Абай ??нанбаев 175 жылды?ы сценарий

Ақмола облысы Бурабай ауданының
Ә.Ы. Досов атындағы ОМ қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Қазтаева А.С.

Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай дайындалған “Ұлы халықтың — ұлы Абайы” атты әдеби-сазды кеш.

Мақсаты– Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, ақынның даналығын, рухани асыл мұраларын насихаттап, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. Көркем сөйлеуге , өз бетімен іздене білуге , шығармашылықпен жұмыс істеуге көмектесу.

Көрнекіліктер: Абай портреті, эпиграф жазылған плакаттар, кітап көрмесі, слайд, бейнероликтер.
1-жүргізуші:

Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдырып, аяғын көп шалдырған,

Өлді деуге бола ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған, — деп төрелігін өзі шешкен Абай бүгін жарқын бейнесімен де, жалынды жырымен де бізбен бірге 175 жыл бойы өмір сүріп келеді, мәңгі өмір сүре бермек!
Ол өткен заманның, кешегі түркі дүниесінің соққан тынысы болса да бізге түсінікті, жүрегімізге қонымды Абай –лебі, Абай — үні, ана тынысы — заман тынысы, халық үні. Абайдың жарқын бейнесі, жалынды жыры бізбен бірге мәңгі жасап келеді.
2 — жүргізуші –
Құрметті әдебиет сүйер қауым! Қазақтың біртуар ұлдарының бірі, данышпан ақын, ойшыл, дана ғұламаларының бірі, қазақ әдебиетінің шоқтығы биік ірі тұлғасы Абай Құнанбайұлының шығармашылығына арналған “ Ұлы халықтың — ұлы Абайы ”атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер!

Жүрегін шырақ етіп жандырған кім?
Жырымен жан сусынын қандырған кім?
Өзіне –өзі орнатып ескерткішті,
Мұра қып, кейінгіге қалдырған кім?
Ерте оянып , ойланып , ержеткен кім?
Талабын тас қияға өрлеткен кім?
Құбажан, құрбақан құм, құла қырда,
Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім?
Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?
Арманын атандырып келешекке ,
Біздермен осы күнгі тілдескен кім?
Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім?
Жауына найза сөзін шанышқан кім?
Өзендей құйған барып көк теңізге,
Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

1-оқушы: Сахнаға Абай шығады. Рамазанов Айдын:

Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.
Соқтықпалы , соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма.
«Көзімнің қарасы» әнін орындайды.

2-жүргізуші –
— Әрине, Абай атамыз туралы айта беру артық емес. Бір қарағанда таныс тақырып, таныс бейне секілденгенмен, ол туралы білетініміз тым аз — ау. Ұлылықтың сырына қанық болғымыз келсе, даралықтың қандай болатынын ұғынғымыз келсе, дана Абай әлемін шарлап қайталық, құрметті халайық!

1.Абай кім?(бейнеролик) қонақтармен диолог.

Абайдың өмірі мен шығармашылығына байланысты сұрақтар:

1.Абай алғашқы өлеңдерін қай ақынның атынан жарияланып отырды?( Көкбай ).

2. Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім?( Әлихан Бөкейханов, 1903жылы Петербургта жазған).

3. Абайдың шын аты кім?(Ибраһим).

4.Абайдың қанша күйі бар? Аттарын ата.( Үшкүйі бар: «Тоқжанға», «Май түні», Абайдың желдірмесі»).

5.Абайдың аяқталмаған поэмасы.(«Әзім әңгімесі».)

6.Абай Леермонтовтан қанша шығарма аударған?(Жиырма жеті шығарма аударған).

7.Абайдың әжесінің және шешесінің аттарын ата.( Зере, Ұлжан.)

8. Ділдәдән туған балалары.(Ақылбай, Әбдірахман, Мағауия).

9. «Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев» деп атаған кім?( Ахмет Байтұрсынов).

10.Әйгерім кім? Әйгерімнің шын атын ата.(Абайдың екінші әйелі, шын аты Шүкіман.)

11.Абай өлеңдер жинағы қайжылы басылып шықты және қай қалада?( 1909 жылы Петербургта).

12. « Абай жолы» романын кім жазды?( Мұхтар Әуезов).

13. Абай ескерткіші алғаш қай қалада қойылды?(Алматы қаласында мүсінші- Наурызбай Х)

14.Абай кімге ғашық болды? (Тоқжанға)

15. Шәкәрімнің Абайға қандай туыстық жақындындығы болды?(Абайдың ағасының баласы.)

Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845—1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.

Презентация «Ұлы халықтың- ұлы Абайы»

Енді сөз кезегін мектебіміздің кітапханашысы Исина Жібек Қалиасқарқызына береміз.

Абай бір жағынан шығыс классиктері Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Науаи, Физули, Жәми тағы басқаларды оқыса, екінші жағынан А. С. Пушкин, А.И. Герцен, М.Е. Салтыков-Щедрин, Н.А. Некрасов, М.Ю. , Л.Н. Толстой, И.А. Крылов, Ф.М. Достоевский, И.С. Тургенев, Н.Г. Чернышевский мұраларын оқып, терең таныс болған, Батыс әдебиетінен Гете, Дж. Байрон сияқты ақындарды оқып, Дрепер, Спиноза, Спенсер, Льюис, Дарвин сынды ғалымдардың еңбектерін зерттейді.

2. «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы» айдарын Абайдың табиғат лирикасынан бастайық.

1-оқушы: Щербаков Юра «Қыс»

2-оқушы: Ракишева Алина «Жазғытұры»

3-оқушы: Степанова Валентина «Күз»

Қара сөздері

Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге көзқарастары терең білінген еңбегі – қара сөздері. Абайдың қара сөздері (Ғақлия) – ұлы ақынның сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн, тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне зор салған.

4- оқушы: Сапарбеков Ілияс «19 қара сөз»

5-оқушы: Жазық Алтынай «45 қара сөз»

6-оқушы:Гапченко Ирина «7 сөз»

Ұлы ақын, ағартушы Абай музыкалық саласында да айта қалғандай мұра қалдырды. Өзінің асыл өлеңдерін, қара сөздерін қағазға түсіріп, кейінгі ұрпаққа жазып қалдырса, музыкалық жөнінде оның мұндай мүмкіншілігі болмады. Өйткені, Абай өмір сүрген көзеңде қазақта музыканың жазба мәдениеті жоқ еді, халықтық музыка ауыз дәстүрлік қалыпта еді. Сондықтан Абай әндері де қазақтың басқа халықтық ән-күйлері сияқты, ауыздан-ауызға, заманнан заманға ауыса отырып жетті. Музыка саласында жазба мәдениеттің болмауына қарамастан, Абай әндерінің бізге толық жеткен себебі – олардың халықтың жүрегінде сақталуға сапасы сай келетін шығармалар болғандығында, халық санасынан өшпес орын алғандығында. Абай әндерінің өзгешелігі – мелодиялық, ырғақтық жақтарындағы жаңалықтарында, идеялық мазмұнының ашықтығында. Бұл өзгешелік алғашқы көзде тыңдағандардың бәріне бірдей тұсінікті бола қоймады, болмақшы да емес еді.

7-оқушы:Проданова Ксения «Әсемпаз болма әрнеге»

8-оқушы:Серікбаев Орынбек «Ғылым таппай мақтанба»

9-оқушы: Жазық Алтынай «Сегіз аяқ»

11- оқушы: Шарипов Амир «Сабырсыз, арсыз, еріншек»

12- оқушы: Астапенко Полина «Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы»

13- оқушы: Құрманғалиева Әсел «Білімдіден шыққан сөз»

14-оқушы: Тиесова Валентина « Сенбе жұртқа тұрса да қанша мақтап»

15- оқушы: Егорин Анатолий «Не верь разным людям»

Орыс тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Байтемірова Динара Науанқызына сөз береміз.

Абай құнанбаевтың музыкалық мұрасы туралы музыка пәнінің мұғалімі Жұмағұлова Жадыра Жамбылқызына сөз береміз.

Гультяева Марияның орындауында «Желсіз түнде жарық ай» әні.

2-жүргізуші: Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдарын, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге сия ма айтыңдаршы,

Өлмей тұғын артында сөз қалдырған.

«Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс»,- дейді Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев.

— Орыстар үшін – Пушкин, ағылшындар үшін – Шекспир, грузиндер үшін – Руставели қандай ұлы құбылыс болса, қазақтар үшін Абай да сондай теңдессіз құбылыс (К. Кулиев).

2. жүргізуші: Абай Құнанбаев қазақ әдебиеті поэзиясындағы шоқтығы биік, дара да, дана тұлға. Абай қазақ поэзиясының өсіп, гүлденіп, жаңа сапаға жетуіне орасан зор еңбек етті. Ақын жас ұрпаққа терең ойға толы. Алуан өлеңдер үлгісін қалдырды.

Абай туралы (кітаптар, мақалалар, фильмдер т.б.):

«Абайдың өмірбаянына қосымша материалдар» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. “Абай Құнанбайұлының шығармаларының” 1940 жылы шыққан 2 томдық жинағының 2 томында жарық көрді.

«Абай (Ибраһим) Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы» — («Жизнь и твор­чество Абая (Ибрагима) Кунанбаева»), Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Абай Құнанбаевтың «Лирикалары мен поэмалары» атты 1940 ж. «Художествен­ная литература» баспасынан орыс тілінде жарық көрген жинағына жазған алғы сөзі. Кітап Л. Соболевтің редакторлығымен шыққан.

«Абай – қазақтың ұлы ақыны» — Мұхтар Әуезовтің туындысы (Б. Кенжөбаевпен бірге). Абайдың туғанына 100 жыл толуына байланысты 1945 ж. жарық көрген.

«Абай аулында» — Мұхтар Әуезовтің балалық шағына арналған көркем туынды. Авторы Т. Жұртбаев. 1987 ж. «Жалын» баспасынан жарық көрген.

«Абай ақындығының айналасы» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. «Әдебиет майданы» журналының 1934 ж. 11-12-санында, сол жылы «Социалды Қазақстан» газетінің 30 желтоқсандағы нөмірінде жарияланды.

«Абай елі» — альбом-шежіре. Абайдың 150 жылдық мерейтойына орай 1994 ж. «Өнер» баспасынан шыққан.

«Абай елінде өткізілген мереке» — Мұхтар Әуезовтың очеркі. Мұхтар Әуезовтың очеркі. Ұлы Абайдың 100 жылдық мерейтойында көрген-сезген жайлардан туған ойларын жазған. Очерк «Қазақ елі» журналынын 1945 жылғы 3-4-санында, кейін Мұхтар Әуезовтың 20 томдық шығармалар жинағында (18-кітап, 1985) жарияланды.

«Абай еңбектерінің биік нысанасы» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Абайдың туғанына 100 жыл толуына байланысты жазылып, алғаш рет «Социа­лист Қазақстан» (18. VIII. 1945), «Ленин туы» (23. VIII. 1945), «Алтай большевигі» (26. VIII. 1945) газеттерінде жарияланды.

«Абай жайын зерттеушілерге» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Семей облыстық «Екпінді» газетінің 1940 жылғы 17 шілде күнгі санында жарияланған.

«Абай жолы» (мақала) — («Путь Абая»), Мұхтар Әуезовтың шағын мақаласы. «Литературная газетада» 1954 ж. 13 қарашада шыққан.

«Абай жолы» эпопеясының поэтикасы және оның жазылу тарихы» — монографиялық зерттеу. Авторы З. Ахметов. 1984 ж. орыс тілінде «Ғылым» баспасынан жарық көрген.

«Абай жолы» эпопеясының тарихи негіздері» — монография. Авторы Л. Әуезова. 1969 ж. орыс тілінде «Ғылым» баспасынан жарық көрген.

«Абай Құнанбаев творчествосын зерттеудің маңызды мәселелері» — Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Алғаш рет 1954 жылы «Қазақстан мұғалімі» газетінің 1 шілдедегі санында жарияланды.

«Абай Құнанбаев қазақ халқының ақыны және ағартушысы» — (10. VIII. 1945) газетінде жарияланған. Мақалада Абайдың ақындық өмір жолымен қалың окырманды таныстыру мақсат тұтылып, негізінен өмірбаяндық деректер қамтылған.

«Абай Құнанбаев» (150 жылдық мерейтойына) — Мұхтар Әуезовтің ғылыми еңбектерінің жинағы. Абайдың 150 жылдық мерейтойына бай­ланысты «Санат» баспасынан 1995 ж. жарық көрген.

«Абай Құнанбаевтың 100 жылдық мерейтойына әзірлік жөніндегі ойлар» — Мұхтар Әуезовтің 1940 ж. жазған мақаласы Ә. Тәжібаевпен біріге).

«Абай» (деректі фильм) — деректі фильм. 1954 ж. Алматы киностудиясы шығарған.

«Абай» (диафильм) — диафильм. 1956 ж. Мәскеу «Диафильм» студиясы шығарған.

«Абай» (жарнама кітапша) — осы аттас операның қойылымына арналған орыс тіліндегі жарнама кітапша. 1958 ж. Қазақ КСР Мәдениет министрлігі шығарған.

«Абай» (кинодрама) — жазушының кинодрамасы. Қолжазба жазушы мұрағатында сақтаулы (№141-папка), араб әрпімен жазылған, көлемі 53 бет.

«Абай» (М. Әуезовтың зерттеу еңбегі) — Мұхтар Әуезовтың 1933 ж. жазған зерттеу еңбегі. «XIX ғасыр мен XX ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің оқу құралына» енген.

«Абай» (әдеби журнал) — 1918 ж. Мұхтар Әуезов негізін салған (Ж. Аймауытовпен бірге) әдеби журнал. С. Шикібаев ұйымдастырған «Уақ қарыз серіктестігінің» демеуімен 12 саны жарық көрген.

«Абай» (әдеби сценарий) — жазушының әдеби сценарийі. Автор Абайдың ақындық өнepiн суреттеуді шәкірт ақындар шығармашылығымен қатар өрбітуді мақсат еткен.

«Абай» және «Абай жолы» романдарының жазылуы туралы» — («Как я работал над романами «Абай» и «Путь Абая»), Мұхтар Әуезовтың мақаласы. Оқырмандармен кездесу кештерінде ойға оралған ой-пікірлері мен оқырмандар сұрауына қайтарған жауаптары негізінде, әсіресе М. Горь­кий атындағы Әдебиет институтында оқитын студенттермен кездесу үстінде сөйлеген сөздері негізінде жазылған.

«Абайды білмек керек ойлы жасқа» — Мұхтар Әуезов жазған оқу құралы. 1997 ж. «Санат» баспасынан толық нұсқасы жарық көрді. Кітап құрастырушы әрі ғалым М. Мырзахметұлының «Мұхтар Әуезов және Абай әлемі» деген көлемді алғы сөзімен ашылады.

«Аймақтану, білім арттыру» — «Аймақтану, білім арттыру», Мұхтар Әуезовтің мақаласы. «Жаңа мектеп» журналының 1929 жылы 11-санында жарияланған. Жазушының шығармалар жинағының 50 томдық толық басылымының 3-томында (1998) қайта басылды.

Абайдың шығармашылығын зерттеймін деушілерге дерек, монографиялық еңбектер легі осы. «Абайды оқы, таңырқа!» Қатысушыларға рахмет!

Инфоурок

›

Другое

›Другие методич. материалы›Сценарий мероприятия посвященное 175 летию Абая Кунанбаева

Тәрбие сағатының тақырыбы: «Абай әлеміне саяхат»
Тәрбие сағатының мақсаты:
 -Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, шығармаларына шолу жасау, өлеңдерін, әндерін мәнерлеп айтқызу. 
-Абай шығармашылығын сүйіп оқуға, өмірін, қасиеттерін үлгі ете отырып, білім-ғылымға құмарлығын арттыру.
-Жас ұрпақты Абай шығармашылығын танып өсуге тәрбиелеу, адамгершілікке, табиғат әсемдігін түсінуге тәрбиелеу
Әдіс- тәсілдері: Сұрақ- жауап, баяндау, түсіндіру, өлең оқу, ән айту, көрініс көрсету 
 Көрнекілігі:  Абай портреті,  кітаптар, шығармалары, тірек сызбалар, қанатты сөздер, фотослайдтар, буклеттер. 
Техникалық жабдықталуы: ноутбук, проектор
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі және әдебиеті, ағылшын тілі, орыс тілі, неміс тілі,тарих, ән.
Күтілетін нәтиже: Рухани адамгершілік тәрбие беру арқылы мейірімділікке,   инабаттылыққа баулу.

Тәрбие сағатының жоспары:
1.   Ұйымдастыру                             
2.  Ой шақыру
3. «Абай дара, Абай дана қазақта»
4.  «Сәулең болса кеудеңде, мына сөзге көңіл бөл»
5. «Өлең сөздің патшасы сөз сарасы»
6. «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа» 
7.»Жырақ жатып жүрегі бірге соққан»
8. «Тура биде туған жоқ»
9.»Болмасаңда ұқсап бақ» Оқушылар шығармашылығы
10.Қорытынды
      Барысы
I. Ұйымдастыру
1.Амандасу
2.Топқа бөліну
Қазір менің қолымда жыл мезгілдеріне байланысты суреттер бар .Осы суреттерді таңдау арқылы  3 топқа бөлінейік  1-топ , 2-топ 3-топ
Мұғалімнің кіріспе сөзі:  Балалар, бүгінгі тәрбие сағатымыз ерекше ,  өйткені биыл Абай Құнанбаевтың 175 жылдығы ,орай мектеп мұғалімдер келіп отыр.
Иә, халық тарихи дамудың қаншама биігіне көтерілседе Абай аты мен Абай сөзі әрдайым оның аузындағы жыры , көкірегіндегі иманы, санасындағы ұжданы  болып қала береді. 
-Ендеше, бүгінгі тәрбие сағатымызда ұлы ақын атамыз  – Абай Құнанбайұлы туралы сөз қозғамақпыз. 
  Абай бір өлеңінде: «Білімдіден шыққан сөз, Талаптыға болсын кез» – деген екен. Біз өзімізді талаптылар тобына жатқызуға шешім қабылдап алып, Абай әлеміне сапар шегіп қайтқалы отырмыз…
Саяхат болғанда да Абай әлеміне, Абай ойларына, Абай өлеңдеріне саяхат…
Бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы «Абай әлеміне саяхат» деп аталады
Саяхатымызды бастамас бұрын мына видеоға назар аударыңыздар.  (Ойларымен бөлісу)

II. Ой шақыру  (әр топ өздері таңдаған сурет  тақырыбына қатысты  4 жол тақпақ айтады)
Балалар, Абайдың жыл мезгілдеріне байланысты жазылған өлеңдерін бастауыш сыныптардан бастап оқып, жаттап келесіңдер, қолдарыңда жыл мезгілдері бейнеленген суреттер бар , сол арқылы топқа бөліндік, енді әр топ өз суреттеріне қатысты Абайдың өлең шумақтарын айтып жіберсін.
 Қыс- 1-топ   Күз- 2-топ  Жазғытұры-3-топ 
Жүрегін шырақ етіп жандырған кім?  Жырымен жан сусынын қандырған кім?    Өзіне –өзі орнатып ескерткішті, 
 Мұра ғып, кейінгіге қалдырған кім? 
 Ерте оянып , ойланып , ержеткен кім?   Талабын тас қияға өрлеткен кім? 
 Құбажан, құрбақан құм, құла қырда, 
 Өлеңнің бесігінде тербеткен кім? 

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім? 
  Үнінен әділдіктің лебі ескен кім? 
  Арманын аттандырып келешекке , 
  Біздермен осы күнгі тілдескен кім? 
  Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім? 
   Жауына найза сөзін шанышқан кім?    

Өзендей  құйған  барын көк теңізге, 
  Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім? 
 Тәрбие сағатымыздың барысында бұл сұрақтарыңа жауап аласыңдар деп ойлаймын
III.»Абай дара, Абай дана қазақта»
Құрметті оқушылар,қазақта неге Абай дара, Абай дана деп  аталады?
(Әр топтан 1 оқушы өз пікірін айтады)
IV. «Сәулең болса кеудеңде, мына сөзге көңіл бөл»
Абай әуелден-ақ әкенің баласы болмай, адамның баласы болуды армандағанын біз білеміз.
  -Абайды оқып, оны ойға түю, жүрекпен сезіну баршамыздың мақсатымыз. Сондықтан, «Сәулең болса кеудеңде, мына сөзге көңіл бөл»-деп қара сөздерге кезек берейік
Абайдың нақыл сөздерін  мынадай тақырыптарға бөлуге болады.
 Адам жанын зерттеу, бала тәрбиесі ,   Имандылық тақырыбы
Жаман мінез, әдеттер және  адамгершілік жайлы
Қазақ мақалы, қазақ халқы жайлы
 Абайдың 19-қара сөзі (Абайдың қара сөздерін бейнетаспадан тыңда) 
    Мағынаны тану, талдау
Бірінші топ а) Қандай мәселе көтерілген? Ақниет    
Екінші топ  ә) Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні қандай? Ернұр
Үшінші топ б) Бұл қара сөзден сен өзіңе қандай ғибрат алдың? Арапат
Абайдың Қара сөздері терең ой мен күрделі пікірге құрылған. 
Жақсы мен жаман туралы баяндайды, халқын алға ұмтылуға шақырады.
 Абайдың 17-қара сөзі бойынша сахналық қойылымды тамашалаңыздар
 «Ғылым, жүрек, ақыл, қайрат» көрініс

Абайдың қара сөздері балаға да, данаға да ой салатын, жақсылыққа жетелейтін ұлағаты мол қазына   
Қара сөздерін саралай отырып Абайды кім деп айта аламыз? Қандай адам деп айта аламыз?
Абай – ойшыл. 
 V.»Өлең сөздің патшасы сөз сарасы»
— Ұлы ақынның туған жері – табиғаты тамаша Семей жері, Шыңғыс тауының етегі. Осы туған жердің табиғаты, туған отбасы, заманы –барлығы Абайдың сезіміне, жүрегіне әсер етіп, оның ақындығына ықпал етті. Енді өзіміз білетін Абай атамыздың өлеңдеріне кезек берелік.
1- оқушы:«Құлақтан кіріп бойды алар» С.Алтынай
2- оқушы:«- «Ғылым таппай мақтанба» Т.Алтынай
3- оқушы:«Өлең – сөздің патшасы , сөз сарасы» Назерке
4-оқушы: «Жасымда ғылым бар деп ескермедім» Марфуға
5- оқушы:«Алланың өзі де рас, сөзі де рас» Қуаныш
6-оқушы: «Әсемпаз болма әрнеге»  Динара

Абай өз өлеңдерінде, әндерінде табиғат сұлулығын, адамнің көңіл-күйін әсерлі бейнелеген .Енді Абайдың  табиғатты  бейнелеген «Желсіз түнде жарық ай» әнін  топпен орындауында тыңдайық.
Абай ақын 
VI. «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа» 
Ғасырлар бойы дамыған қазақ ән өнері ХІХ ғасырдың екінші  жартысында көркемдік пен кемелдіктің шыңына өрледі. Абай өмір сүрген осы кезеңде қазақта музыканың жазба  мәдениеті жоқ еді, халықтық музыка ауыз дәстүрлік  қалыпта еді. Сондықтан Абай әндері ауыздан – ауызға, заманнан – заманға ауызша ауыса отырып жетті.
Абай әндерінің бізге толық жеткен себебі, халықтың жүрегінде сақталуға, сапасы сай келетін шығармалар болғандығында, халық санасынан өшпес орын алғандығында.
Абайдың композиторлық шығармашылығының қалыптасуына «Үш ұлы бастау» — әсер етті         
1. Қазақ халқының жазба әдебиеті. 
 2. Шығыс елдердегі классик поэзиясы.  
 3. Батыс Еуропа мәдениеті.
— Абай қазақтың ән-күйін сүйіп тыңдаған. Жаяу Мұса, Біржан сал, Ақан сері, Тәттімбет сияқты халық сазгерлерін ерекше бағалаған. Өзі де бірнеше ән шығарған.
 «Көзімнің қарасы»
— бұл әндерді көпшілігіміз естіп, айтып жүргенімізбен олардың шығу тарихы жайында мағлұматымыз мардымсыз.
 — «Айттым сәлем, Қаламқас,
Саған құрбан мал мен бас…» деп басталатын Абайдың әйгілі әнін білмейтін қазақ кем де кем. Алайда, тыңдарманы қалың, үлкен сахналардан бастап ауыл арасындағы жиын-тойларда, көңілді кештерде шырқалып, бүгінге дейін ел ішінде сүйкімін жоғалтпай келе жатқан бұл туынды әр қазаққа, қазақ деймін-ау, тіпті, өзге ұлт өкілдеріне де жақсы таныс.
Абай – сазгер.
 VII. «Жырақ жатып жүрегі бірге соққан»

Бірін-бірі көрмеген 3 данышпан, 3 тұлға ұлы далада  бас қосты.Неміс, орыс және қазақ  халқының даналары Гете, Лермонтов және Абай ескерткіштері Абай ауданында бой көтерді. «Халықтар достығы»  деп аталатын бұл ескерткіште Лермонтов орыс тіліне аударған немістің ұлы ақыны- Гетенің  «горные вершины» өлеңі және қазақ тіліне  Абай аударған «Қараңғы түнде тау қалқып»  өлеңі  жазылған
— Абай орыс ақыны А.С.Пушкиннің «Евгений Онегин» романынан үзінділер, М.Ю.Лермонтовтың, , И.Гетенің шығармаларын сүйіп оқып, аударған.:Біз оқыған » қарға мен түлкі » , «шегіртке мен құмырсқа», » есек пен бұлбұл» мысалдарын И.Крыловтан аударған Абай атамыз екен.
Енді осы» қарға мен түлкі »  мысалын  тамашалаңыздар

Көрініс САдық пен Арапат
— Осы мысалды тамашалай отырып қандай ой түйдіңдер?
— Абайды тағы қандай қырынан көріп отырмыз?
Абай аудармашы

«Әлемнің Абайы» өлеңі

Абайдың осы мұрасы туған халқы үшін ешқашан да сарқылмайды. Абай сияқты даналарымыздың  қалдырған із ешқашанда өшпек емес.
 Кері байланыс 
Әр топтан екі оқушыдан шығып бірінші топ -екінші топқа, екінші топ — үшінші топқа, үшінші топ –– бірінші топқа екі жұлдыз, бір тілектерін айтады. 
ҚОРЫТЫНДЫ      Абай ойларына, Абай әлеміне саяхат жасамақ болғандардың бір мойындауға тиісті ақиқаты  – Абайды түсінудің сан сатылы болатыны.  Абаймен сырласуға, Абай әлеміне саяхат жасауға әркімнің де қақысы бар. Абайдың өзі «болмасаң да ұқсап бақ» деген.
Абайдың мың қырлы, мың тәлімі бар.Бүгінгі тәрбие сағатымыздың барысында сол мың қырлы мың тәлімнің теңіздегі тамшыдайын ғана өзімізше түсініп, әңгіме еттік деп ойлаймын
— Осымен сабағымыз аяқталды,Абайдың өн бойы толы рухани байлығын бойларыңа сіңіріп, білімдеріңді толықтырдыңдар деп ойлаймын 

 Шинибекова Шолпан Оразовна, учитель казахского языка и литературы, КГУ “Гимназия № 120 имени Мажита Бегалина”, Казахстан, г. Алматы

Сценарий сценической постановки, приуроченной 175 летию Абая Құнанбаева «Әлем таныған Абай».

Сценарий сценической постановки, приуроченной 175 летию Абая Құнанбаева «Әлем таныған Абай».

Қазақтың ұлы ақыны, ойшылы Абай Құнанбаевтың 17 жылдығына арналған «Әлем таныған Абай» атты сахналық қойылым

     Жүргізуші: Өздеріңізге мәлім, біз ұлы Абайдың 175 жылдық мерейтойын  тойлаудамыз. Гимназиямыздың өрендері де бұл айтулы шараны оқу жылының басынан бері атап өтуде. Игі іс- шараларымыз гимназия сайты, инстаграмм, фейсбук беттерінде жарық көріп отырды. Қазір сіздердің назарларыңызға біздің өнерпаз оқушыларымыз дайындаған «Әлем таныған Абай» атты сахналық қойылымды ұсынамыз.

          Өлең- сөздің патшасымен үндесіп,

          Күнде жүрмін ұлы ақынмен тілдесіп.

          Сөз зергері- ұлы Абай атаммен,

          Заман жайын талқылаймыз бірлесіп.

          Ақын жырын дейміз  теңіз, көл мейлі,

          Жырларынсыз сана- сезім шөлдейді.

          Қазақ елі биіктесін, бар болсын,

          Сонда ғана Абай сөзі өлмейді !- дей отырып, көрінісімізді тамашалауды назарларыңызға ұсынамыз.

Көрініс: ( Сахнада Абайдың дүниеге келуін бейнелейді. Топ оқушы сахнаға шығып оқиғаны көрсетеді) Күй.

     Құнанбай қажының ақ ордасы. Үйге «Ассаламағалейкүм!» деп үлкен кісілер мен молда кіреді.  Келген кісілерді жайғастырып жатқан жігіттер, оларды дастарқан басына отырғызады. Келген  адамдар Құнанбай қажыға:

      «Ассалаумағалейкүм ! Қамшы ұстарыңыздың бауы берік болсын, мырза!» деп құттықтап жатыр. Осы кезде  Құнанбай (Омар):

     «Уағалейкүмассалам ! Қонақтар, рақмет! Үйге келген қонақтарды төрге шақырыңдар !- деп күтуші жігіттерге қарады.

     Күтуші жігіттер: Төрлетіңіздер ! Жоғары шығып, жайғасыңыздар !- деді.

     Қонақ: «Мырза, ұлыңыздың атын қалай атамақсыз ?

     Құнанбай: «Жақында түсімде бүкіл Арғын баласының ойшылы, атыңнан айналайын киелі Әнет бабам маған қарап тұрып  «Ибрахим, Ибрахим» деді. Бұл- маған тікелей айтылған белгі деп ойлаймын.  Сондықтан баланың атын – Ибрахим деп қоюды жөн көріп отырмын.

     Қонақтардың бәрі: «Бәрекелді, бабамыз түсіңізде аян берген болса, бұл да бір шапағаттың белгісі емес пе ? Балаңыз  мәртебелі, абыройлы, зерделі болады екен.

     Молда: Аумин ! (сүре оқиды) Сенің атың- Ибрахим! Сенің атың- Ибрахим! Сенің атың- Ибрахим! (Баланы анасына береді)

     Қонақ: «Бауы берік болсын!  Ұлы ата- бабаларындай атақты абыройлы болсын!» — дейді.

     Шымылдық. Музыка. Сахна сыртындағы дауыс: Өзара өте тату ене Зере мен келін Ұлжан – екі ана байсалды, мейірбан, әділ адамдар болды. Олар Абайды бауырмал қайырымды да әділ етіп өсіруге тырысты. Болашақ ақынның балалық шағы қос ананың – әже мен шешенің – тәрбиесінде өтті. Сүйікті немересінің Ибраһим деген атына тілі келмей, оны «ойлы болсын, аңдағыш болсын, абайлағыш болсын» деген тілекпен Абай атандырған да аяулы Зере әжесі еді.

                                               Тұсаукесер.

     Кішкентай Абайдың тұсауын кесуге жұрт жиналады. Екі  бала Абайды жетектеп тұрады.

1. бала: Ал, сәбиім, тұсауыңды кесейін,

          Ала жіпті күрмеуіңді шешейін.

          Ұзақ ғұмыр, шексіз бақыт тілегім,

          Ардақты бол деп тілейді бұл елің !

1. бала: Тәй- тәй бөпем, қадамыңды баса ғой,

          Адымыңды нықтап басып аша ғой.

          Әр қадамың сәтті болсын, жарқыным,

          Шын бақытқа толы болсын әр күнің!!!

Күй. Шымылдық. Музыка.  Сахна сыртындағы дауыс: Осылайша болашақ ойшыл үлкен өмірге жолдама алды. Зере әжесі мен Ұлжан анасының көзайымы болып, қос ананың үлгілі тәрбиесін алып, балғын балалықтың балауса шағын бастан кешіп жүрді.  Көреген, қырағы әкесінің қалауымен Семейдегі Ахмет Риза медресесіне оқуға түсіп, оқу- білімге құштар Абай араб, парсы, түрік, татар, шағатай тілдерін меңгеріп алды. Сонымен қатар Семейдегі «Приходская школаға» барып аз уақыт болса да орыс ұстаздардың берген білімдерімен сусындады. Әкесі ел басқару ісіне үйрету үшін  13 жасар Абайды жанына алдыртты. Осы кезеңде Абай алғашқы өлеңдерін аналарына оқып беруші еді. Өлеңдеріне араб, парсы сөздерін қосып, әдемі кестелейтін.

     Оқушы:

Тоты құс түсті көбелек
Жаз сайларда гулемек.
Бәйшешек солмақ, күйремек,
Көбелек өлмек, сиремек.
Адамзатқа не керек:
Сүймек, сезбек, кейімек,
Харекет қылмақ, жүгірмек,
Ақылмен ойлап сөйлемек.

   Күй. Занавес. Музыка.  Сахна сыртындағы дауыс:  Ұлағатты аналарының ұшқыр тәрбиесі – Абайды парасат пен ізгілік биігіне жетелей бастады.  Әкесі ойлағандай әкімшілік жұмыстың тізгігінін ұстаған Абай- еліне қамқор бола білді. Бірталай жыл болыстық қызметте жүріп, халықтың мұң- мұқтажын көріп, қол ұшын беріп отырды. Осы тұста өлеңге деген сүйіспеншілігі артпаса, кемімеді. Жалынды жырлары арқылы халқын оқу- білімге, өнерге шақырды.

     Оқушы: «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым!

     Күй. Занавес. Музыка. Сахна сыртындағы дауыс:  Абай  өзі ұнатқан аяулы жандарға өмірлі өлеңдерін ғана емес, әндерін де арнап отырды.

     «Көзімнің қарасы» әні.

     Күй. Занавес. Музыка. Сахна сыртындағы дауыс : Абайдың атағы бүкіл алашқа аян болып тұрған кезінде ақын ауылына атақты сазгер, әнші Біржан сал келеді. Бұл кездесу ақынға үлкен әсер қалдырды. Әншінің әндерінен ләззат алып, шаттыққа бөленді. Әсіресе, Абайға Біржанның «Ләйлім шырақ» әні ерекше әсер етті.

     Біржанның әні «Ләйлім шырақ».

     Күй. Занавес. Музыка. Сахна сыртындағы дауыс: Абай- жас кезінде мүмкіндігі бола тұрып, оқымағанына өкініп, өз білімін жетілдіру үшін өз бетінше оқып жүрді. Ақынның әлеуетінің жоғары болуына   жер аударылған социал- демократ достары өте зор ықпал етті. Орыс классикасының нар тұлғалары Пушкин А. С., Лермонтов М. Ю., Крылов И. А. сондай- ақ неміс ақындарының  шығармаларын оқып қана қоймай, қазақ тіліне әсерлі етіп аударып отырды. Оған дәлел ретінде Гетенің неміс тілінен  Лермонтов аударған «Желсіз түнде жарық ай» өлеңі, аударманың  музыкасын да өзі жазды.

     «Желсіз түнде жарық ай» әні.

     Күй. Занавес. Музыка. Сахна сыртындағы дауыс: Пушкиннің «Евгений Онегин» поэмасынан «Онегиннің Татьянаға хаты» мен «Татьянаның Онегинге хаты» сияқты үзінділерін шебер аударып, қазақ әдебиетінің жаңаша дамуына үлкен үлес қосты.

     Сахнада  өнерпазщ оқушылар Татьяна мен Онегиннің рөлдерін сомдайды.

     Күй. Занавес. Музыка.  Сахна сыртындағы дауыс: Абай – бар өмірін ұлтының ертеңгі күнінің жарқын болуына арнады. Ақылды да зерделі ұрпақ тәрбиеледі, ақындық мектебінде үздік шәкірттерін қанаттандырып қияға ұшырды. Өлең жазып, аудармамен айналысумен қатар, «Ескендір», «Масғұд», «Әзімнің әңгімесі» поэмалары мен  пәлсапалық ағымның зергері екенін дәлелдейтін 45 қарасөзін жазды. Ұлы ақынның шығармалары әлем елдерінің тілдеріне аударылды. Абайды бүкіл әлем таныды. (Шымылдық жабылады)

Фёдоровская ОСОШ №1

Внеклассное мероприятие,

посвящённое 175-летию со дня рождения Абая Кунанбаева:

«Абай Кунанбаев – великий поэт, импровизатор и композитор казахского народа»

Подготовила и провела:

учитель начальных классов,

классный руководитель

Бородулина А.М.

с. Фёдоровка

2019 – 2020 учебный год

Тема внеклассного мероприятия:

«Абай Кунанбаев – великий поэт, импровизатор и композитор казахского народа»

Цель классного часа:

• расширить знания учащихся о жизни и творчестве Абая Кунанбаева,

способствовать расширению и углублению знаний учащихся о жизни и творчестве Абая Кунанбаева; показать значение произведений Абая для подрастающего поколения.

• развивать умения учащихся пользоваться дополнительной литературой: справочной, мемуарной, документальной, анализировать их, продолжить развитие устной речи у учащихся, умение обобщать и делать выводы; продолжить формирование умения анализировать прочитанное.

• вызвать уважение и интерес к произведениям Абая, гордость к тому, что этот великий человек — наш соотечественник, познакомить с его трудами, в которых поэт призывает к справедливости, честности, порядочности; раскрывая идеи поэта, просветителя.

Оборудование: портреты Абая, плакаты-высказывания Абая, презентация, кластер, домбра, библиотечка произведений Абая.

Подготовительная работа: изучение произведений Абая и знакомство с литературой об Абае.

Ход мероприятия:

« Человек, запомнивший слова мудрых,

сам становится благоразумным»

Абай Кунанбаев

1.Организационный момент

— Здравствуйте, ребята! Сегодня мы проведем с вами классный час, посвященный Абаю Кунанбаеву. В 2020 году этому многоликому человеку исполняется 175-лет со дня рождения.

— А почему Абая называют многоликим? Кем он был? / ответы учащихся/

— Эпиграфом к классному часу будут слова Абая « Человек, запомнивший слова мудрых, сам становится благоразумным». Пусть они станут вашим девизом в жизни.

Сценка «Библиочеллендж»

Жанель: Ребята, давайте поговорим о чём –нибудь важном и интересном.

Элинура: Предложение принимается!

Ясмина: О чём же будем говорить?

Жанель: Да о том, что узнали недавно. Я вот, например, узнала, что настоящее имя Абая — Ибрагим. Оказывается , его мама в детстве звала Абаем, что в переводе означает “внимательный”.

Элинура: А я прочитала о том, что Абай с раннего возраста начал писать стихи, но первое стихотворение было напечатано, когда поэту было сорок лет и называлось оно “Лето”.

Ясмина: Послушайте, кроме того, что Абай писал стихи, он ещё был талантливым композитором.

Элинура: Абай Кунанбаев знал несколько языков и переводил на казахский язык произведения Лермонтова, Крылова. Особенно ему нравилось переводить А.С.Пушкина.

Жанель: А почему?

Ясмина: Да потому что  взгляды Пушкина были во многом  схожи со взглядами Абая. И кто знает, если бы  Александр Сергеевич так рано не ушёл бы из жизни, то они  обязательно бы встретились.

Элинура: Девочки,я придумала! А давайте, организуем челлендж.

Жанель: А что это такое ?

Ясмина: Челлендж-это жанр интернет-роликов, в которых блогер выполняет задание на видеокамеру и размещает его в сети и предлагает выполнить это задание пользователям, то есть бросить вызов.

Стихотворения А. Кунанбаева в исполнении детей:

Жанель: Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң, арқалан.
Сен де — бір кірпіш, дүниеге
Кетігін тап та, бар қалан!
Қайрат пен ақыл жол табар
Қашқанға да, қуғанға.
Әділет, шапқат кімде бар,
Сол жарасар туғанға.

Қыс
Айша: Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті — басы — ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.

Элинура:Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба,
Ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.

Дания: Пойми совет их простой
И, осознав, не забудь.
Да будет праведен путь,
Твоей души молодой!

Данияр: Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды,
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.

Ислам: Пайда ойлама, ар ойла,
Талап қыл артық білуге.
Артық ғылым кітапта,
Ерінбей оқып көруге.

Рустем: Сын мой, подрастешь и ты,
Взлетишь на крыльях мечты.
Выше облаков, возможно, взойдешь ты,
Да сбудутся твои чудесные мечты.

Диляра: Пусть будет хладен ум твой, словно лёд,
Пусть сердце теплотой к себе влечёт,
Будь сдержан, терпелив на всякий случай.
Иначе над тобой зло верх возьмёт.

Ясмина:Құлақтан кіріп, бойды алар
Жақсы ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар,
Әнді сүйсең, менше сүй.

Али:Дүние ойдан шығады,
Өзімді өзім ұмытып,
Көңілім әнді үғады,
Жүрегім бойды жылытып.

— Молодцы, ребята! Сегодня мы определим, какие именно стороны соединил в себе великий гений казахского народа. Для того чтобы начать наш классный час, вы должны сосредоточиться быть не только зрителями, но и соучастниками нашего мероприятия. Вы согласны раскрыть с нами все стороны Абая?

Для начала, давайте познакомимся немного с его биографией. В 2020 году исполняется 175 лет со дня рождения великого Абая.

Настоящее имя — Ибрагим, но прозвище Абай (каз. Абай «внимательный», «осторожный»), данное матерью, закрепилось за ним на всю жизнь.

Абай родился в 1845 году в Семипалатинской области, среди голубых Чингисских гор. Он был сыном главы рода Тобыкты, степного царя, властного и коварного Кунанбая. По происхождению и по воле отца Абай должен был стать таким же правителем, как и Кунанбай. Но судьба пытливого и талантливого от природы Абая сложилось по-иному. Акыны и сказатели воспитали в нем искрению любовь к родному народу, его истории и богатому культурному наследию, от матери он унаследовал доброе сердце, в котором с каждым днем росло возмущения против насилия и зла, чинимого баями. Учился в медресе муллы Ахмет-Ризы в Семипалатинске и одновременно посещал русскую школу.Абай не собирал и не хранил свои творения, так как при его жизни еще не было традиции публиковать свои произведения. Поэтому многие его труды, написанные экспромтом, порой наспех, иногда просто на клочке бумаги, для нас навсегда утеряны. Дошли до нас те стихи, которые люди знали наизусть. Оставшиеся были включены в рукописи муллы Мурсеита.

Абай не исправлял, не обрабатывал однажды написанное. Сам он не раз признавался, что если бы обрабатывал свои творения, они, наверняка, стали бы более совершенными. Но и в том, первозданном виде творения Абая являются высшими образцами человеческого гения.

На формирование взглядов Абая Кунанбаева оказало огромное влияние:

• овладение арабским, персидским и другими восточными языками;

• знакомство с произведениями великих поэтов и ученых Востока — Фараби, Навои, Низами, Саади, Джами, Фирдоуси, Сайхами и др.;

• изучение русского языка и литературы;

• знакомство с русскими политическими ссыльными Б. П. Михаэлисом, Н. И. Долгополовым, С. С. Гроссом. А. А. Леонтьевым и др.;

• знакомство по русским переводам с произведениями Гете, Байрона и других западноевропейских классиков;

• изучение по русским переводам античной литературы, западной философии. Знакомство с произведениями Спинозы и Сансера, учением Дарвина.

В поэтических произведениях выдвинуты насущные проблемы казахского народа:
—    социальные;
—    общественные;
—    моральные.

— Абай Кунанбаев – великий поэт, гордость казахского народа, он выступил новатором, обновив поэтическое мышление, раздвинул его горизонты, внёс более десятка новых форм, обогативших казахское стихосложение.

Кем же был Абай?

Поэт-просветитель – это первое качество, которое мы раскрыли в великом Абае Кунанбаеве. 

Викторина

1. Назовите валюту Республики Казахстан.(тенге)3 буква

2. Кто ни в жару, ни в стужу, не снимает шубу? (овца)1 буква

3. Никого она не обижает, а все ее толкают? (дверь)2 буква

4. Как называется глава посёлка, города, столицы в Казахстане? (Аким)1 буква

5. Как называется богатырь в казахском эпосе? (Батыр)3 буква

6. Какое имя носила наша столица до название Астана? (Акмола)4 буква

7. Как называется верхняя часть юрты? (шанырак)5 буква

Абай Кунанбаев был новатором казахской поэзии: он ввел такие стихотворные формы как новые шестистишья и восьмистишья; новаторский характер носят стихи, посвященные временам года. Истинный мыслитель, художник слова, Абай Кунанбаев внес значительный вклад в развитие художественной прозы.

Прослушивание песни А.Кунанбаева «Көзімнің қарасы»

Абай переводчик. Для перевода Абай отбирал произведения, которые более всего отвечали духовным вопросам казахского народа. Создал около 56 переводов из произведений А. С. Пушкина, М. Ю. Лермонтова, И. А. Крылова. Пушкин и Лермонтов, пожалуй, были самыми любимыми поэтами Абая. Его волновали правдивость, высокое мастерство, жизнеутверждающая сила их произведений. Абай стремится познакомить с творчеством этих великих русских поэтов жителей казахских аулов и во второй половине 19 века начинает переводить отрывки из романа» Евгений Онегин и стихи Лермонтова. Таким образом, благодаря Абаю еще в 19 веке письмо пушкинской Татьяны и стихи Лермонтова стали известны в казахской степи.

Как же еще проявил себя Абай?

Философ:

Стал Абай плоды своих раздумий, разговоров наедине с самим собой, записывать в прозе – в “Словах”, каждое из которых посвящалось отдельной теме, важной по его глубокому убеждению, для казахов, для их просвещения, становления вровень с другими народами и процветания. Таких “Слов” с 1890 года по 1898-й набралось 45. Они содержат назидания соплеменникам, в них его концентрированная боль за свой народИх отличительной особенностью является проникновенность, доверительность интонации, образность языка. Сокровенные думы поэта о гражданском долге человека, о смысле бытия адресованы молодому поколению.

Абай композитор. Абай был также талантливым и оригинальным композитором. Им создано около двух десятков мелодий, которые популярны в наши дни. Некоторые свои лирические стихи Абай Кунанбаев переложил на музыку, а песня на его стихи «Көзімің қарасы» («Ты зрачок глаз моих», перевод М. Петровых) стала народной. Поэт, осознавая способность песни через мелодию передать красоту мира, не терпел бесталанных произведений.

Абай сочинил много песен. Большинство из них не были записаны и потерялись навсегда. Некоторые песни Абая в наши дни воспринимаются как народные творения. Дети Абая также любили песни и стремились учиться игре на музыкальных инструментах.

• Сегодня, ребята, мы узнали о многих достойных качествах Абая.

Имя гениального сына степи, Абая в наше время известно всему миру. Стихи и песни, философские воззрения, слова и мысли его находят отклик в сердцах людей своею человечностью, любовью, глубиной.

Вчитываясь в абаевские произведения, убеждаешься, что по силе и выразительности реалистичных образов, по многогранности и идейного содержания, по тематическому разнообразию, творчество Абая представляет настоящую энциклопедию жизни казахского народа.

Великий сын казахского народа Абай Кунанбаев оставил в наследие прекрасные творения. В них воплощена вся его жизнь, его мечты о светлом будущем. Его пламенные стихи никогда не утратят своей силы и свежести. Абай вечно с народом. Спасибо за внимание!

Групповая работа. Учитель предлагает учащимся выполнить задания в группах.

Задание. Дети оформляют и защищают КЛАСТЕР. В центре листа бумаги написано слово АБАЙ, учащимся необходимо в виде схемы изобразить свои ассоциации по данной теме. Затем спикер от каждой команды защищает свою работу. Учитель подводит итог.

Новатор, поэт, просветитель, философ, композитор, переводчик.

Задание 2. Волшебная домбра– учащиеся одной команды бросают кубик и составляют вопрос для другой команды, начинающийся на то слово, которое выпало на кубике. По 3 вопроса.

Творческая работа: После прослушивания стихотворения «Қыс», дети рисуют рисунки по теме.

Қыс (прослушивание аудиозаписи)

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап, келіп қалды.
Дем алысы — үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң — қыс келіп, әлек салды.
Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,
Аязбенен қызарып ажарланды.
Бұлттай қасы жауып екі көзін,
Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды.
Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,
Алты қанат ақ орда үй шайқалды.
Әуес көріп жүгірген жас балалар,
Беті-қолы домбығып, үсік шалды.
Шидем мен тон қабаттап киген малшы
Бет қарауға шыдамай теріс айналды.
Қар тепкенге қажымыс қайран жылқы
Титығы құруына аз-ақ қалды.
Қыспен бірге тұмсығын салды қасқыр,
Малшыларым, қор қылма итке малды.
Соныға малды жайып, күзетіңдер,
Ұйқы өлтірмес, қайрат қыл, бұз қамалды!
Ит жегенше Қондыбай, Қанай жесін,
Құр жібер мына антұрған кәрі шалды.
Зима (выразительное чтение учителя)

В белой шубе, плечист, весь от снега седой,

Слеп и нем, с серебристой большой бородой,

Враг всему, что живет, с омраченным челом

Он, скрипучий, шагает зимой снеговой.

Старый сват, белый дед натворил много бед.

От дыханья его — стужа, снег и буран.

Тучу шапкой надвинув на брови себе,

Он шагает, кряхтя, разукрашен, румян.

Брови грозно нависли — нахмуренный вид;

Головою тряхнет — скучный снег повалит.

Злится он, словно бешеный старый верблюд,

И тогда шестистворная юрта дрожит.

Если дети играть выбегают во двор,

Щиплет нос он и щеки им злою рукой;

В армяке, в полушубке дубленом пастух

Повернулся к холодному ветру спиной.

Конь разбить безуспешно пытается лед,

И голодный табун еле-еле бредет.

Скалит жадную пасть волк — приспешник зимы,

Пастухи, день и ночь охраняйте свой скот!

Угоняйте на новое место табун,

Не беда, если вам не придется поспать,

Лучше вам с бедняками делиться скотом!

Не давайте волкам средь степей пировать!

Закрепление. Предлагаю детям ответить на вопросы:

1. В каком году родился А.Кунанбаев? (10 августа 1845г )

2. Назовите настоящее имя Абая. (Ибрагим)

3.Как звали отца Абая: (Кунанбай Ускенбаевич)

4. Кто являлся первым воспитателем и учителем Абая? (бабушка Зере)

5. В каком городе Казахстана открыт республиканский литературно-мемориальный дом-музей Абая? (Семей)

6.Что раскрывал в своих произведениях Абай Кунанбаев? (пороки людей, высмеивал социально зло и невежество).

Рефлексия.

— Расскажите, ребята, что нового и интересного узнали на классном часе об Абае Кунанбаеве?

1 Жанель: Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң, арқалан.
Сен де — бір кірпіш, дүниеге
Кетігін тап та, бар қалан!
Қайрат пен ақыл жол табар
Қашқанға да, қуғанға.
Әділет, шапқат кімде бар,
Сол жарасар туғанға.

Қыс
2 Айша: Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті — басы — ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.

3 Элинура:Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба,
Ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.

7 Дания: Пойми совет их простой
И, осознав, не забудь.
Да будет праведен путь,
Твоей души молодой!

8 Данияр: Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды,
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.

9 Ислам: Пайда ойлама, ар ойла,
Талап қыл артық білуге.
Артық ғылым кітапта,
Ерінбей оқып көруге.

10 Рустем: Сын мой, подрастешь и ты,
Взлетишь на крыльях мечты.
Выше облаков, возможно, взойдешь ты,
Да сбудутся твои чудесные мечты.

11 Диляра: Пусть будет хладен ум твой, словно лёд,
Пусть сердце теплотой к себе влечёт,
Будь сдержан, терпелив на всякий случай.
Иначе над тобой зло верх возьмёт.

13 Али:Дүние ойдан шығады,
Өзімді өзім ұмытып,
Көңілім әнді үғады,
Жүрегім бойды жылытып.

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларды ұлы кемеңгер ақын Абай Құнанбаев шығармаларымен таныстыру. Ақынның өлеңдері мен қарасөздерін оқыту арқылы адамгершілікке, еңбекқорлыққа, адалдыққа баулу. Білімге деген құштарлығын арттыру.
2. Оқушылардың сөйлеу, мәнерлеп оқу қабілеттерін, тіл байлықтарын, сөздік қорларын дамыту.
3. Мейірімді, адал болуға, адамгершілікке, жаман әдептерден бойларын алыс ұстауға тәрбиелеу.
4. Дамытпалы поэзия сабағы.

Тәсілдері: ой қозғау, сұрақ-жауап, сахналық көрініс, шығармашылық көрініс.

Көрнекілігі: Абай Құнанбаев, А.С. Пушкиннің портреттері, интерактивті тақта, кітаптар көрмесі.

Пәнаралық байланыс: ана тілі, дүниетану, ән- әуез

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылар назарын сабаққа аудару.

«Ата толғау» күйі қосылып тұрады.
Біреулерге болғанмен айдала,
Басын иіп тәу етеді бар дана.
Ұлы Абайды дүниеге әкелген,
Құдіретіңнен айналайын, сардала.

 Мұғалімнің кіріспе сөзі

— Балалар, бүгінгі сабақта біз қазақтың ұлы ақыны Абай атамыз туралы ой бөлісеміз. Әрбір жас ұрпақ кішкентай кезінен бастап Абай атаның әнімен сусындап, жырларынан нәр алып келеді.

Мырзагелді Кемел: «Мен қазақты үшке бөлер едім. Біріншісі — Абайды оқығандар, екіншісі — Абайды оқысам деп жүргендер, үшіншілер — Абайды оқымағандар».

— Балалар, сендер осының қайсысына жатасындар?

— Біз бірінші топқа жатамыз. Ұлылығы әлемге танылған Абай атаның шығармаларымен танысып жатырмыз.

Бүгінгі заман адамы «сегіз қырлы, бір сырлы» болып өсуі керек. Оның бастысы, біздер үшін- әдептілік.

Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң – арқалан.
Сен де бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тап та бар қалан,- деп Абай атамыз айтқандай, кішіге мейірімді, досыңа қайырымды, еңбексүйгіш, шыншыл да қамқор болсаң, өсе келе ата- анаңның, Отаныңның мақтаны боласың.

«Ата толғау» күйі қосылып тұрады.

Бастаушы. Ой қозғау.

Парасатты болып туған,
Шыңғыстаудың Абайы.
Ән мен жырын мұра қылған,
Сарыарқаның Абайы.
Нақылымен сана құйған,
Қазағымның Абайы.
Ақылымен дана болған,
Бүкіл әлем Абайы,- деп ақын Жұмағазы Алмабаев жырлағандай, Абай есімін естігенде есімізге не түседі? Соны мына күннің әрбір шапағына жазып көрсетейік.

       

1- оқушы. Абай – ақын, Абай – дана, ойшыл, заман суреткері. Абай – аудармашы. Абай – сазгер. Абай жас кезінен өте зерек, момын бала болып өсті.

2- оқушы. Жиырмасыншы ғасырдың Гомері атанған жыр алыбы Жамбылдан «Абайдың ақындығы туралы не айтасыз?» дегенде: «Абай ақын ғана емес, ол ғұлама» деп жауап берген екен.

3- оқушы. Мынау тұрған Абайдың суреті ме?
Өлең сөздің ұқсаған құдретіне.
Ақыл, қайрат, білімді тең ұстаған,
Өр Абайдың төтеген кім бетіне?- деп жырлапты жыр алыбы Жамбыл.

4-оқушы. Абай 1845 жылы 10 тамызда Семей облысы Жидебай жерінде Шыңғыстау етегінде дүниеге келген. Негізгі хатқа түскен аты Ибраһим болса да, әжесі Зере еркелетіп «Абай» деп атап кеткендіктен, біз де солай айтып жүрміз.

5-оқушы. Абайдың атасы Өскенбай дала халқының әділ биі болған.

6-оқушы. Абайдың әкесі Өскенбайұлы Құнанбай өз заманындағы атақ- даңқы алысқа кеткен беделді адамдардың бірі болған. Қарқаралы уезінің аға сұлтаны болып сайланған. Шешесі Ұлжан шешендікпен, тапқырлықпен аты шыққан.

7-оқушы. Абай 10-12 жас аралығында мұсылманша оқып, хат таныған. Ал 12 жасындаСемейдегі Ахмет Риза медресесіне оқуға түседі. 14 жасында үш ай орыстың Приходская школасында орысша сабақ оқиды. 15 жасынан бастап, әкесіне көп көмегін тигізеді. Ел- жұрты Абайды би етіп сайлайды.

8-оқушы. Абай – ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұстаған адам.
Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста,
Сонда толық боларсың елден бөлек,- дейді Абай ата.

9-оқушы. 14 жасында сықақ өлеңдер шығарған. Ол жастар арасында кең таралған. Жаңа заманның ретімен Абай білімге ден қойып, араб, парсы, түркі тілдерін үйренді. Сол кезде шығыс тілдерін Абайдан артық білетін адам болмаған.

10-оқушы. Ендеше, біз абайтанудың бірінші баспалдағында тұрмыз. Біраз өлеңдерін, қара сөздерін оқып талдадық. Өмірімен таныстық.

11-оқушы. Абайдың орыс әдебиетіне бет бұруына себепкер оның орыс достары Грось пен Михаэлис болды. Ол екеуі де Абай уылында қонақта болып, Абайды орыс әдебиетімен таныстырған. Абай Пушкин, Лермонтов, Крылов, Толстой, Тургеневтің еңбектерін оқыған. Абай қазақ тіліне «Евгений Онегинді» аударды.

Қазақ тіліне И.А. Крыловтың бір қатар шығармаларын аударды. Қазір біз И. А. Крыловтың «Қарға мен Түлкі» мысалын тыңдап көрейік.

Мұғалімнің түсіндірмесі. Ой-толғаныс.

Абайдың 1890-1898 жылдар арасында жазған шығармалары «қарасөз» деп аталады. Жалпы саны қырық бес бөлек шығарма. Абайдың қарасөздері адамды адам болуға, ізгі ниетті адамгершілік қасиеттерінің мол болуына, жаман дағдыларын аулақ болуға үйретеді. Олай болса, Абай қарасөздерімен танысайық.

Оқушылардың қарасөздерді оқуы.

Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ емес. Одан басқа нәрселерменен оздым ғой демектің бәрі де ақымақтық. ( Он сегізінші қара сөз)

Құдайдан қорық, пендеден ұял, балаң бала болсын десең – оқыт, мал аяма. Әйтпесе, бір ит қазақ болып қалған соң, саған рақат көрсетер ме, өзі рақат көрер ме, яки жұртқа рақат көрсетер ме?(Жиырма бірінші қара сөз)

Шығармашылық жұмыс

1. Абай Құнанбаевтың жыл мезгілдеріне байланысты қандай өлеңдері бар? («Қыс», «Жазғытұры», «Жаз», «Күз»). Өлеңдерді мәнерлеп оқу.
2. Оқушылар шығармашылығы (Абай ата жайлы өлеңдер).

«Ұлы ақын — Абай ата»

Абай атам- данышпан, ұлы ақын,
Қазақ халқын танытқан әлемге айқын.
Елін, жерін, Отанын әнге қосып,
Өлеңімен жырлаған халқын жақын.
Орыс халқы мақтанса Пущкинменен,
Абай атам- ұлы ақын, еңбегі ерен.
Қос ақынның оқысаң өлеңдерін,
Махаббатың артады елге деген.

«Абай ата»

Ата сөзі- қазақтың бойтұмары,
Оқысаң, ашылады ой тұманы.
Қиналсаң, ақыл қосып ақылыңа,
Жырларында жанашыр ой тұрады.
Қазаққа бөлек екен Абай орны,
Талапшыл, қанағатшыл, терең ойлы.
Өнер- білім, ғылымды қадірлеумен
Қазақ елін ақиқат жолға қойды.

Шағын көрініс

Тыныштық. Абай өлең жазып отыр.

Есіктен досы Ербол кірді.

Ербол. Абай досым, тағы өлең жазып отырмысың?!

Шаршадың ғой… Бір сәт демалсаңшы.

Абай. Ербол, тыңдашы (ыңылдап)

Көзімнің қарасы,
Көңілімнің санасы.
Бітпейді іштегі,
Ғашықтың жарасы.

Ербол. Абай неткен әдемі ән! Ғажап, жаңа ән, жаңа өлең! Тамаша! Абай, Сүйіндік ауылында екі күннен кейін алтыбақан болғалы жатыр екен. Соған барсақ қайтеді. Осы әнді жастарға сый етіп тартайық!

Абай (басын изеп): Жарайды.

Жастар жиналып «Айттым сәлем, қаламқас» әнін айтып отыр.

Абай, Ербол шетте отырады.

1-қыз. Қыздар, қыздар, Құнанбай қажының баласы Абай келіп тұр.

2-қыз. Қасындағы Ербол ғой.

3-қыз. Абай, Ербол, келіңдер. Төрлетіңдер. Қош  келдіңдер!

Абай. Ойын- сауықтарың қызық болсын!

Ербол. Ән-күйлерің қанатты болсын!

Топ. Бірге болсын! Айтқаның келсін!

4-қыз. Ортамызға Абай келіп қалған екен. Неге өлеңдерін оқып, әнін салмаймыз?!

Топ. Ал кім сөзге ұста, кәне, бастап жіберейік.

5-қыз. «Өлең- сөздің патшасы, сөз сарасы»

Ербол. Сүйіндік ауылының жастары, тыңдаңыздар! Абай сендерге жаңа әнін сый қылып тартады. Қабыл алыңдар!

Ән шырқалады «Көзімнің қарасы».

Топ. Неткен тамаша ән. Терең, сырлы. Рахмет, Абай.

Абай. Әнімді қабыл алғандарыңызға көп рахмет.

Өзгеге көңілім тоярсың,
Өлеңді қайтып қоярсың?
Оны айтқанда толғанып,
Іштегі дертті жоярсың.
Сайра да зарла, қызыл тіл,
Қара көңілім оянсын.
Жыласын көзден жас ақсын,
Омырауым боялсын.

«Желсіз түнде жарық ай» әні шырқалады.

Аңшы жігіт (ентелеп келіп): Уа, Абай ақынның құрбы- құрдастары, амансыңдар ма!

Топ. Армысың, бейтаныс жіт!

Ербол. Ассаламаумағалейкум, жас жігіт!

Абай. Жолың болсын, жігітім!

Қыздар. Орта толсын!

Аңшы. Аң аулап жүріп, алыстан Абай әнінің сазды әуенін құлағым шалып, ат басын бұрдым. Ақын Абай қарсы болмас, осы ауылдың қыздарының әнін, өлеңін тыңдағалы келдім.

6- қыз. «Құлақтан кіріп бойды алар».

Аңшы жігіт. Бәрекелді, ризамын өлеңіңе Таңшолпан!

7-қыз. «Ғылым таппай мақтанба»

Топ. Ой, бәрекелді!

Абай. «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін»

Бастаушы. Міне, сіздер Абайдың бозбала шағынан бір көрінсті тамашаладыңыздар.

12-оқушы. Абай 1904 жылы дүниеден өтті. Абай өмірден озса да артына көп мұра қалдырды. Өлең- жырлары, қарасөздері мәнді де мағыналы болды.

13-оқушы. Жазушы Төлен Әбдіков. «Абай халқымыздың мақтанышы ғана емес, біздің ұлттық ұранымыз. М. Әуезов Абайды әлемге таныту арқылы әлемге қазақты танытты»,- деді. М. Әуезовтің «Абай жолы» роман- эпопеясымен қысқаша әңгімелер арқылы танысып келе жатырмыз. Енді осы әңгімелерді еске түсірсек. «Бала Абай».

Ойды түйіндеу

Бүгінгі сабағымызды Сұлтанмахмұт Торайғыровтың мына өлеңімен аяқтағым келеді.

Асыл сөзді іздесең,
Абайды оқы, ерінбе.
Адамдықты көздесең,
Жаттап, тоқы көңілге.
Қамшының сабындай ғана қысқа өмірінде артына өшпес із, өлмес өсиет қалдырып кетуді ақын сөзімен айтсақ:
Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған…

Қасиетті қара сөздерден ғибрат алып қана қоймай, өмірлік нұсқау алдық. Қазақ сөзінің киесі қонған бұл қара сөздер кез келгенімізге өмірлік бағыт-бағдар, ақыл қосушы. Сондықтан, балалар, біз Абай атаны жадымызда ұстаймыз.

Материал жайлы қысқаша түсінік:

Байқаудың мақсаты: халқымыздың дана ақыны, ғұлама ойшылы, сазгер Абай Құнанбайұлының өлеңдері мен әндерінің таралуын насихаттау, бүгінгі ұрпақтарының Абай мұрасына қызығушылығын арттыру, оқып – білуге, тани түсуге ынталандыру.
Сыныптан тыс іс – шара көрнекілігі: Абай портреті, ақын туралы айтылған ұлы адамдардың сөздері фотасуреттер, слайдтар.
Өткізілген күні: 13.09.2019 жыл
Қатысқан сыныптар: 9-11
1-жүргізуші:Құрметті әдебиет сүйер қалың көпшілік! Қазақтың біртуар ұлдарының бірі, данышпан ақын, ойшыл, дана ғұламаларының бірі, қазақ әдебиетінің шоқтығы биік ірі тұлғасы Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылып отырған әдеби кешімізге қош келдіңіздер!

Төмендегі Сыныптан тыс жұмыс толық нұсқасы емес, тек сізге танысу үшін көрсетілген, сайтқа жарияланған документтен айырмашылығы болуы мүмкін. Жүктеу үшін осы беттің төменгі жағындағы жүктеу деген жазуды басу керек

Бородулина Анна Михайловна –

учитель начальных классов Фёдоровской ОСОШ №1

Теректинского района

Западно-Казахстанской области.

Внеклассное мероприятие,

посвящённое 175-летию со дня рождения великого поэта, импровизатора и композитора казахского народа Абая Кунанбаева.

Тема: «Абай Кунанбаев – великий поэт, импровизатор и композитор

казахского народа»

Цель классного часа:

• расширить знания учащихся о жизни и творчестве Абая Кунанбаева,

способствовать расширению и углублению знаний учащихся о жизни и творчестве Абая Кунанбаева; показать значение произведений Абая для подрастающего поколения.

• развивать умения учащихся пользоваться дополнительной литературой: справочной, мемуарной, документальной, анализировать их, продолжить развитие устной речи у учащихся, умение обобщать и делать выводы; продолжить формирование умения анализировать прочитанное.

• вызвать уважение и интерес к произведениям Абая, гордость к тому, что этот великий человек — наш соотечественник, познакомить с его трудами, в которых поэт призывает к справедливости, честности, порядочности; раскрывая идеи поэта, просветителя.

Оборудование: портреты Абая, плакаты-высказывания Абая, презентация, кластер, домбра, библиотечка произведений Абая.

Подготовительная работа: изучение произведений Абая и знакомство с литературой об Абае.

Ход мероприятия:

« Человек, запомнивший слова мудрых,

сам становится благоразумным»

Абай Кунанбаев

1. Организационный момент.

— Здравствуйте, ребята! Сегодня мы проведем с вами классный час, посвященный Абаю Кунанбаеву. В 2020 году этому многоликому человеку исполняется 175-лет со дня рождения.

— А почему Абая называют многоликим? Кем он был? / ответы учащихся/

— Эпиграфом к классному часу будут слова Абая « Человек, запомнивший слова мудрых, сам становится благоразумным». Пусть они станут вашим девизом в жизни.

Сценка «Библиочеллендж»

Жанель: Ребята, давайте поговорим о чём –нибудь важном и интересном.

Элинура: Предложение принимается!

Ясмина: О чём же будем говорить?

Жанель: Да о том, что узнали недавно. Я вот, например, узнала, что настоящее имя Абая — Ибрагим. Оказывается, его мама в детстве звала Абаем, что в переводе означает “внимательный”.

Элинура: А я прочитала о том, что Абай с раннего возраста начал писать стихи, но первое стихотворение было напечатано, когда поэту было сорок лет и называлось оно “Лето”.

Ясмина: Послушайте, кроме того, что Абай писал стихи, он ещё был талантливым композитором.

Элинура: Абай Кунанбаев знал несколько языков и переводил на казахский язык произведения Лермонтова, Крылова. Особенно ему нравилось переводить А.С.Пушкина.

Жанель: А почему?

Ясмина: Да потому что  взгляды Пушкина были во многом  схожи со взглядами Абая. И кто знает, если бы  Александр Сергеевич так рано не ушёл бы из жизни, то они  обязательно бы встретились.

Элинура: Девочки, я придумала! А давайте, организуем челлендж.

Жанель: А что это такое ?

Ясмина: Челлендж-это жанр интернет-роликов, в которых блогер выполняет задание на видеокамеру и размещает его в сети и предлагает выполнить это задание пользователям, то есть бросить вызов.

Стихотворения А. Кунанбаева в исполнении детей:

Жанель: Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң, арқалан.
Сен де — бір кірпіш, дүниеге
Кетігін тап та, бар қалан!
Қайрат пен ақыл жол табар
Қашқанға да, қуғанға.
Әділет, шапқат кімде бар,
Сол жарасар туғанға.

Қыс
Айша: Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті — басы — ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.

Элинура: Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба,
Ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.

Дания: Пойми совет их простой
И, осознав, не забудь.
Да будет праведен путь,
Твоей души молодой!

Данияр: Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды,
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.

Ислам: Пайда ойлама, ар ойла,
Талап қыл артық білуге.
Артық ғылым кітапта,
Ерінбей оқып көруге.

Рустем: Сын мой, подрастешь и ты,
Взлетишь на крыльях мечты.
Выше облаков, возможно, взойдешь ты,
Да сбудутся твои чудесные мечты.

Диляра: Пусть будет хладен ум твой, словно лёд,
Пусть сердце теплотой к себе влечёт,
Будь сдержан, терпелив на всякий случай.
Иначе над тобой зло верх возьмёт.

Ясмина:Құлақтан кіріп, бойды алар
Жақсы ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар,
Әнді сүйсең, менше сүй.

Али:Дүние ойдан шығады,
Өзімді өзім ұмытып,
Көңілім әнді үғады,
Жүрегім бойды жылытып.

— Молодцы, ребята! Сегодня мы определим, какие именно стороны соединил в себе великий гений казахского народа. Для того чтобы начать наш классный час, вы должны сосредоточиться быть не только зрителями, но и соучастниками нашего мероприятия. Вы согласны раскрыть с нами все стороны Абая?

Для начала, давайте познакомимся немного с его биографией. В 2020 году исполняется 175 лет со дня рождения великого Абая.

Настоящее имя — Ибрагим, но прозвище Абай (каз. Абай «внимательный», «осторожный»), данное матерью, закрепилось за ним на всю жизнь.

Абай родился в 1845 году в Семипалатинской области, среди голубых Чингисских гор. Он был сыном главы рода Тобыкты, степного царя, властного и коварного Кунанбая. По происхождению и по воле отца Абай должен был стать таким же правителем, как и Кунанбай. Но судьба пытливого и талантливого от природы Абая сложилось по-иному. Акыны и сказатели воспитали в нем искрению любовь к родному народу, его истории и богатому культурному наследию, от матери он унаследовал доброе сердце, в котором с каждым днем росло возмущения против насилия и зла, чинимого баями. Учился в медресе муллы Ахмет-Ризы в Семипалатинске и одновременно посещал русскую школу. Абай не собирал и не хранил свои творения, так как при его жизни еще не было традиции публиковать свои произведения. Поэтому многие его труды, написанные экспромтом, порой наспех, иногда просто на клочке бумаги, для нас навсегда утеряны. Дошли до нас те стихи, которые люди знали наизусть. Оставшиеся были включены в рукописи муллы Мурсеита.

Абай не исправлял, не обрабатывал однажды написанное. Сам он не раз признавался, что если бы обрабатывал свои творения, они, наверняка, стали бы более совершенными. Но и в том, первозданном виде творения Абая являются высшими образцами человеческого гения.

На формирование взглядов Абая Кунанбаева оказало огромное влияние:

• овладение арабским, персидским и другими восточными языками;

• знакомство с произведениями великих поэтов и ученых Востока — Фараби, Навои, Низами, Саади, Джами, Фирдоуси, Сайхами и др.;

• изучение русского языка и литературы;

• знакомство с русскими политическими ссыльными Б. П. Михаэлисом, Н. И. Долгополовым, С. С. Гроссом. А. А. Леонтьевым и др.;

• знакомство по русским переводам с произведениями Гете, Байрона и других западноевропейских классиков;

• изучение по русским переводам античной литературы, западной философии. Знакомство с произведениями Спинозы и Сансера, учением Дарвина.

В поэтических произведениях выдвинуты насущные проблемы казахского народа:
—    социальные;
—    общественные;
—    моральные.

— Абай Кунанбаев – великий поэт, гордость казахского народа, он выступил новатором, обновив поэтическое мышление, раздвинул его горизонты, внёс более десятка новых форм, обогативших казахское стихосложение.

Кем же был Абай?

Поэт-просветитель – это первое качество, которое мы раскрыли в великом Абае Кунанбаеве. 

Викторина

1. Назовите валюту Республики Казахстан.(тенге)3 буква

2. Кто ни в жару, ни в стужу, не снимает шубу? (овца)1 буква

3. Никого она не обижает, а все ее толкают? (дверь)2 буква

4. Как называется глава посёлка, города, столицы в Казахстане? (Аким)1 буква

5. Как называется богатырь в казахском эпосе? (Батыр)3 буква

6. Какое имя носила наша столица до название Астана? (Акмола)4 буква

7. Как называется верхняя часть юрты? (шанырак)5 буква

Абай Кунанбаев был новатором казахской поэзии: он ввел такие стихотворные формы как новые шестистишья и восьмистишья; новаторский характер носят стихи, посвященные временам года. Истинный мыслитель, художник слова, Абай Кунанбаев внес значительный вклад в развитие художественной прозы.

Прослушивание песни А.Кунанбаева «Көзімнің қарасы»

Абай переводчик. Для перевода Абай отбирал произведения, которые более всего отвечали духовным вопросам казахского народа. Создал около 56 переводов из произведений А. С. Пушкина, М. Ю. Лермонтова, И. А. Крылова. Пушкин и Лермонтов, пожалуй, были самыми любимыми поэтами Абая. Его волновали правдивость, высокое мастерство, жизнеутверждающая сила их произведений. Абай стремится познакомить с творчеством этих великих русских поэтов жителей казахских аулов и во второй половине 19 века начинает переводить отрывки из романа» Евгений Онегин и стихи Лермонтова. Таким образом, благодаря Абаю еще в 19 веке письмо пушкинской Татьяны и стихи Лермонтова стали известны в казахской степи.

Как же еще проявил себя Абай?

Философ:

Стал Абай плоды своих раздумий, разговоров наедине с самим собой, записывать в прозе – в “Словах”, каждое из которых посвящалось отдельной теме, важной по его глубокому убеждению, для казахов, для их просвещения, становления вровень с другими народами и процветания. Таких “Слов” с 1890 года по 1898-й набралось 45. Они содержат назидания соплеменникам, в них его концентрированная боль за свой народИх отличительной особенностью является проникновенность, доверительность интонации, образность языка. Сокровенные думы поэта о гражданском долге человека, о смысле бытия адресованы молодому поколению.

Абай композитор. Абай был также талантливым и оригинальным композитором. Им создано около двух десятков мелодий, которые популярны в наши дни. Некоторые свои лирические стихи Абай Кунанбаев переложил на музыку, а песня на его стихи «Көзімің қарасы» («Ты зрачок глаз моих», перевод М. Петровых) стала народной. Поэт, осознавая способность песни через мелодию передать красоту мира, не терпел бесталанных произведений.

Абай сочинил много песен. Большинство из них не были записаны и потерялись навсегда. Некоторые песни Абая в наши дни воспринимаются как народные творения. Дети Абая также любили песни и стремились учиться игре на музыкальных инструментах.

• Сегодня, ребята, мы узнали о многих достойных качествах Абая.

Имя гениального сына степи, Абая в наше время известно всему миру. Стихи и песни, философские воззрения, слова и мысли его находят отклик в сердцах людей своею человечностью, любовью, глубиной.

Вчитываясь в абаевские произведения, убеждаешься, что по силе и выразительности реалистичных образов, по многогранности и идейного содержания, по тематическому разнообразию, творчество Абая представляет настоящую энциклопедию жизни казахского народа.

Великий сын казахского народа Абай Кунанбаев оставил в наследие прекрасные творения. В них воплощена вся его жизнь, его мечты о светлом будущем. Его пламенные стихи никогда не утратят своей силы и свежести. Абай вечно с народом. Спасибо за внимание!

Групповая работа. Учитель предлагает учащимся выполнить задания в группах.

Задание. Дети оформляют и защищают КЛАСТЕР. В центре листа бумаги написано слово АБАЙ, учащимся необходимо в виде схемы изобразить свои ассоциации по данной теме. Затем спикер от каждой команды защищает свою работу. Учитель подводит итог.

Новатор, поэт, просветитель, философ, композитор, переводчик.

Задание 2. Волшебная домбра– учащиеся одной команды бросают кубик и составляют вопрос для другой команды, начинающийся на то слово, которое выпало на кубике. По 3 вопроса.

Творческая работа: После прослушивания стихотворения «Қыс», дети рисуют рисунки по теме.

Қыс (прослушивание аудиозаписи)

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап, келіп қалды.
Дем алысы — үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң — қыс келіп, әлек салды.
Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,
Аязбенен қызарып ажарланды.
Бұлттай қасы жауып екі көзін,
Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды.
Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,
Алты қанат ақ орда үй шайқалды.
Әуес көріп жүгірген жас балалар,
Беті-қолы домбығып, үсік шалды.
Шидем мен тон қабаттап киген малшы
Бет қарауға шыдамай теріс айналды.
Қар тепкенге қажымыс қайран жылқы
Титығы құруына аз-ақ қалды.
Қыспен бірге тұмсығын салды қасқыр,
Малшыларым, қор қылма итке малды.
Соныға малды жайып, күзетіңдер,
Ұйқы өлтірмес, қайрат қыл, бұз қамалды!
Ит жегенше Қондыбай, Қанай жесін,
Құр жібер мына антұрған кәрі шалды.
Зима (выразительное чтение учителя)

В белой шубе, плечист, весь от снега седой,

Слеп и нем, с серебристой большой бородой,

Враг всему, что живет, с омраченным челом

Он, скрипучий, шагает зимой снеговой.

Старый сват, белый дед натворил много бед.

От дыханья его — стужа, снег и буран.

Тучу шапкой надвинув на брови себе,

Он шагает, кряхтя, разукрашен, румян.

Брови грозно нависли — нахмуренный вид;

Головою тряхнет — скучный снег повалит.

Злится он, словно бешеный старый верблюд,

И тогда шестистворная юрта дрожит.

Если дети играть выбегают во двор,

Щиплет нос он и щеки им злою рукой;

В армяке, в полушубке дубленом пастух

Повернулся к холодному ветру спиной.

Конь разбить безуспешно пытается лед,

И голодный табун еле-еле бредет.

Скалит жадную пасть волк — приспешник зимы,

Пастухи, день и ночь охраняйте свой скот!

Угоняйте на новое место табун,

Не беда, если вам не придется поспать,

Лучше вам с бедняками делиться скотом!

Не давайте волкам средь степей пировать!

Закрепление. Предлагаю детям ответить на вопросы:

1. В каком году родился А.Кунанбаев? (10 августа 1845г )

2. Назовите настоящее имя Абая. (Ибрагим)

3.Как звали отца Абая? (Кунанбай Ускенбаевич)

4. Кто являлся первым воспитателем и учителем Абая? (бабушка Зере)

5. В каком городе Казахстана открыт республиканский литературно-мемориальный дом-музей Абая? (Семей)

6.Что раскрывал в своих произведениях Абай Кунанбаев? (пороки людей, высмеивал социально зло и невежество).

Рефлексия.

— Расскажите, ребята, что нового и интересного узнали на классном часе об Абае Кунанбаеве?

1 Жүргізуші: Армысыздар, қадірменді ұстаздар, әдебиет сүйер қауым,
білім нәріне құмар оқушылар!

2 Жүргізуші: Дорогие друзья! Мы начинаем праздник, посвященный юбилейной дате, 175 лет со дня рождения великого казахского поэта Абая Кунанбаева.

1 Жүргізуші:-Құрметті ұстаздар мен оқушылар! Абай Құнанбаевтың қалдырған өшпес әдеби мұрасы қашан да түн қойнауынан нұр сәулесін шашқандай халқына құрмет етуде. Абайдай перзенті бар халық бақытты халық.
2 Жүргізуші:
Великий сын степи привольной,
Талант величественных гор,
Чингисских дол зерно востока,
Поэт, писатель и мудрец,
Мыслитель века непокорный,
В дом каждого Абай вошел!
Весь мир в стихах души бескрайней,
И строки жизни в назидание,
Нам сын казахский преподнес!
1 Жүргізуші: Ендеше бүгінгі Абай атамыздың «Көңілім әнді ұғады » атты ән сайысына хош келдіңіздер .
Ортаға қатысушыларды шақырмас бұрын әділқазы алқасымен таныс болыңыздар: 1. Байғанс Артесхан
2. Исмурзина Шолпан Аманжоловна
3. Ховлан Володия
4. Ергалиева Жанар Койбаковна
Ортада бірінші болып шығатын:
1.5 «А» класс песня «Көзімнің қарасы»
2. 6 «Б» сынып Шуғайып Аяулым «Желсіз түнде жарық ай»
3. 7 «А» класс песня «Көзімнің қарасы»
4. 5 «Б» сынып «Айттым сәлем Қаламқас»
5. 9 «А» сыныбы « Көзімнің қарасы »
6. 8 «Б» Тилекберген Алтынай «Күйесін жүрек күйесің»
7. 9 «Б» сынып Ерболат Диана « »
8. 7 «Б» Сарсенбай Үмітгүл « »
9. 10 «Б» Жарысова Лайла «Мен көрдім ұзын қайын құлағанын»
Сөз кезегін әділқазылар алқасына береміз.
2 жүргізуші:
Будь разборчив в пути своем,
Если ты талантлив, гордись,
Тверже ногу, шагай смелей.

Не погибнет твой труд.
Речи тех, кто учит людей,
Как зерно в земле прорастут.
1 жүргізуші:
Парасатты болып туған,
Шыңғыстаудың Абайы.
Ән мен жырын мұра қылған,
Сарыарқаның Абайы.
Нақылымен сана құйған,
Қазағымның Абайы.
Ақылымен дана болған,
Бүкіл әлем Абайы!
Құрметті, әдебиет сүйер қауым! Абайдың шығармашылығына арналған ән кеші соңына жетті. Поэзия әлемінде келесі кездескенше қош, сау болыңыздар!