Аван пайремже сценарий

                              «Авамын пайремже».

1-ше вудышо: Салам лийже , шергакан авана, кована, шужарна, да ту-

                         ныктышына – влак.

2-шо вудышо: Таче мемнан школыштына гына огыл, а путынь туням-

                         балне эн мотор, эн
йоратыме, эн сай пайрем.

1-ше вудышо: Тиде кечын ме нунылан эн поро деч поро мутым ойле-

                         на, чыла сайым гына тыланена.

2-шо вудышо: Эн поро мутым ушыш налын, уло кумылын саламлена.

                          Тазалыкым, пиалым, поролыкым,

                           Шудо ийлан
тыланена.

1-ше вудышо: А ынде саламлыме мутым 1-ше класслан пуэна.

                          Стих, муро, «Котята» танец.

1-ше вудышо: Ава! Могай ныжыл да йонгыдо шомак. Тудым колмек,

                         чонлан куштылго, шокшо лийын колта. Кажне ава
шке

                         икшывыжлан шерге.
Тудо кече гай шокшо, мамык гай

                         пушкыдо кумылан.

2-шо вудышо: Ава гай поро чонан, весела кумылан, пушкыдо шокшо

                          шуман айдеме нигуштат уке. Тау, авай,
улметлан, мем-

                          нам шочыктыметлан,
ош туням полеклен, ончен-

                         куштыметлан.

                         Муро «Женский день».

1-ше вудышо: Моткоч тыйым йоратем!

                         Иктаж-кушко мый каем
–

                         Эре улат ушыштем.

                         Кунам лият пеленем,

                         Ок лий нимогай ойгем.

2-шо вудышо: Кунам ордыжко кает –

                         Вет мыят йокрокланем.

                         Лий, авай, тый умыреш

                         Пиалан, таза да сай!

                         Мыят, кугу лиймекем,

                         Лияш тыршем тыйын гай.

                           2 класслаште
тунемше-влак кушталтен пуат.

2-шо вудышо: Алексеева Наташа почеламутым полекла.

                         Авайна мемнан ласка,

                         Чылажат ыштен мошта.

                         Порткоргат лиеш
чатка,

                         Тутло кочкыш ден
сийла.

                         Аваемым пагалем,

                         Тазалыкым тыланем.

                         Пашамат ышташ полшем,

                         Куаналын, мый тыршем.

                                                               Христина
Васильева

1-ше вудышо  Мотор шошо кечын аван пайремже толеш. Но аван 

                         пайремже лач тиде
кечын гына лийшаш огыл. Авалан

                         кажне эртыше кече
пайрем гай чучшаш.

2-шо вудышо. Тидым те, йоча-влак, ыштен кертыда. Тыршен тунемын,

                         ойым колыштын, авадан
кумылжым шуктеда гын, тиде

                         тудлан эн сай полек
да пайрем. Вет ава туняште эн

                         шерге, эн лишыл.тудо
мыланна илышым полеклен. Кеч

                         кунам поро, кулешан
ой-канашым пуа, пашалан туныкта.

                        А ынде 3-4 класслаште
тунемше-влак кушталтен пуат.

1-ше вудышо. Ава эреак шочшыж дене пелен: шошо кече семын

                        тудлан шыргыжеш, йосо годым шымата, мамык
кидше

                        дене вуйжо гыч ниялта.
Кажне ава шке икшывыж верч

                         ойгыра, йудомым
коден, черлыже годым воктенже

                         шинча.

2-шо вудышо. Йоча-влак, авадан изишак куптыргалше, вудотызан, но

                         тунамак мамык гай
пушкыдо кидшым кеч изишак

                         кандараш тыршыза.

                         Южгунам вурсалта
гынат, ида сыре: тудо тендам йоратен

                         да порым гына шонен
вурса.

                         2 классыште
тунемше-влак почеламутым лудыт.

1-ше вудышо. Илышыште ава деч посна кеч-коланат неле, сандене

                         авадам чаманыза да
аралыза!

2-шо вудышо. Арамлан огыл калыкмутат тыге каласа:

                         «Ава деч посна мукшат
ок иле», «Ава улмо годым упат

                        ниялген кия», «Аван
шыдыже шошым вочшо лум гае:

                        шуко возеш, да вашке
шула».

            Муро «Авамлан». Мурат 3-4 класслаште
тунемше удыр-влак.

1-ше вудышо. Авам нимо ден ом вашталте,

                         Нимо денат ом
танастаре.

                         Авамын мутшо шортньо
гае,

                         Чучеш мылам лач суксо
гае.

2-шо вудышо. Ава деч шерге, поро, сае

                         Уке туняште нигоат.

                         Вуем гыч шыман
ниялтале,

                        «Чукаем!» — мане
шыргыжал.

                         Ончале тудо мыйым
порын,

                         Ондале шокшын,
вучкалтен.

                         Чонем пырткале
куаналын,

                         Вет тыйым мые
йоратем!

                        Япаева Тоня
почеламутым лудеш.

1-ше вудышо. Умырышто эн шерге, эн лишыл айдеме – тиде ава.   

                        Чыла шонымем лач тудлан ушанен ойлен кертам.
Неле-

                         йосо годым авамлан
энертена. Пайрем кечын тудлан

                         туняште улшо чыла
сылне мутым тыланена.

2-шо вудышо. Авай! Мутшак могай ныжылге,
тыматле. Авай! Тудо

                         кече гай шокшо шуман,
весела кумылан, поро чонан,

                         ниго деч сай. Мемнан
авана эн поро, ласка да шыма.

                         Тудо чыла ыштен
мошта.

1-ше вудышо. Аваемым йоратем,

                         Чыла йодмыжым шуктем.

                         Пашамат ышташ полшем,

                         Сайын тунемаш тыршем.             

                     Рушла куштымаш. Удыр-влак
куштат.

2-шо вудышо. Ава ты туняште мыланна эн шерге,
эн лишыл. Тудо

                         кажне енын икте.
Садлан тудым кече дене танастарат да

                         ойлат: «Кече – икте,
ава – икте». Тек ава эреак шочшыж

                         пелен лиеш: шошо кече
семын тудлан шыргыжеш, йосо  

                         годым шымата, мамык
кидше дене вуйжо гыч ниялта.

                                   Муро «Моя
мама».

                             Нарашта йоча-влак
дене

                             Авам кечыгут
тырша.

                             Ушан-шотан лий
тый манын,

                             Илышлан пеш
туныкта.

                             Монгыштат шке
шотшо дене

                             Суртпечылан – сай
оза.

                             Ачам дене илыш
мучко

                             Ваш келшалын
илыза!

                                                                    Н.
Яндакова.

                                       Коваем.

                            Уло мыйын коваем,

                            Тудым мые йоратем.

                            Каныш кечын тудын
деке

                            Унала каяш вашкем.

                            Ме миена шужар
дене

                            Ковайнаже йывырта.

                            Лектын коштына
чодырашке,

                            Саскам шуко
погена.

                                       Авам
уло.

                             Авам уло –

                             Устембалне

                             Тамле сий.

                             Авам уло –

                             Мыланем

                             Йокрок ок лий.

                             Палем : мыйым

                             Аваемже йората.

                             Чиктен сайын,

                             Мемнам школыш
ужата.

                             Шарнем: йочасадыш
авам нангая,

                             Изи пачкатажым
издерыш шынден.

                             Тыгак йушто теле
шоген, чатлама,          

                             Почеш Лайка пийна
вашка куанен

                             Авам эре пелен
лиеш гын йора.

                             Умбаке кая чонем
ойгыра.

                             Мыйын авам эн
чапле, ласка!

                             Мыняр шуко мут –
айста лудына!

                             Йоратыме, чулым,
шыма шергакан,

                             Чолга, поро,
ныжылге, сай да ушан,

                              Пагалыме, лишыл,
мотор, пиалан,

                              Ушанле, тыматле,
лывырге, чечен!

                  Икымше классыште тунемше-влак куштат.

1-ше вудышо. Тый улат кече гай

                         Йораталме авай.

                         Пеленем тый лият

                         Чонемлан лиеш сай.

2-шо вудышо. Кажне йочалан ава эн шерге.

                         Тудын порылыкшо да
шомакше

                         Эн лишыл мыланна.

              3 класс рвезе-влак почеламутым
каласкалат.

1-ше вудышо. Ава! Эн шерге мут туняште

                         Шинчасортала тыйым
аралем.

                         Кава – икте, мландат
кажнын — икте,

                         Тыяк улат эн шерге
айдемем.

2-шо вудышо. Пашаче мукш гай йудшо-кече,

                         Пеш эр кынелын, лым
лийде тыршет.

                         От пале канышым,
йочат гын черле,

                         Моштет куаныш ойгым
савырен.

                           Муро. «Мамин
праздник»

1-ше вудышо. Авай, палем, пеш йосо южгунамже

                         Тыйын чонетлан, от
ойло кеч шке.

                         Но пале иктым: тыйын
ойго – мыйын ойго,

                         Пырля ме кертына чыла
сенен.

2-шо вудышо. Мый кажне кечын уло шум-чонем ден

                         Йодам тазалыкым,
перкем, авай.

                         Вуем савем тылат мый
мланде марте!

                         Тау, авай, туняште улметлан.

                           1 класс
тунемше-влак куштат.

1-ше вудышо. Кажне енлан ава – эн шерге, поро
да лишыл айдеме. Ава

                         йочаж верчын ойгыра.
Тудлан эре полшашак тырша.

                         Йочажым чот йората да
чамана.

2-шо вудышо. Ава эн поро да шыма. Тудын деч
сай нигоат уке. Аван

                         шумжо шокшо, пушкыдо,
ласка.

                        Сагитова Александра
почеламутым лудеш.

1-ше вудышо. Тачысе пайремна мучашке шуэш. Поро
деч поро мутым

                          каласена.

2-шо вудышо. Пайрем кече дене саламлена, уло
шум-чон дене

                         тыланена:

1-ше вудышо. Эр кечым куанен вашлийза,
кужу-кужу умыран лийза.

2-шо вудышо. Портда тич пиал озаланыже. Кажне
кече куан ден

                         эрталже.

1-ше вудышо. Коранын кайже ойгат, куан дене
темже умырдат.

2-шо вудышо. Шум шокшыдам ида йомдаре,

                         Лийже эн поро
кумылда.

1-ше вудышо. Мом шонеда, чыла шукталтше,

                         Сылнештын толжо
илышда.

                                        Марла
куштымаш.

2-шо вудышо. А ынде мутым туныктышо-влаклан
пуалтеш.

                       Тунемше-влак аваштым
саламлат.

1-ше вудышо. Мутым авана-влаклан пуэна.

                                  Муро
«Солнечный круг»

Аван кечыже .

Пайремлан полеклалтше сценарий

Сценым сылнын сорастарыме.Сцене ончыко удыр-рвезе-влак лектыт.Эльвира Токташеван йонгалтарыме «Авай» мурыжо йонга.

1-ше вудышо.  Ава! Мланде умбалне поро деч поро, ныжылге деч ныжылге шомак . Тиде айдемын эн первый пелештыме мутшо, тудо тунямбалсе чыла йылмыштат ик семынак ныжылгын йонгалтеш.

1-ше йоча.Пеш шонго ма, я самырык,  илалше,

Марла ойла, рушла, я татарла –

Ава дечын сай ен уке туняште,

Мылам эн шерге тудо кеч-кунам.

2-шо йоча.Кунам да кушто  муат тыгай вес еным,

Ко тыйын шумыш кечыла шынен?

Ава ыштен, ава куштен айдемым,

Шке чонжым, вуржым тыланет пуэн.

3-шо йоча.Кеч-ко тый лий: поэт, я академик,

Я школышко гына эше коштат –

Эн сылне шошо кече дене веле

Аван шинчам танастарен кертат.

4-ше йоча.Черланенат – ава огеш юватыл,

Кеч тул-вуд вошт, но тый декет толеш.

Омет денат пеш лудын помыжалтат гын,

Аватын лумжо пеленет лиеш.

5-ше йоча.Ава мемнан туняште эн тыматле,

Эн йытыра, мошта мемнам аклен.

Арам мо калык шочмо-кушмо мландым

Ава  лум дене курымлан лумден.

1-ше вудышо.Таче поро деч поро мут, мотор деч мотор муро, сай деч сай, ныжыл деч ныжыл тауштыме шомак лач тыланда йонгалтыт .

2-шо вудышо.Тидлан амалжат уло. Шыже тылзын пытартыш рушарняже Российысе ава-влаклан полеклалтын.

1-ше вудышо.Ава! Тиддеч шерге могай шомак лийын кертеш? Ава икшывым ончен кушта, умыржо мучко йоратен арала. Ава мыланна илышым полеклен. Авай! Могай кугу ушан дене вуча тудо йочан первый ошкыл колтымыжым, кунам изи шуртнен, камвозын, чапа-чапа каяш точа.

2-шо вудышо.Шергакан авана-влак, таче тендам, ик жаплан шке шонышдам монден, кажне кечын лекше сомылым коден, ласкан шулалташ да мемнан ямдылыме шум-сем полекнам налаш ужына.

6-шо йоча.Аваж ончык шинчын, чызе шорым

Шер теммеш тамла изи йоча

Мамык гае оныш возын шорын

Шем шинчаж ден ош туням онча

7-ше йоча.Тудо кызыт але огеш пале

Илыш чоным ко тудлан пуэн

Кумылжын посто гыч шуртым налын

Ош тасма гай корныжым куэн

8-ше йоча.Кушмо семын ик тыгае кечын

Ава шорым кочмыжым чарана

Пиаланже, илыш там кушечын,

Умыр мучкыжо аклен шарна.

1-ше вудышо.Чынак. Кеч-коланат шке авже эн шерге,эн поро,эн ласка кумылан.Икшыве чон эре ава деке шупшеш.Тудо вурсен налеш гынат,йоратен вурса,чаманен колта.Тиддеч поро,ныжыл айдемым от му.

9-ше йоча.Аваем, тый шокшо кече гае

Эр кынелын, ончалат мемнам

Йудымат шонен киет, от мале,

Умыр мучко ырыктет шумнам.

Туныктышо.Куд ияш годым ойленам тылат:

«Кугурак лиям гын,авием,товат,

Мундыр таве деке шкеак ошкылам,

Тамле йушто вудым шкеак кошталам»

Тыйже вучкалталыч,шыргыжын,вачем:

«Куш вашке тугеже,удырем.Вучем.»

Йомо изи удыр…Эртыш йоча жап…

Лумым кондыш теле тыйын упышкет.

Шукертсекак вудым шкеак нумалам.

Но паша ок пыте,ок изем-молан?

Муро «Каласе авием»

1.Малаш возам-

Пашам ыштет.

Мален кием-

Пашам ыштет.

Припев:Каласе,авием,

              Кунам вара канет?

              Кунам малет,

              Каласе,авием?

2.Модаш куржам-

   Пашам ыштет-

   Канен толам-

   Пашам ыштет.

Припев:  

2-шо вудышо.Аван шокшо кидше, тудын чон порылыкшо – мо эше тылеч шергыже уло?! Изи йоча, модшыжла, парняшкыже шырпакым пурта гын, шортын-шортын, сусыр парням шуялта,ава дек куржеш. Тудыжо поро кидше, ласка шомакше дене эмла. Эрдене пушкыдо вакшыште мален кия, ава койко воктеке толын шогалешат, нимучашдымын куанен, икшывыжым йоратен онча, вара шыма кидше дене вуй гыч ниялта.

1-ше вудышо.Жап шумеке, ава эргыже, шумбел шочшыжо-влакым мундыр мландыш ужата. Ойгырен шовыч лук дене вудыжго шинчажым уштын, тора корныш онча. Шочшыжым ава гына тыге вучен кертеш. Моло енын вийже ок сите.

 «Авамлан»муро йонгалтеш.Мутшо Семен Николаевын,семже Е.Волковын.

1.Пеледын лай шошо.

Саде рынде ошо,

Коеш ладыра ломбо мотор удыр гай.

Письмам таче нальым

Да угыч шарнальым

Шке шочмо ялемым да тыйым ,авай.

2.Шарнем,кузе шкетын,

Капка деке лектын.

Ужатышыч корныш пытартыш гана.

«Вашке портыл,эргым»,-

Каласышыч эркын,

Мый тыйым ондальым,ондальым гына.

10-шо йоча.Аван шум чонжо шочшыжо пелен гын,

Ала, чынак, мемнанжын ку пелен?

Уке, авай, эн ныжыл шомакемым,

Шонем гынат ом мошто лач ойлен.

11-ше йоча.Арам шепкаште рупшенам, ит шоно,

Молан йора гын ончымем, ит ман,

Юмем пурен гын, угыч тыйын ончык

Изи годсемак сукалтем ласкан.

12-шо йоча.Эрта ик ий, эрта мыняр идалык,

Ок эрте лач ава йоратымаш

Тау, авай, яндар шинчасортала

Арам шкендым мемнан верч илаш

13-шо йоча.-Мо эн пушкыдо? – йодын авам.

— Мамык купчык, — вашеш манынам.

— Сайын шоналте! – тупем вучкалтен,

Аваемже мылам пелештен.

Илыш туныктыш чыным палаш.

Ава кумыл лай порсын улмаш.

Туто пырче аван кажне ой,

Шинчалан веле тудо ок кой.

2-шо вудышо.Зинаида Ермаковае «Пайрем салам тылат,авай!»Тиде почеламут дене кошартыме шуэш изирак сылнымут пайремнам.

Авай! Тылат мый поро мутым

Кунам,ом шарне,первый ойленам.

Ом шарне мый,кузе вием погалын,

Порт мучко первый ошкыл колтенам.

Шым ий теммеке,ужатальыч школыш,

«Тыршен тунем!»-тыгане сугынет,

Шочшетын ойго-тиде тыйын ойго,

Куан шочшетын-тыйын куанет.

Авай!Колат мо удыретын йукшым?

Шижат мо тый,чонем кузе мура?

Эрталын шудо менгым,шокшым,йуштым,

Муремже тый декет миен пура.

Кузе гын таче тыйын ныжыл,шокшо

Да волгыдо шумет пелен лийнем!

Могай гын таче поро шум гыч лекше

Эн шерге,ныжыл мутым ойлынем…

Аван кечыже .

Пайремлан полеклалтше сценарий

Сценым сылнын сорастарыме.Сцене ончыко йоча-влак лектыт. Эльвира Токташеван йонгалтарыме «Авай» мурыжо йонга.

1-ше вудышо.  Ава! Мланде умбалне поро деч поро, ныжылге деч ныжылге шомак . Тиде айдемын эн первый пелештыме мутшо, тудо тунямбалсе чыла йылмыштат ик семынак ныжылгын йонгалтеш.

1-ше йоча.Пеш шонго ма, я самырык,  илалше,

Марла ойла, рушла, я татарла –

Ава дечын сай ен уке туняште,

Мылам эн шерге тудо кеч-кунам.

2-шо йоча.Кунам да кушто  муат тыгай вес еным,

Ко тыйын шумыш кечыла шынен?

Ава ыштен, ава куштен айдемым,

Шке чонжым, вуржым тыланет пуэн.

3-шо йоча.Кеч-ко тый лий: поэт, я академик,

Я школышко гына эше коштат –

Эн сылне шошо кече дене веле

Аван шинчам танастарен кертат.

4-ше йоча.Черланенат – ава огеш юватыл,

Кеч тул-вуд вошт, но тый декет толеш.

Омет денат пеш лудын помыжалтат гын,

Аватын лумжо пеленет лиеш.

5-ше йоча.Ава мемнан туняште эн тыматле,

Эн йытыра, мошта мемнам аклен.

Арам мо калык шочмо-кушмо мландым

Ава  лум дене курымлан лумден.

1-ше вудышо.Таче поро деч поро мут, мотор деч мотор муро, сай деч сай, ныжыл деч ныжыл тауштыме шомак лач тыланда йонгалтыт .

2-шо вудышо.Тидлан амалжат уло. Шыже тылзын пытартыш рушарняже Российысе ава-влаклан полеклалтын.

1-ше вудышо.Ава! Тиддеч шерге могай шомак лийын кертеш? Ава икшывым ончен кушта, умыржо мучко йоратен арала. Ава мыланна илышым полеклен. Авай! Могай кугу ушан дене вуча тудо йочан первый ошкыл колтымыжым, кунам изи шуртнен, камвозын, чапа-чапа каяш точа.

2-шо вудышо.Шергакан авана-влак, таче тендам, ик жаплан шке шонышдам монден, кажне кечын лекше сомылым коден, ласкан шулалташ да мемнан ямдылыме шум-сем полекнам налаш ужына.

6-шо йоча.Аваж ончык шинчын, чызе шорым

Шер теммеш тамла изи йоча

Мамык гае оныш возын шорын

Шем шинчаж ден ош туням онча

7-ше йоча.Тудо кызыт але огеш пале

Илыш чоным ко тудлан пуэн

Кумылжын посто гыч шуртым налын

Ош тасма гай корныжым куэн

8-ше йоча.Кушмо семын ик тыгае кечын

Ава шорым кочмыжым чарана

Пиаланже, илыш там кушечын,

Умыр мучкыжо аклен шарна.

1-ше вудышо.Чынак. Кеч-коланат шке авже эн шерге,эн поро,эн ласка кумылан.Икшыве чон эре ава деке шупшеш.Тудо вурсен налеш гынат,йоратен вурса,чаманен колта.Тиддеч поро,ныжыл айдемым от му.

9-ше йоча.Аваем, тый шокшо кече гае

Эр кынелын, ончалат мемнам

Йудымат шонен киет, от мале,

Умыр мучко ырыктет шумнам.

Туныктышо.Куд ияш годым ойленам тылат:

«Кугурак лиям гын,авием,товат,

Мундыр таве деке шкеак ошкылам,

Тамле йушто вудым шкеак кошталам»

Тыйже вучкалталыч,шыргыжын,вачем:

«Куш вашке тугеже,удырем.Вучем.»

Йомо изи удыр…Эртыш йоча жап…

Лумым кондыш теле тыйын упышкет.

Шукертсекак вудым шкеак нумалам.

Но паша ок пыте,ок изем-молан?

Муро «Каласе авием»

1.Малаш возам-

Пашам ыштет.

Мален кием-

Пашам ыштет.

Припев:Каласе,авием,

              Кунам вара канет?

              Кунам малет,

              Каласе,авием?

2.Модаш куржам-

   Пашам ыштет-

   Канен толам-

   Пашам ыштет.

Припев:  

2-шо вудышо.Аван шокшо кидше, тудын чон порылыкшо – мо эше тылеч шергыже уло?! Изи йоча, модшыжла, парняшкыже шырпакым пурта гын, шортын-шортын, сусыр парням шуялта,ава дек куржеш. Тудыжо поро кидше, ласка шомакше дене эмла. Эрдене пушкыдо вакшыште мален кия, ава койко воктеке толын шогалешат, нимучашдымын куанен, икшывыжым йоратен онча, вара шыма кидше дене вуй гыч ниялта.

1-ше вудышо.Жап шумеке, ава эргыже, шумбел шочшыжо-влакым мундыр мландыш ужата. Ойгырен шовыч лук дене вудыжго шинчажым уштын, тора корныш онча. Шочшыжым ава гына тыге вучен кертеш. Моло енын вийже ок сите.

 «Авамлан»муро йонгалтеш.Мутшо Семен Николаевын,семже Е.Волковын.

1.Пеледын лай шошо.

Саде рынде ошо,

Коеш ладыра ломбо мотор удыр гай.

Письмам таче нальым

Да угыч шарнальым

Шке шочмо ялемым да тыйым ,авай.

2.Шарнем,кузе шкетын,

Капка деке лектын.

Ужатышыч корныш пытартыш гана.

«Вашке портыл,эргым»,-

Каласышыч эркын,

Мый тыйым ондальым,ондальым гына.

10-шо йоча.Аван шум чонжо шочшыжо пелен гын,

Ала, чынак, мемнанжын ку пелен?

Уке, авай, эн ныжыл шомакемым,

Шонем гынат ом мошто лач ойлен.

11-ше йоча.Арам шепкаште рупшенам, ит шоно,

Молан йора гын ончымем, ит ман,

Юмем пурен гын, угыч тыйын ончык

Изи годсемак сукалтем ласкан.

12-шо йоча.Эрта ик ий, эрта мыняр идалык,

Ок эрте лач ава йоратымаш

Тау, авай, яндар шинчасортала

Арам шкендым мемнан верч илаш

13-шо йоча.-Мо эн пушкыдо? – йодын авам.

— Мамык купчык, — вашеш манынам.

— Сайын шоналте! – тупем вучкалтен,

Аваемже мылам пелештен.

Илыш туныктыш чыным палаш.

Ава кумыл лай порсын улмаш.

Туто пырче аван кажне ой,

Шинчалан веле тудо ок кой.

2-шо вудышо.Зинаида Ермаковае «Пайрем салам тылат,авай!»Тиде почеламут дене кошартыме шуэш изирак сылнымут пайремнам.

Авай! Тылат мый поро мутым

Кунам,ом шарне,первый ойленам.

Ом шарне мый,кузе вием погалын,

Порт мучко первый ошкыл колтенам.

Шым ий теммеке,ужатальыч школыш,

«Тыршен тунем!»-тыгане сугынет,

Шочшетын ойго-тиде тыйын ойго,

Куан шочшетын-тыйын куанет.

Авай!Колат мо удыретын йукшым?

Шижат мо тый,чонем кузе мура?

Эрталын шудо менгым,шокшым,йуштым,

Муремже тый декет миен пура.

Кузе гын таче тыйын ныжыл,шокшо

Да волгыдо шумет пелен лийнем!

Могай гын таче поро шум гыч лекше

Эн шерге,ныжыл мутым ойлынем…

               
«Нал-ян шум-чон саламем!»

                     
(8-ше март пайремлан полеклалтше сценарий)

Цель: — авам
йöраташ, пагалаш тудлан полшен шогаш кумыландаш;
— порылыклан да ужын-шижын мошташ туныкташ.

Муро
сем почеш почеламутым лудмаш

1-ше
йоча

Шошо
толмо первый кечылаште,

Лум
шулаш туналме пагытеш,

Саламлен
ава-влакнам, чылаштым,

Весела,
мотор пайрем толеш.

2-шо
йоча

Пуйто
лумынак, аванам ужын,

Тудын
тусшым утыр сылнештал,

Шортньо
шошо кече шке асужым –

Ший
йоллажым – мландыш шаралта.

3-шо
йоча

Ой,
моткочак сылне пагыт годым

Аванан
пайремже толылден.

Турийжат,
муран аршашым тодын,

Аваланак
кондыш полеклен.

4-ше
йоча

Ме,йоча-влак,
поро кумыл дене,

Шергакан
аванам чот ондалын,

Ныжыл
шургыжым шупшал чон дене,

Тау
мурым колтена мурал:

«Тау,авай!»
муро

5-ше
йоча

—
Тек кава эре лийже канде,

Тек
эре пеледалт шога мланде,

Тек
эре лиеш сай авана,

Тек
эре ме пелен лийына!

6-шо
йоча

Ава
кумыл – пелед толшо шошо,

Ава
шум – келшымаш, куатна.

Ава-
тиде тунян илыш вожшо,

Аван
вий ден пордеш мландына.

—
Туняште эн шерге мут — ава маныт. Ава мемнам пукша, йукта, чикта, ныжыл
кумылжым полеклен, ончен кушта, илаш туныкта.

— Даша,
тыйже чылт книгасе семынак ойлен моштетыс.

—
Конешне, ме кажне кастене авам дене книгам лудына.Авам мыйым чылалан-чылалан
туныкта. Авам мыланем эн лишыл йолташ.

— Мыят
авамым йоратем. Вашке пайрем шуэшат, авамлан полекым ямдылем.

— Диана,
тый аватлан мом полеклет?

— Авам
деке куржын мием, шокшын-шокшын ондалам, мурполекым полеклем.

«Йылдыр-йылдыр»
муро

Аркадий
Букетов «Ава кумыл»

-Мо
эн пушкыдо? –

Йодын
авам.

—
Мамык купчык, —

Вашеш
манынам.

—
Сайын шоналте! –

Тупем
вучкалтен,

Аваемже
мылам

Пелештен.

Илыш
туныктыш

Чыным
палаш.

Ава
кумыл

Лай
порсын улмаш.

Туто
пырче –

Аван
кажне ой,

Шинчалан
веле

Тудо
ок кой.

1-ше
йоча

— Кеч-коланат
шке аваже эн шерге,эн поро,эн ласка кумылан. Икшыве чон эре ава деке шупшеш.
Тудо вурсен налеш гынат, йоратен вурса, чаманен колта. Тиддеч поро, ныжыл
айдемым от му.

Зинаида
Ермакова «Пайрем салам тылат,авай!»

Авай!
Тылат мый поро мутым

Кунам,ом
шарне,первый ойленам.

Ом
шарне мый,кузе вием погалын,

Порт
мучко первый ошкыл колтенам.

Шым
ий теммеке,ужатальыч школыш,

«Тыршен
тунем!»-тыгане сугынет,

Шочшетын
ойго-тиде тыйын ойго,

Куан
шочшетын-тыйын куанет.

Авай!Колат
мо удыретын йукшым?

Шижат
мо тый,чонем кузе мура?

Эрталын
шудо менгым,шокшым,йуштым,

Муремже
тый декет миен пура.

Кузе
гын таче тыйын ныжыл,шокшо

Да
волгыдо шумет пелен лийнем!

Могай
гын таче поро шум гыч лекше

Эн
шерге,ныжыл мутым ойлынем…

1-ше
йоча

—
Таче саламлыме шуэш чыла ава,кова, ака, шужар-влакым 8-ше март пайрем дене.
Тыланена пенгыде тазалыкым

2-шо
йоча

-йолгорно
гай кужу ӱмырым

3-шо
йоча

-шошо
леве мардеж гай куштылго кап-кылым

4-ше
йоча

-памаш
вӱд гай яндар шӱм-чоным

5-ше
йоча

-илышыштыда
да коштмо корныштыда — пиалым.

6-шо
йоча

-Тек
вуй ӱмбалныда чевер
кече гына шыргыжеш.

«Рвезе-влак
мурен куштат»

1-ше
йоча

Авай,
мотор авай!

Эн
лишыл, поро, сай.

Шыма
мутна тылат

Тек
лийже шӧртньӧ гай.

Изиш
гына вучал,

Изиш
гына вурсал,

Тора
вет мӧҥгыш корнына.

Эн
ныжыл кумыл ден

Уэш
каласена:

Улат
тый суксо мыланна.

2-шо
йоча

           Чон шокшетлан,
поро кумылетлан

          «Тау»
шомак шагал.

            Ончен
куштыметлан,ӧндал вӱчкалметлан

            Вуйнам
савена, авай!

            Кидетын
шымаже, тӱрветын ӱмаже

            Мемнам
эреак ырыктат.

            Илышын
сайже, чеченже, чеверже

            Лийже,
авай, лач тылат.

            Кужу ӱмыран лий, таза
кап кылан —

            Пагален,
йӧратен ойлена.

            Вуйым
ит пу нимогай ойгылан –

            Кече
гаяк кӱлат мыланна!

           3-шо
йоча

          
Кеч тораште улам тый дечет,

  
        Но садак тый от  лек уш
гычем.

           Йӧратем йӧратен, шыматем
мутем ден,

           Тый
илал ӱшанен, шочшет ден
кугешнен.

           Шольымат
кушкылда, вашке школыш кая,

           У
шоныш шочеш, ушанрак вет лиеш.

           Модышлажым
коден, книга-влакым лудеш,

           Ача-
авалан тӱҥ эҥертыш лиеш.                       
     

«Марий
удыр» муро

4-ше
йоча  

          Поро
мутым аршаш гай погалын,

          Пӧлеклаш чон шона
тыланет.

          Тек
пуа сакче вийым, пиалым,

          Да
вӱрет юарла
капыштет.

           Тый
улат изи мӱкш гай пашаче.

           Кумылетше
– лай порсын йолва.

   
       Пелашетлан улат  ялт Пампалче,

           Шочшет
–влаклан – эн поро Ава.

           Тек
лиеш кужу ӱмыр, тазалык,

           Тек
пиалым сӧра пӱрымаш.

           Йодына
Юмо дечын кумылын

           Курымешлан
волгалтын илаш

5-ше
йоча  

           Тый
улат мыланна шӱртньӧ кече,

           Тый
мемнан илышнам волгалтет.

           Ойлена
ме кумалын – лий таза эре,

           Ойгыраш
огеш кӱл утыжден.

           Шуко
жап тыршенат мемнан верчын,

           Ынде
ме, тауштен, вуйнам савена,

          
Кугу деч кугу тау, авайна !

«Тошто
марий куштымаш»

6-шо
йоча

Ковам-салтак.

Сар годым
поръен-шамыч веле огыл, удырамаш-влакат тыршеныт. Нуно тылыштат, фронтыштат
Шочмо эллан полшеныт. Мыйын ковамат латкандаш ияш фронтышко каен. Тушто ондак
салтак-влакын вургемыштым мушкеден, варажым медшужарлан ыштен. Тыгай паша кугу
полышым пуэн, Сенымаш кечым лишемден.Сар пытымек, ковам шочмо ялышкыже
портылын, ешым чумырен, куд йочам йол умбак шогалтен.

Кажне
салтак Сенымаш кечым лишемдаш полшен. Калык шучко ойгым илен лектын, ятыр ен
монго портылын огыл. Но нуно кажне енын шумыштыжо илат. Ме курым-курымеш шарнаш
туналына.

7-ше
йоча

Вашталташ
авам йорале вий

Уке
туняште.

Вашталташ
авам йорале ю

Уке
туняште.

Вашталташ
авам йорале уш

Уке
туняште.

Вашталташ
авам йорале шум

Уке
туняште.

Кычкырем
санденак:

«Авадам
йоратыза те!»

Сорвалем
санденак:

«Авадам
чаманыза те!»

Кумалам
санденак:

«Авадам
аралыза те!»

Сугыньлем
санденак:

«Авадам
куандарыза те!»

Тыландат
темлем мый:

«Илыза,
авай –влак шуко!»

Тыландат
мурем мый:

«Илыза
авай-влак шуко!»

Тендамат
йодам мый:

«Илыза,
авай-влак,шуко!»

Тыландат
куштем мый:

«Илыза,
авай-влак, шуко!»

«9
май» муро

«Пайрем»
муро

Порсын кумылан ава

Цель: формирование любви и уважения к своей маме, а так же повышение творческой активности детей через пение, чтение стихов на марийском языке.

Звучит марийская музыка.

Вӱдышӧ: Поро кече эн йӧратыме, пагалыме порсын кумылан ава-влак. Таче ме тендам Аван кечыж дене саламлена. А пӧлекым тыланда йӧратыме йочада-влак ямдыленыт.

1 йоча:

Авам уло –

Ӱстембалне тамле сий.

Авам уло –

Мыланем йокрок ок лий.

2 йоча:

Палем: мыйым

Авиемже йӧрата

Чиктен сайын

Йочасадыш ужата.

3 йоча:

Таче аванами саламлена

Пеҥгыде тазалыкым да кугу пиалым тыланена!

Муро «Авамлан пӧлек»

(Мутшо В.Сапеевын, семже Д.Кульшетовын)

Карлсон куржын пура.

Вӱдышӧ: Салам лийже, Карлсон! Шогал, кушко тынар куржат? Ит вашке!

Карлсон:

Поро кече йоча-влак!

Ӱдыр, эрге да ава-влак!

Салам лийже йолташ-влак!

Чылан мыйым палышда?

Йоча –влак: Палышна.

Карлсон:

Мо пеш сылне, да мотор

Чыланат те улыда?

Ончем, мыйым вучеда?

Мӧр вареньым ямдыленда?

Вӱдышӧ:Пагалыме Карлсон, таче мемнан кугу пайрем. Ме йӧратыме ава-влакым пайрем дене саламлена.

Карлсон: Ох, ох, ох! Мо тыгае? Томаша! Кузе мый тыгай пайремым монден кертынам? Пӧлекымат ямдылен омыл.

Вӱдышӧ: Тынаре ит ойгыро. Мемнан дене пырля модаш тол.

Карлсон: Мый модаш йӧратем.

Конкурс «Шке йочатым пален нал»

(ава-влак шинчам петырен шке йочаштым пален налшаш улыт).

Вӱдышӧ: Тиде сылне пайремлан йоча-влак почеламутым ямдыленыт .

1 йоча:

Кӧн тынаре шӱмжӧ сае-

Шокшо, пушкыдо, ласка?

Аван!

2 Йоча:

Шочшыж верчын шӱшпык семын

Кӧн йӱд омыжо уке?

Аван!

3 йоча:

Патыр воин эрге-влакым

Кӧ тыге ончен куштен?

Ава!

4 йоча:

Шочмо-кушмо шерге мландым

Кӧ саклен илаш кӱштен?

Ава!

5 йоча:

Кӧ тынаре лишыл, сае,

Шокшо кумылан, ласка?

Ава!

6 йоча:

Курым мучко кече гае

Кӧ тынаре шымата?

Ава!

Вӱдышӧ: Тау, йоча-влак! А ынде пагалыме авана-влак йоча-влак тыланда куштымашым пӧлеклат.

«Пучымышым шолтена»

Йоча-влак шинчыт.

Карлсон: Пеш кертыда. Мыйынат кушталтымем шуын колтыш. Ноен огыдал? А мый тендам эше модыктынем. Мый палем те пеш тале ӱдыр-рвезе улыда, авалан полшаш йӧратеда. Айста ончыктена, могай ме полышкалыше улына.

Модыш «Вургемым мушкына»

(йоча-влак модын ончыктат)

Тувырым ме мушкына,

Тудым чот пунчалына,

Вара тазыш пыштена,

Да кашташке сакена.

Изи мардеж пуалеш,

Тувырнаже кошкалеш.

Карлсон: Вот тыге ме авалан полшен моштена. А ынде ава- влак дене модаш жап толын шуо.

Конкурс: «Вургемым коштена»

(тазыште вургем кия, тудым кашташ кӧ эт виян сакен шукта).

Карлсон: Пеш кугу тау. Мом мом, а вургемым кашташке талын сакен моштеда.

Вӱдышӧ: А кызыт пагалыме ава-влак тыланда муро.

Муро «Авамлан муро»

Вӱдышӧ: Тау йоча-влак! Тыге мемнан концертна мучашке лишеме. Могай сай кунам чыла сайын пыта.

Карлсон(тыланымаш):

Аван пайремже (М. Якимов)

Тек кава эре лийже канде,

Тек эре пеледалт шога мланде,

Тек эре лиеш сай авана,

Тек эре ме пелен лийына.

Ава кумыл пелед толшо мланде,

Ава шӱм келшымаш, куатна

Ава – тиде тӱнян илыш вожшо,

Аван вий ден пӧрдеш мландына!

Литература:

1. Крылов В.В. «Порсын кумылан ава»Й-Ола, 2004;

2. Кольцова Р. «Мераҥын шочмо кечыже».