан кім?

Өзендей құйған барып көк теңізге,

Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

Абай туралы видеоны тамашалайық.

2-жүргізуші
— Әрине, Абай атамыз туралы айта беру артық емес. Бір қарағанда таныс тақырып, таныс бейне секілденгенмен, ол туралы білетініміз тым аз — ау. Ұлылықтың сырына қанық болғымыз келсе, даралықтың қандай болатынын ұғынғымыз келсе, дана Абай әлемін шарлап қайталық, құрметті халайық!

1-жүргізуші: Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845—1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.

2-жүргізуші: Бүгінгі кешіміздің қонақтарының бірі ағайынды Ельнур мен Нұрайдың «Ұлы халықтың- ұлы Абайы» атты презентациясын тамашалайық!

1-жүргізуші: Тамаша, керемет. Рахмет сендерге! Шұғыла, қалай ойлайсың, келесі кезекті Абай атамыздың өлеңдеріне берсек қалай болады?

2- жүргізуші Иә, Аяз! Мен сенімен келісемін. «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы» айдарын Абайдың табиғат лирикасынан бастайық. Кезекті 6 — сынып оқушыларына берейік.

1-оқушы: «Қыс» өлеңі

2-оқушы: «Жазғытұры» өлеңі

3-оқушы: «Күз» өлеңі

1-жүргізуші : Шұғыла, 6 сынып оқушыларының оқыған өлеңдерінен мен шынымен де әр түрлі жыл мезгілінде болып қайтқандай болдым.

2-жүргізуші: Дұрыс айтасың, Аяз! Мен де өзімді дәл солай сезіндім. 6 — сынып оқушыларына көп-көп рахмет!

Ал, ендігі кезекті мектеп-лицейіміздің мақтанышы, Халықаралық байқаулардың жүлдегері, бұлбұлдай сайраған әнші қызымыз Аружанға берсек деп отырмын.

1-жүргізуші: Олай болса, Аружанды «Көзімнің қарасы» әнімен тамашалайық!

2-жүргізуші: Керемет! Аружанға ду қол шапалақ!

1-жүргізуші : Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге көзқарастары терең білінген еңбегі – оның қара сөздері. Абайдың қара сөздері (Ғақлия) – ұлы ақынның сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан.

1-жүргізуші: Кезекті Абайдың қара сөздеріне берсек! Абайдың қара сөздерін ортаға салайық, құрметті қонақтар!

4-оқушы 9 қара сөз

5-оқушы 31 қара сөз

6-оқушы 1 қара сөз

2-жүргізуші: Кешіміздің қадірменді көрермендері! Сіздермен «Абай кім?» атты викториналық сұрақтар ойынын ойнайық

Қонақтармен диолог.

Абайдың өмірі мен шығармашылығына байланысты сұрақтар:

1.Абай алғашқы өлеңдерін қай ақынның атынан жариялап отырды?( Көкбай ).

2. Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім? ( Әлихан Бөкейханов, 1903жылы Петербургте жазған).

3. Абайдың шын аты кім?(Ибраһим).

4.Абайдың қанша күйі бар? Аттарын ата.

( Үш күйі бар: «Тоқжанға», «Май түні», Абайдың желдірмесі»).

5.Абайдың аяқталмаған поэмасы.

(«Әзімнің әңгімесі».)

6.Абай Леермонтовтан қанша шығарма аударған?

(Жиырма жеті шығарма аударған).

7.Абайдың әжесінің және шешесінің аттарын ата.

( Зере, Ұлжан.)

8. Ділдәдән туған балалары.(Ақылбай, Әбдірахман, Мағауия).

9. «Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев» деп атаған кім?

( Ахмет Байтұрсынов).

10.Әйгерім кім? Әйгерімнің шын атын ата.

(Абайдың екінші әйелі, шын аты Шүкіман.)

11.Абай өлеңдер жинағы қай жылы басылып шықты және қай қалада?

( 1909 жылы Петербургта).

12. « Абай жолы» романын кім жазды?( Мұхтар Әуезов).

13. Абай ескерткіші алғаш қай қалада қойылды?

(Алматы қаласында мүсінші- Наурызбай Х)

14.Абай кімге ғашық болды? (Тоқжанға)

15. Шәкәрімнің Абайға қандай туыстық жақындындығы болды?

(Абайдың ағасының баласы.)

1-жүргізуші : Ұлы ақын, ағартушы Абай музыка саласында да айта қалғандай мұра қалдырды. Өзінің асыл өлеңдерін, қара сөздерін қағазға түсіріп, кейінгі ұрпаққа жазып қалдырса, музыка жөнінде оның мұндай мүмкіншілігі болмады. Өйткені, Абай өмір сүрген кезеңде қазақта музыканың жазба мәдениеті жоқ еді, халықтық музыка ауыз дәстүрлік қалыпта еді. Сондықтан Абай әндері де қазақтың басқа халықтық ән-күйлері сияқты, ауыздан-ауызға, заманнан заманға ауыса отырып жетті. Музыка саласында жазба мәдениеттің болмауына қарамастан, Абай әндерінің бізге толық жеткен себебі – олардың халықтың жүрегінде сақталуға сапасы сай келетін шығармалар болғандығында, халық санасынан өшпес орын алғандығында. Абай әндерінің өзгешелігі – мелодиялық, ырғақтық жақтарындағы жаңалықтарында, идеялық мазмұнының ашықтығында. Бұл өзгешелік алғашқы көзде тыңдағандардың бәріне бірдей түсінікті бола қоймады, болмақшы да емес еді.

2-жүргізуші : Мухамадиева Аружанның орындауында «Желсіз түнде жарық ай» әнін қабыл алыңыздар!

1-жүргізуші: Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдарын, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге сия ма айтыңдаршы,

Өлмей тұғын артында сөз қалдырған – демекші

Келесі кезекті мектеп-лицейінің жас ақындарына сөз кезегін берейік.

2-жүргізуші: Иә, бойларында шабыты бар ақындар Абай атаға арнаған өз арнауын оқып берсе. Ең алдымен өзім бастасам деймін, Қазақтың бас ақыны Абай атаға арнау

Айтқазы Шұғыла «Абай атаға арнау»

Елюбай Ельнур «Абайға »

1-жүргізуші: Біздің данышпан ақынымыз Абай Құнанбаев шығармашылығындағы ең өзекті тақырыптардың бірі — қазақ жастарына білім беру, оқыту ісі екені рас. Жастарды оқытудағы мақсат не, балаларына білім бермек болған ата-ананың, үлкендердің көздегені не еді, ал оқуға ұмтылған сол жастардың өздерінің діттегені, алға қойған арман-мұраты қайда жатыр – міне, тура осындай мәселелер ұлы Абайды көп толғандырғаны, барынша тебіренткені даусыз. Мұны ойшыл ақынның «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Ғылым таппай мақтанба» өлеңдерінде айтқан болатын.

7оқушы «Әсемпаз болма әрнеге»

8-оқушы «Ғылым таппай мақтанба»

9-оқушы Жасымда ғылым бар деп ескердім

1-жүргізуші: «Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс»,- дейді Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев

2-жүргізуші: — Орыстар үшін – Пушкин, ағылшындар үшін – Шекспир, грузиндер үшін – Руставели қандай ұлы құбылыс болса, қазақтар үшін Абай да сондай теңдессіз құбылыс (К. Кулиев).

1-жүргізуші: Орыс әдебиетіне зер салғанда, Абайдың назары алдымен Пушкинге ауғаны тегін емес. Пушкин орыс әдебиетіндегі жаңа дәуірдің, қоғамдық мазмұны, тақырып-идеялары мен көркемдік сапасы мүлде жаңа классикалық әдебиеттің басы болды. 1886 жылдан бастап Абай Пушкин шығармаларын қазақ тіліне аударады . Сол Пушкин арқылы Батыс Еуропаның басқа да классиктерін танып білді. Орысша аудармалар арқылы ол ежелгі әдебиетпен де танысты. Абай Пушкиннің ең таңдаулы туындысы «Евгений Онегинді» аса жоғары бағалады, оның жеке үзінділерін бұдан бір ғасырға таяу уақыт бұрын асқан көркемдік шеберлікпен қазақшалап берді. Абай қазақ тіліне аударып, арнайы ән шығарған «Татьяна хаты» халық арасында өткен ғасырдың аяқ кезінде өте кең тарап, ең сүйікті өлеңдердің біріне айналуы орыс ақынының ерте кезден-ақ қазақ халқына етене жақын болып кеткенінің айқын дәлелі. Татьянаның тағдырын қыр елі қазақ қызының, әйелінің тағдырына орайлас сезінді.

Абайдың Пушкиннен аудармасын тамашалаңыздар.

1-жүргізуші: Абайдың Крыловтан алған үлгісі Абай поэзиясын мазмұн, идея, түр жағынан онан сайын тереңдетіп, байытып, сатиралық сарынды күшейтіп, қазақ әдебиетінің реалистік даму жолын кеңейте түседі. Крыловты қазақ жұршылығына өз заманында кеңірек танытқан Абай болды. Крыловтың ”Қарға мен түлкі”, ”Піл мен қанден”, ”Есек пен бұлбұл”, тағы басқа мысалдарын аударды.

2-жүргізуші: Абай Құнанбаев қазақ әдебиеті поэзиясындағы шоқтығы биік, дара да, дана тұлға. Абай қазақ поэзиясының өсіп, гүлденіп, жаңа сапаға жетуіне орасан зор еңбек етті.

1-жүргізуші: Бүгінгі кеш маған ұнады. Шұғыла сенің көңіліңнен шықты ма?

2-жүргізуші: Әрине, маған ұнады. Барлық оқушыларымыз бүгін белсенді болды. Барлықтарыңызға көп-көп рахмет. Олай болса, Абай атамыздың өлеңдерін, аудармаларын, әндерін, қара сөздерін тереңірек білуге ұмтыла берейік. Қош сау болыңыздар.

Источник

«Абай мұрасы — халық ұлағаты» (тағылымды кеш)

Мақсаты:
— Абай шығармашылығын жас ұрпақтың «жүрегіне терең бойлатып», Абайдың жұмбақ әлемінің тылсым сырларына үңілту;
— «Сөз патшасы — өлең» құдіретінің асыл сөз маржандарын бойларына сіңірту, ой — қиялдарын поэзия әлеміне енгізу;
— Ғұлама Абай мұрасын, нақыл сөздерін, философиялық ой — толғауларын насихаттау

1 — оқушы: Армысыздар, қадірменді ұстаздар, әдебиет сүйер қауым,
білім нәріне құмар студенттер!

2 — оқушы: Қазақ халқының ұлы ақыны, әдеби тілінің негізін салушы, аудармашы, сазгер, дана, дара тұлға А. Құнанбаевтың шығармашылығына арналған
«Абай мұрасы — халық ұлағаты» атты тағылымды кешке қош келдіңіздер!
Эпиграф: «Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай біздің ұлттық ұранымыз болуға тиіс».

1 — оқушы: Абай мұрасы — қазақтың ең қасиетті, теңдесі жоқ, алтын қазынасы.
Заман ауысып, уақыт өткен сайын халқымыз ғұлама Абайдың рухани дүниесіне терең бойлап, оның ұлылығының тың қырларын ашып, жаңа сырларына қаныға түседі. Абай өзінің туған халқымен мәңгі — бақи бірге жасайды, ғасырлар бойы қалың елін қазағын жаңа биіктерге, асқар асуларға шақыра береді.

2 — оқушы: Ұлы Абайдың шығармашылығы бүгінгі заман талабына сай қайта түлеп, жыл өткен сайын жаңғырып ұрпақ тәрбиесінде өзіндік үлес қосып келеді.
Слайд: Абайдың Балалық және жастық шағы.
Абайдың аналары (көрініс).

1 — оқушы: Ақын шығармалары — оның қазақ әдебиеті тарихында ерекше орны бар классик ақын екендігін дәлелдейді.
М. Әуезов Абайды «Қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі» деп атауы да жайдан жай емес.

2 — оқушы: 80 — жылдардың орта кезінен бастап Абай ақындық жолға біржола бет бұрады. Бұл кездегі өлеңдері — толысқан ой — сананың жемісі.
Слайд: «Дүние де өзі, мал да өзі,
Ғылымға көңіл бөлсеңіз»
Ғылым, білім туралы көзқарасы
— «Жасымда ғылым бар деп ескермедім»
— «Интернатта оқып жүр»
— «Ғылым таппай мақтанба»
Абай Құнанбаевтың сөзіне жазылған ән: «Есіңде бар ма, жас күнім»

1 — оқушы: Абай – озық мәдениетті насихаттаумен қатар, әлеуметтік — азаматтық санасы өскен, халықтың үлкен қайраткері.
Слайд: «Қалың елім, қазағым,
Қайран жұртым»
Халық, замана, адам
• Сабырсыз, арсыз, еріншек»
• «Адасқанның алды жөн, арты соқпақ»
• «Өлсем орным қара жер»
• «Өлсе өлер табиғат, адам өлмес»

2 — оқушы: Абай жас ұрпаққа айтар ақылы да, уағызы да аз болмаған. Ол халық тәжірбиесін танытқан шындықты айта отырып, жастарды адамгершілік жолға, адал достыққа үгіттейді.
Слайд: «Кемді күн қырық дәурен тату өткіз,
Жетпесе біріңдікін бірін жеткіз»
Махаббат, достық лирикасы
• «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат»
• «Есіңде бар ма жас күнің»
• «Ұяламын дегені көңіл үшін»

Музыкалық номер: Абайдың «Көзімнің қарасы» әні.
1 — оқушы: Абай өзінің поэзиясымен қазақтың көркем әдебиетін өлшеусіз биікке көтерді, әдеби тілді дамытып, қалыптастыруда аса үлкен еңбек сіңірді.
«Көркем сөздің асылы — поэзия» деп жоғары бағалай отырып, ақын мен ақындықтың мұрат — мақсаты жайлы жаңа көзқарасын білдіреді.
Слайд: «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы»
Ақындық, ән, өнер адамы
• «Біреудің кісісі өлсе, қаралы ел»
• «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін»
• «Өлең сөздің патшасы»

2 — оқушы: Абай — сазгер. Оның көп өлеңдері өз әнімен тараған 30 — дан астам әні бар, 3 күйі бар. Бүгінгі таңда нотаға түскен, орындалып жүрген классикалық туындылар.
Слайд: Абай – сазгер.
«Құлақтан кіріп, бойды алар,
Әнді сүйсең, менше сүй»
Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» әні

2 — оқушы: Табиғат лирикасы – Абайдың дүниежүзілік озық поэзиядан алған бір үлгісі.
Ақын неғұрлым данышпан болса, соғұрлым табиғатпен терең араласып, оның құшағына тұтас қамтып алады. Табиғатты адаммен, ортамен барынша байланыстыра көрсетеді.
Слайд: «Табиғат лирикасы»
• «Жаз» (1886 ж)
• «Қыс» (1888 ж)
• «Күз»
1 — оқушы: Абай – данышпан, Абай – кемеңгер. Ол орыс әдебиеті классиктерінің, Европаның бірталай ақындары мен ғалымдарының, ежелгі заман даналарының туындыларымен танысады. Солар арқылы әдеби білімін, дүниетанымын кеңейте түседі.

2 — оқушы: Абай – әдебиеттегі шебер аударма жасаудың үлгісін көрсетті. 70 — 80 шақты аудармалары өзге тілден дәл, нақ аударылған.
Слайд: Ұлылар үндестігі
• А. С. Пушкин және Абай. «Евгений Онегиннен» 8 өлең аударған, көбі – Онегин мен Татьяна хаттары.
• М. Ю. Лермонтов пен Абай.
• Крылов және Абай.
«Татьянаның хаты» өлеңі
Аудармасы — «Құмырсқа мен Шегіртке» (көрініс)
1 — оқушы: Абайдың поэмалары: «Масғұт», «Ескендір», «Әзім әңгімесі».
Бұл поэмалары қазақ өмірінің шындығын суреттеуге құрылмаған. Шығыстық оқиғалар сарынында жазылған. Идеясы – ұстаздық, тәрбиелік ой — мақсаттарға бейімдеп, көпке үлгі көрсету.
Слайд: «Масғұт» поэма – достықты қадір тұтады, ер мен әйел теңдігін жақтайды.
«Ескендір» поэмасы (көрініс)

2 — оқушы: Абайға дейін қазақ әдебиетінде болмаған үлгі – ол Абайдың қара сөздері.
Абайдың қара сөздері – көркем шығарма түрінде емес, ақынның өмір сабақтары туралы ойларын, содан туындайтын даналық, философиялық түйіндерді жинақтаған публицистикалық үлгіде жазылған ақыл — өнеге, өсиет, ғибрат сөздер. Жалпы қара сөздер саны 46. Оның 46 — сы аяқталмаған. Абайдың қара сөздері өз кезі үшін де, бүгін де бағасы зор.
Абайдың 17 қара сөзі (көрініс)
1 — оқушы: Абайдың шығармашылығын аса жоғары бағалаған А. Байтұрсынов: «Абай – қазақтың бас ақыны. Онан асқан бұрын — соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ» деп жазды.

2 — оқушы: Парасатты болып туған,
Шыңғыстаудың Абайы.
Ән мен жырын мұра қылған,
Сарыарқаның Абайы.
Нақылымен сана құйған,
Қазағымның Абайы.
Ақылымен дана болған,
Бүкіл әлем Абайы!

1 — оқушы: Құрметті, әдебиет сүйер қауым! Абайдың шығармашылығына арналған тағылымды кеш соңына жетті. Поэзия әлемінде келесі кездескенше қош, сау болыңыздар!

Источник

«Абайды оқы, таңырқа…» әдеби-сазды кеш.

Ашық сабақтар
Nurzya
24.01.2016
1
1
23351

Мақашева Нұрзия Сағындыққызы
Жамбыл облысы Шу ауданы Қонаев ауылы
Төле би атындағы орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

«Абайды оқы, таңырқа…» әдеби-сазды кеш.

Мақсаты:
Ұлы ақын Абай шығармашылығын ата мұрамыз ретінде қабылдап, жаңа буын жас ұрпаққа танытып, терең меңгерту.
Түрі: Әдеби-сазды кеш.
Көрнекілігі: Көрме, интерактивті тақта, Абай туралы фильмнен үзінділер,презентация

Жоспары:
1.   Алғы сөз.
2.   І бөлім – Абай туралы.
3.   ІІ бөлім – Абай өлеңдері.
4.   ІІІ бөлім – Абай аудармалары.
5.   VІ бөлім – Абайдың қарасөздері.
6.   V бөлім – Абайдың әндері.
7.   Қорыту.

(Абайдың дүниеге келуі туралы шағын киносюжет көрсетіледі.
Артынан Абайдың әні жай ойнай бастайды, экраннан Абайдың портреті шығады. Портреттің астында «Жүрегімнің түбіне терең бойла, Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла» (Абай) –деген сөз жазылып тұрады. Сахына сыртынан Ж.Жабаевтің өлеңі оқылады.
Мынау тұрған Абайдың суреті ме?
Өлең сөздің ұқсаған құдіретіне.
Ақыл, қайрат, білімді тең ұстаған,
Қарсы келер Абайдың кім бетіне.
Экраннан кештің тақырыбы, мақсаты ашылады.)
Жүргізуші:
— Армысыздар, құрметті көрермен қауым! «Абайды оқы, таңырқа…» атты әдеби-сазды кешімізге хош келдіңіздер! Бүгінгі кешімізді өткізудегі негізгі мақсатымыз: Ұлы ақын Абай шығармашылығын ата мұрамыз ретінде қабылдап, жаңа буын жас ұрпаққа танытып, терең меңгерту.
Бұл шара «Тіл мерекесі» аясында ұйымдастырылып отырғандықтан, тілі басқа, тілегі бір әр халықтың ұлы ақындары Абай, Пушкин, Лермонтов, Гете шығармашылығындағы рухани тамырластықтың, үндестіктің шеңберінде өткізіледі. Бүгнгі кешімізде қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде Абай өлеңдері оқылып, әндері айтылып, көріністер тамашалайсыздар.
Ендеше кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер!
І бөлім – Абай туралы
– Абай — қазақ даласын надандықтың айсыз қараңғы түні бүркеп, тұншықтырып тұрған кезде, еліне дем болуға, қараңғы жерге нұр болуға ағып түскен жарық жұлдыз. Ол мың қырлы, мың тәлімі бар ұлы ақын. Осы уақытқа дейін Абай туралы қанша айтылып, қанашама зертеу жұмыстары жазылып келсе де, ол әлі талай тың жұмыстарға негіз болмақ. Осы орайда Абайды сан зерттеген М.Әуезов былай деген: «Абай – терең теңіз, алып мұхит. Абайды таныған сайын, оның түбіне маржандарын алу үшін сүңіги беруің керек, сүңіги беруің керек. Ал мен оның бетін ғана қалқыдым.» М.Әуезовтен бастап қазақ ақын-жазушыларының кейінгі ұрпағында Абайға соқпай өткені жоқ. Осы ақындардың Абай Құнанбайұлы туралы өлеңдерін тыңдап көрелік.
1. «Шын хакім, сөзің асыл, баға жетпес» Мағжан Жұмабаев — Жетпісбай Тұтқабай 6 а сын
2. «Абайға» С.Дөнентаев – Мустафаева Халима 11 б сынып
3. «Тіл кестесін үйреткіш Абай бізге» Иса байзақұлы – Зүбайділдә Айсұлу 8 ә сынып
ІІ бөлім – Абай өлеңдері.
— Абай Құнанбайұлы өлеңді 14 жасынан жаза бастады, бірақ ол өлеңдері қалжың, сықақ өлеңдер болды. Ол ақындыққа ұзақ мойын бұрған жоқ. Ақын атануды намыс та көрді. Өйткені ол заман ақындарының беделі, қадірі болмады. Абай өзі де олар туралы былай дейді:
Қазаққа өлең деген бір қадірсіз
Былжырақ ақындары түк ақылсыз.
Ескі бише отырман бос мақалдап,
Ескі ақынша мал үшін тұрман зарлап.
Тек 80 жылдары 35 жастан асқаннан кейін, өлең туралы көзқарасын өзгерте бастайды. Осы уақытқа дейін оның өлеңдері өз замандасы «Көкпай» атынан танылып жүрді. Бір отырыста ол Көкбайға «Сен соғымыңа бір ту бие ал, мен енді өлеңімді өзіме алайын» — деген екен. Осыдан бастап бастап Абай ақындыққа біржола бет бұрады.
Өлең — сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиынннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы. -деп өлең сөзге жоғарғы баға беріп, төрге шығармақ түгілі, таққа отырғызды. Ақындық мақсатын айқындап, өлең сөз арқылы халыққа қызмет етуге бел байлайды. Осы тұрғыда Абайдың «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» өлеңін тыңдайық.
Абай өлеңдерінің тілі көркемдіктің ең жоғарғы дәрежесіне айналады. Сөзі аз, мағынасы көп терең Абай сөздері жалпы адамның түсінуіне ауыр екні рас. Бірақ ол ауырлық Абайдың жаза алмағанынан емес, тыңдаушылардың түсінерлік дәрежесінің төмендігінен. Өз уақытында тыңдаушы таппаған Абай Құнанбайұлы талай қүйінеді. Бүгінгі таңда біз Абай арман еткен көзі ашық, көкірегі ояу қазақпыз. Ендеше Абай өлеңдерінен өз дәрежесінде қабылдай білуге міндеттіміз. Кезекті ұлы ақынның өз өлеңдеріне берейік.
1. Қазақ тілінде – «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» Темірхан Айғаным 10 а сын
2. Орыс тілінде — «Күз» Вахрикаева Лема 7 в сынып
3. Ағылшын тілінде — «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» Халилов Халил 11 б сын
ІІІ бөлім – Абай аудармалары.
Абай бар жоғы 4 жыл мұсылманша 3 ай орысша оқыған екен. Соған қарамастан өзінің талабы мен зеректілігі, зор еңбегінің арқасында ана тілін басқа араб, парсы, түрік тілдерін игерген. Соның ішінде Абайдың орыс тіліне ықыласы ерекше болған. Бұл қызығушылығын Петербургтен жер аударылып келген жас төңкерісшіл Михаэлис шыңдай түсті. Олардың қалай танысқанын тамашалайық.
Көрініс «Кітапханада»
— Михаэлистің көмегімен Абай орыс, батыс әдебиетімен терең таныса бастайды. «Дүниеге көзімді ашқан — Михаэлис» -деген екен досына риза болған Абай. Ол орыс классиктері Пушкин, Лермонтов, Салтыков-шедрин, Некрисов,Толстой шығармаларын оқып білумен қатар, олардың шығармаларын қазақ тілінде аударған. Сол арқылы қырдағы қалың қазаққа Европа мәдениетінің есігін ашқан.
Алғашқы танысқан орыс ақыны Александр Сергеевич Пушкин болды. Оның «Евгений Онегині» Абай көңіліне тіпті жақын келеді. Осы шығармадан үзінділер күйінде 8 өлең аударды. Бұл өлеңдердің ішінде «Татьяның сөзі» қазақ даласының ән болып таралды.
Татьянаның хатын орыс, қазақ (ән) тілдерінде естиміз.
1. Орыс тілінде — «Татьянаның хаты» Гусеинова Г. 11 б сынып
2. Қазақ тілінде – «Татьяна сөзі» Нұрғалиева А. 8 а сынып
— Абай Құнанбайұлының аудармашы ретінде шеберлігі сонда, кей аудармалары тың өлеңнен артық шығып жатты, Сөзбе-сөз аударма дейміз бе, аналитикалық аударма дейміз бе, жоқ еркін аударма дейміз бе, осы тәсілдердің бәрін шебер пайдаланған. Сонай аудармалардың бірі «Қараңғы түнде тау қалғып өлеңі». Бұл өлеңді Абай орыстың ұлы ақыны Михаил Юрьевич Лермонтовтан аударады. Ал Лермонтов болса немістің ақыны Гетеден аударған екен. Үш елдің үш ұлы ақындары Гете — Лермантов — Абайдың өмірі мен шығармашылығында, дүниетанымы мен көзқарастарында көп ұқсастық, үндестік байқалады. Осы аударманың да ерекше сәтті шығуының да сыры осы болса керек. Ендеше осы өлеңді үш тілде тыңдап көрейік.
1. Неміс тілінде – Қуат Дияна 8ә сынып
2. Орыс тілінде — Ширинова Гулистан 7 б сынып
3. Қазақ тілінде — Бакеева Аигерім 5б сынып
— Орыс ақындары Пушкин, Лермонтовтан басқа ерекше мән беретін аудармалар Крыловтың мысалдары. Шаншып алма ашшы тіл, ызалы күлкі, кекесін Абайдың өз шығармаларында да жиі қолданылады. Крыловтың әшкерелеушілік рухы өзіне жақын сезілгендіктен, оның 13мысалын аударды. Сол мысалдардың бірін тамашалап көрейік.
1. «Шегіртке мен құмырысқа» мысалы (ағылшын тілінде көрініс). 6 а сынып
2. Орыс тілінде — Самсонова Катя 7 б сынып
3. Қазақ тілінде — Айтбай Дана. 4 а сынып
ІV бөлім – Абайдың қарасөздері.
— Өз мысалдардарында көрсетілген адам бойындағы кемшіліктермен Абай өмір бойы күресіп келді. Қазақ халқының бойындағы надандық, шенқұмарлық, жалқаулық, енжарлық сияқты қасиеттер ызасын келтірді. Осы күрес жолында өз өлеңдерін қару етіп пайдаланды. Бірақ ол кезде Абай сөзіне құлақ салушылар аз болғанын
Ағайын бек көп.
Айтамын ептеп,
Сөзімдң ұғар елім жоқ.
Немесе
Жан көрінбес көзіме.
Арғын, найман жиналса,
Таңырқаған сөзіме.
Қайран сөзім қор болды,
Тобықтының езіне. -деген өлең жолдарынан байқай аламыз.
Абайдың күрестен беті қайтып, ендігі кезекте басқа жолды таңдауды ұйғарғады.
Өзім де басқа шауып, төске өрледім,
Қазаққа қара сөзге дес бермедім.
Еңбегімді білерлік еш адам жоқ.
Түбінде тыныш жүргенді жек көрмедім. –деп қартайған шағында тыныштықты қалап, тек ақылшы, кеңесші болғысы келеді. Жастармен әңгіме үстінде өткізген уақытын өмірінің ең жақсы сәттері деген екен. Осы мақсатта өзінің бір алуан шығармалары «Қара сөздерін» жаза бастайды. Абайдың 45 қара сөзі бар. Енді соларға тоқтап өтелік. 17 қара сөзді әр тілде тыңдап көрейік.
1. Қазақ тілінде — қазақша (көрініс) 6ә сыныбы
2. Орыс тілінде — Шлыков Данил 8 в сынып
3. Ағылшын тілінде – Ширинова Азиза10 б сынып
Ұлы Абай сабағы бізді кең өріс, жаңа белестерге бастайды. Оның шығармаларын қайталап оқыған сайын өзің рухани толыса түсуімен бірге, туған әдебиетіңе тереңірек үңіліп, оның келешек көкжиегінің алыс қиырына көз саласың.
Бүгінде Абайдан талай ұрпақ өрбіді. Шөбересінің өзі 80 келіп отыр екен.
Осы Гүлзипа Исраилқызының өлеңіне кезек берейік.
«Мәңгілік мәуелі» -Арыстанқұлов Алмаз 5 а сынып
V бөлім – Абайдың әндері.
Абай туралы айтып отырып, оның тағы бір қыры – сазгерлігі туралы айтпасақ болмас. Ақын өз өлеңдеріне ән де шығарып таратқан. Ол әндерінің ерекшелігі ойшыл адамның мұңды сырын шертуіне лайықтап жазған.
Бүгінгі кешімізді ұлы ақынымыздың сыршыл әндерімен аяқтағымыз келіп отыр.
1.   «Көзімнің қарасы» — Темірхан Айғаным 8 а сынып
2.   «Айттым сәлем, Қаламқас» — Ширинова Азиза 10 б сынып
3.   «» әуені флейтада – Лея Шлыкова 8 б сынып
4.   «Желсіз түнде жарық ай» — Анарбек Аружан 8 ә сынып
VІ Қорыту.
Абай — мың қырлы, мың тәлімі бар ақын. Бүгінгі кешімізде сол мың қырының бірерін ғана өзімізше түсініп, әңгіме етпек болдық. М.Әуезовтің өзі Абай дариясының тек бетін қалқыдым десе, біз тек сол дарияның жағасына қана келдік. Ал сол даряның інжу-маржандарын теретін болашақ ғалымдар, ақын-жазушылар сендердің ішітеріңде отыр деп үміттенеміз.
Осымен «Абайды оқы, таңырқа…» атты әдеби-сазды кешіміз аяқталды. Назар қойып тыңдағандарыңызға көп рахмет. Хош сау болыңыздар!

Источник

«Абай
дана, Абай дара қазақта»

ӘДЕБИ
КЕШ

Шараның
мақсаты: Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, шығармаларына шолу
жасау, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. Сөз өнерінің қыр – сырымен
таныстыру. Көркем сөйлеуге, шәкірттерді адамгершілікке, табиғат әсемдігін
түсінуге, қасиетті нәрселерді қадір тұтуға тәрбиелеу. Сөйлеу мәдениетін
қалыптастыру, эстетикалық тәрбие беру.

Әдіс- тәсілі: Сұрақ-
жауап, баяндау, түсіндІру, өлең оқу, ән айту, презентация көрсету.

Көрнекілігі:
Абай портреті, кітаптар, шығармалары, қанатты сөздер, фотослайдтар.

Кіріспе
сөзі: Құрметті оқушылар! Бүгінгі « Абай- дана, Абай- дара
қазақта» атты әдеби кешіміз қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының
шығармашылығына арналады. Бұл кеште Абайдың өлеңдері, әндері мен
шығармаларының үзінділерімен танысасыздар.

1-жүргізуші: Жүрегін
шырақ етіп жандырған кім?

Жырымен жан сусынын қандырған кім?

Өзіне –өзі орнатып ескерткішті,

Мұрағып, кейінгіге қалдырған кім?

Ерте оянып , ойланып , ержеткен кім?

Талабын тас қияға өрлеткен кім?

Құбажан, құрбақан құм, құла қырда,

Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?

2-жүргізуші:Соқтықпалы,
соқпақсыз жерде өскен кім?

Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?

Арманын атандырып келешекке ,

Біздермен осы күнгі тілдескен кім?

Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім?

Жауына найза сөзін шанышқан кім?

Өзендей құйған барын көк теңізге,

Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

1-оқушы: Өмірбаян.

Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы 1845 жылы Семей өңірінің қазіргі Абай
ауданындағы Шыңғыстау бөктерінде дүниеге келген. Абайдың шын аты Ибраһим. Әжесі
еркелетіп «Абай» деп атап кеткен. Абайдың ата-тегі, тәрбиеленіп шыққан ортасы
Тобықтының шынжыр балақ, шұбар төс, ауқатты отбасы болған.Әкесі Құнанбай
аға сұлтан,болыс болса, аталары Өскенбай, Ырғызбай атақты, әйгілі билер
болған.Болашақ ақын жас кезінен өлең , әңгімеге әуес болып , әжесі Зере мен
анасы Ұлжан аңыз- әңгімелерін барлық ынтасымен тыңдайтын. Ауыл молдасынан
арабша сауат ашқан Абайды әкесі он екі жасында Семейге оқуға жібереді. Абай
Ахмет- Ризаның медресесінде оқыды. Медреседе араб, парсы тілдерін жақсы
меңгереді. Шығыс ақындары Низами, Сағди, Фзули, Хафиз шығармаларымен танысады.
Медреседе оқып жүріп, үш ай «Приходская школада» орысша оқиды.

2-оқушы:
Абай туралы сөз.

Ибраһим мырзаның тұрағы қазақ іші болғандықтан , қадірі азырақ білінді.
Олай болмағанда данышпан , хакма философ кісі еді. Қор елде туды
да, қорлықпен өтті.

Шәкәрім

Қазақтың бас ақыны Абай Құнанбаев . Онан асқан бұрынғы –соңғы
заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ.

Ахмет
Байтұрсынұлы.

Абай лебі , Абай үні , Абай тынысы-заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің
де үнге қосылып , жаңғырып, жаңа өріс алып тұр.

Мұхтар Әуезов.

Абай өз заманынан анағұрлым биік тұрған ақын еді.

Ғабит
Мүсірепов.

Орыстар үшін-Пушкин, ағылшындар үшін –шекспир, грузиндер үшін -Руставели….
қандай ұлы құбылыс болса, Абай да қазақтар үшін сондай теңдессіз
құбылыс.

Қайсын
Кулиев.

Абай әлемге ашылған терезе еді, оның жаны жаңарып жатқан дүниенің алыстағы
сарынын сезе білді…. Гете мен Толстой сынды көптеген заңғар гуманист
тұлғалардың далалық бауырласы екенін таныттты.

Шыңғыс
Айтматов.

Абайды таныту арқылы
біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің
ұлтттық ұранымыз болуы тиіс.

Нұрсұлтан Назарбаев

3-оқушы:
«Көзімнің қарасы» әнін тыңдаймыз.

4-оқушы: Абай
қазақ тіліне А. С. Пушкиннің, Ю. М. Лермонтовтың, Л. Н Толстойдың, Салтыков
–Шедриннің, Гетенің шығармаларын қазақшаға аударды.

5-оқушы:
Абайдың шығармалары.

Поэмалары: «Ескендір», Масғұт», «Әзім әңгімесі»,
45 қара сөзі, өлеңдері бар. 17 қара
сөзіне тоқаталады.

6- оқушы:«Өлең
– сөздің патшасы , сөз сарасы»

7-оқушы: «Жасымда
ғылым бар деп ескермедім»

8-оқушы: «Ғылым
таппай мақтанба»

9-оқушы: «Әсемпаз
болма әрнеге»

Ән «Желсіз түнде жарық ай»

1-жүргізуші:

Сұрақтар Абай
шығармашылығына байланысты.

1.Абай алғашқы өлеңдерін қай ақынның
атынан жарияланып отырды?( Көкбай ).

2. Абай туралы ең алғаш мақала
жазған кім?( Әлихан Бөкейханов, 1903жылы Петербургта жазған).

3. Абайдың шын аты кім?(Ибраһим).

4.Абайдың қанша күйі бар? Аттарын
ата.( Үшкүйі бар: «Тоқжанға», «Май түні», Абайдың желдірмесі»).

5.Абайдың аяқталмаған
поэмасы.(«Әзім әңгімесі».)

6.Абай Леермонтовтан қанша
шығарма аударған?(Жиырма жеті шы,арма аударған).

7.Абайдың әжесінің және шешесінің
аттарын ата.( Зере, Ұлжан.)

8. Ділдәдән туған
балалары.(Ақылбай, Әбдірахман, Мағауия).

9. «Қазақтың бас ақыны
-Абай Құнанбаев» деп атаған кім?( Ахмет Байтұрсынов).

10.Әйгерім кім? Әйгерімнің шын
атын ата.(Абайдың екінші әйелі, шын аты Шүкман.)

11.Абай өлеңдер жинағы қайжылы
басылып шықты және қай қалада?( 1909 жылы Петербургта).

12. « Абай жолы» романын кім
жазды?( Мұхтар Әуезов).

13. Абай ескерткіші алғаш қай
қалада қоыйлды?(Алматы қаласында мүсінші-Х. Наурызбай.)

14.Абай кімге ғашық болды?
(Тоқжанға)

15. Шәкәрімнің Абайға
қандай туыстық жақындындығы болды?(Абайдың ағасының баласы.)

2-жүргізуші:
Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдарын, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге сия ма айтыңдаршы,

Өлмей тұғын артында сөз қалдырған.

Ән « Қараңғы түнде тау қалқып»

Источник

Ақмола облысы Бурабай ауданының
Ә.Ы. Досов атындағы ОМ қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Қазтаева А.С.

Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай дайындалған “Ұлы халықтың — ұлы Абайы” атты әдеби-сазды кеш.

Мақсаты– Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, ақынның даналығын, рухани асыл мұраларын насихаттап, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. Көркем сөйлеуге , өз бетімен іздене білуге , шығармашылықпен жұмыс істеуге көмектесу.

Көрнекіліктер: Абай портреті, эпиграф жазылған плакаттар, кітап көрмесі, слайд, бейнероликтер.
1-жүргізуші:

Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдырып, аяғын көп шалдырған,

Өлді деуге бола ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған, — деп төрелігін өзі шешкен Абай бүгін жарқын бейнесімен де, жалынды жырымен де бізбен бірге 175 жыл бойы өмір сүріп келеді, мәңгі өмір сүре бермек!
Ол өткен заманның, кешегі түркі дүниесінің соққан тынысы болса да бізге түсінікті, жүрегімізге қонымды Абай –лебі, Абай — үні, ана тынысы — заман тынысы, халық үні. Абайдың жарқын бейнесі, жалынды жыры бізбен бірге мәңгі жасап келеді.
2 — жүргізуші –
Құрметті әдебиет сүйер қауым! Қазақтың біртуар ұлдарының бірі, данышпан ақын, ойшыл, дана ғұламаларының бірі, қазақ әдебиетінің шоқтығы биік ірі тұлғасы Абай Құнанбайұлының шығармашылығына арналған “ Ұлы халықтың — ұлы Абайы ”атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер!

Жүрегін шырақ етіп жандырған кім?
Жырымен жан сусынын қандырған кім?
Өзіне –өзі орнатып ескерткішті,
Мұра қып, кейінгіге қалдырған кім?
Ерте оянып , ойланып , ержеткен кім?
Талабын тас қияға өрлеткен кім?
Құбажан, құрбақан құм, құла қырда,
Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім?
Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?
Арманын атандырып келешекке ,
Біздермен осы күнгі тілдескен кім?
Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім?
Жауына найза сөзін шанышқан кім?
Өзендей құйған барып көк теңізге,
Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

1-оқушы: Сахнаға Абай шығады. Рамазанов Айдын:

Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.
Соқтықпалы , соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма.
«Көзімнің қарасы» әнін орындайды.

2-жүргізуші –
— Әрине, Абай атамыз туралы айта беру артық емес. Бір қарағанда таныс тақырып, таныс бейне секілденгенмен, ол туралы білетініміз тым аз — ау. Ұлылықтың сырына қанық болғымыз келсе, даралықтың қандай болатынын ұғынғымыз келсе, дана Абай әлемін шарлап қайталық, құрметті халайық!

1.Абай кім?(бейнеролик) қонақтармен диолог.

Абайдың өмірі мен шығармашылығына байланысты сұрақтар:

1.Абай алғашқы өлеңдерін қай ақынның атынан жарияланып отырды?( Көкбай ).

2. Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім?( Әлихан Бөкейханов, 1903жылы Петербургта жазған).

3. Абайдың шын аты кім?(Ибраһим).

4.Абайдың қанша күйі бар? Аттарын ата.( Үшкүйі бар: «Тоқжанға», «Май түні», Абайдың желдірмесі»).

5.Абайдың аяқталмаған поэмасы.(«Әзім әңгімесі».)

6.Абай Леермонтовтан қанша шығарма аударған?(Жиырма жеті шығарма аударған).

7.Абайдың әжесінің және шешесінің аттарын ата.( Зере, Ұлжан.)

8. Ділдәдән туған балалары.(Ақылбай, Әбдірахман, Мағауия).

9. «Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев» деп атаған кім?( Ахмет Байтұрсынов).

10.Әйгерім кім? Әйгерімнің шын атын ата.(Абайдың екінші әйелі, шын аты Шүкіман.)

11.Абай өлеңдер жинағы қайжылы басылып шықты және қай қалада?( 1909 жылы Петербургта).

12. « Абай жолы» романын кім жазды?( Мұхтар Әуезов).

13. Абай ескерткіші алғаш қай қалада қойылды?(Алматы қаласында мүсінші- Наурызбай Х)

14.Абай кімге ғашық болды? (Тоқжанға)

15. Шәкәрімнің Абайға қандай туыстық жақындындығы болды?(Абайдың ағасының баласы.)

Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845—1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.

Презентация «Ұлы халықтың- ұлы Абайы»

Енді сөз кезегін мектебіміздің кітапханашысы Исина Жібек Қалиасқарқызына береміз.

Абай бір жағынан шығыс классиктері Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Науаи, Физули, Жәми тағы басқаларды оқыса, екінші жағынан А. С. Пушкин, А.И. Герцен, М.Е. Салтыков-Щедрин, Н.А. Некрасов, М.Ю. , Л.Н. Толстой, И.А. Крылов, Ф.М. Достоевский, И.С. Тургенев, Н.Г. Чернышевский мұраларын оқып, терең таныс болған, Батыс әдебиетінен Гете, Дж. Байрон сияқты ақындарды оқып, Дрепер, Спиноза, Спенсер, Льюис, Дарвин сынды ғалымдардың еңбектерін зерттейді.

2. «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы» айдарын Абайдың табиғат лирикасынан бастайық.

1-оқушы: Щербаков Юра «Қыс»

2-оқушы: Ракишева Алина «Жазғытұры»

3-оқушы: Степанова Валентина «Күз»

Қара сөздері

Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге көзқарастары терең білінген еңбегі – қара сөздері. Абайдың қара сөздері (Ғақлия) – ұлы ақынның сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн, тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне зор салған.

4- оқушы: Сапарбеков Ілияс «19 қара сөз»

5-оқушы: Жазық Алтынай «45 қара сөз»

6-оқушы:Гапченко Ирина «7 сөз»

Ұлы ақын, ағартушы Абай музыкалық саласында да айта қалғандай мұра қалдырды. Өзінің асыл өлеңдерін, қара сөздерін қағазға түсіріп, кейінгі ұрпаққа жазып қалдырса, музыкалық жөнінде оның мұндай мүмкіншілігі болмады. Өйткені, Абай өмір сүрген көзеңде қазақта музыканың жазба мәдениеті жоқ еді, халықтық музыка ауыз дәстүрлік қалыпта еді. Сондықтан Абай әндері де қазақтың басқа халықтық ән-күйлері сияқты, ауыздан-ауызға, заманнан заманға ауыса отырып жетті. Музыка саласында жазба мәдениеттің болмауына қарамастан, Абай әндерінің бізге толық жеткен себебі – олардың халықтың жүрегінде сақталуға сапасы сай келетін шығармалар болғандығында, халық санасынан өшпес орын алғандығында. Абай әндерінің өзгешелігі – мелодиялық, ырғақтық жақтарындағы жаңалықтарында, идеялық мазмұнының ашықтығында. Бұл өзгешелік алғашқы көзде тыңдағандардың бәріне бірдей тұсінікті бола қоймады, болмақшы да емес еді.

7-оқушы:Проданова Ксения «Әсемпаз болма әрнеге»

8-оқушы:Серікбаев Орынбек «Ғылым таппай мақтанба»

9-оқушы: Жазық Алтынай «Сегіз аяқ»

11- оқушы: Шарипов Амир «Сабырсыз, арсыз, еріншек»

12- оқушы: Астапенко Полина «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы»

13- оқушы: Құрманғалиева Әсел «Білімдіден шыққан сөз»

14-оқушы: Тиесова Валентина « Сенбе жұртқа тұрса да қанша мақтап»

15- оқушы: Егорин Анатолий «Не верь разным людям»

Орыс тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Байтемірова Динара Науанқызына сөз береміз.

Абай құнанбаевтың музыкалық мұрасы туралы музыка пәнінің мұғалімі Жұмағұлова Жадыра Жамбылқызына сөз береміз.

Гультяева Марияның орындауында «Желсіз түнде жарық ай» әні.

2-жүргізуші: Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдарын, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге сия ма айтыңдаршы,

Өлмей тұғын артында сөз қалдырған.

«Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс»,- дейді Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев.

— Орыстар үшін – Пушкин, ағылшындар үшін – Шекспир, грузиндер үшін – Руставели қандай ұлы құбылыс болса, қазақтар үшін Абай да сондай теңдессіз құбылыс (К. Кулиев).

2. жүргізуші: Абай Құнанбаев қазақ әдебиеті поэзиясындағы шоқтығы биік, дара да, дана тұлға. Абай қазақ поэзиясының өсіп, гүлденіп, жаңа сапаға жетуіне орасан зор еңбек етті. Ақын жас ұрпаққа терең ойға толы. Алуан өлеңдер үлгісін қалдырды.

Абай туралы (кітаптар, мақалалар, фильмдер т.б.):

«Абайдың өмірбаянына қосымша материалдар» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. “Абай Құнанбайұлының шығармаларының” 1940 жылы шыққан 2 томдық жинағының 2 томында жарық көрді.

«Абай (Ибраһим) Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы» — («Жизнь и творчество Абая (Ибрагима) Кунанбаева»), Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Абай Құнанбаевтың «Лирикалары мен поэмалары» атты 1940 ж. «Художественная литература» баспасынан орыс тілінде жарық көрген жинағына жазған алғы сөзі. Кітап Л. Соболевтің редакторлығымен шыққан.

«Абай – қазақтың ұлы ақыны» — Мұхтар Әуезовтің туындысы (Б. Кенжөбаевпен бірге). Абайдың туғанына 100 жыл толуына байланысты 1945 ж. жарық көрген.

«Абай аулында» — Мұхтар Әуезовтің балалық шағына арналған көркем туынды. Авторы Т. Жұртбаев. 1987 ж. «Жалын» баспасынан жарық көрген.

«Абай ақындығының айналасы» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. «Әдебиет майданы» журналының 1934 ж. 11-12-санында, сол жылы «Социалды Қазақстан» газетінің 30 желтоқсандағы нөмірінде жарияланды.

«Абай елі» — альбом-шежіре. Абайдың 150 жылдық мерейтойына орай 1994 ж. «Өнер» баспасынан шыққан.

«Абай елінде өткізілген мереке» — Мұхтар Әуезовтың очеркі. Мұхтар Әуезовтың очеркі. Ұлы Абайдың 100 жылдық мерейтойында көрген-сезген жайлардан туған ойларын жазған. Очерк «Қазақ елі» журналынын 1945 жылғы 3-4-санында, кейін Мұхтар Әуезовтың 20 томдық шығармалар жинағында (18-кітап, 1985) жарияланды.

«Абай еңбектерінің биік нысанасы» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Абайдың туғанына 100 жыл толуына байланысты жазылып, алғаш рет «Социалист Қазақстан» (18. VIII. 1945), «Ленин туы» (23. VIII. 1945), «Алтай большевигі» (26. VIII. 1945) газеттерінде жарияланды.

«Абай жайын зерттеушілерге» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Семей облыстық «Екпінді» газетінің 1940 жылғы 17 шілде күнгі санында жарияланған.

«Абай жолы» (мақала) — («Путь Абая»), Мұхтар Әуезовтың шағын мақаласы. «Литературная газетада» 1954 ж. 13 қарашада шыққан.

«Абай жолы» эпопеясының поэтикасы және оның жазылу тарихы» — монографиялық зерттеу. Авторы З. Ахметов. 1984 ж. орыс тілінде «Ғылым» баспасынан жарық көрген.

«Абай жолы» эпопеясының тарихи негіздері» — монография. Авторы Л. Әуезова. 1969 ж. орыс тілінде «Ғылым» баспасынан жарық көрген.

«Абай Құнанбаев творчествосын зерттеудің маңызды мәселелері» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Алғаш рет 1954 жылы «Қазақстан мұғалімі» газетінің 1 шілдедегі санында жарияланды.

«Абай Құнанбаев қазақ халқының ақыны және ағартушысы» — (10. VIII. 1945) газетінде жарияланған. Мақалада Абайдың ақындық өмір жолымен қалың окырманды таныстыру мақсат тұтылып, негізінен өмірбаяндық деректер қамтылған.

«Абай Құнанбаев» (150 жылдық мерейтойына) — Мұхтар Әуезовтің ғылыми еңбектерінің жинағы. Абайдың 150 жылдық мерейтойына байланысты «Санат» баспасынан 1995 ж. жарық көрген.

«Абай Құнанбаевтың 100 жылдық мерейтойына әзірлік жөніндегі ойлар» — Мұхтар Әуезовтің 1940 ж. жазған мақаласы Ә. Тәжібаевпен біріге).

«Абай» (деректі фильм) — деректі фильм. 1954 ж. Алматы киностудиясы шығарған.

«Абай» (диафильм) — диафильм. 1956 ж. Мәскеу «Диафильм» студиясы шығарған.

«Абай» (жарнама кітапша) — осы аттас операның қойылымына арналған орыс тіліндегі жарнама кітапша. 1958 ж. Қазақ КСР Мәдениет министрлігі шығарған.

«Абай» (кинодрама) — жазушының кинодрамасы. Қолжазба жазушы мұрағатында сақтаулы (№141-папка), араб әрпімен жазылған, көлемі 53 бет.

«Абай» (М. Әуезовтың зерттеу еңбегі) — Мұхтар Әуезовтың 1933 ж. жазған зерттеу еңбегі. «XIX ғасыр мен XX ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің оқу құралына» енген.

«Абай» (әдеби журнал) — 1918 ж. Мұхтар Әуезов негізін салған (Ж. Аймауытовпен бірге) әдеби журнал. С. Шикібаев ұйымдастырған «Уақ қарыз серіктестігінің» демеуімен 12 саны жарық көрген.

«Абай» (әдеби сценарий) — жазушының әдеби сценарийі. Автор Абайдың ақындық өнepiн суреттеуді шәкірт ақындар шығармашылығымен қатар өрбітуді мақсат еткен.

«Абай» және «Абай жолы» романдарының жазылуы туралы» — («Как я работал над романами «Абай» и «Путь Абая»), Мұхтар Әуезовтың мақаласы. Оқырмандармен кездесу кештерінде ойға оралған ой-пікірлері мен оқырмандар сұрауына қайтарған жауаптары негізінде, әсіресе М. Горький атындағы Әдебиет институтында оқитын студенттермен кездесу үстінде сөйлеген сөздері негізінде жазылған.

«Абайды білмек керек ойлы жасқа» — Мұхтар Әуезов жазған оқу құралы. 1997 ж. «Санат» баспасынан толық нұсқасы жарық көрді. Кітап құрастырушы әрі ғалым М. Мырзахметұлының «Мұхтар Әуезов және Абай әлемі» деген көлемді алғы сөзімен ашылады.

«Аймақтану, білім арттыру» — «Аймақтану, білім арттыру», Мұхтар Әуезовтің мақаласы. «Жаңа мектеп» журналының 1929 жылы 11-санында жарияланған. Жазушының шығармалар жинағының 50 томдық толық басылымының 3-томында (1998) қайта басылды.

Абайдың шығармашылығын зерттеймін деушілерге дерек, монографиялық еңбектер легі осы. «Абайды оқы, таңырқа!» Қатысушыларға рахмет!

Источник

Слайд 1. (Тема)

Мақсаты: Ұлы ақынның өнегелі өмірімен танысу, ақынның даналығын, рухани асыл мұраларын насихаттап, көркем сөйлеу, өлеңдері мен әндерін мәнерлеп айту.

Міндеттері:

Білімділік: оқушыларды халқымыздың біртуар перзенті Абай өмірімен таңыстыру, білім мен ғылымға баулу;

Дамытушылық: оқушылардың Абай шығармаларымен жұмыс істеу арқылы өлеңге, әнге, өнерге деген әуестігін дамыту;

Тәрбиелік: оқушыларды өнегелі де, өсиетті сөз маржандары арқылы білімді, өнерлі болуға, тілімізді қадірлей білуге тәрбиелеу.

Цель: расширение и углубление представлений о творческом наследии Абая Кунанбаева, всемирно известного казахского поэта и просветителя.

Задачи:

Обучающие: актуализировать имеющиеся знания об основных этапах жизни и творчества Абая и мотивировать к дальнейшему изучению его произведений;

показать тесную связь творчества Абая, русских и английских поэтов.

Развивающие: развивать у обучающихся навыки грамотного и свободного владения устной речью; художественное восприятие произведений.

Воспитательные: воспитывать эстетические и нравственные качества учащихся через знакомство с творчеством поэта.

Форма организации: литературно-музыкальный вечер.

Межпредметная связь: история Казахстана, казахский язык и литература, русский язык и литература, английский язык.

Методы и приемы:

методы художественного, нравственно-эстетического познания поэзии, музыки.

Көрнекілігі: Сахнаны безендіруге арналған қажетті құралдар, көрініске қажетті жабдықтар, кітап көрмесі т.б.

Барысы:

Видео: «25 қара сөз»

Выход Абая

Рахат Нұрсұлтан читает стихотворение «Жүрегімнің түбіне терең бойла».

Слайд 2. (Портрет Абая)

1-жүргізуші:

Шам-шырағы қазақтың – ұлы Абай,
Бағдарымсың бет түзер Құбыладай!
Ана тілдің арқасы, ұғып келем,

Желілерін ойыңның үзіп алмай — деп қазақтың бас ақыны — Абайға арналған «Жүрегімнің түбіне терең бойла» атты әдеби-сазды кешке қош келдіңіздер!

2-жүргізуші:Уважаемые гости! Предлагаем Вашему вниманию литературно-музыкальный вечер «Жүрегімнің түбіне терең бойла», посвященный юбилею великого казахского поэта Абая Кунанбаева.

3-жүргізуші: Өлең сүйер, өнер сүйер, көпшілік қауым! Өлмейтін артына сөз қалдырған кемеңгер Абай Құнанбаевқа — 170 жыл толып отыр. Абай атамыздың мерейтойы қарсаңында ұйымдастырылып отырған әдеби-сазды кешіміз — Абай рухына арналмақ.

Слайд 3. (Краткая информация об Абае)

4-жүргізуші: Абай — многогранная личность. Он поэт, философ, композитор, просветитель, общественный деятель, основоположник казахской письменной литературы. «Как олицетворение интеллектуальности, нравственной и духовной культуры своего народа, Абай, несомненно, национальное достижение мирового порядка», — говорил всемирно известный киргизский писатель Чингиз Айтматов.

1-жүргізуші: Қай халықтың болмасын белгілі бір тарихи кезеңде өнері мен әдебиеті, яғни бүкіл мәдени болмысы өзгеше бір биікке көтеріліп, кейінгі өрлеу мен дамуға кең жол ашары сөзсіз.

Слайд 4. (Портрет руководителей движения Алаш-Орда)
2-жүргізуші: Абай Кунанбаев оказал большое влияние на зарождавшуюся казахскую национальную интеллигенцию начала XX века. Руководители движения Алаш-Орда воспринимали его как духовного вождя возрождения казахской нации. В национально-освободительном движении «Алаш» принимал участие и духовный восприемник и ученик Абая, философ-мыслитель, ученый-историк, стихотворец Шакарим Кудайбердиев. Алихан Букейханов стал первым биографом Абая.

3-жүргізуші: Қазақтың рухани кемеңгері, ойшылы, білім мен бостандық жолындағы
қажымас күрескері — Абай бұл күндері бүкіл адамзатқа ортақ тұлғаға айналып отыр.
«Қазақтың бас ақыны — Абай Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ», — деп жазған Ахмет Байтұрсынов.
Слайд 5. (Портрет Абая)

4-жүргізуші:

«В душу вглядись глубже, сам собою побудь:

Я для тебя загадка, я и мой путь.

Знай, потомок, дорогу я для тебя открывал.

Против тысяч сражался – не обессудь!»

Такими сердечными строками говорил о грядущем поэт, прокладывающий дорогу из мрачных веков минувшего к светлому будущему. Он нёс во мраке невежества яркий факел поэзии, указывал своему народу новые горизонты, откуда взойдет его солнце.

Стихотворение «Поэзия – властитель языка» читает Төлетаев Әділет.

Слайд 6. (Портрет Абая и бабушки Зере)

1-жүргізуші: Жас шағында Абай тәрбиені жұмсақ мінезді, мейірімді шешесі Ұлжан мен әжесі Зереден алады. Ол жас кезінен өлең-жыр, әңгімеге әуес болып, әжесі мен анасы айтқан ертегі-аңыздарды құмартып тыңдап өседі.

2-жүргізуші: Впервые в казахской литературе на такой моральной высоте высказано новое отношение к семье, к родительскому долгу, к воспитанию молодого поколения и, главное, к женщине. В своей поэзии Абай раскрывает самую душу женщины и девушки, её сокровенные мысли и чувства.

Слайд 7. («Коса густая туго сплетена»)

Стихотворение «Коса густая туго сплетена» читает Фазлиддин Захиддинов.

Слайд 8. (Портреты Фирдоуси, Низами, Навои, Шамси)

4-жүргізуші: Обучаясь в Семипалатинском медресе, Абай знакомится с творениями великих классиков Востока: Фирдоуси, Низами, Навои, Шамси, сочинениями известных мыслителей, историков и философов. Здесь же пробуждается интерес к русскому языку и литературе.

Абайдың 25 қара сөзінен үзінді (аудиозапись 1 минут 32 секунд).

(көрініс, Рахат Нұрсұлтан)

Слайд 9. (Портрет Мағжана Жұмабаева)

1-жүргізуші:

Шың хакім, сөзінің асыл-баға жетпес

Бір сөзің мың жыл жүрсе дәмі кетпес,

Қарадан хакім болған сендей жанның

Әлемнің құлағынан әні кетпес!

…Ай, жыл өтер, дүние көшін тартар

Өлтіріп талай жанды, жүгін артар.

Көз ашып, жұртың ояу болған сайын,

Хакім ата, тыныш бол, қадірін артар. Мағжан Жұмабаев

Слайд 10. (Портрет Абая)

Толенова Шұғыланың орындауында «Black Of My Eye» «Көзімнің қарасы».

Слайд 11. (Портреты Пушкина, Лермонтова, Крылова, Льва Толстого и Салтыкова-Щедрина)

2-жүргізуші:Будучи человеком вселенского гуманистического мировоззрения и считая целью своей жизни просвещение народа, Абай стал переводить книги русских писателей. Его уникальный перевод письма Татьяны из «Евгения Онегина» Александра Сергеевича Пушкина стал народной песней.

Слайд 12. («Евгений Онегин»)

«Письмо Татьяны» в исполнении Жақсыбаевой Тұрсынай.

Слайд 13. (Портреты Лермонтова и Абая)

4-жүргізуші: Многие исследователи отмечают связь Абая с творчеством Лермонтова, более тридцати стихотворений которого поэт перевёл на родной язык.

Слайд 14. (Портреты Гёте, Байрона)

Именно через лермонтовские поэтические переводы познакомил казахский народ с европейской поэзией — Гёте, Байроном.

Слайд 15. (Времена года)

«Жылдың төрт мезгілінен» көрініс.

Слайд 16. (Портрет Абая и Кунанбая)

1-жүргізуші: Зерек Абай медресе бағдарламасындағы діни біліммен ғана шектеліп қалмай, араб, парсы, түрік, шағатай және татар тілдерін игеру нәтижесінде шығыс классиктерінің шығармаларын оқып үйренеді.

Бейсенова Дильназ

You know that our mother tongue is Kazakh and we learn English at school, because it is the language of science, politics and computers. Knowledge is a great power. It opens doors. Knowledge of English has many advantages nowadays. Therefore you must work hard at your English. There is Abai ‘s poerty.

«Жасымда ғылым бар деп ескермедім» өлеңі Ибраева Алуа (ағылшын тілінде)

2-жүргізуші: По воле отца Абаю пришлось прекратить учебу. Кунанбай решил сделать из сына влиятельного правителя-бия. Постепенно научил умению вести дела, разбирать феодально-родовые тяжбы. Но средством общественного развития Абай считал распространение просвещения, знаний, культуры.

3-жүргізуші: Академик Зәки Ахметов Абай ақындығының теңдесі жоқ екендігін, сонымен бірге аса дарынды сазгер болғанын, көптеген әдемі, әсерлі әндер шығарғандығын айтқан.
Құлақтан кіріп бойды алар
Жақсы әнмен тәтті күй
Көңілге түрлі ой салар
Әнді сүйсең, менше сүй.

Слайд 17. («Желсіз түнде жарық ай»)

Қаппар Жанеркенің орындауында «Желсіз түнде жарық ай».

Слайд 18. (Портреты Пушкина и Абая)

4-жүргізуші: Александр Сергеевич Пушкин с восхищением изучал русский народный фольклор, гениально используя в творчестве богатые образы и живой колоритный язык. Точно так же и Абай – родоначальник новой казахской литературы и создатель литературного языка – был редким знатоком богатейшего устного творчества казахского народа.

1-жүргізуші:Абай шығармашылығындағы елеулі орын алатын бір сала — оның поэмалары. Олар:«Ескендір» және «Масғұт». Абай өзінің поэмаларында да, өлеңдеріндегі секілді әлеуметтік – адамгершілік идеяларын көтерді.

«Ескендір» поэмасы Бердіқұл Айдын. («Ескендір» кинофильмнен үзінді).

Слайд 19. (Портрет Абая)

3-жүргізуші: Абай өмірінің соңында жазылған туындысы «қара сөздер». Қара сөздер-көркем әңгіме емес, алайда оларды даналық сөздер, мақала, ғылымдық, философиялық шолулар деп қарастыруға болады. Абайдың жалпы қара сөздерінің саны-45.

2-жүргізуші: «Качества духовные – вот что главное в человеческой жизни», — утверждал Абай. Показательно в этом отношении семнадцатое слово-притча о споре Воли, Разума и Сердца. Судьёй в этом споре выступает Наука. Она призывает к единению. В гармонии и чистоте человеческой жизни заключается смысл существования великого мира.

Слайд 20. (Портрет Абая)

Инсценирование. «Слово 17».

Мекен Даяна, Толетаев Әділет, Жыргалбаева Айнур, Фазлиддин Захиддинов.

Слайд 21. (Портрет Абая)

Aiym 7 “G” class: The Kazakh poet, philosopher, composer, and educator Abai Kunanbaev is one of the best known Central Asian poets and is greatly revered by the Kazakhs. Revering Abai as a symbol of the nation‟s spiritual wealth, we reread his lines over and over again.

„Look deep into your soul and ponder on my words

To you I am a puzzle, my person and my verse.

My life has been a struggle, a thousand foes I braved,

Don‟t judge me too severely -for you the way I paved.‟

Issa Ayazhan 7 ‘V’ class «My heart is in forty shreds».

Слайд 22. (Памяти Абая)

4-жүргізуші: Нам кажется, что в библиотеке каждой семьи должен быть сборник произведений Абая Кунанбаева. О нём написано великое множество книг, сняты художественные фильмы, поставлены спектакли и оперы. В школах Казахстана ведется специальный предмет «Абаеведение». В честь философа и просветителя называют учебные заведения, проспекты, устанавливаются памятники. Самое известное произведение о поэте – роман-эпопея Мухтара Ауэзова «Путь Абая».

Слайд 23. (Портрет Мухтара Ауэзова)

В исполнении Лауреата Республиканского конкурса «Абай оқулары» Малдыбаевой Дианы прозвучит отрывок «Өрде» из романа-эпопеи «Путь Абая».

Слайд 24. (Портрет Міржақыпа Дулатова)

1-жүргізуші: Алаш қайраткері Міржақып Дулатов айтқандай: «Біз бүгін ардақты ақынымыз Абайдың рухына дұға қылып, қараңғы заманда шырақ жаққан басшымыздың есімі, құрметі, терең мағыналы асыл сөзі атадан балаға, немереден шөбереге үзілмей сақталуын тілейміз».

Слайд 25. (Портрет Нурсултана Назарбаева)

2-жүргізуші: Литературно-музыкальный вечер «Жүрегімнің түбіне терең бойла» хотим завершить словами Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева «Так будем же достойны незабвенной памяти Абая! Да не померкнет в веках его гений!»

Слайд 26. (Портрет Абая)

Все участники литературно-музыкального вечера выходят на сцену.

3-жүргізуші: Барша қазақ баласы Абайды тануға, білуге, Абаймен мақтануға тиіс. Ұлы ақын өз халқын өркендеген, өскен, еркін халық ретінде көруді арман еткен. Сол Абай аңсаған арманына жетіп отырмыз. Олай болса, жүрегі қазақ деп соққан қазақ жұрты Абайдың өлеңдерін бойтұмарындай сақтап жүруі тиіс. Артына өлмейтін мұра қалдырған ұлы Абай данышпанымыздың 170 жылдығына арналған әдеби-сазды кешіміз аяқталды. Көңіл қойып, тыңдағандарыңыз үшін көп-көп рахмет!

Мусатаева М.К., учитель истории

Сайрина А.Н., учитель русского языка

Б.Т., учитель английского языка

средняя школа №37 им. С. Мауленова

город Астана

Источник

Ақмола облысы Бурабай ауданының
Ә.Ы. Досов атындағы ОМ қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Қазтаева А.С.

Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай дайындалған “Ұлы халықтың — ұлы Абайы” атты әдеби-сазды кеш.

Көрнекіліктер: Абай портреті, эпиграф жазылған плакаттар, кітап көрмесі, слайд, бейнероликтер.
1-жүргізуші:

Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдырып, аяғын көп шалдырған,

1-оқушы: Сахнаға Абай шығады. Рамазанов Айдын:

1.Абай кім?(бейнеролик) қонақтармен диолог.

Абайдың өмірі мен шығармашылығына байланысты сұрақтар:

1.Абай алғашқы өлеңдерін қай ақынның атынан жарияланып отырды?( Көкбай ).

2. Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім?( Әлихан Бөкейханов, 1903жылы Петербургта жазған).

3. Абайдың шын аты кім?(Ибраһим).

4.Абайдың қанша күйі бар? Аттарын ата.( Үшкүйі бар: «Тоқжанға», «Май түні», Абайдың желдірмесі»).

5.Абайдың аяқталмаған поэмасы.(«Әзім әңгімесі».)

6.Абай Леермонтовтан қанша шығарма аударған?(Жиырма жеті шығарма аударған).

7.Абайдың әжесінің және шешесінің аттарын ата.( Зере, Ұлжан.)

8. Ділдәдән туған балалары.(Ақылбай, Әбдірахман, Мағауия).

9. «Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев» деп атаған кім?( Ахмет Байтұрсынов).

10.Әйгерім кім? Әйгерімнің шын атын ата.(Абайдың екінші әйелі, шын аты Шүкіман.)

11.Абай өлеңдер жинағы қайжылы басылып шықты және қай қалада?( 1909 жылы Петербургта).

12. « Абай жолы» романын кім жазды?( Мұхтар Әуезов).

13. Абай ескерткіші алғаш қай қалада қойылды?(Алматы қаласында мүсінші- Наурызбай Х)

14.Абай кімге ғашық болды? (Тоқжанға)

15. Шәкәрімнің Абайға қандай туыстық жақындындығы болды?(Абайдың ағасының баласы.)

Презентация «Ұлы халықтың- ұлы Абайы»

Енді сөз кезегін мектебіміздің кітапханашысы Исина Жібек Қалиасқарқызына береміз.

2. «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы» айдарын Абайдың табиғат лирикасынан бастайық.

1-оқушы: Щербаков Юра «Қыс»

2-оқушы: Ракишева Алина «Жазғытұры»

3-оқушы: Степанова Валентина «Күз»

Қара сөздері

4- оқушы: Сапарбеков Ілияс «19 қара сөз»

5-оқушы: Жазық Алтынай «45 қара сөз»

6-оқушы:Гапченко Ирина «7 сөз»

7-оқушы:Проданова Ксения «Әсемпаз болма әрнеге»

8-оқушы:Серікбаев Орынбек «Ғылым таппай мақтанба»

9-оқушы: Жазық Алтынай «Сегіз аяқ»

11- оқушы: Шарипов Амир «Сабырсыз, арсыз, еріншек»

12- оқушы: Астапенко Полина «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы»

13- оқушы: Құрманғалиева Әсел «Білімдіден шыққан сөз»

14-оқушы: Тиесова Валентина « Сенбе жұртқа тұрса да қанша мақтап»

15- оқушы: Егорин Анатолий «Не верь разным людям»

Орыс тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Байтемірова Динара Науанқызына сөз береміз.

Гультяева Марияның орындауында «Желсіз түнде жарық ай» әні.

2-жүргізуші: Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдарын, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге сия ма айтыңдаршы,

Өлмей тұғын артында сөз қалдырған.

Абай туралы (кітаптар, мақалалар, фильмдер т.б.):

«Абай елі» — альбом-шежіре. Абайдың 150 жылдық мерейтойына орай 1994 ж. «Өнер» баспасынан шыққан.

«Абай» (деректі фильм) — деректі фильм. 1954 ж. Алматы киностудиясы шығарған.

«Абай» (диафильм) — диафильм. 1956 ж. Мәскеу «Диафильм» студиясы шығарған.

Құрметті оқырман! Файлдарды күтпестен жүктеу үшін біздің сайтта тіркелуге кеңес береміз! Тіркелгеннен кейін сіз біздің сайттан файлдарды жүктеп қана қоймай, сайтқа ақпарат қоса аласыз! Сайтқа қосылыңыз, өкінбейсіз!
Тіркелу

Источник

Қазақтың бас ақыны
Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығына байланысты ұйымдастырылған сыныптан тыс шара

Мақсаты– қазақтың ұлы ақыны А. Құнанбаев туралы тереңірек меңгеру, өмір жолы мен шығармашылығын таныту, адамгершілікке тәрбиелеу, Абай ақынның даналығын, рухани асыл мұраларын насихаттау, құрмет ету.

Әдеби шара атасы мен немересінің диалогы арқылы басталады. Атасы – Тогуз Тимур, немересі – Түркпенбайұлы Ақтілек. Шығарма жаза алмай қиналып отырған 5 — сынып оқушысы. Теледидар қарап отырған атасы, қолында газет. Теледидардан дауыс: Абайдың «Қыс» өлеңінен үзінді оқылады:
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті — басы – ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды…
Немересі қаламын тастай сала атасының қасына келіп:
— Мен бұл өлеңді білемін, ата! Кеше ғана Әдебиет сабағынан өткен болатынбыз. Абайдың өлеңі.
Атасы:
— «Өткірдің жүзі, кестенің бізі, өрнегін сендей сала алмас» (немересіне жақындай түсіп). Иә, бұл – Абайдың жазған өлеңі. Қатал табиғаттың сүреңін тамаша суреттеген. Сен біледі екенсің. Ендеше Абайдың кім екенін білетін шығарсың.
— Иә, бірақ толық білмеймін.
— Олай болса, ендігі жерде Абайды Абай атам «Абай атаның өлеңі» деп сөйле. Ол өте данышпан кісі, бүкіл қазақтың Абайы ғой. Оны білмеген адам қазақ емес. Ата! Бізге шығарма — эссе жазуға қосымша ізденіс жұмысы тапсырылып еді. Соған біраз қиналып отырмын. Қайтсем екен? Жарысқа қалайда қатысуым керек.
Атасы:
— Абай туралы көп дерек айтсам, тыңдар ма едің, балам?
Немересі:
— Иә, сіз оны көрдіңіз бе? Ол туралы қайдан білесіз?
Атасы:
— Жүр, балам. Мен сені бір жақсы кешке алып барайын. Дәл сол Абай атаң туралы, жүре ғой!(Ертіп алып, шығып кетеді)

1 — жүргізуші – Балзия Көнебаева
Бар ғұмырын әдебиетке арнаған,
Ақиқаттың ақ жолынан таймаған,
Ұлт пен тілдің болашағын көп ойлап,
Жас ұрпақтың ар — намысын қайраған!

2 — жүргізуші – Амангелді Алмат
Құрметті әдебиет сүйер қалың көпшілік! Қазақтың біртуар ұлдарының бірі, данышпан ақын, ойшыл, дана ғұламаларының бірі, қазақ әдебиетінің шоқтығы биік ірі тұлғасы Абай Құнанбайұлының шығармашылығына арналған “Қазақтың бас ақыны”атты сыныптан тыс тәрбиелік шарамызға қош келдіңіздер!

1 жүргізуші – Көнебаева Балзия
— Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла.
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма, — деп жырлайды ақын өз өлеңінде.

2 — жүргізуші – Амангелді Алмат
— Әрине, Абай атамыз туралы айта беру артық емес. Бір қарағанда таныс тақырып, таныс бейне секілденгенмен, ол туралы білетініміз тым аз — ау. Ұлылықтың сырына қанық болғымыз келсе, даралықтың қандай болатынын ұғынғымыз келсе, дана Абай әлемін шарлап қайталық, құрметті халайық!
1 — жүргізуші – Көнебаева Балзия
— Құлақтан кіріп, бойды алар,
Әсем ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар
Әнді сүйсең, менше сүй,- дегендей, назарларыңызда жас ұландардан құрылған хор.
Сазгер Көмек Ыбыраевтың әніне жазылған ән, сөзі Тілектес Көшербайдікі.
Ән мәтіні:
1. Қазақтың туған бағына
Абайдай дана баласы.
Ақынның ғашық жырларын
Сағынды байтақ даласы.
Қайырмасы:
Елдікті жыр ғып қолдайтын,
Ұрпаққа жырын жалғайтын.
Ел үшін әні самғайтын
Жасай бер мәңгі санамда.
2. Рухымен бекем күрескен,
Санаға ғылым ұқтырған.
Сөзімен жарық, нұр құйған
Айналдық дана, текті ұлдан.
Қайырмасы.

1 — жүргізуші – Көнебаева Балзия
— Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс»,- дейді Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев. Абайдың өмірінен дерек береміз. Бір сәт экранға назар аударалық(бейнежазба материалы – 2 — 3 минут)
2 — жүргізуші – Амангелді Алмат
— Орыстар үшін – Пушкин, ағылшындар үшін – Шекспир, грузиндер үшін – Руставели қандай ұлы құбылыс болса, қазақтар үшін Абай да сондай теңдессіз құбылыс (К. Кулиев). «Абай тегі» туралы жұмысымен ортада Әлдерменова Сымбат.
Абай тегі
— Сәлеметсіздер ме, әдебиет сүйер қалың көпшілік!
Мен, 9 «б»- сынып оқушысы Әлдерменова Сымбат, өзімнің жұмысымды «Абай тегі» деп алдым. Қазақ әдебиетінің алтын діңгегі, біртуар тамаша дарынды да ұлы тұлғасы атанған Абай Құнанбаевты ақын, ойшыл, данышпан ретінде білгенімізбен, ол данышпандық қасиетке Абай қалай ие болды деген де сұрақ туындары анық. Ол үшін Абай атамыздың тегіне назар аударалық. Орта жүздің Тобықты Арғын руынан шыққан Олжай батырдың ұрпағынан тараған. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек тараса, Айдостың Айпара деген әйелінен Ырғызбай, Көтібақ, Топай, Торғай тараған. Ырғызбайдан Өскенбай, Үркер, Мырзатай, Жортар болып өнген екен. Өскенбайдың әйелі Зере. Сол арқылы Құнанбайдан тараған тектілік Абайда да сақталды. Шыққан, өскен ортасы өте дәулетті болатын.
Мына көрініске зер салайықшы. Әжесі Зере де қыз күнінде өте бай отбасында тәрбиеленген көрінеді. Шын аты да басқаша еді. Ол ұзатыларда өз руының дәстүрімен күміс әшекейлермен оранып шыққан деседі, тіпті мұрнын тесіп сырға да салған екен. Міне, осындай оқаларды көрген Тобықтының әйелдері «Бұл Зерлі келін болды ғой» дескен екен. Содан оның есімі Зере атанған. Зеренің келін болғаннан кейін көрген түсі жайында айтатын болсақ, бірде Өскенбай түзде жүргенде Зере киіз үйде демалып жатып түс көрген екен. Түсінде атасы Ырғызбай үйге кіріп келе жатады. Қолында үлкен — үлкен үш бірдей қып — қызыл алма екен. Кірген беттен бірден сүріне жаздап, қолындағы алмасының бірін жерге түсіріп алыпты да, екіншісін қалтасына салып қояды. Ал үшіншісін сүртіп келіні Зереге сондай ілтипатпен ұсынған көрінеді. Кейін осы түсі өңінде болғандай өмірге үш нәресте алып келеді. Қызы Тайбала жат жұртқа ұзатылып, көрмей кетіпті. Ұлы Құнанбай өте ақылды, зерек, салмақты болып ерекше өседі. Ал Құттымұханбет үйленер жасқа жеткенде қайтыс болған көрінеді. Зере әжеміз немерелерінің ішінде Абайды ерекше сүйген. Абай туғаннан тым сүйкімді болғандықтан, Ибраһим деп қойған немересінің атын араб тілінде «сүйкімді» деген мағынаны беретін «Абайым», «Абай» сөзімен атаған екен. Содан Абай атанып кеткен.

Назар аударыңыз! Жасырын мәтінді көру үшін сізге сайтқа тіркелу қажет.

Источник