Ипи турында сценарий

Бердәм белем бирү эшчәнлеге конспекты.

Ипи кайдан килә?

Мәктәпкә әзерлек төркеме балалары өчен.

Әлфинур СӘЛӘХОВА,

Казан шәһәре Мәскәү районы 339нчы балалар бакчасы тәрбиячесе.

Ипи кайдан килә?

Максат: балаларга ипинең әһәмияте турында төшенчә бирү, аның нинди юллар белән безнең өстәлгә килүен аңлату. Ипинең тормыш чыганагы икәненә төшендерү.

Белем бирү бурычы: игенче  хезмәтенең авыр һәм мактаулы эш икәнен аңлату, яңа очраган сүзләрнең мәгънәләрен аңлату, сүзлек байлыгын арттыру.

Үстерү бурычы: табышмаклар һәм мәкальләр ярдәмендә күзаллау, фикерләү, акыл сәләтен үстерү.

Тәрбия бурычы: балаларда икмәккә сак караш һәм игенче хезмәтенә хөрмәт, ихтирам тәрбияләү.

Төп белем бирү өлкәсе: танып белү.

Интеграль  белем бирү өлкәләре: социаль-коммуникатив, иҗади сәнгать, сөйләм үсеше.

Методик алымнар, чаралар: уен. әңгәмә, сораулар, биремнәр, нәфис сүз, слайдлар карау.

Сүзлек өстендә эш: комбайн, трактор, игенче элеватор, тегермән.

Алдан үткәрелгән эш: шигырләр уку, әңгәмәләр, слайдлар карау, авыл  хуҗалыгы техникалары белән таныштыру.

Җиһазлау: тастымалга төрелгән зур түгәрәк ипи, мультимедея проекторы, игенче хезмәтләрен чагылдырган слайдлар, магнитофон, “Чайкала иген кырлары” җыры, куна такталары, уклаулар, камыр,  таба, салфеткалар, алъяпкычлар.

Эшчәнлек барышы:

(Өстәл өстендә тастымалга төрелгән зур түгәрәк ипи).

— Балалар,  өстәл өстендә шулай хөрмәтләп төрелгән әйбер нәрсә булыр икән? Хәзер мин сезгә бер табышмак әйтәм. Ә сез  яхшылап уйлагыз. Кем белер икән:

 “Үзе түгәрәк, урыны түрдәр  эче тулы күзәнәк; әчкелтем дә төчкелтем, бар нәрсәдән кадерлерәк”. (Ипи).                                                                                                                                                           – Әйе, ипи, икмәк бу, балалар. Бүген без сезнең белән икмәк турында сөйләшербез.Икмәк бик зур хөрмәткә лаек. Чөнки иписез яшәүне бер кеше дә күз алдына китерә алмый. Бөтен кешеләр икмәккә саклык,  хөрмәт белән карыйлар һәм аны бик яраталар. Шушы тәмле ипигә бездән бик матур сүзләр  әйтергә кала:                                                                                                                           “Алдыбызда ята тәмле икмәк,                                                                                                                                                Телем-телем киселгән.                                                                                                                                                         Өй эчләре шундый аңкып тора                                                                                                                                 Яңа пешкән икмәк исеннән.”

— Балалар, шундый хуш исле тәмле икмәк ничек итеп безнең өстәлгә килеп җитте икән? Кемнәрнең тырышлыгы аркасында шушындый тәмле булып пеште икән?                                                                    

 –Икмәк игенче хезмәте белән килә.                                                                                                                                          – Әйтегез әле, кемне игенче дип атыйлар?                                                                                                                                  – Игенче дип иген, ашлык , ипи үстерүчеләрне әйтәләр.-Әйдәгез, игенче башкарган эшләрне  шушы слайдлардан карап сөйләп чыгабыз.                                                                                                                                           Игенче хезмәтен чагылдырган слайдларны карау.                                                                                                                  1 нче слайд:    Басулардагы кышкы кар тоту турындагы рәсем.                                                                      1 нче бала: “Игенченең хезмәте салкын кыштан ук башлана. Кыш көне басуларда тракторчы абыйларыбыз тракторга агач сукалар тагып канаулар, чокырлар ясыйлар. Чөнки аңар кар күп ява. Буран вакытларында шул канауларга карны себереп тутыра. — Кар тоту нигә кирәк? –Кар тоту басуларда кар күп булсын өчен кирәк. Кар күп булгач, яз көне кар эрегәндә дым күп була. Борынгы бабайларыбыз әйткәннәр бит: “Кырда кар күп булса, ашлык мул булыр”.    

 -Кыш көне тагын нинди эшләр башкаралар?                                                                                                           2 нче слайд:   Гаражларда машина-тракторларны ремонтлау турында.                                                             2нче бала: “Кыш көне гаражларда барлык авыл хуҗалыгы  эшкәртә торган  машиналарны язга төзәтеп, әзерләп куялар. Бу турыда халык әйткән тагын бер мәкаль бар: Чанаңны җәйдән , ә арбаңны кьщтан әзерләп куй.                                                                                                                                     – Ә яз җиткәч нинди эшләр башкаралар?                                                                                                                       3 нче слайд: Язгы кыр эшләре турында: җир сукалау, орлык чәчү һ.б.                                                                    3нче бала: “Яз көне җирне сукалыйлар , йомшарталар, җиргә орлык чәчәләр. Җәй җиткәч, ашлыклар үсәләр, өлгереп җитәләр.                                                                                                       Психогимнастика. –Балалар, хәзер барыбыз да күзләребезне йомабыз һәм күз алдына китерәбез. Без сезнең белән зур бер басуда. Мин сезне  кечкенә бөртекләргә әйләндерәм һәм җиргә чәчәм. (Әкрен генә күзләрен ачып чүгәли).                                                                                                                                                       Кояш кыздыра, җирне җылыта. Яңгырлар ява. Ә бөртекләр, үсә-үсә. Башакка әйләнәләр. (Әкрен генә кулларын өскә күтәреп торалар.)                                                                                                                                     Кояш бик кыздыра. Яндыра. Башаклар шиңә. (Башларын аска ияләр, куллар, иңсәләр аска төшә).         Көтмәгәндә каяндыр болыт килеп чыгып, яңгыр яудыра, башаклар  күтәрелеп гөрләп үсә башлыйлар. (Кулларын күтәреп чайкалалар.)                                                                                                                      Җыр тыңлау: “Чайкала иген кырлары”                                                                                                                                                                   4 нче слайд:  Басудагы җәйге эшләр турындагы рәсем.                                                                                                     4 нче бала: Аннары өлгергән игеннәрне комбайннар белән уралар, суктыралар. Машиналарга төяп ындыр табакларына алып кайталар. Анда ашлыкны чистартып, киптереп, тагын машиналарга төяп элеваторга илтәләр. Ашлыкны тегермәнгә алып барып тарттыралар, он ясыйлар.                                                   5 нче слайд: Икмәк пешерү заводлары эшен күрсәткән рәсемнәр.                                                                             5нче бала: Онны ипи заводларына алып барып тәмле-тәмле ипиләр, булкалар пешерәләр.                        

-Менә шуның кадәр юл үткәч кенә, ипи безнең кибетләргә килә һәм әниләрегез аны сатып ала. Ипи шуның өчен дә бик кадерле, олы хөрмәткә ия.                                                                                                                – Ипигә, икмәккә сезнең карашыгыз нинди?                                                                                                                             – Икмәкне әрәм-шәрәм итәргә ярамый. Аның кадерен белергә кирәк. –Әйе, балалар, безнең бер генә көнебез дә икмәктән башка үтми. Ул-безнең төп ризыгыбыз. Шушы икмәкне маңгай тирләрен түгеп үстерүче игенчеләребезгә рәхмәтебез бик зур.                                                                                                                     Ә хәзер  бер уен уйнап алырбыз. Уен “Мин башлыйм, син тәмамла” дип атала.    Мин мәкальнең башын әйтәм, ә ахырын сез әйтәсез.                                                                                                        1. Кем эшләми –шул ашамый.                                                                                                                                               2. Эше барның ашы бар.                                                                                                                                                          3. Җәй эшләсәң –кыш ашарсың.                                                                                                                                            4. Ни чәчсәң –шуны урырсың.                                                                                                                                              5. Кышкы кар –көзге икмәк.                                                                                                                                                6. Сабанда сайрашмасаң –ындырда ыңгырашырсың.                                                                                                7. Ашаганда колагың селкенсен –эшләгәндә йөрәгең җилкенсен.                                                                                   – Ярар ,балалар, сез мәкальләрне бик яхшы беләсез икән. Мәкальдә әйтелгәнчә, йөрәкләрне җилкетеп алыйк әле. Игенчеләребезнең тырышып тапкан хезмәтләренә без дә үз өлешебезне кертик әле. Хәзер без сезнең белән үзебезгә һәм кунакларыбызга чәй эчәргә дип тәмле сумсалар пешерик әле Әйдәгез бергәләшеп эшкә тотыныйк. Иң беренче кулларны юып алабыз. Алъяпкычларны ябабыз.                                                                                                                                               — Кемнәр булдыгыз инде сез хәзер?                                                                                                                                   – Күмәч пешерүчеләр булдык.

“Күмәч пешерүчеләр без”-шигырен сөйләү:                                                                                                                                                                                                                                             Сез кем дип сорыйсызмы? Күмәч пешерүчеләр без!                                                                                                                Кешеләрнең йөзләренә шатлык китерүчеләр без.                                                                                                            Күмәч пешерүчеләр без! Күмәч кебек йомшак түгел,                                                                                                                             Каты безнең кулыбыз. Изә-баса, туглыйбыз.                                                                                                               Йоп-йомшак камырны. Кайнар мичкә юллыйбыз.                                                                                        Камырдан сумса ясау алымнарын аңлату.                                                                                                                                       — Саклык белән генә он алабыз, тактага сибәбез. Он өстенә камырыбызны куябыз һәм аны уклау белән җәябез. Кашык белән эчлеген салабыз да кырыйларын бөгеп чыгабыз. Эчлеге камырдан агып чыкмасын өчен тагын бер кат бөгеп чыгабыз. Менә шулай итеп эшлибез.                                                                                                                                                  (Балаларның мөстәкыйль эшләре, ясалган сумсаларны карап чыгу, балаларның эшләренә йомгак ясау, аларны мактау. Мичкә куеп пешерү, пешеп чыккач бергәләп чәй эчү)

Татарстан Республикасы Кукмара муниципаль районы муниципаль бюджет мәктәпкәчә белем бирү учреждениясе «Янил авылы балалар бакчасы»

«Икмәккә хөрмәт» темасына сценарий

Тәрбияче: Гайфуллина Альмира Шаһидулла кызы

3 — 4 яшьлекләр өчен

Үткәрү формасы: группа белән

Төп белем бирү өлкәсе: танып белү, сөйләм үсеше

Максат: икмәкнең нинди юллар белән өстәлгә килүе турында балаларда күзаллау булдыру.

Тәрбия бурычлары: Балаларда ипигә карата сакчыл караш һәм хөрмәт тәрбияләү.

Үстерүче бурычлары: «Кыз һәм икмәк» әкияте буенча бирелгән сорауларга аңлап җавап бирүләренә ирешү; әкияттәге геройларның эшләренә карата соклану хисе тудыру.

Белем бирү бурычы: Икмәк үстерүчеләрнең хезмәтләрен хөрмәтләргә өйрәтү.

Планлаштырылган нәтиҗәләр: кара ипине ак ипидән аерырга өйрәтү; әкиятнең мәгънәсен аңлап, тәрбияче биргән сорауларга җавап бирүләренә ирешү; яңа сүзләрне һәм авазларны дөрес итеп әйтергә өйрәтү; алдан өйрәтелгән шигырьләрне, мәкальләрне, уеннарны эшчәнлек барышында җиренә җиткереп башкару.

Күрсәтмә һәм техник белем бирү чаралары: «Кыз һәм икмәк» әкияте буенча презентация.

Интеграль белем бирү өлкәләре: танып белү, матур әдәбият, сөйләм үсеше,физик тәрбия, иҗади сәнгать, социальләштерү, аралашу.

Методик алымнар һәм чаралар: уен, сүзлек өстендә эш, күрсәтмә материал, сораулар, әдәби сүз, искә төшерү, мактау, үзләрен бәяләү.

Җиһазлау: ноутбук, экран , мультимедия, поднос, сөлге белән пешкән ипи һәм киселгән ипи, һөнәр ияләрен ясаган рәсемнәр.

Сүзлек өстендә эш:түрдәрәк, күзәнәк, кадерлерәк, комбайн, трактор, тегермән, туфрак.

Алдан үткәрелгән эш: пешкән ипи, һөнәр ияләре турында картиналар карау, әкият белән алдан таныштыру, шигырь, хәрәкәтле, бармак уеннары өйрәнү.

Эшчәнлек төзелеше:

1. Табышмак чишү

— максат әйтү

2. Төп өлеш:

— «Кыз һәм икмәк»әкиятен уку

— сорауларга җавап

— Хәрәкәтле уен: «Хезмәт күрсәтәбез

— Табышмак уены

— Мәкаль әйтү

— Бармак уены

-Дидактик уен «Бу кешеләр кем булып эшли».

— Шигырь сөйләү.

3 Йомгаклау.

Эшчәнлек барышы:

Исәнмесез балалар! Ә мин сезгә бүген кадерле, хөрмәтле, бик кирәкле бер күчтәнәч алып килдем. Нәрсә икән беләсезме? (балалар җавабы)

Кадерләп тергән җирдән күпреп пешкән ипине күрсәтә.

1.Балалар бу нәрсә?

Балалар җавабы

2. Нинди ул?

Балалар җавабы

3.Нәрсәгә охшаган?

Балалар җавабы.

4 Икмәкне нишләтеп була?

Балалар җавабы.

Балалар мин сезгә табышмак әйтәм, игътибар белән тыңлагыз әле!

Үзе түгәрәк , урны түрдәрәк,

Эче тулы күзәнәк,

Бар нәрсәдән кадерлерәк. (Икмәк)

Тәрбияче: Бик дөрес балалар. Без дә бүген сезнең белән һәрвакыт өстәл уртасында кадерле җирдә тора торган,икмәк турында сөйләшеп китәрбез. Без икмәк турында берничә әкият белән таныш инде, менә бүген мин сезгә өр яңа «Кыз һәм икмәк» дип аталган бик матур әкият укырмын. (Балалар матбугатыннан)

(Тәрбияче тыныч кына утырып әкиятне укый башлый. Әкият укыган вакытта экранга әкияттәге персонажлар чыгып баралар).

• Балалар сезгә әкият ошадымы?
• Балалар, безнең әкияттәге кызыбызның исеме ничек? (Гөлназ).
• Гөлназ өстәл артына утыргач нишләгән? (Ипи ашамаган)
• Ипи ашамагач аның янына нәрсәләр килгән? (Трактор, комбайн, йөк машинасы, тегермән һәм мич).(Активлаштыру)
• Алар Гөлназ янына нәрсәгә килгәннәр? (Ачуланырга).

Бик дөрес балалар,безнең Гөлназга бик оят булган. Ул өстәл янына килгән әбисеннән ипи сорап алып , аш белән ипи ашап куйгаН. Ул шунда гына ипинең бик тәмле икәнен аңлаган. Бик зур рәхмәт! Ипи бик тәмле! — дигән.

Әйдәгез әле балалар хәзер сезнең белән уйнап алабыз.

Хәрәкәтле уен: «Хезмәт күрсәтәбез»

Без трактор булабыз, Тр-р, тр-р, тр-р-р. Трышып җирләр сөрәбез. Тр-р, тр-р, тр-р-р.	Балалар кулларын йодрыклап башта уң, аннан сул кулларын алга сузып хәрәкәт ясыйлар. шул ук вакытта урыннарда атлау хәрәкәте дә ясыйлар.
Тырышып җирләр сөрәбез, Чәчүләрен чәчәбез. Чәчәбез-з-з, чәчәбез-з-з.	Балалар куллары белән ашлык чәчкән хәрәкәт ясыйлар.
Игеннәре өлгергәч, комбайннар киләләр, Гөж-ж, гөж-ж, гөж-ж.	Балалар кулларын алга сузып, бөкләп әйләндерү хәрәкәте ясыйлар, шул ук вакытта урыннарда әйләнү хәрәкәте дә ясыйлар.
Йөк машиналар килеп ашлыкларны ташыйлар, Вуу-у-у, вуу-у-у, вуу-у-у.	Балалар руль тоткан хәрәкәт ясап түгәрәк әйләнәләр.
Зур тегермәндә ашлыктан күп итеп он ясыйлар, Ш-шыгыр, ш-шыгыр, ш-шыгыр.	Балалар җилкәләреннән кулларын бер үк вакытта чиратлаштырып әйләндерәләр (бер куласта, бер кул өстә булган хәлдә)

Менә балалар онлы да булдык бик зур рәхмәт сезгә. Урыннарыбызга утырабыз.

Табышмак уен:

Тәбияче табышмак әйтә балалар дөрес әйтсәләр җавабы экранда чыга.

1) Үзе йомшак үзе ак,

Ак маеңны як җайлап. (Ак ипи)

2) Кар астында кыш чыктым,

Бик озын юллар уздым.

Күпреп пешеп өстәлгә,

Килдем куәт өстәргә. (Кара ипи).

Булдырдыгыз балалар без сезнең белән ак һәм кара ипиләрне дә танырга өйрәндек.

Шушы кадерле икмәгебез турында безнең бик күп мәкальләребез, шигырьләребез иҗат ителгән. Хәзер шул мәкальләрнең берничәсе белән танышып китәрбез.

Мәкальләр.

Ил куәте — икмәктә.

Икмәк — табын кояшы.

Күктә кояш, җирдә икмәк — мәңгелек.

Икмәк — асылташлардан да кыйммәтрәк.

Яшәү көче — икмәктә.

Һәзер сезнең белән бармак уены уйнап алырбыз:

Баш бармак —туфрак,

Имән бармак — орлык,

Урта бармак — башак,

Атсыз бармак — он,

Чәнти бармак — ИКМӘК әйтик без аны ипләп.

Дидактик уен «Бу кешеләр кем булып эшли».

(магнитлы тактада; мич, кибет, табиб, трактор ясалган рәсемнәр куела,шул рәсемнәр астына өстәлгә куелган рәсемнәрне (һөнәр ияләрен) куясы мич турысына — ипи пешерүчене, кибет турысына — сатучыны һәм башка рәсемнәрне шулай куеп бетерәсе була).

Балалар барсы да ипи куелган өстәл янына килеп берәм-берәм шигырь юллары әйтәләр.

1 б. Ипи басуда үсә,

2 б. Аннан амбарга күчә,

3 б. Аннары мичтә пешә,

4 б. Кызарып мичтән төшә.

5 б. Шуннан килә өстәлгә—

6 б. Безгә куәт өстәргә!

7 б. Ипи булса табында

8 б. Булдырам мин барында!

Йомгаклау.

-Үзебез өчен нинди яңалык белдек?

— Бүген белгәннәрегезне кемгә өйрәтерсез?

— Тагын нәрсәләр белергә теләр идегез?

Кулланылган әдәбият:

1. ТУГАННАН АЛЫП МӘКТӘПКӘЧӘ. Мәктәпкәчә төп белем бирү программасы /

Н.Е. Веракса, Т.С. Комарова, М.А. Васильева редакциясендә. — Русчадан Р.И. Хәлиуллина тәрҗ. — Казан: Татарстан Республикасы «ХӘТЕР» нәшр., 2016. — 357 б.

2. Туган телдә сөйләшәбез: 3-4 яшьлек балаларны туган телдә сөйләшергә өйрәтү буенча методик ярдәмлек / Хәзрәтова Ф.В., Шәрәфетдинова З.Г., Хәбибуллина И.Җ. — Казан: Фолиант, 2013. — 224 б.

3. Балачак аланы: балалар бакчасы тәрбиячеләре һәм әти- әниләр өчен хрестоматия. — Казан: РИЦ, 2011. — 560 б.

Чайкала иген кырлары

Галимҗан Латыйпов сүзләре, Исмай Шәмсетдинов көе.

Чайкала иген кырлары,
Уяна таң нурлары;
Киңлекләргә алып бара
Безнең басу юллары.

Игенченең уңганлыгы,
Игенченең хезмәт яме,
Игенченең тырышлыгы
Кырларыннан күренә.

Бер офыктан бер офыкка
Җәелгән иген кыры.
Иртәдән кичләргә кадәр
Яңгырый хезмәт җыры.

Игенченең уңганлыгы,
Игенченең хезмәт яме,
Игенченең тырышлыгы
Кырларыннан күренә.

Без барасы юллар якты,
Безнең юллар үр менә.
Бу кырларда җигүле ат
Дугасыннан күмелә.

Игенченең уңганлыгы,
Игенченең хезмәт яме,
Игенченең тырышлыгы
Кырларыннан күренә.

Кырларым – басуларым

Шамил Маннапов сүзләре, Әнвәр Бакиров көе.

Иң беренче аяк баскан
Кырларым-басуларым.
Яшел дулкыннар кузгата
Йөрәгем ярсуларын.

Бай кырларым сез,
Моң-җырларым сез.
Игенченең эше изге —
Җирдә икмәк үстерә.

Икмәк булса,
Җыр да була —
Икмәк илгә көч бирә.

Яшьлегемдә шунда күрдем
Алсу таң атуларын.
Иң беренче мәхәббәтем —
Кырларым-басуларым.

Бай кырларым сез,
Моң-җырларым сез.
Игенченең эше изге —
Җирдә икмәк үстерә.

Икмәк булса,
Җыр да була —
Икмәк илгә көч бирә.

Кайткан чакта, балаң итеп,
Сагынып каршыладың.
Язмыш сездән аермасын,
Кырларым-басуларым.

Бай кырларым сез,
Моң-җырларым сез.
Игенченең эше изге —
Җирдә икмәк үстерә.

Икмәк булса,
Җыр да була —
Икмәк илгә көч бирә.

Туган туфрак

Вәсим Әхмәтшин көе, Галимҗан Латыйпов сүзләре

Чылтыр-чылтыр аккан чишмәләрем,
Сабый чактан кергән моңнарым.
Шушы изге җирдән атлап киттем
Матурлыгын тоеп дөньяның.

Арышларым, бодайларым,
Басуларым, кырларым —
Минем якты өметләрем,
Җырланачак җырларым.

Туган җирем, туган киңлекләрем,
Изге туфрак, зәңгәр күкләрем.
Кайгымны да, шатлыкларымны да
Синең белән бергә кичердем.

Арышларым, бодайларым,
Басуларым, кырларым —
Минем якты өметләрем,
Җырланачак җырларым.

Чит җирләргә китсәм,
Сагынып кайтам
Буразналар, башак исләрен.
Өннәремдә күрәм, төшләремдә —
Ал шәфәкъле авыл кичләрен.

Арышларым, бодайларым,
Басуларым, кырларым —
Минем якты өметләрем,
Җырланачак җырларым.

Буразналар

Җәүдәт Фәйзи көе Гөлшат Зәйнәшева сүзләре

Җырлар җырлап кырга чыгам
Таң сызылган сәгатьтә,
Йөрәк соң ничек йокласын,
Кошлар йокламый хәтта.

Буразналар, буразналар —
Йөгерек дулкыннар.
Буразнамда игенкәйләр
Күкрәп уңсыннар!..

Китсәм, кайтам кырларыма
Янып көярлек булып.
Гармун сыры — буразнаны
Сыйпап сөярлек булып.

Буразналар, буразналар —
Йөгерек дулкыннар.
Буразнамда игенкәйләр
Күкрәп уңсыннар!..

Хезмәт шавы, кошлар җыры
Уятсын иген кырын.
Сызсыннар көмеш сабаннар
Җиргә буразна сырын.

Буразналар, буразналар —
Йөгерек дулкыннар.
Буразнамда игенкәйләр
Күкрәп уңсыннар!..

Көзге шатлык

Разил Вәлиев сүзләре, Илдус Япуков көе

Әйләнә җирем яктыга,
Син дә бер очып әйлән!
Уйна, бие, җырлар җырла, —
Авылда бүген бәйрәм!

Түгәрәк ипи шикелле
Тулган Ай йөзә күктә.
Көз аенда дөнья — муллык,
Яшьләр кавышу көтә.

Күз иярми игенченең
Аяк басуларына.
Җитезлеккә өйрәнгәндер
Иген басуларында.

Кояш төсле көләч йөзле,
Арып кайтса да эштән, —
Игенченең күңеленә
Кырлар шатлыгы күчкән.

Көз аенда кияү килә,
Йортларга төшә килен.
Игенчеләр арасыннан
Батырлар сайлый илем.

Күз иярми биюченең
Аяк басуларына.
Батырлыкка өйрәнгәндер
Иген басуларында.

Татарстан икмәге

Роберт Миңнуллин сүзләре, Заһид Хабибуллин көе

Басулар алтын игенле,
Басулар искитмәле!
Ил табынын бизи бүген
Татарстан икмәге.

Ил табынын бизи бүген,
Бизи бүген ил табынын
Татарстан икмәге.

Тик игенче игеннәрен
Җиңел генә икмәде.
Шуңа күрә кадерле ул
Татарстан икмәге.

Шуңа күрә кадерле ул,
Кадерле ул шуңа күрә
Татарстан икмәге.

Икмәк өчен көрәш бара,
Көрәш әле бетмәде.
Туган илгә куәт өсти
Татарстан икмәге.

Туган илгә куәт өсти,
Куәт өсти туган илгә
Татарстан икмәге.

Игенченең бер көне дә
Бер дә юкка үтмәде.
Ул бит безнең иң көчле җыр —
Татарстан икмәге.
Ул бит безнең иң көчле җыр,
Иң көчле җыр бит ул безнең
Татарстан икмәге!

Алтын кырларда

Хәсән Шабанов сүзләре, Әнвәр Бакиров көе

Канат кагып
Кошлар сайраган чагында
Бөдрә талларда,
Җәй кояшы җиргә
Якты нурын чәчеп
Балкып торганда,

Хезмәт батырлары
Җырлап иген ура
Алтын кырларда.

Су буенда таллар,
Куе камышкайлар
Суга иелгән…
Таллар кебек сыгылып,
Камыш кебек куерып
Уңган игеннәр.

Хезмәт батырлары
Җырлап иген ура
Алтын кырларда.

Иген кырлары

Әхмәт Ерикәй сүзләре, Әнвәр Бакиров көе

Яратам мин, дуслар, яратам
Җәйге таңның алсу нурларын;
Җырлап үтсәм иркен кырларда,
Яңрап кала минем җырларым.

Яңрасын җырлар,
Шауласын кырлар,
Заман гөрләсен!
Тирбәлсеннәр тирәкләр,
Безнең кайнар йөрәкләр
Тынгы белмәсен!

Иртә белән эшкә барганда,
Бигрәк матур сайрый тургайлар.
Кошлар тавышына кушылып
Җырлый төсле ямьле тугайлар.

Яңрасын җырлар,
Шауласын кырлар,
Заман гөрләсен!
Тирбәлсеннәр тирәкләр,
Безнең кайнар йөрәкләр
Тынгы белмәсен!

Иген арасыннан узганда,
Тәмле икмәк исе бөркелә;
Чайкалалар алтын игеннәр,
Илһам биреп безнең күңелгә.

Яңрасын җырлар,
Шауласын кырлар,
Заман гөрләсен!
Тирбәлсеннәр тирәкләр,
Безнең кайнар йөрәкләр
Тынгы белмәсен!

Игенче

Фәнәвис Дәүләтбаев сүзләре, Мирзанур Фәрукшин көе.

Басуларда тургай җырын,
Ул ишетә беренче.
Кояш чыгып таң атуга
Уяна ул игенче.

Кушымта:
Мактулы да, хөрмәтле дә,
Хезмәтне сөйгән кеше,
Тирен түгеп таңны яклый
Кыр хуҗасы игенче.

Ил табынын баетуда
Зурдан аның өлеше
Иртә таңнан кичкә кадәр,
Хезмәт куч игенче.

Кушымта.

Авыр хезмәт, күп көч сорый,
Җиңел түгел җир эше,
Уңыш сиңа һәрвакытта
Юлдаш булсын игенче.

Үлмәс авыл, җырлап яшәр ул!

Азат Имаев көе, Рамил Чурагулов сүзләре

«Авыл бетә икән, үлә…» дигән
Хәбәр йөри. Бу бит чи ялган!
Тырыш, уңган, моңлы авыл халкы
Дөньяларны гомер туйдырган.

Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Без үстергән икмәк һәр табынны
Бәрәкәткә төреп ямьнәр ул.
Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Һәрбер нигез, һәр йорт, һәр ихата,
Муллык күреп, гөрләп яшәр ул!

Басуларда күпереп икмәк үсә,
Һәр ихата тулы мал-туар.
Ил-йортларның куәт-бәрәкәтен
Артырыплар тора авыллар.

Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Без үстергән икмәк һәр табынны
Бәрәкәткә төреп ямьнәр ул.
Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Һәрбер нигез, һәр йорт, һәр ихата,
Муллык күреп, гөрләп яшәр ул!

Һич югалмас, бетмәс, үлмәс авыл!
Тырышыплар, җырлап эшли ул.
Туйлар уза, гаилә кора яшьләр…
Авыл исән, җырлап яши ул!

Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Без үстергән икмәк һәр табынны
Бәрәкәткә төреп ямьнәр ул.
Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Һәрбер нигез, һәр йорт, һәр ихата,
Муллык күреп, гөрләп яшәр ул!

Урам-урам булып төзек йортлар
Авылларда калкып чыкканнар,
Бала-чага тавышына куш(ы)ла
Сандугачлар, моңлы тальяннар!

Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Без үстергән икмәк һәр табынны
Бәрәкәткә төреп ямьнәр ул.
Синдәй, миндәй шәп егетләр барда,
Авыл үлмәс, җырлап яшәр ул.
Һәрбер нигез, һәр йорт, һәр ихата,
Муллык күреп, гөрләп яшәр ул!

Дан сиңа, игенче!

Фәнәвис Дәүләтбаев сүзләре, Инсаф Хәбибуллин көе.

Басуларда тургай җырын,
Ул ишетә беренче.
Кояш чыгып таң атуга
Уяна ул игенче.

Кушымта:
Мактулы да, хөрмәтле дә,
Хезмәтне сөйгән кеше,
Тирен түгеп таңны яклый
Кыр хуҗасы игенче.

Ил табынын баетуда
Зурдан аның өлеше
Иртә таңнан кичкә кадәр,
Хезмәт куч игенче.
Кушымта.

Авыр хезмәт, күп көч сорый,
Җиңел түгел җир эше,
Уңыш сиңа һәрвакытта
Юлдаш булсын игенче.
Дан сиңа, игенче!

Иген иккән хөрмәтле

Фәнәвис Дәүләтбаев сүзләер, Рим Гыйлметдинов көе.

Карап күзләр сөенсеннәр
Җирдә үскән хөрмәткә,
Яшәү көче, тормыш яме,
Табын күрке – икмәктә.

Кушымта:
Тирен түгеп илгә икмәк
Үстергәннәр хөрмәтле,
Сокландыра, баш идерә
Игенчеләр хезмәте.

Күңел биреп эшләгәнгә
Һәрчак юмарт Җир – ана.
Ихтирамлы, мәрхәмәтле
Булсак иде без аңа.

Кушымта.

Аның белән яши авыл,
Икмәк көйли тормышны,
Илгә муллык алып килсен,
Көзләр булсын уңышлы.

Икмәк булса табында

Заһид Фәйзи сүзләре,  Әнвәр Бакиров көе

Матур язда, иртә ал таңнарда
Хезмәт керсә басу-кырларга,
Игеннәр мул, шатлык олы була,
Көчле була канат җырларда.

Басуларда иген уңса,
Күтәрелә күңелләр;
Муллык, тынычлык булганда
Гөрләп үтә гомерләр!

Арыш-бодай үсә дулкынланып,
Хуш исләрен кырга таратып;
Иген шаулый кайнар йөрәкләрдә
Яшәү дәрте, шатлык яңартып.

Басуларда иген уңса,
Күтәрелә күңелләр;
Муллык, тынычлык булганда
Гөрләп үтә гомерләр!

Җир уңышы, ил муллыгы бирә
Күңелләргә көрлек-шатлыклар;
Табыннар мул була, хәзинәдә
Тулып торса орлык-ашлыклар.

Басуларда иген уңса,
Күтәрелә күңелләр;
Муллык, тынычлык булганда
Гөрләп үтә гомерләр!

Татарстан яшьләре җыры

Илдар Юзеев сүзләре, Александр Ключарев көе

Җыр яраткан башкалага
Җыелдык төрле яктан:
Әтнә, Сарман, Минзәләдән, Бөгелмәдән, Шөгердән —
Якыннан һәм ерактан.

Бездә көч, йөрәк дәрте
Сүнмәслек, сүрелмәслек.
Киләчәкне якынайта
Хезмәт сөюче яшьлек.

Кин Иделнең суларына
Кушылган елга кебек,
Кама, Зөя, Чирмешәннәй, Агыйделдән, Мишәдән
Яна жыр алып килдек.

Бездә көч, йөрәк дәрте
Сүнмәслек, сүрелмәслек.
Киләчәкне якынайта
Хезмәт сөюче яшьлек.

Без барабыз эшләп, төзеп,
Коммунистик көннәргә.
Эшче, ташчы, игенченең, илгә нефть бирүченең
Исеме китсен илләргә.

Бездә көч, йөрәк дәрте
Сүнмәслек, сүрелмәслек.
Киләчәкне якынайта
Хезмәт сөюче яшьлек.

Яшәсен безнең колхоз

Айрат Нәбиев көе, Рамил Чурагулов сүзләре

Шәһәрне ашата авыл.
Авылларда бар да бар:
Сөт, май, каймак, ит һәм икмәк…
Тел йотарлык бал да бар!

Җырга күмеп дөньяларны
Урамнардан җырлап уз.
Яшәсен җирдә авыллар,
Яшәсен безнең колхоз!

Дуслык, туганлык кадерен
Авылларда беләләр.
Гөрләп уза сабантуйлар,
Гөрләп уза өмәләр.

Җырга күмеп дөньяларны
Урамнардан җырлап уз.
Яшәсен җирдә авыллар,
Яшәсен безнең колхоз!

Колхозларсыз яшәп булмый,
Бердәмлектә безнең көч.
Аерылганны аю ашый…
Җырлап бара безнең эш!

Җырга күмеп дөньяларны
Урамнардан җырлап уз.
Яшәсен җирдә авыллар,
Яшәсен безнең колхоз!

Сценарий праздника «Быт и обычаи татарского народа».

Тема: «Быт и обычаи татарского народа».

Цель: знакомить с национальными особенностями татарского народа

Задачи:

• дать представления о многонациональности нашего города
• познакомить детей с татарской национальной кухней, национальным костюмом, с обычаями и традициями
• способствовать активизации познавательного интереса детей
• развивать внимательность, воображение, мышление
• воспитывать уважительное и толерантное отношение к представителя разной национальности.

Интеграция образовательных областей: социально-коммуникативное развитие; познавательное развитие; речевое развитие; физическое развитие

Формы занятия (ООД): решение проблемных ситуаций, игровые упражнения, беседа, сюрпризные моменты.

Предварительная работа: посещение музея, беседа о традициях и обычаях татарского народа; лепка; дидактические игры.

Оборудования и материалы: ноутбук, фонограммы с музыкальным материалом, макеты татарской национальных блюда; татарские национальные костюмы; тюбетейка, курай, калфак.

Группа оформлена макетами татарскими национальными блюдами. Дети входят в группу под фонограмму татарской музыки.

В. Исэнмесез, балалар! Хэллэрегез ничек?

— Ребята, скажите, что вы понимаете под словом «Родина»?

— Правильно, ребята. Как вы сказали, Родина – это место где родились вы, ваши мама, папа, бабушки и дедушки. Для нас наша малая Родина это наш город. А как называет наш город?

— Правильно, Бавлы. Наш город входит состав Татарстана, а Татарстан в Россию. В нашем городе живут люди разных национальностей. Ребята, скажите, а что это за слово «народ»?

— (обобщение ответов детей). Молодцы, вы правильно сказали, народ – это люди, которые живут на одной земле и говорящие на одном языке. Ребята, а вы знаете какие национальности есть в нашем городе?

— Молодцы, в нашем городе живут русские, татары, башкиры, удмурты, чуваши, грузины, таджики, узбеки и другие. Вы обратили внимание, как много национальностей есть в нашем городе. Поэтому, мы можем сказать, что наш город многонациональный. Ребята, а вы знаете какой вы национальности?

— Давайте поближе познакомимся с жизнью и традициями татарского народа.

Просмотр презентации.

Татарский народ в основном обосновался в Южном Урале давным-давно. Раньше их называли булгарскими татарами, так как они перебрались со стороны Болгарии. Есть разные виды татарского народа: казанские, крымские, сибирские, булгарские и др. Но здесь, в Южном Урале, жили булгарские татары.

У татар, живущих в разных географических точках, есть отличия в наречии, но наряды, т.е. национальные костюмы и традиции во многом схожи. (показ татарского национального костюма).

— Ребята, посмотрите, головной убор девушки называется «калфак». Калфак одевали только замужние девушки, а незамужние одевали платок. Ребята, повторите, как называете головной убор татарских девушек?

— Также, посмотрите на ней платье с оборками, Посмотрите, народный костюм выглядит ярко. Почему? Как вы думаете?

— Правильно, оборки на платье, вышиты с разноцветными нитками. Передник, на татарском называется «Алъяпкыч». Алъяпкыч было частью приданого невесты. А сапоги называются «читек». Такой костюм считался в народе праздничным. В такие дни платье было без вышивки.

— Ребята, давайте вместе повторим, из чего состоит национальный костюм татарской девушки.

— Молодцы, ребята. Вы все хорошо запомнили и правильно повторили. Теперь посмотрите, на костюм татарских мужчин. Головной убор мужчин называется «тюбетейка». Посмотрите, тюбетейка обязательно должна быть круглая. Посмотрите, рубашка татарских мужчин никогда не подпоясывали. Отсюда и пошло поговорка: «без креста и пояса, как татарин». Также они одевали камзол, сапоги. А во время работы татары одевали «чабата» (лапти).

— Ребята, вы хорошо запомнили какие элементы национального татарского мужского костюма. Сейчас, мы посмотрим как вы запомнили. Я предлагаю вы вам сыграть в игру. (Д/и «Собери татарский костюм») Перед вами части татарской одежды, вам нужно собрать женский татарский и мужской татарский костюмы.

— Какие вы молодцы, все правильно запомнили и собрали.

— У каждого народа есть свои традиции, обычаи игры. Я хочу вас познакомиться с одним из игр татарского народа, называется она «Тюбетейка».

Игра «Тюбетейка».

Ход игры: Все дети становятся в круг, один из игроков надевает на голову тюбетейку. Когда начинает играть музыка игрок, на котором была тюбетейка, надевает ее рядом стоящему игроку, второй игрок третьему. Тюбетейку передают друг другу до тех пор, пока не остановится музыка. После, игроку, на чьей голове осталась тюбетейка, все в кругу стоящие придумывают наказание (какое-либо задание, которое нужно выполнить).

— Ребята, скажите вы обратили внимание какая музыка звучала во время игры. Какая она?

— Правильно, музыка была татарской. Какие инструменты вы услышали?

— Молодцы, ребята. Еще там играл татарский национальный инструмент «курай». Посмотрите как она выглядит и послушайте как звучит. На что похожа музыка?

— Кроме национального костюма, музыки и музыкальных инструментов, у каждого народа есть свои национальные блюда. С татарскими национальными блюдами вы часто встречается в жизни. Их готовят ваши мамы дома, вы может увидеть их на прилавках кулинарных магазинов, даже в нашем детском саду, наши повара часто готовят татарские национальные блюда.

— Татарские блюда готовятся из различных круп: пшена, речки, овсянки, риса, гороха. Некоторые из блюда, которые дошли до наших дней, являются очень древние. Рецепты таких блюд передавалось из поколения в поколение, от бабушки, к дочери и так далее.

1). Самым вкусным татарским супом является «Тукмач ашы» (суп-лапша). Для супа готовится лапша из пресного теста, порезанная полосками. В шаем садике тоже готовят нам такой суп. Помните?

2). Праздничным блюдом у татар является пельмени, которые подаются с бульоном. В народе они назывались «кияу пилмэнэ». Ими угощали млолодого зятя.

3)Очень распространено у татар изделия из дрожжевого теста. К ним, прежде всего, относится хлеб (икмэк; ипи). Без хлеба у татар не проходит ни одного застолья.

4). Традиционным татарским блюдом у татар является очпочмак, известный вам как треугольник. Как вы думаете, почему он получил такое название? А из чего готовится очпочмак?

— Молодцы, ребята, вы все правильно сказали.

5). Самым древним и простым для приготовления является кыстыбый, так же их еще называют кузикмяк. Ребета, скахжите, а кто дома вместе с мамой готовили кыстыбюый? А вы помните из чего оно делается и как?

— (уточнение ответов детей). Тесто для кыстыбый берется пресное. Начиняется и картофельной массой, и пшенной кашей, и толченным конопляным семенем, и толченым маком и др.

6). Посмотрите, а как называется это блюдо? Правильно, чак-чак. Чак-чак у татар является обязательным свадебным угощением. Обратите внимание, это традиция пришла к нами еще от наших пра-прабабушек и дедушек. Поэтому, можно сказать, что это старинная традиция. Чак-чак является особо почётным угощением на свадьбах.

В татарской национальной кухне из сладостей широко используется мед, из него готовят лакомства и подает его к чаю. Татары славятся особой и трепетной любовь к чаю. Татары является большими любителями чая. НА завтрак татары пьют чай с разными печеностями (тэбикмэк, коймак).

— Для вас я открою один секрет. У татаров есть небольшое правило, которое раньше все придерживались: по традициям татарского народа мужчины и женщины за стол садятся отдельно. В начале женщины накрывают на стол мужчинам (приносят еду, но сами не садятся за стол), после садятся за другой стол в другой комнате.

— Ребята, скажите, с какими блюдами татарской кухни вы сегодня познакомились.

— Что еще вы сегодня узнали? Какой секрет о национальной кухне я для вас сегодня раскрыла? С какой пословицей мы познакомились? какие еще вы знаете?

— Ребята, скажите, а какие блюда из национальной татарской кухни вам были знакомы и какие вы любите?

— У тартаров также есть свои танцы, свои движения. Давайте с вами мы потанцуем под татарскую музыку. Как говорили татары: «Иш алу» (танцуют все).

— Ну вот пришло время нам с вами прощаться, и я вам говорю «Саубулыгыз»

< Предыдущая		Следующая >