Иелер хунунге тураскааткан концерт сценарий

Иелер хунуге тураскааткан

Иелер хунунге тураскааткан ажык көрүлде

Тема: « Ие кижи кезээ шагда мөңге дириг»

Каасталгазы: шарлар, ажык көрүлдеге база дараазында сөстерни бижээш азар:

Ава кижи кадык чорзун!

Ава кижи каас чорзун!

Ава кижи мөңге чорзун!

Стенд: «Моя мама лучше всех!»

Чанынга уругларның бижээн чогаадыглары + чураан чуруктары. Суурнун Маадыр иелериниң альбому, раскладушказы. (Музейден алган).

Хогжум каасталгазы: баян, флешкарта.

Ыры «Авайымны» — Борбак-оол Салчак, РТ алдарлыг артизи.

Башкы: Чырык чер кырында эң-не чылыг, чымчак, эргим сөс: Ава.

Авай…, авайымны…бистин эң чоок, эргим киживисти илереткен илби-шидилиг сөс.

Чарлакчы:

 — Ам чаа дыңнаан ырывыст акымның дугайында ырлап турар-дыр?

— Артистин ады кымыл?

— Богун каштын хуну ийик? Богун кымның байырлалы? Шын-дыр,. Ынчангаш, «Ие кижи кезээ шагда мөңге дириг» деп ажык көрүлдени аваларга тураскаадыр-дыр бис.

Сорулгазы:

  • Делегейниң хуулгаазыны – аваларны ыры, шулукке алгаары;
  • Аваларывыска байырлал хунун таварыштыр байырны чедирип, өөрушкуну сөңнээри.

Автору Катя Хомушку

 «Авамга».

Бижииримге, адаарымга

Бижиттингир, адаттынгыр

Ынакшылым болган сөзум,

Ынак авам, эргим авам!

Авамнын сээң сөглээн сөзуң

Арыг, хоюг, дыннаксанчыг

Ыдык, чаагай  чагыг  сөзүң

Ынаныштыг  чөлеңгиижим.

«Авай» депкеш сегий бээр мен

«Авай» депкеш сергей бээр мен

Ава дээрге кижилерниң

Адап ханмас ынак сөзү.

Суурувуста хой ажы-төлдуг иелерден адап көрунерем. 3 ажы-төлдуг, 5,7 ажы-төлдуг (Мука Иргитовна, Саая Рада Доңмас-ооловна, Марьяна Шыдырааевна, Идегел Кайгал-ооловна).

Чарлакчы: 

Аваларга белек кылдыр «Ава, ава, авам» деп ырыны ырлап берээлиңер.

Башкы:

-Чуге бо хар чаап, кыш дужуп турар уеде авалар дугайында чугаалажып турар улус боор бис, аваларга час дужуп турда, «март 8-те байыр чедирип, оларны өөртур ужурлуг эвес бис бе? деп бодап олурар боор силер, уруглар. Авалар хунунун дугайында кыска медээ дамчыдайн. 1944 чыл? Бо чыл силерге чүнүң дугайында сагындырар-дыр, уруглар? Ийе, Ада-Чурттуң улуг дайыны. Ол дайын каш чылда эгелээнил? 1944 чылда бугу чуртка, кижилерге дайыннын адакталып олурары билдине бергенде «Маадыр ие» орденин тургускан, а ноябрь 1-де Москва чоогунун (Подмосковье) чурттакчызы Анна Алексахинага ол орденни тывыскан. 1997 чылда Россиянын Куруне Думазы Авалар хунун тургузарының дугайында чарлыкты хулээп ап, ноячбрь айнын сөөлгу улуг-хунун хулээп алган.

Аалчылар-биле оюн «Эң-не,эң-не»

Чарлакчы: 

Ол чечекти «Сестра милосердия» деп адаар, оон ынай Россияның символун база илередип турар. А мол чечек силерниң даштыкы хевириңерни, характериңерни билип алырынга дузалаар. Ол чечектин бо сортун «эң-не, эң-не»… дээр. (чарлакчы чечекти башкыларга чедирер, башкы бир халбаңны тыртар).

Башкы: 

  • Бистиң аваларывыстын чылыг, чымчак холдары, чылыг тыныжы бисти чылыдып, а опей ырызы оожургадыр чораан. Опей ырызын дыңнааш хензиг чаш уруг хулумзуруп, каттырып чыдар болгай.

Опей ыры: школада башкывыс, дээди категорияның төөгу болгаш биология башкызы хой ажы-төлунуң ынак авазы, Роза Болот-ооловна бодунуң чогааткан шулуун номчуп бээрин дилээр-дир бис.

Башкы: 

  • Шупту «Авай» деп хор-биле адап көрээлиңерем. Кайы-хире  чоргааранчыг, аас-кежиктиг-дир. Ам орус дылда адап көрээлиңерем. (Мама, Мамочка). Ам англи дылда (Mother, Mum).

— Встать и спеть на английском языке. (Все).

Игра «Ма-моч-ка!» (Орус дылга ойнаптаалыңар шуве).

— Я буду задавать вопросы, а вы хором отвечайте. Только дружно и громко!

— Кто пришел ко мне с утра?

— Кто сказал: «Вставать пора?»

— Кашу кто успел сварить?

-Чаю в чашку кто налил?

— Кто косички мне заплел?

— Кто меня поцеловал?

— Кто ребячий любит смех?

— Кто на свете лучше всех?

Чарлакчы: Это моя мама – Светлана Сарыг-ооловна.

(оскелери база чуруктарын айтыр, аваларының аттарын адаар).

Автору Маадыр-оол Данзын

«Иелерге»

Ие кижи хайыралдыг

Изиг баарлыг, чымчак холдуг

Иштенгенде уран-шевер

Ийи холу эптиг-ээлдек

Ие кижи кара чымчак

Ижин-баарны чылыдыптар.

Чарлакчы: 

  • Ава кижи бистиң бузурелдиг чоок өңнуувус болгаш башкывыс. Ол бисти берге уелеривисте деткип, даянгыыжывыс бооп чоруур.

Аваларга улегер домактардан чугаалап көрунерем.

«Булутар азындан хун кара чылыг,

Кижилер аразындан ие кара чымчак».

«При солнышке тепло,

При матери добро!»

Автору Чинчи Бадыраа

« Ава бистиң кайгамчыктыг өөрушкувус»

Олут орбас, дыжын билбес, эрес-кежээ

Оглун, кызын чагып сургап кижизиткен

Сеткили ак, кээргээчел аваларга

«Четтирдивис» деп сөглээривис утпаалынар!

Чараш хепти ажы-төлум кетсинер дээш

Чаагай чемни база бисти чизиннер дээш

Аъжы-чеми кезээде-ле белен турар

Аваларга ургулчу-ле мөгеели!

Мөөрей «Чассыгбай»

Авалар, башкылар боттарының ажы-төлун эргеледип адаар.

Алдын хуннун адаан орта чурттаар кылдыр

Ава кижи бисти чаяап бодараткан.

Ынчангаштың,эргим, чараш аваларга

Ынакшылывыс, оорушкувус кызыгаар чок!

Аас-кежик, узун-назын, кежик-чолду

Аваларга кузевишаан,

Кадыкшылды, оорушкуну

Катап, катап оларга бис кузедивис!

Чарлакчы:  группавыс  мурнундан, хундулуг иелеривис, Бугу Россияның иелер хунун таварыштыр черге чедир мөгейбишаан, чырык черде бугу-ле бар эки чуулдерни сөңнедивис! Четтирдивис!

Уруглар хор-биле:

«Ава кижи кадык чорзун!»

«Ава кижи каас чорзун!»

«Ава кижи мөңге чорзун!»

Ыры-биле төндурер. Башкылар ырлажыр.

Ыры «Хайыралдыг авам»

Цель:
• Воспитание коммуникативных, социально-нравственных качеств у детей.
• Установление дружеских отношений между родителями и детьми группы, развитие творческого сотрудничества.
• Создание доброжелательной атмосферы эмоционального общения посредством включения детей и родителей в совместную деятельность.
• Формирование у детей артистических навыков через использование речевых средств выразительности.
• Создать праздничное настроение у детей и мам.


Предварительная работа:
• Беседа с детьми об истории происхождения праздника.
• Подбор литературного материала.
• Разучивание стихотворений о маме.
• Встреча с родителями с целью сотрудничества на развлечении.

Ход мероприятия

Ведущая: 
— Здравствуйте, дорогие наши мамы! Сегодня мы собрались здесь по очень важному случаю — празднованию Дня Матери. Этот праздник появился недавно, но уже прочно вошел в нашу жизнь потому, что мама — самый необходимый и любимый человек в нашей жизни, и порадовать ее нам хочется всегда.


«Мама» – первое слово, главное слово в нашей судьбе…
Мама жизнь подарила, мир подарила мне и тебе!..
Спасибо вам, наши мамы!
Сейчас предлагаем послушать стихи, которые приготовили наши дети
1 ребенок: Мамы милые, родные,
Вы любимые у нас.
Собрались сегодня вместе, 
Чтоб сейчас поздравить вас. 
2 ребенок: Попросить у вас прощенья
За обидные слова. 
И сказать: «Родная мама, 
Очень я люблю тебя! 
3 ребенок: Пожелать хочу здоровья, 
Много счастья пожелать. 
Оставаться милой, доброй
И от моды не отстать.
4 ребенок: Мама нас ласкает, 
Солнце согревает, 
Солнышко, как мама, 
Лишь одно бывает


Сейчас для вас исполняют песню ваши дети «Милая добрая мама»


Наши дети продолжают радовать мам добрыми словами.

 ребенок: Мне мама приносит игрушки, конфеты.
Но маму люблю я совсем не за это.
Веселые песни она напевает,
Нам скучно вдвоем никогда не бывает!
Люблю свою маму, скажу я вам прямо.
Ну, просто за то, что она — моя мама!ребенок: На щеках у мамочки — две волшебных ямочки.
А когда она смеется — смех такой волшебный льется

 ребенок: Мама — солнышко мое, я — подсолнушек ее.
Хорошо счастливым быть, мамочку свою любить.ребенок: Ты живи на свете, мама, много-много лет.
Никого тебя роднее в целом мире нет.Ведущая: Мамочка у каждого ребенка самая добрая, самая любимая, самая красивая. Много у мамы праздничных нарядов, украшений. Отгадайте, ребята, загадки, о том, что любит ваша мама? В ушках маминых сверкают, 
Цветом радуги играют.
Серебрятся капли-крошки 
Украшения… (сережки) Чтобы быть красивой маме, 
Нужно тушь взять и румяна. 
И накрасить губы надо 
Перламутровой… (помадой) В банки, в тюбики разлит, 
Как сметана он на вид. 
Мамам нравится он всем. 
Это ароматный… (крем) Всех лохматых расчесать, 
Кудри в косы заплетать, 
Делать модную прическу 
Помогает нам… (расческа)Эти шарики на нити вы примерить не хотите ль? 
На любые ваши вкусы в маминой шкатулке… (бусы) .Ведущий: А сейчас я приглашаю 4 мамы с ребенком. Конкурс называется «Собери бусы для мамы»
Бусы собирают дети, а мамы помогают и завязывают. (Бусы мамочкам надеть и полюбоваться, сфотографироваться и обязательно похвалить)


Наш праздничный вечер продолжают стихи детей.Ребенок: Мы с сестричкою вдвоем всю квартиру уберем.
Испечем пирог румяный, будем ждать прихода мамы.
Только мама на порог — а у нас готов пирог!Ребенок: Ничего милее нет маминой улыбки — 
Словно вспыхнет солнца свет, мрак развеет зыбкий.
Словно хвостиком блеснет золотая рыбка — 
Радость сразу принесет мамина улыбка!Ребенок: Руки мамочки моей — пара белых лебедей:
Так нежны и так красивы, столько в них любви и силы!Ребенок: Будто бирюза — мамины глаза.
Ясные и чистые, добрые, лучистые.
Словно звездочки горят
И со мною говорят.О маме сложено много пословиц и поговорок. Я буду начинать пословицы, а мамы должны будут их закончить. 1. При солнышке тепло, при матери (Добро) . 
2. Материнская забота в огне не горит, в воде (Не тонет) . 
3. Материнская ласка конца (не знает) . 
4. Птица рада весне, а ребенок (матери) Ведущий: Ребята, у меня в руках сердце. Сердце – это символ любви. Сейчас мы с вами поиграем в игру. Под музыку мы будем передавать сердце по кругу. Кому по окончании музыки достанется сердце, тот и скажет ласковое слово своей маме. Проводится игра «Ласковое слово» Ведущий: Всем сидящим знаком мультфильм про мамонтёнка, который искал свою маму. Песенка про мамонтёнка (фонограмма
Конечно, мама, непременно найдёт своего ребёнка, даже с закрытыми глазами. 
Игра «Найди своего ребенка» (По очереди играют мамы с мальчиками и девочками)А сейчас предлагаю мамам вспомнить и спеть детские песни. Итак, следующий конкурс «Караоке» для мамКонкурс «Караоке»
Ведущий: Для следующего конкурса приглашаются 5 мам, которые любят получать поцелуи. Игра называется «Кто больше подарит маме поцелуев» У нас есть море поцелуев
Дети подбегают к морю поцелуев и берут 1 поцелуйчик (губки из картона) и несут его маме. Не забывайте при этом поцеловать свою мамочку в щечку.

Проводится игра «Море поцелуев»

Ребенок: А какой подарок маме мы подарим в этот день?
Есть для этого немало фантастических идей!
Ведь сюрприз готовить маме – это очень интересно.
И цветочек на открытке будет выглядеть чудесно!

http://ped-kopilka.ru/upload/blogs/15783_b48e7bdf54af3f6b4dcea9678cc8ece0.jpg.jpg


Вручение подарков мамам.
Ведущая: Наш вечер подошел к концу. Мы благодарим всех за доставленное удовольствие и праздничное настроение. Спасибо за ваше доброе сердце, за желание побыть рядом с детьми, подарить им душевное тепло. Нам очень приятно было видеть добрые и нежные улыбки мамочек, счастливые глаза детей.
Приглашаем всех на чаепитие.

Муниципалдыг ниити ооредилге албан чери

Солчурнун нити билигнин ортумак школазы

Эрттирер башкы: 1-ги категориянын

логопед башкызы – Куулар Т.Ш.

Солчур суур.

Ноябрь, 2014 чыл.

Иелер хунунге тураскааткан класс шагы.

Тема: « Ие кижи кезээ шагда монге дириг»

Каасталгазы: Шарлар, класс шагынын адын база дараазында состерни бижээш азар:

Ава кижи кадык чорзун!

Ава кижи каас чорзун!

Ава кижи монге чорзун!

Стенд: «Моя мама лучше всех!»

Чанынга оореникчилернин бижээн чогаадыглары + чураан чуруктары. Суурнун Маадыр иелеринин альбому, раскладушказы. (Музейден алган).

Хогжум каасталгазы: баян, флешкада ыры.

Ыры «Авайымны» — Борбак-оол Салчак, РТ алдарлыг артизи.

Башкы: Чырык чер кырында эн-не чылыг, чымчак, эргим сос: Ава.

Авай…, авайымны…бистин эн чоок, эргим киживисти илереткен илби-шидилиг сос.

Чарлакчы: — Ам чаа дыннаан ырывыста кымнын дугайында ырлап турар-дыр?

— Артистин ады кымыл?

— Богун каштын хуну ийик? Богун кымнын байырлалы? Шын-дыр,. Ынчангаш, «Ие кижи кезээ шагда монге дириг» деп класс шагын аваларга тураскаадыр-дыр бис.

Сорулгазы:

Делегейнин хуулгаазыны – аваларны ыры, шулукке алгаары;Аваларывыска байырлал хунун таварыштыр байырны чедирип, оорушкуну соннээри.Автору Катя Хомушку «Авамга».

Бижииримге, адаарымга

Бижиттингир, адаттынгыр

Ынакшылым болган созум,

Ынак авам, эргим авам!

Авамнын сээн соглээн созун

Арыг,хоюг, дыннаксанчыг

Ыдык, чаагай чагыг созун

Ынаныштыг чоленгиижим.

«Авай» депкеш сегий бээр мен

«Авай» депкеш сергей бээр мен

Ава дээрге кижилернин

Адап ханмас ынак созу.

Клазывыста хой ажы-толдуг иелерден адап корунерем. 3 ажы-толдуг, 5,7 ажы-толдуг (Долаана Херел-ооловна – 7, Сат Антонина Тас-ооловна). Ам школавыста болгаш Солчур суурда хойажы-толдуг иелерден адап корунерем. (Монгуш Алевтина Сагаановна, Шаратай Клара Кызыл-ооловна, Донгак Зинаида Баировна – школада, раскладушканы ведущий коргузер, аттарын адаар).

Чарлакчы: Аваларга белек кылдыр «Ава, ава, авам» деп ырыны ырлап берээлинер.

Башкы:Чуге бо хар чаап, кыш дужуп турар уеде авалар дугайында чугаалажып турар улус боор бис, аваларга час дужуп турда, «март 8-те байыр чедирип, оларны оортур ужурлуг эвес бис бе? деп бодап олурар боор силер, уруглар. Авалар хунунун дугайында кыска медээ дамчыдайн. 1944 чыл? Бо чыл силерге чуу дугайында сагындырар-дыр, уруглар? Ийе, Ада-Чурттун улуг дайыны. Ол дайын каш чылда эгелээнил? 1944 чылда бугу чуртка, кижилерге дайыннын адакталып олурары билдине бергенде «Маадыр ие» орденин тургускан, а ноябрь 1-де Москва чоогунун (Подмосковье) чурттакчызы Анна Алексахинага ол орденни тывыскан. 1997 чылда Россиянын Куруне Думазы Авалар хунун тургузарынын дугайында чарлыкты хулээп ап , ноячбрь айнын солгу улуг-хунун хулээп алган.

Ол чылдарны кыдыраашка бижидер.

Аалчылар-биле оюн «Эн-не,эн-не»

Чарлакчы: Ол чечекти «Сестра милосердия» деп адаар, оон ынай Россиянын символун база илередип турар. А мол чечек силернин даштыкы хевиринерни, ,характеринерни билип алырынга дузалаар. Ол чечектин бо сортун «эн-не, эн-не»… дээр. (чарлакчы чечекти башкыларга чедирер, башкы бир халбанны тыртар).

Башкы: Бистин аваларывыстын чылыг, чымчак холдары, чылыг тыныжы бисти чылыдып, а опей ырызы оожургадыр чораан. Опей ырызын дыннааш хензиг чаш уруг хулумзуруп, каттырып чыдар болгай.

Опей ыры: Бистин хоочун башкывыс, дээди категориянын орус дыл болгаш чогаал башкызы,хой ажы-толунун ынак авазы, бот-тывынгыр композитор Зинаида Байыровнадан бодунун чогааткан ырызын ырлап бээрин дилээр-дир бис.

Башкы: Шупту «Авай» деп хор-биле адап корээлинерем. Кайы-хире чоргааранчыг, аас-кежиктиг-дир. Ам орус дылда адап корээлинерем. (Мама, Мамочка). А мангли дылда (Mother, Mum).

Доскага 3 оореникчи, 3 ангы бижиптер.

Авай

Мама

Mothe

Авамга ынак мен

Я люблю маму

I love mothe

— Встать и спеть на английском языке. (Все).

Игра «Ма-моч-ка!» (Орус дылга ойнаптаалынар шуве).

— Я буду задавать вопросы, а вы хором отвечайте. Только дружно и громко!

— Кто пришел ко мне с утра?

— Кто сказал: «Вставать пора?»

— Кашу кто успел сварить?

-Чаю в чашку кто налил?

— Кто косички мне заплел?

— Кто меня поцеловал?

— Кто ребячий любит смех?

— Кто на свете лучше всех?

Чарлакчы: Это моя мама – Светлана Сарыг-ооловна.

(оске оореникчилер база чуруктарын айтыр, аваларынын аттарын адаар).

Анай-Кара чогаадыын номчуур.

Автору Маадыр-оол Данзын «Иелерге»

Ие кижи хайыралдыг

Изиг баарлыг, чымчак холдуг

Иштенгенде уран-шевер

Ийи холу эптиг-ээлдек

Ие кижи караа чымчак

Ижин-баарны чылыдыптар.

Чарлакчы: Ава кижи бистин бузурелдиг чоок оннуувус болгаш башкывыс. Ол бисти берге уелеривисте деткип,, даянгыыжывыс бооп чоруур.

Аваларга улегер домактардан чугаалап корунерем.

«Булут аразындан хун караа чылыг,

Кижилер аразындан ие караа чымчак».

«При солнышке тепло,

При матери добро!»

Автору Чинчи Бадыраа « Ава бистин кайгамчыктыг оорушкувус»

Олут орбас, дыжын билбес, эрес-кежээ

Оглун, кызын чагып сургап кижизиткен

Сеткили ак, кээргээчел аваларга

«Четтирдивис» деп соглээривис утпаалынар!

Чараш хепти ажы-толум кетсинер дээш

Чаагай чемни база бисти чизиннер дээш

Аъжы-чеми кезээде-ле белен турар

Аваларга ургулчу-ле могеели!

Моорей «Чассыгбай»

Авалар, башкылар боттарынын ажы-толун эргеледип адаар.

Алдын хуннун адаан орта чурттаар кылдыр

Ава кижи бисти чаяап бодараткан.

Ынчангаштын,эргим, чараш аваларга

Ынакшылывыс, оорушкувус кызыгаар чок!

Аас-кежик, узун-назын, кежик-чолду

Аваларга кузевишаан,

Кадыкшылды, оорушкуну

Катап, катап оларга бис кузедивис!

Чарлакчы: Клазывыс мурнундан, хундулуг иелеривис, Бугу Россиянын иелер хунун таварыштыр черге чедир могейбишаан, чырык черде бугу-ле бар эки чуулдерни соннедивис! Четтирдивис!

Оореникчилер хор-биле:

«Ава кижи кадык чорзун!»

«Ава кижи каас чорзун!»

«Ава кижи монге чорзун!»

Ыры-биле тондурер. Башкылар ырлажыр.

Ыры «Хайыралдыг авам»

Концерт:»Аваларга могейиг!».

-Эки хуннун мендизи-биле хундулуг башкылар,сургуулдар! Бугу сургуулдарнын мурнундан кел чыдар Бугу делегейнин Иелер хуну-биле силерге байыр чедирбишаан,чедиишкиннерни, кан-дег кадыкшылды, аас-кежикти кузеп тур бис!

 -Аваларывысты алдын хунге,а эмиинин аа судун аржааннын эм шынарлыг арыг суунга домейлээр бис.Ие кижинин эриг чымчак сеткилин,ажы-толунге ынакшылын деннээр состер тывылбас.

-Аваларывыс бисти угаан-сарыылдыг болурун чагып,эки чанчылдарга кижизидип, бистер дээш сагыш-човап,арга-сумезин берип,бисти кезээде камгалап чоруур.

-Иенин холдары эн-не чымчак болгаш хулумзуруу эрге-чассыг,сагыш- сеткили чымчак.

-Херээжен кижи чуртталганын чаякчызы,ажы-толунун энерелдиг иези болгаш мерген-угаанныг сумелекчизи,ог-буле одунун камгалакчызы, ажы-толунун хайыралдыг авазы.Ава кижинин сулдези бедик.Ие-торээн чер дег эргим.Ынчангаш «Аваларга могейиг» деп концерт-конкурзун ажытынган деп чарлап тур бис.

    Деспил-оол Санчынын «Бурган дээр мен» деп шулуун номчуур:

Ава кижи эриг баарлыг,

Алдын хун дег унемчелиг,

Ааткыыжын чайгап чорааш,

Ажы-толун азырап каар.

Оглу,кызы албан ужун

Ол-бо черже унуптерге

Оруун актап, судун оргуп,

Одун козеп манап орар.

Оорга-мойну бушкуйгуже

Олут-чыдын тамчык билбес

Ава ышкаш эргим кижи

Айдын черден тывылбас боор.

Ынчангаштын аваларга

Ыры-шулук эгээртинмес……

            1. Ава дээрге- Чер дег, Хун дег дын-на чангыс

              Алдар тудуп йорээл ырын ырлажыылынар.

                                   Ыры: »                                  » Кууселдеде:

              2.Алдар-аттыг эртемден-даа,политик-даа,

                 Анаа бодуун кадарчы-даа,ажылчын-даа

                 Авазынын чылыг холун сактып чоруур.

                                     Ыры:»                                     «Кууселдеде:

                 3.Сагыш-хонну ажык,байлак,

                     Чаялгазы-буян-кежик,

                     Ава ышкаш эргим кижи

                      Айдын черден тывылбас боор.

                           «Чоон-чуктун танцызы» Маадыр-оол Азиянаны чалап тур бис.

                           4.Ава кижи аа суду турбаан болза,

                       Ажы-тол-даа, арат чон-даа кайыын турар.

                        Ава кижи чоргаарал-дыр,оорушку-дыр.

                 Ава кижи ажы-толдун ынакшылы,ашпас хун-дур!                              

   -Аваларывыска йорээлдерден чугаалап,чылыг кузээшкиннерден кылыылынар,уруглар.

              Эн-не чараш,эн-не эки,

              Эргим ынак аваларга

              Эргеленип,чоргаарланып.

              Экини-ле йорээп тур бис.

                            Алдын хуннун адаан орта

                            Ава кижи монге чурттап,

                            Ажы-толдун аразынга

                            Амыр-шолээн чоруур болзун!

Иелерге ажы-толу

Идегелдиг даянгыыш бооп,

Хомудатпайн чугле оортуп,

Хулумзуруг чайнап чорзун!

                                 Энелерге эн-не ондур

                                 Оорушку,ынакшылды,

                                 Кадык-шыырак чоруур боорун

                                 Ката-катап кузээлинер!

-Кажан-даа кандыг-даа уеде ава кижинин чымчак холунун чылыы,мерген-угаанныг состеринин унези читпес.Ынчангаш аваларынарны кезээде оортуп,оларны хундулеп чорунар,уруглар!

Аваларга хинчек черле халдатпанар,                                                        

Арны чырык,хорээ хостуг,дыштыг чорзун.

Ава кижи бежен харлыг оглун безин

Азырганчыг хензиг чаш дег чаптаар чуве.

Ыры,танцы,шулук. Кууселдеде:

                                                            6) Черим шуглаан хорзун дег,

                                                                  Чемгерекчи чуве-ле чок

                                                                  Ишти-хоннун менээ соглээр

                                                                 Ием ышкаш кижи-ле чок.

7)  Аяннарны шыва берген

   Айыран каас чечек ышкаш

   Аксы-созу шынныг чоптуг

   Аван ышкаш кижи-ле чок.

8) Улегер домактарны чугааларымга силер уламчылаар силер;

а)Булут аразында хун караа чылыг,

   Улус аразында ие караа чымчак.

                                                            б)Авага ажы-тол артык,

                                                               Анчыга алды-киш артык

   в)Ава кижи толум дээр

      Ажы-тол тонум дээр.     

                                                           г)Уялыг куш чаныган

                                                              Уруглуг кижи кээргээчел

   д)Ие созун ижип болбас

      Ада созун ажырып болбас

                                                            е)Ада кижи ырак сактыр

                                                                Ие кижи чоок сактыр

     ё)Куш уязынга ынак

        Тол иезинге ынак       

                                                                 ж) Ада тоогузу-алдын,

                                                                  Ие тоогузу-монгун

-Ава деп кымыл?

Харыылары:-Ава- чылыг,чымчак холдуг кижи.

                       Ава-ажы-толунун чаякчызы,азыракчызы.

                       Ава-амыдырал чаякчызы.

                        Ава-аас-кежик алдын оруу.

                        Ава-ынакшыл-дыр,оорушку-дыр.

-Хундулуг,иелер.Бо чылын силерни чуу манап турар эвес,ону баш удур даап чугаалаарын оралдажып,баштак оюндан кадыойнаалынар.(Иштинде янзы-буру чуулдер суп каан чагаа хаптарын авалар чангыстап стол кырындан ап алгаш,иштинде чуу барын коргузер).

Оок-бо чоокку уеде эт садып алыр силер.

Конфета-силерни чигирзиг чуртталга манап турар.

Копеек-хой ашкалыг болур силер.

Лавровый лист-ажылынарга улуг чедиишкинниг болур силер.

Хендир-узун черже узун орук манап турар.

Хулумзуруг-силернин хулумзуруунер силерге дыка тааржыр-дыр.

Ховаган-бо чыл силерге чедиишкинниг болур.

Дулгуур-чаа бажынныг болур силер.

Хундускунун мендизи – биле эргим ада – иелер!

Ава дугайында чеже-чеже чогаалчылар, шулукчулер эки состерни, ооруп четиргенин илеретпээн дээр боор.ав кижинин ынакшылы Кажан даа эстип тонмес. Анаа кайы- даа хире улуг ажы-толу ам-даа бичи ыкаш сагындырар. Ава кижинин ындыг сагыш човаашкынынын дугайында шулукчу Монгуш Олчей-оол «Ава кижээ» деп шулукту бижээн :

Ава кижээ оглу, кызы

Оспесдеп каар элдеп-дир ам

Аал-баштыг кижилер бол,

Опейлен чаш хевээр-ле боор.

Дортен харже догуй Берген,

Торе херээн кылчып чоруур,

Ашак оглу аалдап келир-

Айтырбас-ла чувези чок:

«Арнын агын, кадык сен бе?

Ажын чемин багай ирги?

Уйгу-дыжын чедер-дир бе?

Уктарын соок эвес деп бе?…»

Ынчалза – даа ава кижинин сеткилин билбес, ону хомудады бээр ажы-тол дугайында бо амыдыралда дыннап, коруп – даа чоруур бис. Ав кижинин ажы толу дээш, амыр дыш чок, могаг — шылаг билбезинин дугайында Санчы Деспил –оол Донгаковичинин «Бурган дээр мен» деп шулуунде мынчаар бижээн:

Ава кижи эриг баарлыг,

Алдын хун дег унемчелиг,

Ааткыыжын чайгап чорааш,

Ажы – толун азырап каар.

Оглу, кызы албан ужун,

Ол-бо черже унуп дерге,

Оруун актап, судун оргуп,

Одун козеп манап орар.

Оорга – мойну бушкуйгуже,

Олут – чыдын, дамчык билбес,

Ава ышкаш эргим кижи,

Айдын черден тывылбас боор.

Ынчангаштын авларга,

Ыры — шулук эгээртинмес,

Бодум хуумда аваларны,

Бодракчы Бурган дээр мен.

Шынап-ла, шулукчунун бо одуругларынга канчап катышпас боор. Кыс кижи дээрге-ле келир уенин, чурталгазынын бодаракчызы.

Ынчангаштын клазывыстын уругларынга, класста олурар башкыларга ,аваларга база катап байырлал таварыштыр, изиг адыш – часкаашкыннары биле байырдан чедирээл. Клазывыс шагынын 2-ги кезээ «Кыстын онзагайы» деп уруглар аразында моорейни эгелээлинер.

Оолдар: Уруглар:

1тур: таныштырылга 1 тур: таныштырылга

2 тур: отжимнания 2 тур: прическа

3 тур: минное поле 3 тур: уран шевери

4 тур: чараш девиг 4 тур: кукула шарыыр

5 тур: чараш состер 5 тур: чараш состер

6 тур: уран талантызы 6 тур: уран талантызы

Жюриге сос: (шанналдар, грамоталар)

Март 8 биле байыр чедирер, бодун четтиргенин илередир, эки ооренирин кузеп каар.

Автор: Аржаана Александровна Мунзук

Классный час по теме:
Иелер хунунге тураскааткан класс шагы эге школага

Предварительный просмотр документа:

Название файла:
klass_shagy.docx.

Краткое описание:
Классный час по теме:
Иелер хунунге тураскааткан класс шагы эге школага

Нравиться файл? Нажми лайк!

Комментарии пользователей к документу:

Случайные документы:

  1. Картотека по теме: Интернет-ресурсы по географии
  2. План-конспект по теме: Сценарий концерта для начальной школы
  3. Классный час по психологии (9, 10, 11 класс) на тему: Психологическое занятие с элементами тренинга «Подготовка к ЕГЭ»
  4. Статья по теме: Теоретическая информация для родителей по острой проблематике
  5. Классный час (10 класс) по теме: Классный час с презентацией по теме «Города — герои»
  6. Материал (7 класс) на тему: План воспитательной работы 7 класс
  7. Презентация к уроку по истории (5 класс) на тему: презентация по теме «Цезарь — повелитель Рима»
  8. Статья по физике по теме: Проблемное обучение как метод активизации мыслительной деятельности и развития товорческих способностей учащихся на уроках физики»
  9. Методическая разработка по английскому языку (5 класс) на тему: Внеклассное мероприятие «English is Fun»
  10. Презентация к уроку по технологии (8 класс) на тему: урок-практикум по столярному делу: «Изготовление деревянных гвоздей»

Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийи

МОЧ Н.С.Конгар аттыг Бай-Тал ортумак ниити билиг школазыБадылаан:
Кижизидилге талазы-биле оралакчы:
_________________/ Алдын-оол М.Х./
Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиЭрттирген башкы: 2 «б» класстын башкызы Кончук А-Х Х.

Ноябрь 26. 2016 чылАвалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиСорулгазы:
-Огнун херээжен ээзи болур ава кижинин ролюн бедидер;
-Ава кижинин кылган уулези хундуткелдиг, ынаныштыг, шыдамык кижилер деп чуулду билиндирер;
-аваларны школа иштинге болуп турар дыштанылга кежээлеринче хаара тудар.
Дерилгези:
шариктер, « Авалар хунну-биле» деп аттыг дерилге бижиктер, музыкалыг аппаратура, аваларга стол, сандайлар, ноутбук, экран, проектор.
Эртирер чорудуу: Башкы: Уруглар, Ие кижи деп кымыл ол? Кандыг кижини бис Ие дээр бис? (Уругларнын харыылары.) Ава деп кымыл? (уругларнын харыылары)
-Уруглар, силернин аванар кандыг кижил? (Уругларнын харыылары)
Ава дугайында беседа номчуур.
Б:- Ам силерге ава дугайында бичии чугаалап берейн дыннанар че, уруглар Ие кижи дээрге бистерни, бистин ада-иевисти, оларнын ада-иезин азы оскээр чугаалаарга кижини торуп каан ава кижини ынча дээр. Авай! Авайым! Бо сос бодунда чеже чылыгны, чырыкты синирип чоруур-дур. Ол сос-биле бис эн-не чоок,эн-не эргим кижини адап чоруур бис. Ие кижи кезээде бистин оруувусту хайгаарап чоруур. Ава кижини ынакшылы бисти кырыгыже чедир чылыдып чоруур. Ынчангаш богунгу клазывыс шагы кымга тураскааткан-дыр? (Уругларнын харыылары.)
Ава деп сос кандыг даа дылда эн-не эргим, чараш кылдыр дынналыр:
-Англи дылда- мазэ-немец дылда-муттер-киргиз дылда-апа-грузин дылда-дэда-украин дылда-ненька-белорусс дылда-маци, матуля-а орус дылда- мама, матушка
Б: Бо байырлалды бистин чуртка чоокта чаа байырлап эгелээн. Ол байырлалды ноябрьнын соолгу улуг-хунунде байырлап эрттирип турар. Америкада Иелер хунун 1907 чылдан эгелеп майнын ийи дугаар улуг-хунунде демдеглеп турар. Ол-ла хун бо байырлалды Дания, Италия, Турция, Австралия, Япония дээш оон-даа оске чурттар демдеглеп эрттирип турар.
Б: Ам, уруглар, Иелер хунунге тураскааткан клазывыс шагынга авалар аразынга конкурстардан эрттирип коор бис бе.
Авалар 2 командага чарлып алыр.
Моорейивисти эгелээр бертинде силерге, аваларга уруглар байыр чедирип шулуктерни бараалгадып бээр –дир.
Уруглар ава дугайында шулуктерин чугаалаар. . (Авага йорээл шулуктер.)
Б: Байырлалдыг хунде силерге моорейге чедиишкинниг киржиринерни кузеп каайн, ынчангаш ойнап-хоглээринден эки чуве чок, ам оюн-моорейивисти эгелээлинер!
1-ги моорей «Таныштырылга»
— Команда бурузу боттары адын, девизин чогааткаш, таныштырар.
2-ги моорей «Мээн толум бо-дур!»
-Авалар караан шарып каарга уругларнын холун суйбаап, тывар.
3-ку моорей «Золушка» азы «Хулчугеш»
-Золушка деп тоолда аажок каржы уругнун сонгу иези, золушканы балче барбазын дээш, горох биле фасольду холааш, оларны ангыладып, чыгдырып каар болгай. Ам силерге база шак-ла ындыг даалга бар.
Команда бурузунден 1-1 ава унуп келир. 1 минута иштинде ангылап, чыырХогжумнуг байыр . Ыры «Кымыл ол, уруглар» (Уруглар шупту ырлажыр)
4-ку моорей « Мээн авам каас чараш»
-Клаасстын оолдары боттарынын аваларын будуп каастаар.
5-ки моорей «Сагланнашкан чечектерим»
-Бо моорейде ава бурузу бодунга приз ойнап алыр. (Чечектер чуруун коргузерге ол чечектин адын мурнай адапкан авага призти бээр)
Хогжумнуг байыр.Ыры «Авай» Сергек Ооржак видеозун коргузер.
6-гы моорей «Холу чемзиг, тывынгырлар»
-Ногаалар болгаш чимистер- биле чараш дурзулер кылыр. (Кайы комангданы эн-не чаражыл тиилээн болур)
7-ги моорей « Улегер домакты тондурер»
башкарыкчы эгезин номуур, авалар тондурер.
Жюриге сос. Тиилээн командаларны шаннап, мактаары.
Туннел сос:
— Бо хун аваларнын бугу талазы – биле чуну-даа канчап шыдаар деп чуулдерин кордувус. Аваларнын тывызыын, чогаадыкчызын, талантызын мага хандыр кордувус. Ынчангаш аваларны бистин-биле кады дыштанып, танцылап адырынче чалап тур-бис, бистин-биле хогленер-ле, авалар!
Танцы, сам

Ада-иелерге оюн

Хуулгаазын шол

Эрттирген башкы:Кыргыс С.С.

Ак-Чыраа ортумак школазы.

2014-2015 ооредилге чылы.

Ада-иелерге оюн «Хуулгазын шол».

Темазы:Тыванын болгаш Овур чернин аржаан суглары.

Сорулгазы:

Ада-иелернин школа-биле харылзаазын быжыктырар.

Ада-иенин школага, класска эртип турар хемчеглеринге идекпейжизин, активчизин чедип алыры.

Чугле оореникчилернин эвес, а ада-иелернин талазындан эртемнерге сонуургалын оттурары.

Дерилгези:Ойнаар шол, шариктер, табло.

1 тур.

Тыванын эн-не сурагжааны аржааны (Шивилиг)

2 тур.

Хандагайты девискээринде шинчилеттинмээн аржаан (Мургустуг)

3 тур.

Ижин-баар аарыгларын эмнээр сураглыг аржаан (Ажыг-Суг).

Корукчулер-биле оюн.

«Аржаанар дугайында сос» деп номнун автору?

(Аракчаа Лидия Кыргысовна).

Супер-оюн.

Овурнун мурнуу талазында моол-биле кожа чыдар аржаан.

(Улаатай)

Финал.

Мурнуу-Чоон чукте сураглыг аржаан. (Тарыс)

Ойнап алган очколар.

10-50-шоколад «Сникерс»

50-100-майонез «Махеевь»

100-200-порошок «Тайд»

200-400-Чай «Лисма»

500-800-Повидло Клубничное

Финалдын призтери:

Средство для мытья посуды «Золушка».

Шампунь «Чистая линия».

Фотоальбом.

Автомобиль (ойнаар).

Интеллектуальная игра

«Знайка-Всезнайка»

5,6,7 классы

Кыргыс.С.С.

МБОУ Ак-Чыраанская СОШ

2014-2015 уч.год.

Сценарий интеллектуальной игры

«Знайка-Всезнайка» 5-7 классы.

Цель:Развивать познавательные способности учащихся, интерес к познанию окружающего мира.

Задачи:

Создать каждому ученику условия для проявления своих способностей, интеллектуальных умений.

Развивать такие качества, как умение слушать другого человека, работать в группе.

Предварительная подготовка

Учащиеся определяют игроков команд, выбирают капитанов, выбирают названия своих команд.

Учащиеся определяют группы поддержки и решают, в какой форме поддержка будет осуществляться (песня, сценка и т.д.)

Учащиеся готовят оформление праздника, сувениры, пригласительные билеты.

Ход игры

Вступительное слово ведущего.

Представление команд (название команды, девиз)

Гейм 1. Кто больше?

Цвет гейма-белый. Проверяют общие знания участников.

Вопросы.

Кого можно назвать настоящим туристом? (Того, кто бережёт природы).

Каких полководцев вы знаете? (Суворов, Кутузов, Жуков).

Изобразите с помощью рук римские цифры 1,5,10.

Назовите прибор для определения сторон горизонта?

Назовите первое животное, побывавшее в космосе (Собака).

Первая балерина Тувы (Наталья Дойдаловна Ажыкмаа-Рушева).

Музыкальная пауза.

Гейм 2. Сказки мира.

Назовите писателей-сказочников мира. (Гримм, Андерсен, Перро, Гауф)

Какие сказочные существа живут в сказках? (великаны, гномы, тролли).

Герой, какой сказки пострадал за своё хвастовство? (Колобок).

Назовите главных персонажей Солнечного города? (Незнайка, Знайка и т.д.)

Кто автор сказки «Донгада кадык» (Салчак Тамба).

Назовите авторскую сказку С.А.Сарыг-оола? (Агар-Сандан ыяш).

Выступление групп поддержки команд.

Гейм3. Искусство и литература.

Великий русский баснописец (И.А.Крылов).

Великие русские поэты (А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов).

Назовите тувинский народный танец (Ээлдек шынгырааш)

Назовите писателей Тувы, которые самые известные (С.Тока, С. Сарыг-оол, В.Кок-оол, Л.СЧадамба…)

Назовите имя нашего тувинского музыкального-драмматического театра. (В.Кок-оол)

Какую библиотеку называли в честь великого русского поэта в Кызыле (А.С.Пушкин)

Гейм 4. Страны.

Что такое «Герб» (Символ страны)

Назовите страны, которые являются соседями Тувы (Монголия, Хакасия)

Назовите цвет флага Тувы, Росси.

Назовите цвет флага УКРАИНЫ. (Жёлто-голубой)

Назовите столицу Монголии (Улан-Батор).

Абакан-столица… (Хакасия)

Гейм болельщиков.

Приглашаются по одному болельщику от каждой команды.

Побеждает тот, кто даст быстрее всех ответы на поставленные вопросы.

Цвета радуги ( Красный, оранжевый, желтый, зелёный, голубой, синий, фиолетовый).

Сколько минут варят яйцо, чтобы оно стало сварённым «вкрутую»? (3-4 минут)

Откуда появился Хоттабыч? (из бутылки).

Сколько часов в сутках (24 часа).

День смеха (1 апреля).

Окружение Маугли (Звери).

Конкурс капитанов.

Время для ответов 1 минута. Победитель определяются по количеству правильных ответов за одну минуту.

Сколько дней в неделе (Семь).

Первый космонавт мира (Ю.А.Гагарин).

Колючее растение (кактус).

Горбатый корабль пустыни (Верблюд).

Самое медлительное животное (Черепаха).

Любимая мелодия учеников (Звонок).

Подведение итогов, награждение команд и капитанов.

Ак-Чыраа ортумак школазы.

«Байырлалынар-биле эргим башкылар».

Башкылар хунунге тураскааткан оюн.

Эрттирген: школанын улуг вожатыйы Кыргыс С.С.

Байырлалынар-биле эргим, башкылар!

Байырлалга келгеннерге

База катап могейдивис!

Башкыларывыс байырлалы

Магаданчыг чараш эртсин!

Кузелинер, бодалынар

Хуннер санай будер болзун!

Хулумзуруг арнынарга

Хунээрек дег чайнап чорзун!

Кайгамчык чараш аяс хунде, инек оъттаар Хоолу хем эриинде чыглып келген, башкылар хунун демдеглеп тур бис. Ажыл-ижинер, ал-боттарынар менди-ле болзун! Тывавыстын база бир кайгамчык, каас-чараш бойдус чурумалдыг Хоолу хемнин эриинге башкылар аразынга «Башкыларнын куску болчаа» деп сагынгырлар, тывынгырлар моорейин эгелээр-дир бис.

Моорейивистин 1-ги элчээ:

Оран-чуртка чалбарыг.

Оран-тандым, оршээ!

Ом мани падме хум!

2-ги ээлчег:

Командаларнын ады, кыйгырыы, ылгавыр демдээ, ырызы.

3-ку ээлчег:

Чечек бажы хун чок болза

Четчип унуп келир эвес.

Чедир бышкан угаан-биле

Моорейлежип чижиилинер!

Айтырыг-харыы:

1 команда.

Чадаанага баштайгы эге школаны кажан, каштын хунунде ажытканыл? (1928 чыл сентябрь 1)

Кажан Тыванын баштайгы дээди ооредилге чери ККБИ (ТывГУ) ажыттынганыл? (1956 чыл сентябрь 1)

Какую часть слова можно найти в земле? (корень)

2 команда.

Кажан ТАР-га Советтиг Россиядан болук башкылар ажылдап келгенил? (1923 чыл сентябрь)

Каш чылда, кажан Кызылдын башкы училищези ажыттынганыл? (1945 чыл октябрь 1)

Каким ключом нельзя открыть замок? (тем, которым бъет из-под земли)

3 команда.

Каш чылда, каштын хунунде «башкы» журналы унуп эгелээнил? (1993 чыл февраль 1)

Кажан ККБИ Университет кылдыр эде адааныл? (1995 чыл)

Какую строчку не может прочитать ни один ученый? (швейную)

4-ку ээлчег:

Сен дег ындыг сеткил арыг,

Шевер, бодуун башкы болуйн.

Хундуткелдиг сылдызым сээ

Кудук базып могейип каайн.

«Башкыга могейиг» — уран-чечен номчулга.

5-ки ээлчег:

Эртем-номну эгелеп каан

Эргим ынак башкыларывыс,

Капитаннар моорейинге

Киржиринерни чалап тур бис!

«Башкыларга чазак шанналдары».

7-ги ээлчег:

Чанган куштар уянгылыг ыры-шоору

Сагыжымнын ханызындан чангыланды.

Чааскаанзыргай сеткилимге хооннешкен

Шаарарган сесерликти эргий кордум.

«Авторлуг ырылар» моорейи (чогаатканы)

8-ки ээлчег:

Музыкалыг чапсар.

«Чер-чуртка мактал-ырылар».

9-ку ээлчег:

Эзир-турлуг экер эрлер брейк самнаан

Ээлгир кыстар шейк, твисти ээлдек ойнаан.

Холбен шыктар, бедик арттар кырын дургаар

Холбеннедир танцы-самны бараалгатты.

Супер-дискотека (эн чараш танцы).

Ынчангаштын байыр тудуп,

ыры-шулук бараалгады.

Кадыкшылды, чедиишкини

Катай-хаара чалбарыдым!

Туннел, шаннал алырынын ёзулалы

(баштак аян-биле.)

Дангына деп ырынын созунге болгаш аялгазынга баштак ыры «Башкылар».

Башкылар, башкылар, башкылар

Баштакчылар, угаанныглар башкылар.

Чуу-даа билбес хензиг чашка ужук-бижик оореткен

Башкылар, башкылар, башкылар.

Оо башкылар угаанныг, эртемниг башкылар.

Школага, кудумчуга каяа-даа

Культурага, чараш чанга ооредир

Хензиг чаштан улгаткыже эртем-номга оореткен

башкылар, башкылар, башкылар.

Оо башкылар угаанныг, эртемниг башкылар.

Ак-Чыраа ортумак школазы

1-4 класстарга

Чаа чылдын

оюн-коргузуу

«Аннарнын

аян-чоруу».

Коргузугну белектээн

улуг вожатый: Кыргыс С.С.

2012-2013 ооредилге чылы.

Аннарның аян-чоруу.

Киржикчилери: башкарыкчы, хар кижи, дилги, койгун, бөрү, адыг, 2 анчы, егерь.

Залдың ортузунда шивини каастап каан. Хенертен койгун үне халып кээр. Соондан 2 аңчы үнүп кээп, койгунну сывыртап халып турар. Койгун шиви адаанче чаштына бээр. Кыдыындан дилги үнүп келген, чыдыыргап чоруп турар.

2 аңчы аразында чугаалажып турар. (дилгини эскербес).

-Хайыраан хоюг мүннүг, чымчак эъттиг койгунну оскунуп алдывыс.

-Харын аан, бөгүн арай багай хүн боор бе, чорук аайлашпас? Койгун кежи-биле чылыг хол-хап даарап алыксаан кижи мен. Ойт! Дуу көрем, дилгини.

-Арай оожум. Таптыг кедеп тургаш, адып алыр-дыр. Моюндурук кылып алырда тергиин-не кештиг-дир.

Кедеп чоруп турда, койгун үне халып келгеш, дилгини дестирип апаар. Аңчылар хорадап, оларны истеп чоруптар. Эжиктен Егерь үнүп келгеш, аңчыларны эскерип кааш, чаштынып, кедеп эгелээр. 2 анчылар дилги-биле койгунну чандыр соора адып турарлар. Хенертен бир аңчы Егерни эскерип кааш, тура дүжер. Ынчаар олар туттуруп алырлар.

Егерь. Аңныыр сезону эвес-тир бо. Чүге чөпшээрел чокка арганың аңнарын адып турар силер? Чөпшээрелиңер көргүзүңер! Ыы, чок дедаан. Ындыг болза бооларыңар дурген дужааңар. Моон соңгаар аңнаар эргеңерни казыыр-дыр мен. Мынчаар аңнап-меңнеп туруп бээривиске аңнардан чүү арттарыл?

Аңчылар. Ам ынчанмас бис, өршээп көрүңерем. Уруулуг болдувус. Моон соңгаар черле арга кирип, аңнавас бис. Байырлыг! Чаа Чыл-биле!

Егерь. Че, харын. Бурууңар миннип турар эки-дир. Моон соңгаар ындыг чүүлдер турбазын. Аң-мең өзүп көвүдээр болгай. Байырлал үезинде ындыг бак чүве кылбаңар. Силерге база чаа чыл- биле! Байырлыг! (Бооларын тудуп алгаш үне бээр).

Залга Хар кижи үнүп келир. Шивини көрүп кааш ону долгандыр көрүп, кайгап кылаштап турар.

Хар кижи. (Хөглүг). Шивижигеш! Мээң шивижигежим. Арай деп танып алдым. Бо шивини дыка үр дилеп келдим. Уруглар изи мени бээр эккелди. Оларга чүге херек болганы ол? Каастап каанының чаражын. Ой, экии уруглар!

Залче башкарыкчы кирип келир.

Башкарыкчы. Экии, эргим аалчылар! Соок-Ирей кырган-ачай бистиң байырлалывыста келген деп бодадым. Хар кижи аалдап келген ышкажыл. Экии, Хар кижи.

Хар кижи (таарзынмаан). Силерге аалдап келбедим. Мен аргадан келдим, шивижигежимни дилеп чордум. Бо-дур, тып алдым. (Шыңгыы). Чүге мээң шивимни алгаш бардыңар?

Башкарыкчы. Хар кижи билбес кижи сен бе? Бөгүн бисте байырлал ышкажыл?

Хар кижи. Кандыг байырлал? Чүге мээң шивим силерге херек болганы ол?

Башкарыкчы. Чаа чыл. Уругларның, уругларның ынак байырлалы. Шиви чокта ол байырлал болдунмас. Шупту улус бажыңнарында шивилерни янзы-бүрү ойнаарактар-биле каастап алыр болгай.

Хар кижи. Ага! Чөпшээрел чокка аргадан шивини кезип алгаш, хөглээр деп турар бе? Магалыг-ла чүве-дир. А меңээ байырланчыг эвес-тир.

Башкарыкчы. Чүге?

Хар кижи. Чүге дээрге мен шивини камгалап шыдаваан-дыр мен. Кыш кырган-авамга чүнү чугаалаар мен? Мени арганы, дириг амытаннарны камгалап, карактаар, оларны кадарар кижи кылдыр дилээн болгай. Мен ыяштарны соок хаттан камгалап, оларның кырынче чымчак харны кудар кижи мен.

Ол үеде коридор аажок шимээргей бээр. Залче дүвүрээн байдалдыг бөрү, адыг, дилги, койгун кирип келир. Шивини көрүп кааш, ону долганып, алгаш чоруурунга белеткени бээр.

Башкарыкчы. Ой, хүндүлүг аалчылар, шивини канчаарыңар ол? Алгаш чорууруңар ол бе?

Амытаннар. Силерниң эвес, а бистии-дир.

Койгун. Чүге шивини кезип алдыңар, бистер койгуннар кончуг соокта бо шивиниң адаанга база каржы, хоптак аңчылардан дезип чаштынар улус бис.

Бөрү. Арганын чурттакчылары шиви чокта дыка муңгарап турлар.

Адыг. Мен безин, шивиниң чиде бергенин дыңнап кааш, оттуп келдим. Чайын кончуг изигде чаглактаныр кижи мен.

Хар кижи (муңгарал-биле). Ийе, силер чугле мени эвес, а арганың чурттакчылары аңнарны безин хомудадып, муңгарадып тур силер.

Койгун. Ой, Хар кижи. А өске уруглар база боттарының бажыңнарынга шивини чаа чыл байырлалынга дээш кезип туруп бээр болза аргавыстан чуу болурул?

Хар кижи. Ынчан аргадан чүү-даа артпас. Арга-арыывыс чараш эвес апаар, чараш хевири безин үрелип калыр. Шуут чиде берип база болур болгай.

Дилги. А бистер каяа чуртаар бис?

Башкарыкчы. Буруулуг болдувус, бис ону бодаваан-дыр бис. А чаа чыл каас-чараш шиви-биле эртер болгай, а бистер ону аргадан эккеп алгаш, каастап алган болгай бис.

Хар кижи. Өске школаларда кылымал шивилерни каастап турар. Дириг шивилерниң амызын үспейн турар.

Башкарыкчы. Өршээп көрүңер, бо чылын шивиңерни берип көрүңер, чараш шивини арттырып каап көрүңер. Силерден аажок дилеп тур бис. Көрүңер даан бисте кайы-хире хөй аалчылар, уруглар келген-дир. Уруглары-биле кады ада-иелери, кырган-ава, ачалары база келген. Шупту Соок-Ирей кырган-ачайны, уруу Харжыгашты манап турар. Шупту шивини долгандыр ырлаксап-хөглексеп турарлар.

Хар кижи амытаннар-биле сүмележип турарлар.

Хар кижи. Че ындыг-дыр! Бо чылын шививис силерниң байырлалыңарга артып калзын. А келир чылын ындыг чүүлдер турбазын.

Койгун. Келир чылын шупту кады залды каастаарын сүмележир бис. Моон-даа чараш кылдыр каастаарын кызар бис.

Бөрү. Чаа чыл байырлалында уруглар дыка чараш чуруктар мөөейи база янзы-бүрү кылыглар мөөрейин эрттирер дээр чорду. А силер кылдыңар бе, уруглар?

Дилги. А чараш ыры-сам көргүзүглериңер бар бе, биске чараш чүүлдериңер көргүзер силер бе?

Адыг. Уруглар келир чылын бистиинге кээп шивини каастап көрзе чүл? Чүгле ойнаарактар эвес, а амданныг чемнер –биле.

Бөрү. Чүгле силерге эвес, а биске база байырланчыг болур ышкажыл.

Башкарыкчы. Шынап-ла эки санал-дыр. Уруглар! Чөпшээрежир силер бе? (уругларның харыылары). Аңнар силерге аалдап баар бис, ам кайы хамаанчок ыяш кеспес бис, камнаар бис. А силер бистиң-биле артып калыңар, кады хөглеп, ойнаар бис.

Шупту аңнар. Четтирдивис, улуг өөрүшкү-биле артып каар бис.

Башкарыкчы. Байырлалды эгелээлиңер че. Экии Чаа чыл! Экии Чаа чыл!

Хөглүг аялга ойнай бээр. Шупту маскарадтарлыг уруглар, оолдар шивини доганып, ырлап, ойнай бээрлер.

Чарлакчы.

Каткы-ыры, хаяа-херел сылдыстарзыг

Чаа чыл-даа моорлап келди.

Кырган-ача Соок-Ирей хавын чүктээн

Кымны мурнай сергээ сүргей чоруп ор боор.

Соок-Ирей хеймер уруу Харжыгажы

Солун, хөглүг оюннарны көргүзер боор.

Шупту бистер чаа чылды

Сергек омак, демниг болуп уткуулуңар.

Иревис-даа келген-не боор

Идепкейлиг уткуулуңар.

Чараш кызы Харжыгажы

Чанывыска эрип-даа каайн!

Соок-Ирей, Соок-Ирей

Солун ирей Соок-Ирей.

Катап база чалаалыңар

Кайда бардың Соок-Ирей? (Уруглар шупту кыйгырар).

Эжик соктай бээр. Эжикте Соок-Ирей, Харжыгаш көстүп келир.

Соок-Ирей. Амыр-ла амыр, уруглар! Чаа чыл уткуштур силер бүгүдеге каң кадыкты, чедиишкинниг өөредилгени база чурумнуг, культурлуг болуруңарны сеткилим ханызындан күзедим!

Харжыгаш. Экии шупту. Силерде кандыг кончуг чараш болгаш хөглүг чоор.

Шупту. Экии Соок-Ирей, Харжыгаш.

Соок-Ирей. Уругларга, улугларга шуптуңарга байырымны сөңнеп тур мен. Эрткен чылда база келдим, катап база келгенимге өөрүп тур мен. Шупту кады ойнап-хөглеп, танцы-самны тевээлиңер.

Чарлакчы.

Ажы-төлдер шуптувус

Соок-Ирей-биле катай-хаара

Ырлап-самнап, ойнап-хөглеп

Мөөрейлежип, ойнаалыңар!

Шүлүктер, ырлар мөөрейи.

Хөглүг, хуулгаан амытаннар

Хөйге бодун көргүзер дээш

Каас хевин кедип алган

Катап-катап шүлүктеп тур.

Чайынналган Чаа чыл-даа

Чалатпайн чедип келди.

Чанывысче чоокшулааш

Чараш ырдан сөңнеңер-ле!

Уруглар ырлап-шүлүктеп эгелээр.

«Угааныг көрүкчү» тывызыктар мөөрейи.

1. Алдын хөлдүн ортузунда

Ойнап, салдаан өдүректи

Анай-оолдуң хеймер оглу

Адып алгаш чоруй барды (илбек)

2. Уттуптарымга-даа могаттынмас

Хорадавас, хомудавас

Эң-не шынчы эжим (хөлеге)

3. Көөрге көзүлбес
Тударга туттунмас

Имир кара мөге (хат)

4.Дендии күштүг

Девиденчиг үннүг (динмирээшкин)

5. Кара-Хөлден суг ишти

Харлыг черже орук үндүрдү (демир-үжүк)

6.Ажар арттыг

Адар октуг

Он ийи оолдуг

Он беш харлыг

Чангыс чанчынныг

Шынап шыйыглыг

(четкизи, хол бөмбүү, 6-6 ойнакчылар,15 санныг, шииткекчи, ойнаар шөлүнүң шыйыы)

7.Чангыс чаак сая диштиг (щетка)

8. Каарган биле сааскан ужуп келгеш, чагы бажынга хондулар. Оон демги каарган, сааскан ужа бергеннер. Ам ында чуу чыдып калган-дыр? (биле)

3. Угааныгбайлар мөөрейи «Билиивисти хынажып,

Бирден бир чок маргыжаал!».

1. Чер биле дээрниң аразында кандыг оран барыл? (ортаа оран)

2. Хүннү чүге, кымга дөмейлээрил, чүге? (авага)

3. Делегейде эң угаанныг амытан? (кижи)

4. Черге эң чоок планета? (хүн)

5. Бир дугаар херээжен космонавт? (Валентина Терешкова)

6. Эң-не дедир азырал дириг амытан? (элчиген)

7. Делегейде эң узун хем? (Нил)

8. Эң ханы хөл?(Байкал)

9.Эң улуг кулактыг дириг амытан? (чаан)

10.Делегейде эң улуг хову? (Сахара)

11. Күрүнениң эң кол хоойлу-дүрүмү? (конституция)

12. Делегейде эң чараш, эргим чер-чурт? (Тыва)

4. Хөглүг оюннар.

1. Воздух, вода, земля, ветер.

2. Великаны и гномы.

5. Хөглүг танцылар.

Ча-ча-ча.

Ламбада.

Танец утят.

6.Чаа чылдың белектери.

7. Номерлер көргүзүглери.

8. Шаңналдары.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/43041-huulgaazyn-shol-ada-ielerge-ojun

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Идиотские праздники сша
  • Идиотские праздники открытки
  • Идиотские праздники на каждый день
  • Идиомы на английском про праздники
  • Иди навруз праздник