Китапхан?г? экскурсия сценарий

КИТАПХАНА-МӨҒЖИЗӘЛӘР ИЛЕ.

» Китапхана» тигән яҙыу тора, өҫтәлдә төрлө китаптар ята. Шунда уҡ китапханасы ултыра.

Сәхнәгә, үҙ ара нимәлер һөйләшә-һөйләшә, Төлкө Алиса менә Бесәй Базилио сығалар. Китапхана янына килеп еткәс туҡтап ҡалалар.

Бесәй Базилио:- Мрр! Ҡара әле, ҡара.Был нимә ул?

Төлкө Алиса ( юхаланып): — Ҡайҙа? Нимә?

Бесәй Базилио: -Ана, ҡара! Ҡүрәһеңме?

Төлкө Алиса: — Эйе, күрәм. Әммә мин уның нимә икәнен белмәйем. Бесәйем минең, бар һин яҡыныраҡ барып ҡара әле , кем унда ултыра икән?

Бесәй Базилио: Эйе, хәҙер, йүгереп ултырам. Мрр! Һиңә ҡыҙыҡ булһа, бар ҙа үҙең ҡара. Миңә бәлә кәрәкмәй. Мяу!

Төлкө Алиса ( юхаланып): Улайһа, әйҙә икәүләшеп барайыҡ. Ул яңғыҙ, ә беҙ икәү. Икәүҙә- көс.

Төлкә менән Бесәй өҫтәл янына киләләр. Бесәй күҙлеген рәтләп » Китапхана»яҙыуын уҡырға маташа.

Бесәй Базилио: -Ҡайҙа әле, уҡып ҡарайыҡ, нимә тип яҙылған икән?Мрр! К-И-Т-А-П-Х-А-Н-А.

Төлкө Алиса: Китапхана? Ул нимә була ул?

Бесәй Базилио: Әллә инде,мрр, белмәйем.Ҡара әле, Төлкөбикә, унда кемдер бар бит,әйҙә әле унан һарашайыҡ.

Төлкө Алиса: — Әлләсе. Беҙҙе тыңлармы икән ул?

Бесәй Базилио: — Әйҙә инде,әйҙә.

Бесәй менән Төлкө янына китапханасы сыға.

Китапханасы: — Һаумыһығыҙ, Бесәй Базилио һәм Төлкөбикә Алиса!Беҙҙең байрамға ҡунаҡтарҙа килеп еткән. Әйҙәгеҙ, рәхим итегеҙ!

Төлкө Алиса: — Һаумыһығыҙ! Ә беҙ ҡайҙа килеп сыҡтыҡ ул? Беҙ бит мөғжизәле ялан ғына түгел, ә мөғжизәле ил эҙләп йөрөйбеҙ.

Бесәй Базилио :- Эйе шул. Мрр! Ә бында әллә ниндәй » Китапхана».

Китапханасы:-Һеҙ дөрөҫ килгәнһегеҙ. Беҙҙә бөгөн ысынлап та

» Китапхана- мөғжизәлэр иле» исемле байрам бара.

Төлкө Алиса: — Китапхана, китапхана… Нимә һуң ул- китапхана?

Китапханасы:- Ҡәҙерле Бесәй Базилио һәм Төлкө Алиса, китапхана- ул бик күп китаптар иле! Китапхана- ул үҙе бер бәләкәй генә тылсымлы донъя! Бында һәр бер китап һөйгән, уҡырға яратҡан кеше килә. Улар үҙҙәренә оҡшаған китаптарҙы һайлап алалар. Китаптарҙы китапханала ғына түгел, өйгә алып ҡайтып уҡыһаң да була. Китап уҡырға яраткан кеше өсөн китапхана -ул үҙе бер мөғжизә иле.

Бесәй Базилио:- Аңлашылды. Ә бына китапты алаһыңда китәһеңме? Шунан ул китап һинеке буламы?

Китапханасы: — Юҡ, Бесәйкәй!Китапты алып уҡып бөткәс, уны мотлаҡ рәүештә китапханага килтереп бирергә кәрәк.Ә инде китапты бирер алдынан китапханасы һеҙ алған китапты теркәп ҡуя. Ә һеҙ алған китаптарҙы нисек тоторға кәрәк икәнлеген беләһегеҙме?

Бесәй Базилио менән Төлкө Алиса: — Юҡ!Юҡ! Нисек?

Китапханасы: Ә бына беҙҙең балалар беләләр. Әйҙәгеҙ әле, балалар, әйтәйек әле.

( Балалар яуаптары).

Бала:- Апай, беҙ китапхана тураһында йыр ҙа беләбеҙ.

Китапханасы: Афарин!Әйҙәгеҙ әле йырлап ишеттерегеҙ беҙгә йырығыҙҙы.

( Йыр » Өйрәтәләр китапханала»).

Йыр бөтөүгә Мальвина килеп инә. Ҡулында шарҙар.Шарҙар эсендә йомаҡтар.

Мальвина:- Һаумыһығыҙ!Мин бөгөн ҙур байрам буласағын ишетеп, һеҙгә ашҡынып килеп ултыра инем, Өкө ағай миңә ошо шарҙарҙы тоттороп ебәрҙе. Был шарҙар эстәрендә балаларға йомаҡтар тип әйтте. Әйҙәгеҙ әле Өкө ағайҙың йомаҡтарын сисәйек.

Китапханасы:- Әйҙәгеҙ әле уйнап алайыҡ, балалар!

( Балалар шарҙарҙы шартлатып, йомаҡтарҙы ҡысҡырып уҡып яуаптар бирәләр).

Мальвина: -Афарин, балалар!Ҡалай һеҙ аҡҡыллылар, уңғандар! Мин Өкө ағайға һеҙҙе маҡтап һөйләрмен.

Китапханасы:- Оҡшанымы уйын,балалар?Әйҙәгеҙ, балалар, Мальвинаға рәхмәт әйтәйек.

Шул арала Төлкө Алиса ялан буйлап сәскә йыйып йөрөгән була, һәм яһалма ромашка сәскәһен китапханасыга килтереп бирә.

Төлкө Алиса: — Апай, апай! Мин һеҙгә сәскә бүләк итәм әле!

Китапханасы: — Ҙур рәхмәт, Төлкөбикө!Һин дә беҙҙең арала йөрөп йомарт була башланың,афарин! Ой, балалар,ҡарағыҙ әле, был сәскә мөғжизәле сәскә!Сәскә таждарында төрлө яҙыуҙар бар. Бында һеҙгә һорауҙар яҙылған. Әйҙәгеҙ әле, һорауҙарга яуаптар биреп алайыҡ.

( Уйын » Ромашка». Балалар сәскә таждарында яҙылған һорауҙарға яуаптар бирәләр).

Китапханасы: -Афарин, балалар!Был уйында ла бөтә һорауҙарға тулы яуаптар таптыһығыҙ!

Бесәй Базилио:- Мин дә балалар менән уйнап алайым әле, апай!

Китапханасы:- Әйҙә, Базилио, уйнатып ал әле балаларҙы.

Бесәй Базилио:- Балалар, һеҙ һикерергә яратаһығыҙмы? Әйҙәгеҙ әле тоҡ менән уҙышып уйнайыҡ. Уҙышып ҡына түгел, һорауҙарға яуаптар ҙа биреп.Ә һорауҙарым минең шаян һорауҙар була.

( Уйын).

Китапханасы:- Афарин, балалар! Һеҙ бөгөн бик әүҙем булдыһығыҙ, үҙегеҙҙең дә, беҙҙең дә күңелде күтәрҙегеҙ! Һәр саҡ шулай актив булығыҙ! Рәхмәт һеҙгә! Ә хәҙер беҙҙең ошо матур байрамды йыр менән тамамлап ҡуяйыҡ!

Йыр » Нурлы баласаҡ».

МББУ “ Актаныш беренче гомуми белем бирү мәктәбе “

Актаныш муниципаль районы

Китап белем чишмәсе

(Китапханәгә яшь китап укучылар кабул итү бәйрәме.)

Төзеде: Актаныш беренче гомуми белем бирү мәктәбе китапханәчесе Хисамова Н.М

2015 ел

КИТАП БЕЛЕМ ЧИШМӘСЕ

Максат:1 нче сыйныф укучыларын китап һәм китапханә белән якыннан таныштыру;китап укуга кызыксыну уяту;аларга сакчыл караш тәрбияләү;укучыларның беренче тапкыр китапханәгә керүен истәлекле көн итеп билгеләп үтү.

Җиһазлау:”Бу китапларны әти-әниләр дә укыган”китап күргәзмәсе;шарлар;китапларны саклап тоту кагыйдәләре язылган плакат;магнитафон.

Бәйрәмдә 1-4 сыйныф укучылары катнаша.

(тын гына музыка уйный)

Китапханәче:

Безнең китапханәбез

Җылы,кояшлы,иркен.

Дәрестән соң-эш беткәч,

Шунда киләбез һәр көн.

Гөлләр белән бизәлгән

Якты уку залы бар.

Ул рәсемле журналлар,

Ни телисең,бары бар.

Исәнмесез,хәерле көн,нәни дусларым!Сез бәйрәмнәр яратасыз,шулай бит.Ягез әле санап карыйк әле,сез нинди бәйрәмнәр беләсез?(балалар саный)Ә бүген безнең мәктәп китапханәсендә гадәти булмаган бәйрәм-беренчеләрне китапханәгә яшь китап укучылар итеп кабул итәрбез.Аларның барсы да хәзер хәреф таный,укый беләләр,чөнки Әлифба китабын укып бетерделәр. (“Әлифбам”җыры башкарыла.Л.Хәйретдинова көе,З.Туфайлова сүзләре)

-Балалар,сез китаплар белән кечкенәдән таныш шулаймы?Өйдә әти-әниләрегез,әби-бабаларыгыз,балалар бакчасында тәрбиячеләрегез сезгә берсеннән-берсе матур әкиятләр,шигырьләр укыганнардыр.Балалар өчен язылган китаплар өлкәннәрнекеннән нык аерыла,алар аңлаешлы,балалар телендә язылган һәм матур рәсемнәр белән бизәлгән була.(китапны күрсәтеп)Китапларны язучы-аның авторы була.Менә карагыз әле Габдулла Тукай,Абдулла Алиш,Рәфис Корбан һ.б.лар.Зур үскәч сез китапны авторы белән дә сорый алачаксыз,моны истә калдырыгыз.Кайбер китапларга төрле авторларның әсәрләре басыла.Алар билгеле бер исем астында басыла.Мәсәлән:”Балачак китабы”, “Чегән әкиятләре” һ.б.лар. Китап патшасы керә:Ә-ә-ә минем патшалыгыма нәни дусларым килгән икән.рәхим итегез!Хәзер мин сезне үземнең патшалыгым белән таныштырырмын.Туктагыз,тукта,иң элек сезнең белемнәрегезне тикшереп карыйсым килә.Бергәләп саныйк әле,сезгә нинди фәннәр керә?(саныйлар)Хәзерге уенның исеме “Кайсы фәннән”-дип атала.(Төрле фәннәргә караган сүзләр буташтырылып язылган язу эленә)Кем белә,шул кул күтәреп әйтә,башладык.

Математика Русский язык

Әйләнә-тирә

Кыш явым-төшем

Кушылучы

Алу грибы буква Ю

Урман ноль ике

Азбука урок каен

Кояш сызык читают

(китапханә белән таныштыра,башлангычлар өчен китаплар кая төзелгән,китаплар алфавит тәртибендә төзелүен әйтә)Хәзер үземнең патшалыгымдагы кагыйдәләр белән таныштырып үтәм:

-китапханәдә үзеңә ошаган теләсә нинди китапны сайлап ала аласың;

-китапны аласыз икән,аны озак тотмагыз,чөнки аны башка укучылар көтә.

-китапханәдә тавышланмагыз,сез анда үзегез генә түгел.

-китаплар халык байлыгы,аны саклагыз.

Китапханәче:Балалар!Китаплар белән бер рәттән,китапханәдә газеталар-журналлар да бар.Болар-“Сабантуй”,”Көмеш кыңгырау” газеталары,”салаваткүпере”,”Сабыйга”,”Мурзилка”журналлары.Ал-арда сезнең яшьтәшләрегезнең мәкаләләре,шигырь,әкиятләре басыла.Бәлки киләчәктә сезнең иҗатыгызны да күрергә булыр!Газеталар белән монда кереп таныша аласыз,ә журналларны өйгә алып кайтып укый аласыз.Аларда басылган сканворд,ребус,крассвордларны чишә,уеннарын сыйныфташларыгыз белән уйный аласыз.Әйдәгез бергәләп “Көмеш кыңгырау”газетасында басылган кроссворд чишәбез.

1. Энәсе бар,тегә алмый(керпе)

2. Кыш көне ак

Җәй көне соры.

Урманнан чыгар

Кыр буйлап чабар(куян)

3. Сорыдыр төсе,

Үткендер төше

Урманда йөри,

Бозаулар эзли(бүре)

4. Табышмак әйтәм сезгә:

Йон бирә нәрсә безгә?(сарык)

5. Сакалы бар-акылы юк.(кәҗә)

Китап докторы керә

Әбиләр дә авырый,

Бәбиләр дә авырый….

Салкын тисә аз гына

Дару кирәк барсына.

Чирли хәтта китап та,

Ник көләсең?…чынлап та.

Бите төшә,ертыла-

Ул бит көн дә тотыла.

Тотам шуңа сак кына

Авырдымы чак кына,

Чирен шунда ук күрәм мин,

Дәвасын да беләм мин:

Төбе төшсә төплим мин…

Әйткәнне һич көтмим мин.

Китапларың чирләсә,

Үз кулыңнан килмәсә,

Миңа китер туп-туры

Мин аларның докторы.

-Барыгыз да исән-саумы,балалар?Таныш булыйк,мин-Китап докторы.Әйе,әйе нәрсә гаҗәпләнәсез.Хайваннар һәм кешеләр генә түгел,ә китаплар да авырыйлар.Дөрес алар төчкермиләр,йөткермиләр,ә сиздермичә генә агаралар,саргаялар һәм таркалалар икән.Моның сәбәбе нидә соң?Балалар китапларны куллану кагыйдәләрен үтәп бетермәүдә.Ә кагыйдәләр түбәндәгеләр:

-Китапны караңгы урында укыма,күзләреңне бозарсың.Укыганда яктылык күзләреңә түгел,китабыңа төшсен.

-Туктап калган битләрен ачканда бармагынны төкерекләмә,битләрен өстән,почмактан ача башла.

— Туктап калган урында карандаш я башка әйбер кыстырма,иң яхшысы кыстыргыч куй.

-Китапны кояшка куйма,югыйсә тышы кибеп кубар,битләре саргаер.

-Рәсемнәрен буяма,ертылган битләрен ябыштыр.

-Өстәлгә куйганчы,аның чисталыгын тикшер.

-Ашаганда китап укыма!

Бу кагыйдәләрне истә калдыр һәм үтә!

Китапханәче:Нәни дусларым!Сезгә бер табышмак әйтәсем килә.Кечкенә генә сандыкка бөтен дөнья сыйган.(балалар уйлаган арада Хөрәсән керә)

Хөрәсән.Иии ,шуны да белмисез,ә мин беләм,китап ул.(өстәлгә ертылып,пычранып беткән китап бәрә)

Китапханәче:Тукта әле син кем?Нинди тәртипсез малай?

Хөрәсән.Мине белмисезме?Таныш булыйк;апа җаным-Хөрәсән мин.

Китапханәче.Хөрәсән,ярый исемеңне белдек.Тик үзең бик тәртипсез ахры,китабыңны кара әле.

Хөрәсән.Нишләп тәртипсез булыйм,бик тәртипле(урындыкка утыра)менә шунда утырам да,селкенмим дә.Ә китапка килгәндә мин аны укымадым да.Нәрсәгә укырга аны?Хәзер компьютер заманы,математикадан калькулятор саный,иншаларны интернеттан алып була.

Китапханәче:.Ярый,синең сорауларыңа җавап биреп карыйк,Хөрәсән. Укучылар,5 кә 5 не кушкач ничә була?Ә 3 кә 3 не?4х4 ничә була?54 тән 12 не алгач ничә була?(балалар җавап биргәч)Менә Хөрәсән,әгәр дә алар хаман калькулятор белән эшләсәләр алар телдән саный алмаслар иде.Тагын бер җөмлә тыңлап кара әле.1.Менә кыш килде.2.Ап-ак бураннары,зәмһәрир суыклры белән туган ягыма кыш килде.Я,кайсы җөмлә матур яңгырашлы инде Хөрәсән?Димәк икенчесе.Әгәр дә тоташ бөтен нзрсәне компьютерлаштырсаң кеше акылы загыйфләнә,фикерләү,уйлау дәрәҗәсе кими икән.Шуңа күрә күбрәк китап укырга кирәк,укыган үз фикерен тирән мәгънәле,аңлаешлы итеп әйтеп бирә ала.

Китап,кешедә күркәм сыйфатлар тәрбияли,дөньяны танып белергә булыша.Әйдәгез барыбыз да китап белән дус булыйк!

Хөрмәтле беренче сыйныф укучылары!Сез бүгеннән китапханәбезнең иң яшь укучылары булдыгыз.Сезгә бәйрәм ошадымы?Китапханәгә кергән һәр көнегез бәйрәм булсын иде.Сезне һәрвакыт ачык йөз белән каршы алырмын.

(Бәйрәм ахырында балаларга “Яшь укучы”медале тапшырыла,бүләккә китаплар бирелә)

Йомгаклау шөгыле

Тема:  Китапханәгә сәяхәт.

Бурычлар:

1. Балаларда китапханәче хезмәтенә карата ихтирам, китапханәдә үз-үзеңне тота белү сыйфатлары тәрбияләү.
2. Китапханә белән турыдан-туры таныштыру аша балаларда күзәтүчәнлек, игътибарлылык, эзлекле фикерләү сәләтен үстерү.
3. Балаларга китапханәче һөнәренең мөһимлеген аңлату. Сүзлек: редактор, китап төпләү, китап бастыру. Җиһазлар: «Китапханәче» рәсеме.

     Эшчәнлек барышы:

1. Табышмак:

Тавышсыз, кулсыз булса да, Күп сүзле, күп рәсемле. Нинди тылсымлы әйбер ул? Син, дускай, беләсеңме? (Китап)

1. Китапханәгә экскурсия:

• Китапханә ни өчен кирәк?
• Ул нинди заллардан тора?
• Киштәләр нинди бүлекләргә бүленгән? Ни өчен?
• Китапханәдә үзеңне ничек тотарга кирәк?
• Китапханәче нинди эшләр башкара?

1. Мәкаль: Эчтәлеге буенча фикер алышу.

Китап укысаң — белемең артыр, укымасаң – белгәнең дә онытылыр.

1. Зиһен уены «Кайда, нәрсә, ничек?»

• Китапның гомере озын булсын өчен, нәрсә эшләргә кирәк?
• Китапка язар өчен башта нәрсәләр кирәк?
• Язучы, шагыйрь китап өчен нәрсә яза?
• Редактор нишли?
• Кем китап бастыра?
• Китапның битләрен нишләтәләр? (Ябыштыралар, төплиләр)
• Рәссам нишли?
• Кайчан китап әзер була? (Тышлап, исем кушкач)
• 5. Тел көрмәкләндергеч «Тап».

Тап-тап-тап — кызыклы китап.

Тап-тап-тап — калын китап. Тап-тап-тап — рәсемле китап. Тап-тап-тап — бу минем китап.

Тап-тап-тап — миңа бир китап.

1. Мәкаль. Эчтәлеге буенча фикер алышу. Китап — кешенең дусты.

     7. Шигырь уку: Х.Шабанов. “Кадерлә син китапны».

     8.Нәтиҗә.

Татарстан республикасы Әгерҗе районы территориясендә экологик һәм социаль проектлар конкурсы

Проект эше: “Китапханә-серле дөнья ”

Укучының исем-фамилиясе,әтисенең исеме:

Мусин Рузиль Фаиз улы,

Корепанова Азелия Юрий кызы.

Фәнни җитәкче турында мәгълүмат:

Абзалиева Алсу Галимулла кызы,

I квалификацион категорияле

башлангыч сыйныфлар укытучысы

Татарстан Республикасы Әгерҗе муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе Бертуган Бубилар исемендәге Иж-Бубый гомуми урта белем бирү мәктәбе.

Сыйныф: 4

Иж-Бубый-2017

Эчтәлек.

Кереш.———————————————————————3-4 бит.

I бүлек.

Иж-Бубый авылы китапханәсе тарихы белән танышу.————-5 бит.

II бүлек.

Китапханәгә сәяхәт. —————————————————6-10 бит.

III бүлек.

Өндәмә.——————————————————————-11 бит.

IV бүлек.

Нәтиҗә.———————————————————————11 бит.

V бүлек.

Әдәбият.——————————————————————-12 бит.

VI бүлек.Өстәмәләр.

Китап укучылар конференциясеннән фотосүрәтләр ————13-14бит.

Кереш.

Китап – кешенең хәтере, юлдашы, киңәшчесе, ярдәмчесе, укытучысы. Китапсыз халык — тарихсыз халыкка әйләнгән, ә тарихын оныткан халыкның киләчәге өзелгән.

Китапханә ул бик күп мәгълүмат, тарихи ядкарьләр, аң-белем, мәгърифәт тупланган йорт. Үзенә бик күп серләр туплаган китап киштәләре китапханәләрдә генә була. Чөнки меңләгән, миллионлап чыга торган китапларның барысын да шәхси китапханәләргә җыю мөмкин түгел, шуның өчен белемгә омтылган һәр кеше җәмәгать китапханәләренә юнәлә.

Иж-Бубый авылы мәдәният йортында урнашкан авыл китапханәсенең ишекләре бикләнеп тормый. Төрле яшьтәге кешеләр, үз мәнфәгатьләрен, кызыксынуларын канәгатьләндерер өчен шунда киләләр. Без- мәктәп балаларының да яраткан урыны ул — авыл китапханәсе. Шушы көннәрдә без, 3, 4 нче сыйныф укучылары китапханәгә чираттагы экскурсиягә бардык. Шунда “Мин кулыма китап алам” дигән темага класс сәгате уздырдык. Китапханәче Мусина Рафисә Рәшит кызы безне яңа кайткан китаплар белән таныштырды. Бу китаплардан сайлап алып шигырьләр, әкиятләр уку безгә аеруча ошады. Соңыннан без китапханәдән үзебез теләгән китапларны сайлап алдык, ә укыган китапларны тапшырдык. Китаплар дөньясына сәяхәт мавыктыргыч һәм кызыклы булды. Кеше китап укудан ямь табарга өйрәнергә тиеш дигән фикер белән без мәктәбебезнең башка укучыларын китапханәгә йөрергә өндәргә уйладык.

Проектның максаты: Аз укый һәм укырга яратмый торган, китапханәдән читләшкән укучыларны китап укырга тарту, укырга зур кызыксыну формалаштыру.Китап укуның кызыклы, файдалы һәм кирәкле шөгыль булуын җиткерү.

Проектның бурычлары:

— балаларның игътибарын китап-журналлар, матур әдәбият белән кызыксынуына юнәлтү;

— балаларның матур әдәбият белән кызыксынуларын арттыру;

— укучыларның китапханә турындагы күзаллауларын камилләштерү;

— өйдә китапханә булдыруга омтылыш тәрбияләү ;

— китап укуның файдалы якларын ачу. 

-танып-белү эшчәнлеген, иҗади фикерләү сәләтен камилләштерү, эзләнү-тикшеренү эшчәнлегенә тарту.

Гипотеза:

Әгәр мәктәбебездә китап уку яхшы гадәткә кереп китсә, укучыларның белем дәрәҗәләре югарырак күтәрелер, рухи байлыклары артыр .

Проектның тормышка ашыру өлкәсендә көтелгән нәтиҗәләр:

— Проект буенча презентация эшләү.

— Укучылар алдында чыгыш ясау, аны яклау.

– Балаларда кызыксынучанлык, иҗади мөмкинлекләр, танып белү активлыгы, коммуникатив мөмкинлекләрен үстерү.

– Үзебезең уй- фикерләребезне әйтә белергә өйрәнү.

– Сыйныфташларыбызны язучыларның иҗади эшчәнлеге һәм тормыш юлы белән таныштыру буенча эш системасын җайга салу. 

Проектның әһәмияте, актуальлелеге: Җәмгыять интернет, телевизор, телефон, планшет белән “сихерләнгән” чорда , “Китапханә-серле дөнья ” проектына нигезләнеп , балаларны тылсымлы китап дөньясына алып керү, китап укуга кызыксыну уяту иң актуаль проблема булып тора.

Проекта катнашалар:  3,4 нче сыйныф укучылары.

Үтәлеш вакыты – февраль май айлары.

Проектның объекты: китапханә.

Проектның субъекты:1-11 сыйныф укучылары

Проектны тормышка ашыру этаплары

Эт.аплар	Эшнең эчтәлеге	Вакыт
I этап – хәзерлек	— Проектның планын төзү. -Китап укуның кирәклеге турында сөйләшү, бәхәсләшү. -Китаплар патшалыгы китапханә белән танышу.	Февраль
II этап – үзәк (практик).	-Сорашу үткәрү. – Проект эшләү, презентация ясау. Чыгышка әзерләнү. Китаплар уку, конференция үткәрү. Китапханә планына нигезләнгән чараларда катнашу.	Проектны үтәү чорында
III этап – төгәлләү.	– Проектның үтәлешен күрсәтә торган нәтиҗәләрне туплау.	май

I бүлек.

Иж-Бубый авылы китапханәсе тарихы белән танышу.

Иж-Бубый авыл китапханәсе олы юл буена, мәдәният йорты бинасына урнашкан, 85 м² урын биләп тора. Китапханә Иж-Бубый һәм Иж-Бәйки (1968 елдан) авылларына хезмәт күрсәтә.

Китапханә авыл советы карары белән 1952 елның 1 августына ачыла. Аңа кадәр клуб каршында 2411 данә китап һәм брошюралары булган уку йорты (изба-читальня) эшләгән. Китапханәне ачып оештыры җибәрүче Шакирова Илсөяр. Ул монда 1952-1954 елларда эшли. Ул эшләгән елларда ук халык китапханәгә яратып йөргән. Китап бирү белән беррәттән китапханә авыл халкын коммунистик рухта тәрбияләү йөзеннән конференцияләр, тематик һәм әдәби кичәләр еш үткәрә торган торган була. Китапханәнең бу эшләренә Иж-Бубый урта мәкәтбе укучылары һәм укытучылары, аеруча мәктәп директоры Аминова Зкия апа зур ярдәм иткән.

Китапханәдә 1954 елдан баашлап Ахмадишина Фәйрүзә апа эшли башлый. Ул эшләгән вакытларда китапханәнең китап фонды һәм китап укучылар срставы елдан-ел арта бара. Китап укучылар белән төрле темага обзордар, беседалар үткәрелә, стеналар, плакатлар ясала, бу эшләрне башкарып чыгуда китапханә активы бик зур ярдәм итә. Менә алар: Камалетдинова Фәния, Аминова Зәкия, Зигангараева Зифа, Курбангалиева Рәхимә, Аминова Роза апалар. Яшьләрдән – Осипова роза, Макарзина Халисә, Гумаров Тәбрис, укучылар – Бахтиева Рафисә, Ситдиков Рәис, Муратов Камил, Ахмадишина Фирая, Чуков Рәис.

Бүгенге көндә Иж-Бубый авыл китапханәсендә Мусина Рафисә Ршит кызы, 2000 елның 15 ноябреннән эшли. Үзенең эшләү дәверендә китапханәдә яңа төр стендлар, китап күргәзмәләре, балалар почмагы, “Оста куллар ял белми” дип исемләнгән күргәзмәләр төзегән. Китапханәгә елдан-ел яңа китаплар кайтып тора, газета-ңурналларга язылып барыла. Балалар белән төрле әдәби кичәләр, викториналар, уеннар оештырыла. Яшүсмерләр өчен: наркомания, СПИД кебек яман авыруларны булдырмау йөзеннән һәрвакыт “Наркомания афәт ул”, “Моны һәркем белергә тиеш” дигән күргәзмәләр төп урын алып тора.

“Китапханәне чын мәгънәсендә культура учагы итеп тоту”, — ул безнең бурычыбыз.

II бүлек.

Китапханәгә сәяхәт.

Китапханә ишеген ачу белән үзеңнең серле дөньяга эләгүеңне тоясың-сине ,елмаешып, әкият геройлары “каршы ала”. Мәглүмати стендлар китапханәнең эше белән таныштыра . Китап табу өчен каталогтан файдаланабыз: Әгәр китапның авторын белсәгез, алфавитлы каталог ярдәм итәр.Тема буенча эзләсәгез-системалы каталог ярдәм итәр. Китапханә туган илебезгә багышланган күргәзмә — стендлардан башлана . Туган авылыбызга багышланган күргәзмә төп урынны алып тора. Язучылар турындагы күргәзмәләр яңа китаплар, истәлекле даталар белән таныштыра. Энциклопедия, тематик почмаклар, яңа китаплар безгә гел ярдәмгә килә ала. Рәт-рәт итеп төзелгән китаплар сезне ерак илләргә алып китәрләр, биек күкләргә менгерерләр , күп нәрсәләрнең серенә төшенергә ярдәм итәрләр. Бу тылсымлы йортка өлкәннәр дә яратып йөри.

Китапханә эшенең төп юнәлешләре һәм бурычларыбар.Бурычлар:

Китапханә китап укучыларда рухи матурлык тәрбияләргә,төрле кызыклы һәм файдалы чараларда катнашып,белешмәләр аша китапка мәхәббәт тәрбияләү төп бурыч булып тора. Максат:Яңа алымнар кулланып, китап укучыларны китапханәгә тарту,китапка мәхәббәт тәрбияләү,китапханәнең бизәлешен матур һәм китап укучыларга уңайлы , белемнәрен арттыру урыны буларак мөмкинлекләр тудыру.

Китапханә еллык планга нигезләнеп эшли һәрнәрсә исәпкә алына.

Балалар өчен “Буратино” һәм “Оста куллар” түгәрәге эшләп килә.

2017 елда Татарстан Республикасында әйләнә-тирә мохитне саклау елы буларак билгеләнгән. Шуңа юл тотып, “Китап аша табигатькә мәхәббәт уяту” экодәресе, “Безнең урман табибы” исемле чаралар үтте.” Китап-белем учагы”, “Китапка яңа тормыш бүләк ит”, “Синең кулыңда китап”,” Китапны сакла-ул белем чишмәсе” дигән әңгәмә, кичәләр, түгәрәк өстәлләр оештырыла.

Ялгызлар,өлкән кешеләр,мөмкинлекләре чикле,эшләмәүче лаеклы ялда булучылар белән аерым эш алып барыла.Менә шуларның кайберләре.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Хатирәләр..	әңгәмә, очрашып фикер алышу	ялгыз
Китапханә-рухи хәзинә	Күргәзмә	Мөмкин.чик.
Бер очрашу-бер гомер	әңгәмә	Лаеклы ялда булучылар
Китапханәгә өлкәннәр килгән…	Библио-кафе	өлкәннәр

Гаилә һәм яшьләр белән эш тә җайга салынган.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Гаилә җылысы – китап аша	Рәсем конкурсы	Гаилә
Гаилә бәхет таянычы	Хикәя	Башл.сыйныф
Гаилә татулыгы белән көчле	әкият уку	Башл.сыйныф
Мин террорга каршы!	Анкета үткәрү	9-11сыйныф
Уку модада	Күргәзмә	Яшьләр

Хокук тәрбиясе дә исәпкә алынган.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Бала хокуклары әлифбасы	Дәрес-әңгәмә	Баш.сый
Мин үз хокукларымны беләм!	Рәсемдә сүрәтләү	Башл.сый

Әйләнә-тирәне саклауга ныклы басым ясала.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Красоту своими руками	дпи	2-6сыйн
Чәчәкләр тормыш яме	Кичә	Баш.сый

Сәламәт яшәү рәвеше аерым исемлектә.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Чисталык-сәламәтлек нигезе	әңгәмә	Башл.сый
Сәламәтлек-зур байлык	Күргәзмә	өлкәннәр
Сәламәт тәндә-сәламәт акыл	Дәрес	1-5сыйн

Эстетик тәрбиянең нигезен ныгыту өчен дә көч күп куела. Татар язучылары һәм шагыйрьләренең түгәрәк даталары алдан билгеләп, күргәзмәләр , китап укучылар конференцияләре оештырыла.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Р.Корбанга 60 яшь Китап укыйбыз	әсәрләрен уку	балалар
Р.Вәлиевка 70 яшь Язмышка рәхмәт	Күргәзмә	Китап сөючеләр
М.Әмиргә 110 ел Гүзәл тойгылар уятучы әдип	Күргәзмә	Китап сөючеләр
З.Туфайлованың тууына 110ел Мизгелләр…	Күргәзмә	Китап сөючеләр
И.Газиның тууына 110 ел Очрашырбыз әле	Күргәзмә	Китап сөючеләр
Г.Ибраһимовның тууына 130 ел Зур тормыш	Күргәзмә	Китап сөючеләр
М.Юнысның тууына 90ел Кая агыласыз сез, болытлар	Күргәзмә	Китап сөючеләр
Балалар шагыйре Б.Рәхмәтнең тууына 120ел Укыган – белә	Күргәзмә, Библиотеч- ный подиум	балаларга
Э.Шәрифуллинага 70 яшь Бәйләм-бәйләм шигырьләр	Күргәзмә	балаларга
Г.Гобәйнең тууына 110 ел Замана	Күргәзмә	Китап сөючеләр
К.Тинчуринның тууына 130ел Иҗат мирасы	Күргәзмә	Китап сөючеләр
К.Тимбикова 80ел Табылдык хатлар сере	әсәрен уку	Китап сөючеләр
Шагыйрь С.Урайскиның тууына 110ел Җырларында аның яшьлеге	Күргәзмә	Китап сөючеләр

Рус һәм чит ил язучыларының да үз урыны.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
120лет В.П.Катаеву Белеет парус	Күргәзмә	Китап сөючеләр
210лет В.Гюго Будущее прекрасно!	Күргәзмә	5сый-8сыйн
80лет В.Г.Распутину Читаем вместе	Күргәзмә	Китап сөючеләр
135лет К.И.Чуковскому	Кычкырып укыйбыз	Башл.сый
115лет В.А.Каверину	Күргәзмә	Китап сөючеләр
110лет З.И.Воскресенкой “Антошка “	Күргәзмә	Китап сөючеләр
125 лет К.Г.Паустовскому Мой рассказы детям	Кычкырып уку,рәсем ясау	Башл.сыйныф
205лет И.А.Гончарову Поговорим о…	Күргәзмә	Китап сөючеләр
А.С.Пушкин Мы вновь читаем Пушкинские строки	Биб.подиум	Башл.сыйн
80лет В.П.Вампилову Утиная охота	Күргәзмә	Китап сөючеләр
200лет А.К.Толстому Золотой ключик Буратино	Күргәзмә	Китап сөючеләр
135лет Б.С.Житкову Семь огней	Күргәзмә	Китап сөюч
125 лет М.И.Цветаевой Когда гляжу на литящие листья…	Күргәзмә	Китап сөючеләр
130лет С.Я.Маршаку Книжка-про книжки	Библ.подиум	1сый-6сыйн
165лет Д.Н.Мамин-Сибиряк Талантливый писатель	Күргәзмә	Китап сөючеләр
110лет Астрид Линдгрен Автор 87книг,переведенных на 76 языков мира. Умники!	Күргәзмә	1сый-6сый
350лет Дңонатана Свифта анг.писа.сатир. Сатира-юмор	Күргәзмә	Китап укучылар
80лет Э.Успенскому Кот матроскин	Биб.подиум	1сый-6сыйн
280лет Р.Э.Распэ Читаем вместе и рисуем	Кон.рисун-ков	балалар

Әхлак тәрбиясе-үзәк урында.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Бер беребезгә ярдәм итик!	Бүләккә китаплар	Китап сөючеләр
Китапның ялы юк	Книжные, жмурики	Башл.сый
Безне тәрбияләгән, китаплар	Акция	5-6сый
Мәрхәмәтле безнең әниләр!	Күргәзмә	Китап сөючеләр
Әниләр алтын кебекләр	Кичә	1-6 сый
Молодежь читает дет	Акция	9-11 сый
Кыш бабай китап укый	акция	1-6 сый
Хуш исле, Яңа ел!	Тамаша,рәсем конкурсы	1-6 сый

Туган якны өйрәнү

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Туган авылым Иж-Бубый	почмак	Китап сөючеләр
Китапханәм-тиңсез хәзинәм	фотоальбом	Китап укучылар
Иж-Бубый һәм Иж-Бәйки тарихы битләреннән	Альбом	Китап укучылар
Туган авылым сукмаклары буйлап	Тарихи биналарга экскурсия	Баш.сый
Туган ягым,дәфтәр битләрендә	Рәсем конкурсы	1-7 сый

Китап укучыларга белешмәләр бирү җайга салынган.

Чараның исеме	формасы	Кем өчен
Кадерлә син китапны	әдәби ярминкә	1сыйныф
Хәзинәләр иленә ачкыч	Китап дефилесы	Башл.сый
Путешествие в Читалию	Библио-перфоманс	Башл.сый
Журналия иленә сәяхәт	Библиофреш	Баш.сый
Читаем активно, творим креативно	Китапчыклар ясау	Башл.сый
Борынгы һәм хәзерге китаплар	Библ.дәрес	5сыйныф

Китапханәдә ачык ишекләр көне ,балаларга экскурсияләр үткәрү; стендлар,буклетлар ясау; төрле темалар аша, китапның кирәклеген китап укучыларга җиткерү “Үзең укыган китапны – китапханәгә бүләк ит”, “Бәхетле формуляр”, “Иптәшеңне китапханәгә алып кил” акцияләре дәвам итә.

Китапханәдә яңалыклар почмагы бар.Анда күренекле шәһесләр календаре,рәхмәт хатлары куела.Эш планы, китап фонды, китап

сөючеләр исемлеге,түләүле абонемент прейскуранты үзгәртелеп торыла.

Китапханәдә китап укучылар үзләренең фикерләрен терки торган дәфтәр дә бар.

III бүлек.

Өндәмә.

IV бүлек.

Нәтиҗә.

Китап – кешенең хәтере, юлдашы, киңәшчесе, ярдәмчесе, укытучысы. Китапсыз халык — тарихсыз халыкка әйләнгән, ә тарихын оныткан халыкның киләчәге өзелгән.

Китапханә ул бик күп мәгълүмат, тарихи ядкарьләр, аң-белем, мәгърифәт тупланган йорт. Үзенә бик күп серләр туплаган китап киштәләре китапханәләрдә генә була. Шул серләрне ачар өчен, тарихны өйрәнер өчен, әдәплелек, игелеклелеккә өйрәнер өчен китапханәгә юл тоту кирәк. Китап укыган кешенең начар уйларга, начар эшләргә вакыты да калмас,теләге дә уянмас. Җәмгыятебез дә укымышлы, аңлы, әдәпле булу ягына үзгәрер иде. Китапханәне үз иткәч, без шуны аңдадык.

Проектыбызның дәвамын да тормышка ашыра башладык. 16 март көнне китап укучылар конференциясе уздырдык .Табигать турында әсәрләр, яңа китаплар укыдык,фикер алыштык.Укырга китаплар алдык.Каникуллар бушка узмасын әле!

V бүлек.

Әдәбият.

Кулланылган әдәбият юк, чөнки без китапханәче апабыз белән сорашу үткәреп яздык.

VI бүлек.

Өстәмәләр. Конференциядән фотосүрәтләр.

15

Балалар китапханәсенә экскурсия.

     «Библиотөн- 2021» Бөтә Рәсәй акцияһын дауам итеп өлкән синыф уҡыусылары өсөн “Алтын тирмә” интеллектуаль уйыны үтте. Уйын шарттары менән танышҡандан һуң ике командаға бүленеп “Кем сосораҡ?”, “Кем зирәк?”, “Серле һандыҡ” турҙарындағы төрлө һорауҙарға кемуҙарҙан яуап бирҙеләр. Башҡортостан географияһы, ҡалалары, яҙыусылар, матбуғат баҫмалары тураһында белемдәрен барланылар. Уҡыусыларҙың тел тураһында белемдәрен арттырыуға, телмәрен, логик фекерләү күнекмәләрен үҫтереүгә, тыуған илгә, туған телгә һөйөү йүнәлтелгән был сара бик әһәмиәтле булды.

Аҫҡар ауыл китапханаһында быйыл да “Китапханалар төнө” Бөтә Рәсәй акцияһы үтте. Акция барышында китапхана бар кешеләр өсөн үҙ ишектәрен асты. Ауылда күпселек китап һөйөүселәр был сараны яратып ҡабул итә, бигерәк тә балалар көтөп ала. Башланғыс класс уҡыусылары өсөн “Йыһанға сәйәхәт” исеме аҫтында мауыҡтырғыс һәм күңелле уйын-сәйәхәт ойошторолдо. Сара барышында балалар күк йөҙөнөң төрлө серҙәренә төшөндөләр, ҡыҙыҡлы уйындар уйнанылыр, һорауҙарға яуап таптылар. Артабан инде уҡыусылар викторина һорауҙарына яуап бирҙеләр. Шулай уҡ сарала “Беҙ һәм космос” исемле ижади конкурска йомғаҡ яһалып, еңеүселәрҙе бүләкләп үтелде. Китапхана төнөнә килгән ҡатын-ҡыҙҙар өсөн уңған хужабикәләрҙең оҫталыҡ дәрестәре күрһәтелде. Зәбирә Харрасова бисерҙан күҙ яуын алырлыҡ роза эшләп күрһәтһә, Таңһылыу Зәйнитдинова балалар, ололар өсөн баш кейемдәре тегеү өлгөһө менән уртаҡлашты. Ә инде мәҙәниәт йортоноң етәксеһе Зөлфирә Аетбаева сергетышҡа орнамент эшләү серҙәренә өйрәтте.

Абдулмамбетовская сельская библиотека присоединилась к Всероссийской акции ,,Библионочь2021,, Тема акции – ,,Книга- путь к звездам,, 24 апреля проведен шашечный турнир среди детей 1- 4 классов. Шашечный турнир – это живое общение, познавательное развлечение, замечательный способ развить эрудицию, улучшить логическое мышление, память. 1 место занял среди мальчиков Газин Радмир, 2 место Кутлубаев Ильяс, 3 место Усманов Айсар, среди девочек 1 место заняла Усманова Амина, 2 место Махмутова, 3 место Байназарова Камила. Участвовли 19 детей разного возраста.
В 16.00 часов проведена интеллектуальная игра ,,Загадочный космос,, чтобы познакомить учащихся с историей освоения космоса и с первыми космонавтами, развивать познавательную и творческую активность. Специалист по молодежи Касимова Гулфина задавала вопросы. Дети отвечали на вопросы космической викторины и отгадывали космические загадки. Участвовали 17 детей.
Затем был организован круглый стол ,,Здорово быть здоровым,, Пригласили медиков нашего села Хисаметдинову Бибинур и Бускунову Гузель. Они рассказали о разных болезнях и о профилактики, дали полезные советы о здоровье.Фаткуллина Минзаля рассказала о лекарственных растениях, дала советы по их применению . Участвовали 24 человека разного возраста.
В конце  библиотекарь Шамигулова Г.С. показала мастер – класс по вышиванию башкирского орнамента на ,,Янсыҡ,, Участвовали 7 человек разного возраста.

Всероссийская акция “Библионочь 2021”, которая проходит под девизом “Книга путь к звездам” в Байгазинской сельской библиотеке началась с награждения юных читателей библиотеки которые активно участвуют во всех мероприятиях проводимых нами. После для ребят прошла интеллектуальная игра “Слабое звено” где участники смогли блеснуть своими знаниями, эрудицией, смекалкой, логическим мышлением. Игра смогла раскрыть познавательный интерес к наукам, развить мышление интеллект и командный дух. А так же воспитать в себе стремление к непрерывному совершенствованию своих знаний. В конце мероприятия детям организовали дискотеку.
В библиотеке была оформлена книжная выставка “Навстречу к звездам” и проведен обзор литературы, где библиотекарь рассказала о первом полете в космос, о планетах и звездах.Рядом для всех желающих работала фотозона. В завершении мероприятий для прекрасных дам прошел матер-класс по Зумба которую провела Алибакова Назиля. Ведь после занятия Зумбой, можно не только обрести красивую фигуру, крепкое самочувствие, отличное настроение, но и поразить всех прекрасной танцевальной техникой на любой танцплощадке.

Байназаровская сельская модельная библиотека приняла участие во Всероссийской акции «Библионочь-2021». Чтобы познакомить учащихся с историей освоения космоса и с первыми космонавтами, развивать познавательную и творческую активность в этот день для детей состоялось познавательное путешествие ” Эта удивительная Вселенная”. Ребята окунулись в загадочный мир звезд и планет, познакомились с историей развития космонавтики. Затем ребята прошли испытания на готовность к полету в космос: проверили ловкость, выносливость. Путешественникам понадобились не только сила и ловкость, но и знания и смекалка, чтобы отвечать на вопросы космической викторины и отгадывать космические загадки.
Настольные игры – познавательное развлечение, замечательный способ развить эрудицию, улучшить логическое мышление, память. Но самое главное, что настольные игры – это живое общение. Кроме того, игры, как и книги, развивают интеллект, а играть в них всегда интересно! В этот день сотрудники библиотеки подготовили для своих читателей настольные игры: «Гномики», «Мельница», «Шнуровка», больше всех понравилась и полюбилась игра «Монополия». В течение всего дня не смолкали голоса ребят, которые посвятили день любимым играм.

      Для участников акции в библиотеке был проведен познавательная настольная игра “Әлләсе”. Игра помогает пополнить словарный запас и улучшить речь. В ходе игры участники объясняли этнографические термины, достопримечательности  Республики Башкортостан, ее обычаи и традиции. Увлекательная и весёлая игра понравилась всем.
Также для любителей садоводства был проведён час полезных советов, посвящённый комнатным цветам и садоводство: «Сад, огород – весенние хлопоты». Исламгулова Салима Таштимеровна рассказала, что для того чтобы комнатные цветы украшали дом, каким должен быть правильный уход за комнатными растениями, как правильно посадить разные виды цветов, как подобрать горшок для комнатных цветов. Также Исмакова Альфия поделилась «секретами» получения богатого урожая, причем не только на участке, но и на подоконнике.
На мероприятии звучали стихи, народные пословицы и поговорки, посвящённые цветам. Все, кто принял участие в акции Библионочь, кроме отличного настроения, приобрели ещё и новые знания, интересно и весело провели время и получили заряд хорошего настроения.

«Китап битен асҡан һайын күңел байый», –

ти Мәләүез ҡалаһының Мөхәмәтша Буранғолов исемендәге китапханаһы хеҙмәткәре Рәзилә ҡотлогилдинаБашҡортостаныбыҙҙың бәләкәй генә, әммә үҙенсә ҡабатланмаҫ матур бер төбәгендә − Мәләүез ҡалаһында эшләп китеү бәхете тейҙе миңә. Эшем журналистика өлкәһендә булғас, ауылдарында ла йыш булдым. Халҡы шундай ихлас, алсаҡ һәм йомарт. Юлымда төрлө кешеләр осраны, әммә күңелде үҫте-рерҙәйҙәре күберәк булды шикелле. Нимә генә тимә, Мәләүез төбәгенең көслө рухлы шағирәһе Мәрйәм Күсмәева, моңло йырҙар ижад итеүсе Муса Смаҡов, бик йыш булырға тура килгән Смаҡ, Арыҫлан ауылдары халҡы, Ергәндең алдынғы хужалыҡтары, Нөгөш һыу һаҡлағысы, тарихи Көнгәк тауы һ.б., һ.б. күңелдә һаҡлана.

ти Мәләүез ҡалаһының Мөхәмәтша Буранғолов исемендәге китапханаһы хеҙмәткәре Рәзилә ҡотлогилдина
Башҡортостаныбыҙҙың бәләкәй генә, әммә үҙенсә ҡабатланмаҫ матур бер төбәгендә − Мәләүез ҡалаһында эшләп китеү бәхете тейҙе миңә. Эшем журналистика өлкәһендә булғас, ауылдарында ла йыш булдым. Халҡы шундай ихлас, алсаҡ һәм йомарт. Юлымда төрлө кешеләр осраны, әммә күңелде үҫте-рерҙәйҙәре күберәк булды шикелле. Нимә генә тимә, Мәләүез төбәгенең көслө рухлы шағирәһе Мәрйәм Күсмәева, моңло йырҙар ижад итеүсе Муса Смаҡов, бик йыш булырға тура килгән Смаҡ, Арыҫлан ауылдары халҡы, Ергәндең алдынғы хужалыҡтары, Нөгөш һыу һаҡлағысы, тарихи Көнгәк тауы һ.б., һ.б. күңелдә һаҡлана.
Был тарафта тағы бер үҙенсәлекле кеше менән яҡындан аралаштым. Ул да булһа Мәләүез ҡалаһының Мөхәмәтша Буранғолов исемендәге беренсе китапхана хеҙмәткәре Рәзилә ҡотлогилдина. Уның бер ҡасан да моңһоҙ-битараф йөрөгәнен, ҡул ҡаушырып ултырғанын ишеткәнем дә, күргәнем дә булманы. Бик күп сараның уртаһында ҡайнай, ойоштора, йырлай, көйҙәр, шиғырҙар яҙа, өҫтәүенә, ҡалала йәшәһәләр ҙә, ғаиләһе менән ишле мал-тыуар ҙа аҫрайҙар ине.
Телевидениела эшләгәс, иртәнән кискә тиклем тапшырыуҙар төшөрөргә йөрөйбөҙ, уларҙы әҙерләп, эфирға сығарып ҡына өлгөрт. Шул саҡта әлеге китапхананан да йыш ҡына саҡырыуҙар була, «Китапхана» тапшырыуы ла әҙерләнә ине. Бер мәл хатта оператор-ҙар, ниңә шул тиклем күп сара ойошторалар ул, тип аптырап та ҡуйғайны. Башҡортостан яҙыусылары ла был китапхананы яҡшы белә. Бына хәҙер форсаты сыҡҡас, инде республика гәзите журналисы булараҡ, Рәзилә фәтих ҡыҙы менән шәхсән һөйләштем.
Китапхана китап ҡына
түгел ул

− Рәзилә апай, эш урынығыҙҙамы йә ситтәме, йыш ҡына саралар үткәрәһегеҙ. ҡулығыҙҙа һәр ваҡыт китап була…

− Китапхана эшен төрлө кеше төрлөсә ҡабул итә. Берәүҙәр уны күҙгә артыҡ салынып бармай торған нескә эш тип аңлай, китапханала ниндәйҙер эш бармы ни ул, тип тә һораусылар бар. Әммә дөрөҫ итеп ойоштор-һаң, ғөмүмән, унда ла бар эштәге кеүек эҙләнеүҙәр, үҙеңә күңел талабын үтәүҙәр, кешеләргә китапхананың бай, таҙа урын икәнен аңлатһаң, шунан да һәйбәтерәк һөҙөмтә юҡтыр, тип иҫәпләйем.
Китапхана техникумында уҡытыусыларымдың (минең өсөн Өфө китапхана техникумы ла тормош мәктәбе булып тора) кеше менән аралашҡанда ла, китапхана эшенең бәләкәй генә үҙенсәлеген аңлатҡан ваҡытта ла үҙеңдең эшеңде яратырға өйрәтеүҙәре алдағы тормошҡа миңә бер аҙым, ышаныс биргәндер. Техникум тамамлағас, үҙемдең тыуған яғымда, Күгәрсен районының Теләүембәт ауылында эшләргә тура килде. Унан һуң яҙмыш Мәләүез ҡалаһына алып килде. Тәүҙә мәҙәниәт йортонда методист булып эшләнем. Һәр ваҡыт ниндәйҙер саралар үтеп торҙо, ныҡ күңелле эшләнек. Ауылдарҙа тематик кисәләр ҙә ойоштора инек. Миңә китап эше менән таныш булыу, китаптарҙы ҡулланыу шул тиклем ярҙам итте.
ҡасан да булһа китапханала эшләйәсәкмен, ошо өлкәлә белемемде камиллаштырасаҡмын тигән уй мине бер ваҡытта ла ташламаны, күңелдең төбөндә нин-дәйҙер осҡон булып ятты ла ятты. Шул барыбер тышҡа бәреп сығып, ғаиләм, донъя мәшәҡәттәре булһа ла, 1994 йылда Силәбе дәүләт мәҙәниәт академияһына уҡырға индем. Уны дүрт йылда тамамланым.
Шул йылдарҙа Мәләүез район һәм ҡала хакимиәтенең мәҙәниәт бүлегендә көслө генә, эште дөрөҫ йүнәлештә алып барған Ислам Мәмбәтов эшләй ине. Ул мине китапханаға күсереү яғында булды. Тап китапхана эше сигендә шәжәрә байрамдары, ауыл байрамдарын, ғөмүмән, китапхананың үҙенең эшен ҙур кимәлгә күтәрергә кәрәк, тине ул. Был осорҙа, 1997 йылда, башҡорт китапханаһы ла асылып, әлеге мин эшләгән беренсе ҡала китапханаһына Мөхәмәтша Буранғолов исемен биргән саҡ ине. ҡулайлы ғына кадр ҙа кәрәк булғандыр инде.
Эшкә ҙур дәрт, өмөт менән күстем. Тәүге йылдарҙа ул тиклем үк эшебеҙҙе асып, киң йәйелдерә лә алмағанбыҙҙыр, бәлки, тора-бара ижтимағи-мәҙәни бер үҙәк булып киттек. Әле китапханабыҙ шул статусты ла йөрөтә. Милли китапхана икәнебеҙҙе иҫбатлап, 2006 йылда юғары баһа ла алдыҡ. Был да эш һөҙөмтәһе бит инде. Ысынлап та беренсе китапхана икәнебеҙҙе дәлилләргә тырышабыҙ.
Үҙебеҙҙең һәр сарала китапты ҡулланыу-сыға еткерергә тырышабыҙ. Китап − рухи байлыҡ ул. Кеше шуны белергә тейеш. Беҙҙең, китапхана хеҙмәткәрҙәренең, төп маҡсатының береһе лә шул рухи байлыҡты халыҡҡа еткереү, китапҡа ҡағылышлы һәр яңылыҡты ваҡытында биреү, китаптың мөһим ролен күрһәтә белеү.
Үҙем тыуған яҡты өйрәнеү фондындағы әҙәбиәтте, хеҙмәтләндереүҙә эшләмәһәм дә, башҡа китаптарҙы ла, төҫө менән айырам, ҡайҙа торғанын беләм. Ул ҡуллана-ҡуллана шулай. Аңлатып бөткөһөҙ хазина ул.
Ойоштороуға килгәндә, ниндәй генә сара үткәрһәк тә, барыһын да китапҡа бәйләйбеҙ. Был дөрөҫ. Уҡыусылар әүҙем ҡатнаша. Әйткәндәй, биш мең уҡыусыбыҙ бар, дөйөм фондта − 33 мең китап. Даими ҡулланыусылар үҙҙәренең күңел талабын, ихтыяжын әйтеп тора. Шундай-шундай сара үткәрһәгеҙ ине, тип. ҡала-райондың иҫтәлекле ваҡиғалары, кешеләре хаҡында ниндәйҙер саралар үткәреү, кешеләрҙең эшләгәнен данлау саралары үҙе бер матурлыҡ инде. Эште ойоштороуҙың бер һөҙөмтәһе.
Рухиәткә нигеҙ йәнтөйәктә, бала саҡта һалына

− Китапханала, китаптар араһында эшләү бала саҡ хыялы инеме?
− Минең өсөн йәнтөйәгем – Күгәрсен ра-йонының Бикес ауылы – иҫ киткес аҫыл төбәк. Шундай матур ерҙә тыуып үҫкәнгәме, әллә әсәйемдең йоғонтоһо булдымы, күңелем һәр саҡ матурлыҡҡа, белемгә ынтылды. Бер ниндәй матди байлыҡты алға ҡуйманыҡ, әммә рухлы ғаиләлә үҫтем. Әсәйем шул тиклем күп уҡыны. Беҙҙең өйҙә кистәр йыр-шиғырлы үтә торғайны. Эштән, ул ваҡытта ауыр ҡул көсө эшенән, ни тиклем генә арып ҡайтһа ла, әсәйем гел миңә нимәлер уҡыпмы, йырлапмы йоҡлата ине. Үҙемдең әҙәбиәт һөйөүемә шул да йоғонто яһағандыр.
Тағы бер нәмәне әйткем килә, ул да булһа − әкиәт. Бала күңеленә шул тиклем ныҡ һеңә икән дә ул. Ауылыбыҙҙа Ғәшүрә инәйҙең әкиәт һөйләгәнен хәтерләйем. Ул йыш ҡына беҙҙә йоҡлай торғайны. Шунда әкиәт һөйләгәндәре! Күңелгә мәңгелеккә инеп ҡалған. Шуға ла рухиәт донъяһында үҫтем, тип ышаныс менән әйтә алам. Тап китапханасы һөнәрен һайлауыма ла шул сәбәпсе булғандыр. Беҙ үҫкән йылдарҙа китап уҡыусылар ҙа сикһеҙ күп ине бит. Хәҙер генә йәштәр уҡып бармай. Әммә уларға этәргес бирһәң, йығылып ятып уҡырҙай әҫәрҙәр менән ҡыҙыҡһындырһаң, китап оҙаҡ ваҡыт ҡәҙерле нәмә буласаҡ әле.
Үҫмер саҡта әллә ни яҙышмаһам да, мәҙәниәт өлкәһендә эшләгән ваҡытта нин-дәйҙер сараға әҙерләнгәндә, сценарийҙар яҙғандамы икән, илһам килеп, шиғыр ҙа яҙғылай башланым. Әле китапханала ла бөткөһөҙ үткән сараларға сценарийҙарҙы ҡайҙандыр эҙләп тормайбыҙ, үҙебеҙ яҙабыҙ. Журнал-гәзиттәрҙән, сайттарҙан ҡараштырғылайбыҙ ҙа, үҙебеҙгә кәрәккәнде таба алмаһаҡ, оҫталығыбыҙҙы эшкә егәбеҙ. Унан килеп, ошондай бай донъяла – китап донъяһында эшлә лә, нисек инде үҙең ниндәйҙер кимәлдә ижадсы булма, илһам менән «осрашмайынса» йәшә?!
− Китапханала шиғыр яҙыусылар түңәрәге лә эшләй, буғай?
− Уҡыусыларыбыҙ араһында ла, кисәләрҙә ҡатнашыусыларҙың йә тамашасы булып ҡына ултырғандарҙың күбеһе – һәләтле кешеләр. Шунлыҡтан, кешеләргә яратҡан шөғөлө менән булышырға форсат биреп, шул уҡ ваҡытта, китапхананың да ролен аңлатырға була, 2005 йылда, тәүәккәлләп, түңәрәк асып ебәрҙек. Ул әллә нисә йүнәлештә эшләй, тиһәм дә, хата булмаҫ. Үҫмерҙәр айырым шөғөлләнә, ололар ҙа бар. Шиғыр яҙмаһалар ҙа, бәйләүселәр, матур итеп сигә белеүселәр ҙә килә, йәнә башҡа ҡул эштәренә оҫта бу-лыусылар. Улар бит инде шулай уҡ илһамланып эшләй, ижад итә. Береһен дә ситкә этәрмәйбеҙ. Бына Томансынан Шәкирә инәй Бәҙриева шундай матур сигеү өлгөләрен күрһәтә, балаларға өйрәтә, аңлатып һөйләй. Миңлегөл ҡамбулатова, мәҫәлән, сатрашлап сигеү оҫтаһы. Хәсән ауылынан Илиза Йәнтилина «ҡол Шәриф» мәсетен сигеп килтергән. Уларға ла шул илһам килгән дә, ижад иткәндәр бит.
Илһам донъяһы үҙе бер кисерештәр иле инде ул. Хыялымда йөрөткән китабыма бер эпиграф һымаҡ түбәндәге юлдарҙы яҙып ҡуйғайным:
Тетрәнеүҙән ижад тыуа, тиҙәр,
Һағыштарҙан татлы һөйөүме?
Үҙ хистәрен аҡ ҡағыҙға һипкән
Һин хыялый шағир түгелме?

«Илһам шишмәләре» тигән республика шиғыр бәйгеһе тураһында һәр ваҡыт ишетеп йөрөнөм. Үҙемдең шиғырҙарымды ла ебәр-ҙем. «Шағир һәм заман» номинацияһында лауреат булғайным. Был яңы башланғыстарға этәргес көс бирҙе. Әле Мәләүездә шиғриәт фестивале үткәрергә йөрөйбөҙ.

«Ағинәйҙәр» күрһәткән юл

− ҡулға «Ағинәйҙәр» клубын асыу программаһы ла килеп эләккәйне…
− Эйе, ошо клубты ойоштороп ебәрҙек. Был да ниндәйҙер күңелме, әллә заман талабымы булды. Унда йырлап-бейеп кенә йөрөмәйҙәр. Ижтимағи-сәйәси хәрәкәт, тиер инем. Етәксеһе − Нәзифә Ильясова. «Ағинәйҙәр»гә ҡушылырға теләүселәр күп. Был клубтың эшен ауылдарҙа ла ойошторғобоҙ килә. Район ауылдары менән бәйләнеш бар. Бер өс кенә кеше булһа ла, маҡсат ҡуйып, ярайһы ғына һөҙөмтәле эшләргә була. Уставыбыҙ эшләнгән, программабыҙ бар. Ошо хәрәкәт эсендә ғаилә институтын булдырыу, димселеккә, гүзәллеккә бәйле ағинәй һабаҡтарын ай һайын дәрес кеүек уҙғарыуҙы маҡсат итеп алдыҡ. Йолаларыбыҙҙы таны-тырға, таратырға тырышабыҙ. Бер нисә аҙна элек буҙа эшләүҙе күрһәттек. Әле «Ағинәйҙәр»ҙә эскелек һәм наркоманияға ҡаршы табиптар ҡатнашлығында бер сара үткәрергә торабыҙ. Эш матур башланды, тимәксемен. Был клубта йәш сикләүе юҡ.
Китапханаға килеүсе күберәк булған һайын уларҙы ҡунаҡ кеүек күреп ҡыуанып ҡаршылайбыҙ, тағы осрашырға өмөтләнеп һаубуллашабыҙ. Ниндәйҙер ярҙам кәрәк тип һораһалар, күмәкләшеп эҙләргә тотонабыҙ. Беребеҙ – бер сығанаҡтан, икенсебеҙ – икенсенән тигәндәй.
«Сайран» исемле фольклор ансамблебеҙ ҙә бар әле беҙҙең. Сайран яҡшылыҡҡа илтеүсе тигәнде аңлата. Мәктәптәрҙә йыш булабыҙ, ҡарттар йортонда ла сығыш яһаныҡ.

Эҙләнеүҙәр заманы был

− һеҙ дәртле, әүҙем кеше булараҡ, илһамландырып торған берәй девизығыҙ бармы? Әллә шундай бай китап донъяһында йәшәү үҙе үк дәртләндерәме?
− Алда булһа ҙур теләк, эштән йәм таба йөрәк, тип дәртләнеп эшләп тик йөрөйбөҙ инде. Эште яратҡанғамы икән, булған мәшәҡәттәр ҙә онотолғандай. Тиҙ генә башҡарып ҡуяһың. Әллә ни байлыҡ булмаһа ла, һинән дә бай кеше юҡ һымаҡ. Күңелендә илһам булған һәр кешенең дә шулайҙыр тип аңлайым. Һәр матур башлан-ғыс, позитив ниәттәр үҙе үк кәйефкә ыңғай йоғонто яһап, яңынан-яңы эштәргә ҡанат ҡуя. Шул ваҡытта инде шиғыр ҙа тыуа, көй ҙә. Сәхнәгә сығып йырлап та ебәрәһең.
Бына быйыл республикала шул тиклем матур йыл иғлан ителде. ҡыуанып ҡабул иттек. «Атай, әсәй һәм бала ҡояш юлынан бара» тигән бер сара күҙаллайбыҙ. Ғаиләләге тәрбиә, имен бала саҡ, уның тыныслығын һаҡлау замандың көнүҙәк мәсьәләһе ул. Үҙемдең дә Имания исемле ейәнсәрем, Ислам исемле ейәнем бар.
Берәй ваҡыт китап сығарырмын тип тә ниәтләп торам. 30-лап сценарий бар. Ул күптәргә, мәҫәлән, мәктәп, мәҙәниәт, музей хеҙмәткәрҙәренә ярҙам булыр ине.
Хәҙерге заман − эҙләнеүҙәр, табыш, юғалтмау һәм юғалып ҡалмау, маҡсатыңа ирешеү өсөн көстө үҙеңдән эҙләү заманы. Был хаҡта бигерәк тә йәштәр онотмаһын ине.