Кітап т?сау кесер сценарий

Астана мектеп кз сайтынан

«Тұсау кесер» салты.

І-жүргізуші: 

Қазақ халқы «Ұлыстың ұлы күні» деп аса қадірлейтін бұл күн, яғни
22 наурыз бүкіл Шығыс халықтарының бас мерекесі. Наурыз – жаңа жыл тойы, көктем
мерекесі, күн мен түннің теңесу сәті, халықтардың ынтымақ  күні.

Наурыз мейрам жүректерге нұр сепкен,

Маңдайымнан сүйіп жатыр күн көктем.

Жарығыңмен, шуағыңмен Күн-Ана,

Алып келдің жер бетіне гүл көктем.

ІІ-жүргізуші:

Наурызды біздің қазақтың мейрам етуі айрықша сыйымды, артықша
дәлелді. Неге десеңіз, наурыздың 22-сінде күн мен түн теңеледі, қыс өтіп жаз
жетіп, шаруа кенеледі. Қыс бойы ақ кебінін жамылып, өлім төсегінде жатқан
табиғаттың, жанды жансыздың тірілуі кімнің болса да көңіліне шаттық беретіні
анық болса, тіршілік жағынан қыстың өтуіне, жаздың жетуіне қазақтан артық
тілектес, қазақтан артық қуанатын ел жоқ деуге сыяды.

Жыр сыйлаған, нұр сыйлаған тірлікте,

Қастерледік, қадіріңді білдік те.

Құтты болсын, Ұлыс күн жұмылдырған,

Бәрімізді ынтымақ пен бірлікке.

І-жүргізуші:

Біз қазақ халқы әулет дәстүрін қастерлеп, дәстүрлік мұраларды
насихаттап жүрген халықпыз.

Дәстүрдің озығы бар, жазығы бар,

Өткеннен бізге жеткен асылы бар.

Сәбидің кейбір кезін қызықтайтын,

Қазақта «Тұсау кесер» рәсімі бар.

ІІ-жүргізуші:

Тұсау кесу дегеніміз 1 жасқа толып, еркін жүре бастаған
балбөбектің басқан қадамы құтты болып, одан әрі жаны жамандық көрмей, жүріп
кетуіне тілек білдіретін салт.

Күлгенің де той сенің,

Жүргенің де той сенің.

Қызықтасын халайық,

Тұсау кескен бұл күнің

Есте қалсын, жарқыным.

І-жүргізуші:

Әлбетте, баланың тұсауы ала жіппен, қойдың майлы шегімен немесе
өрілген көк шөппен кесіледі: Ала жіп ақтық пен адалдыққа жол ашады, майлы шек
байлыққа, тоқтыққа жетелейді, көк шөп көбеюге, өсуге, өнуге шақырады.

Бүгінгі күні Амантай әже өзінің немересі Аружанның «Тұсау кесер»
тойын Ұлыстың ұлы күні наурыз мерекесімен тұтастырып, қалың жұрттан бата алу
мақсатында осы жерде «Тұсау кесер» тойын өткізбекші.

Амантай әже:

Алғашқы немерем Аружан жер-Анаға алғаш аяқ басып, үлкен өмір
көшіне ермек, із тастамақ. Сол құлынымның тұсауын кесуге өзімнің аяғы жеңіл,
жүрісі шапшаң, ақкөңіл, елімізге сыйы, ардақты ана, сүйікті әже, Орынбасар
құрбыма немеремнің тұсауын кестіремін.

Ал, келін балам, кішкентай Аружанды ортаға әкеліп, Орынбасар
әжесіне табыс ет.

(Осы кезде ақ жайма жайылып, тұсау кесуге қажетті заттар ортаға
қойылады.)

Келін бала:

 (баланы көтеріп келе жатып айтатын өлеңі:)

Тәй-тәй балам, тәй балам,

Шақырып тұр айналаң,

Жүруге алғаш талпындық

Құтақандай жан балам,

Қаз-қаз тұрып талпындың,

Қуантасың, күлесің.

Аман болсаң аз-ақ күнде

Алшаң басып жүресің.

Орынбасар:

Айналайын балам, өзің қандай сүйкімді едің. Тіл көзім тасқа.

Бөпеміз қаз тұрыпты,

Алға қадам басуға,

Тәй-тәй болып жүріпті,

Асулардан асуға.

Маған тұсау кестіріп,

Жатқандардан бұйрық сол;

Мені жүйрік депті жұрт

Менен асқан жүйрік бол.

(Орынбасар әже қолына ала жіпті алып жатып)

Ала жіппен тұсайын

Аружанның аяғын

Тұсау жібін кесейін

Жасап баба ырымын.

Сағат сайын есейіп,

Шапқыласын құлыным

Аяқтары талмасын

Айналайын, алтыным.

(аяғын байлайды. Қолына қайшысын алып, тұсауын кеседі.)

Қаз-қаз бала, қаз балам.

Қадам бассаң мәз болам.

Қаз баса ғой, қарағым,

Құтты болсын қадамың.

Алға қарай баса бер,

Асулардан аса бер.

(Аружанды жетектеп жүргізеді.)

Амантай әже:

Ал, келіншектер, тәй-тәй-лап

Әлдиді алға бастаңдар.

Шошытпаңдар, айқайлап,

Жалғыз тастап қашпаңдар.

Немеремнің жолына мол ғып шашу шашыңдар

Із қалдырсын соңына,

Алдын кең ғып ашындар!

( Ақ жайманың алдын кең ғып ашып баласына жол ашады, шашу
шашылады, құттықтаулар айтылады.)

Ләззәт:

Амантай әжемнің немересінің «Тұсау кесер» тойының құрметіне
ән-шашу арнайын.

Ән: Халық әні.

Амантай әже:

Рахмет, айналайын, өркенің өссін. Саған да осындай той жұғысты
болсын.

Амантай әже:

Әкеліңдер ана сандықты ортаға «Ақ түйенің қарыны жарылған күн»
бүгін. Бұл жиған-тергенімді бүгін бермегенде қашан беремін. Осы сый-сыяпатыма
риза болыңдар, қадамдарыңа гүл бітсін.

 (әже қонақтарына сый-сыяпатын көрсетеді.)

Ән.

Бата берілуі:

Құлыным үлкен жігіт болсын!

Ата-анасына қызық болсын

Жақсылармен қатар болсын,

Жамандармен қатал болсын,

Ата-дәстүр байлығын жалғастырар,

Берік бұтақ болсын.

Наурыздарың құтты болсын!

Ұлыс береке әкелсін

Ақ мол болсын,

Қайда барсаң жол болсын

Осы тойды қызықтаған

Баршаңызда той болсын!

Ұнады ма? Онда достарыңмен бөліс!

Ақмола облысы
Степногорск қаласы
№ 1 Бестөбе орта мектебінің
кітапхана меңгерушісі
Кусаинова Гульназ Папашқызы

«Сезімге түскен сәулелер».

Бүгінгі біздің тұсаукесер кешіміздің тақырыбы «Сезімге түскен сәулелер».

Кештің мақсаты: Мектеп оқушыларын жергілікті ақын, ұстаз, имам Оразбаев
Балташ Қабдығалымұлының шығармашылығымен кеңінен таныстырып, кітаптың ішкі
мазмұнын ашып, оқырмандарды қызықтыру.

Тәрбиелігі: жазушының тәлім-тәрбиелік ойларын, жарық көрген кітабын,
өлеңдерін балаларға айтып түсіндіру,мәнерлеп оқу, ақын талантын шәкірт
жүрегіне ұялату, туған еліне , жеріне деген сүйіспеншілік сезімін ояту.
Кіріспе : № 1 Бестөбе
орта мектебінің қара шаңырақ астында сегіз қырлы бір сырлы ұстаз,имам, ақын
Балташ Қабдығалымұлының «Сезімге түскен сәулелер» атты кешін ашық деп
жариялаймыз. Ендеше, кешіміздің асыл қонағын Балташ Қабдығалымұлын 25 жыл
отасқан жұбайы Бақыт тәтемен сахна төріне шақырайық.

2 кісі лентаны тартып тұрады.Лентаның кесу рәсімі Балташ Қабдығалымұлының
өзіне беріледі.Көрермендер тұрып қол соғады.

Жыр шашу Айтолқын Аманбайқызына беріледі.Ән «Той,той».

Жүргізуші:Алғашқы сөз кезегін Балташ Қабдығалымұлының шәкірті, сол кісінің
жолын жалғастырушы қазақ тілі мен әдебиет пәндерінің оқытушысы
Мухаметжарова Алмагүл Байжанқызымен мектептің бай кітапханасын меңгеріп,
оқушы жол сілтеп жақсы мен жаманды айыруға ,білімнің терең нәрімен
сусындатып , «кітаптің білім бұлағы» екендігін танытып отырған мектеп
кітапханашысы Гүлназ Папашқызына сөз беріледі.
Жүргізуші: Балташ Қабдығалымұлын біріміз ұстаз
ретінде , біріміз кентіміздің ардақты ақсақал ретінде танимыз, олай болса
жергілікті ақынымыздың өмірбаянынан дәл осы кезде сыр шертуді жөн көріп
отырмыз.

1оқушы . Мен, Аян Балташ Қабдығалымұлының өмірі жайында айтып, өмірінің ең
елеулі кезеңдерімен сіздерді таныстырғым келеді.

Жүргізуші: Дұрыс, саған көптен көп рахмет.Өмірі жайында мәлімет ала отырып,
ел ақсақалының, қадірлі ұстаздық , ақындық жолы жайында кім не айтар
едіңдер.

2оқушы: Мен, Азамат ақындық жолы туралы айтсам деймін.

Жүргізуші: Жақсы,рахмет досым.і мен ақындық жолымен қатарымен қоғамдық
қызметі жайында сыр шертсек қайтеді.

3оқушы: Мен, Дархан қоғамдық жолы туралы айтсам…

Жүргізуші: Жақсы досым.

Ал құрметті көрермендер , бүгінгі кешіміздің қонақтары сіздер әрі ұстаз,
әрі әке, сенімді серік, жар-жолдас, ардақты ата,ақын жайында оның өмірі
қаламгерлік шеберлігі, қоғамдағы орны жайында жаңа оқушылар айтқанынан
өздеріңіздерге қажетті мәлімет алдыңыздар — деп сенемін.

Ендігі кезекте сұрақтарыңыз болса кеш қонағына қоюларыңызға рұқсат.

1.Мен Қинаш Шолпан 10 «а» сынып оқушысы , құрметті Балташ Қабдығалымұлы әр
ақын-жазушы үлкен әдебиетке келер өзіндік жолы болады екен,ақындық
қабілетіңізді кім байқап, кім ашты

2.Ең алғаш өлеңді қанша жаста жаздыңыз.

3.Өлең жазу қабілетіңіз кімге ұқсаған

4.Бала кезіңізде кім болам деп армандадыңыз

5. Алғашқы ұстаздарыңыз кім болды , ақындық жолға түсу түрткісі кім, не
болды.

5.Кітаптың атын неге «Сезімге түскен сәулелер» деп алдыңыз.

Жүргізуші: Жауаптарыңызға рахмет. Сұрақ қойған көрермендерімізге рахмет
айта отырып, бүгінгі тұсаукесер кешіне ақынның бірнеше өлеңдерін сүйсініп
оқып, жаттап келген шәкірттер де бар. Сөз кезегін поэзия сәтіне
берейік,ендеше сол балаларымыз өлеңдерін оқып берсе дейміз.

Өлең « Анасына» , «Туған елім, Алтын ұям, Бестөбе…» , «Әке», «Имандылық
туралы», «Досқа наз».

Жүргізуші: Балаларға арнап жазған өлеңдерінде тәрбиелік мәні бар өлеңдері
көп кездеседі. Бала дегеніміз — болашақ дей отыра кезекті атамыздың
жиендерімен немерелеріне береміз. «Балаларға базарлық», «Ата әлдиі»,
«Ардаққа», «Ринатқа» — өлеңдер.

Жүргізуші: Поэзия! Мен сенімен егіз бе едім….

Құрметті поэзияны қадірлей әрі сүйе білген шәкірттер сіздерге көптен –көп
рахмет.

Кешіріңіз , Балташ Қабдығалымұлы бізде көңілімізде тұрған көкейіміздегі
қалып қояйын деп отырғандай сұрақтар бар.,соған осы кеште жауабын алсақ
деп отырмыз.

Жүргізуші: Жақсы, көкейлеріңіздегі сұрақтарыңызды қоюға рұқсат.

1. 60-тағы Сәкене,70-тегі Бәкене деген өлеңдер кімге арналғанын айтып
берсеңіз?

2. Мұқағалиша ғашық болдым дейсіз ғой , құпия болмаса бұл өлеңді кімге
арнадыңыз?

3. Кәрілік туралы

4. 25 жыл қатар жүріп келеміз…Енді қанша қатар жүзер кемеміз – деп
айтылған екен келесі өлең жолдарында, рұқсат болса 25 жыл сіз бен бірге
қатар жүзіп келе жатқан апамызға сұрақ қояйын:

Ақынның жары болу қиын ба?

Жүргізуші: Құрметті көрермендер қауым, сұрақтарыңызға жауа алсаңыздар
кезекті бүгінгі кешіміздің қонақтары сыйға тартқалы отырған ән-шашуға
берейік, Гүлназ Ақпанованың орындалуында «Домбырамен би».

Жүргізуші: Құрметті Балташ Қабдығалымұлы сіздің жолыңызды қуар ұл-
қыздарыңыз бар, солар сізге ұқсап өз ойларын жинақтап, өлең етіп шығаруда,
жас ақындар талантын байқап оларға деген сіздің ақыл-кеңестеріңізді тыңдап
отыр Нүргүл, Камила, Қуаныш, Айжан, Құндыз, Ибрагим өздерінің жазған
өлеңдерін оқиды.

Жүргізуші: Ақынның құлағы өзінен қырық жыл бұрын туады депті бір ақылды
адам.Олай болса өздерің сияқты жас талапкерге құлағың түрік, көзің жіті
болсын деп тілек айтар едік.

Міне достар , мерекеміз аяқталуға жақын қалды.Келіңіздер Балташ атамыздан
«осы ізбасарларыңызға қандай жолдама бересіз» дей отыра ақ батасын
сұрайық. Қорытынды: Аға, берген батаңыз ,айтқан ақыл
кеңесініз әрқашан біздің жадымызда болады. /Гүл шоғын сыйлау/Ақын болу –
екінің бірінің басына бітпейтін бақыт.Олай болса, құрметті Балташ
Қабдығалымұлы жаңа кітабыңыз құтты болсын. Кітаптың өз оқырманын тауып
кетуі жаңа түскен келінмен, өмірге тәй-тәй қадам басқан баламен тең, олай
болса бүгінгі кітабыңіз өз оқырмандарын таба берсін шығармашылық табыс,
оқырмандарыңыз көбейе берсін дейміз.

«Туған елдің сүйіспеншілігіне бөленіп, халқымыздың алғысын арқалап , қияға
самғай беріңіз!» — дей отыра бүгінгі семинар қонақтарымен, жас
оқырмандармен тұсаукесу кешімізге уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге
ризашылығымызды білдіреміз.Осымен «Сезімге түскен сәулелер» атты кешімізді
аяқтаймыз.

№7 бөбекжай — балабақшасы

Тәрбие сабағы

Тақырыбы: «Тұсау кесер»

Тәрбиеші: Сатымбаева А.К.

Қостанай қаласы

Мақсаты: Балаларға қазақтың салт-дәстүрі туралы айтып, ұлттық тәрбие беру,

имандылыққа баулу.

Тілектер, тақпақтар айтқыза отырып, тілдерін дамыту.

Әдіс- тәсілдер: әңгіме,түсіндіру, көрсету,

тақпақ, ойын.

Көрнекілік: ала жіп, шашу.

Барысы:

Тәрбиеші сабақты «танысу» атты ойынмен бастайды. Ойынның шартын түсіндіреді.

Добым, добым домала,

Шеңберді қуып жағала-деп допты кімге домалатып жіберсем, сол бала менің сұрағыма жауап береді. Ойын кезінде балаларға:

-Қандай республикада тұрасың?

-Елбасымыз кім?

-Өз отбасындағы адамдарды ата

Тәрбиеші: Балалар, естеріңе түсіріңдерші, қандай ұлттық салт-дәстүрлерді

білесіңдер? ( бесікке салу, тұсау кесу, сүндет той, тілашар т.б.)

Тәрбиеші: Жарайсыңдар, балалар!

Осы кезде бір бала атқа мініп, шауып келіп: «сүйінші, сүйінші », Сара апамның ауылында «Тұсау кесу» тойы басталады,келіңіздер, көріңіздер, қуанышқа ортақ болыңыздар деп жар салады.

Балалар ауылға келеді.

Сара апай:Сәлеметсіңдер ме, ботақандарым, төрлетіңдер, жоғары шығыңдар.

Менің немеремнің азан шақырып қойған аты Азамат.

Тұсау кесер рәсімін бастамас бұрын балалар Азаматқа не тілек айтар екен?

Балалар: Бақытты болсын! Дені сау болсын! Ер азамат болсын! Абай атамыздай ақын болсын! т.б.

Сара апай: Рахмет, қарақтарым!

Енді тұсау кесу рәсімін бастайық.

Баланың тұсауын ала жіппен, көк шөппен, тоқ шекпен кесуге болады.

Әрбіреуінің өз ырымы бар деп Сара апай түсіндіріп тоқталып өтеді.

Мен Азаматымның тұсауын ала жіппен кесемін. Не үшін ала жіппен кеседі деп ойласаңдар, болашақта Азаматым ешкімнің ала жібін аттамасын деймін, яғни әрқашанда шыншыл болсын, ешкімді алдамасын.

Баланың аяғына ала жіпті байлап, кесу:

Қаз,қаз балам, қаз балам,

Қадам бассаң, мәз болам.

Күрмеуіңді шешейін,

Тұсауыңды кесейін-деген өлең айтылады.

Тұсау кескен адам баланың екі қолынан ұстап, қадам бастырып жүргізеді, ал балалар әр қадамын дауыстап санап тұрады.

Осыдан кейін санамақ айтылады.

Қане, балам, қаз басқын,

Бір қа-дам аз бастың

Қаз,қаз бірің аз!

Енді ерінбе, екі бас,

Ерге сендей екі де аз,

Қаз,қаз екің де аз!

Тұсау кесіп болған соң, баланың басқан қадамың санайды.Сара апа шашу шашады, Азаматқа тақия кигізеді де, өскенде ел сыйлайтын азамат бол –дейді.

Балалар Азаматқа «Бала,бала,балқан» әнін айтып береді.

Күні: Сабақ: 71

Сынып: 4

Сабақтың тақырыбы: Тұсау кесу

Оқу мақсаты: Оқылым стратегияларын қолдану: жалпы мазмұнын түсіну үшін оқу, нақты ақпаратты табу үшін оқу.

5.Ж2. Жанрлық ерекшеліктеріне сай рәсімделуі мен құрылымын сақтап, сұрақтар құрастыру. Мәтін бойынша тұсау кесу дәстүрімен танысу.

Сабақтың мақсаты:

Барлық оқушылар орындай алады: Жалпы мазмұнын түсінеді.

Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Оқылым стратегияларын қолданып, нақты ақпаратты анықтайды. Берілген грамматикалық тапсырмаларды орындай алады.

Кейбір оқушылар орындай алады: Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталған сұрақтар құрастырады;

Бағалау критерийлері:

Анықталған ақпараттарға қатысты сұрақтар құрастырады;

Оқылым стратегиясын қолданады;

Жазба жұмысында орфографиялық ережелерді сақтайды;

Грамматикалық тапсырмаларды орындайды;

Мәтінді аударып, нақты ақпаратты табады;

Ойлау дағдыларының деңгейі: Білу, түсіну, қолдану.

Тілдік мақсаттар:

Оқушылар орындай алады: Маңызды ақпараттарды жазады.Сөз тіркестерін қолдана отырып сұрақтар жазады.Сөйлемдерді топтастыру арқылы өз ойын жеткізе алады.

Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер:

тұсау кесу,сәби,жүре бастайды,көрші,туыстар,жыр,Қаз тұру, жарқын болсын,ала жіп,ісі алға,ұстау,тартсын,аттамасын,кәде,кесу,есу 

Талқылауға арналған сұрақтар:

“Тұсау кесу” салты қай кезде жасалады?

”Тұсау кесу” салтының қандай ырымдары бар?

Пән аралық байланыс: Орыс тілі, қазақ әдебиеті

Күтілетін нәтиже:

А.Мазмұнын аша алады.
В. тұсау кесер жырын айыра біледі. Сұраққа жауап бере алады.
С. тұсау кесу рәсімдерінен алған әсерлерін әңгімелеп бере алады. Өз ойларын еркін, толық айтады.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, баяндау, талдау, ой қозғау, исерт, топтастыру статегиясы.
Сабақтың көрнекілігі: кітаптар, суреттер, «Тұсау кесу» бейнеролик, слайдтар, постер, бағалау парағы.
Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі. Психалогиалық ахуал

1. Оқушылар шеңбер құрып, бір –біріне жақсы көңіл күй, сәттілік тілейді.

2. Бүгін сабақты бастамас бұрын, көңіл күйіміз көтеріңкі болсын деп мынау смайликтерді таңдап алайық.

6 смайлик болады, оқушылар таңдап алады. Сол бойынша оқушыларды екі топқа бөлемін.

II. Үй тапсырмасын сұрау.

1. Тест тапсырмасын орындау.

1. Қазақстан мемлекетінің мемлекеттік тілі қандай?

А. орыс тілі

Ә. Ағылшын тілі

Б. Қазақ тілі

2. Қазақстан Республикасының рәміздері қашан қабылданды?

А. 1991 жылы 1 желтоқсанда

Ә. 1996 жылы 24 қаңтарда

Б. 2006 жылы 7 қаңтарда

3. Алтын түс ненің белгісі?

А. бірлік пен адалдықтың

Ә. Достықтың

Б. Байлық пен берекенің

4. Тәуелдік жалғаулы сөзді көрсет.

А. есік ашық

Ә. Олардың бөлмесі

Б. Сіз жанкүйерсіз

5. Кімнің? Ненің? Қай септіктің сұрағы?

А. барыс септік

Ә. Табыс септік

б. Ілік септік

6.Сөздерге қандай жалғау жалғанған? «кітабыңыз»

А. көптік жалғау

Ә. Тәуелдік жалғау

Б. Жіктік жалғау

7. Қатаң дауыссыздарды тап

а) д, ж, з

Ә) қ, т, с

б) ң, л, р

8. Жіңішке дыбыстарды тап.

а) а, о, ө, ы

Ә ә, ө, і, ү, е

б) ұ, е, а, ө, і

9. 1920-1925 жылдарда Қазақстанның астанасы болған қала.

А. Орынбор

Ә. Қызылорда

Б. Алматы

10. Қазақстанның туының ортасында қандай құс бейнеленеген?

А. қаршыға

Ә. Қыран

Б. Аққу

Ой қозғау

«Тұсау кесу» бейнеролик көрсету.

Сұрақ – жауап

1. Қандай салт-дәстүрді көрдіңдер?

2. Қандай ырымдары бар?

3. Тұсау кесу қандай нәрселер керек?

4. Сонымен бүгінгі сабақтың тақырыбы не?

III. Жаңа сабақ.

1.Сабақтың мақсатын, барысын айту.

2. Сөздік жұмысы.

Сөздер тақтада жазылады, балаларға оқытып, инсерт әдісін қолданамын. Оқушыларға сөздер берілген парақшалар таратылады.

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

INSERT стратегиясы. Әр оқушы берілген сөздікті оқиды, мағынасы түсініксіз сөздерді белгілейді. 

Айтылым. Оқылым.

1. Лексикалық тақырып: Екі топқа мәтін беріледі.

1-топ

Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.

2-топ

Тұсаукесердің жібін дайындаудың бірнеше түрлері, жолдары, сенімдері де бар. Көбейіп, көгере берсін деп көк шөптен есіп жасайды. Бай болсын деп малдың тоқ ішегінен де өреді. Адал болсын деп ала жіптен де жасайды.

Тұсау кесу тойына ауылдың қыз-келіншектері, әжелер шақырылады. Ет асылып, шай қайнатылады. Балаларға өлең, жыр, тақпақ, жаңылтпаш айтқызады. Тойдан әжелер немерелеріне сарқыт деп қалталарына тәтті, бауырсақ, құрт-ірімшік салып алады. Тұсау кескен әйелге көйлек немесе аяқ киім сыйлайды.

	балл	Әлмири Толғанай Костя	Найля Әліби Вахит
Мәтіннің мазмұны дұрыс, сауатты аударылған	4-6
Мәтіннің мазмұны дұрыс, бірақ дұрыс құрастырылмаған	1-3

«Сен маған, мен саған» екі топ бір біріне сұрақтар қояды.
Сергіту сәті.

«Көңілді күн»

Жұптық жұмыс

«Бес жолды өлең»

Тұсау кесу 
Үлкен, мәз. 
Кеседі, бастайды, айтады. 
Ата-аналар қонақтарды, туыстарды шақырады. 
Мұра. 

Постер жасау. Ассоциация құру.

Тұсау кесу

	Түрлі түсті қарындаштарды қолдануы	Суреттердің салынуы	Мәтін бойынша заттар мен ырымдар
1-2 болса	3
3 жоғары түс қолданса	5
Сурет парақтың ортасында болса		4
Сурет парақтың шетінде болса		3
Ырымдардың санына байланысты

Грамматикалық тапсырма

Тақтаға үш оқушы шығып, тапсырма орындайды.

1- оқушы сәби сөзін септейді

2-оқушы сәби сөзін жіктейді

3-оқушы сәби сөзін тәуелдейді

Сабақта бекіту: «Тұсау кесу» сахналық көрініс.

VI. Рефлексия: Екі жұлдыз, бір тілек.

Бағалау. Бағалау парағын қорытып, оқушыларға баға қою

VII. Үйге тапсырма беру. Мәтінді оқып, сұрақтар құрастыру.

Бағалау парағы

	Найля	Толғанай	Костя	Вахит	Әлмири	Әліби
Тест
Мәтінмен жұмыс
Постер жасау
Бес жолды өлең
Грамматикалық тапсырма

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

 Ала жіптің сыры

Тұсаукесердің әр жерлерге байланысты кішігірім өзгешелігі болмаса, негізгі мән-мағынасы бір, яғни баланың алғашқы қадамына мән беру, тілек тілеу. Баланың тұсауын ала жіппен кеседі. Ақ жіп пен қара жіптің екеуін айқастыра отырып есіп, ала жіп дайындалған. Бұл – өмір-тіршіліктің нышаны. Өмірде барлығы қос-қостан жаратылған әрі ылғи қатар келіп отырады. Айталық, өмір мен өлім, жақсылық пен жамандық, қараңғы мен жарық, ыстық пен суық, ең бастысы, ер мен әйел… Бұлар қатар жүреді, бірінсіз бірі болмайды.Тек бір Алла ғана жалғыз. Ала жіптің негізгі мәні осында. «Кісінің ала жібін аттамасын, ұрлық қылмасын, қиянат жасамасын, жаман жолға түспесін» деген себеппен ала жіп дайындайды» деген түсінік бар. Өкініштісі, мағынасы тереңде жатқан дүниені осылай біржақты түсініп, «біреудің затын ұрламасын» деп қана «тұсау кесіп» жүрміз. Бұл – жаңсақ пікір. «Жақсылықта асып-тасымасын, жамандық көрсе, жабырқап-жасымасын, қуанышты күндерінде асылық жасамасын, қиыншылық басына түскенде еңсесі түсіп басылмасын, екеуінен тең өтсін» деген тілекпен қос-қостан келетін Жаратылыс заңының белгісі ретінде ала жіп таңдалып, баланың тұсауын кескен. Қазір тұсауды қайшымен кесіп жүр. Бұл дұрыс емес, өйткені баланың өмірі қайшыланып қалады, ал баланың алғашқы қадамын қайшылаудан бастасақ, ары қарайғы өмірі де күрделеніп, кедергілері көп болуы мүмкін. Сол себепті қайшымен кескенді қазақ қош көрмеген, тек өткір пышақпен шорт кесетін болған. Бұған да мән беріп қарайтын кез келді.

Оқушыларға сөздер берілген парақшалар таратылады.

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

	Таныс ақпарат	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

тұсау кесу	праздник в честь разрезания пут
сәби	младенец
жүре бастайды	начинает ходить
көрші	соседи
туыстар	родственики
жыр	песня
Қаз тұру	стоять на ногах
жарқын болсын	пусть будет светлым
ала жіп	пёстрая нить
ісі алға	первый в делах
ұстау	держать
тартсын	будет похожим
аттамасын	не перешагивает
кәде	подарок
кесу	резать
есу	вить

Айтылым. Оқылым.

1. Лексикалық тақырып: Екі топқа мәтін беріледі.

1-топ

Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.

2-топ

Тұсаукесердің жібін дайындаудың бірнеше түрлері, жолдары, сенімдері де бар. Көбейіп, көгере берсін деп көк шөптен есіп жасайды. Бай болсын деп малдың тоқ ішегінен де өреді. Адал болсын деп ала жіптен де жасайды.

Тұсау кесу тойына ауылдың қыз-келіншектері, әжелер шақырылады. Ет асылып, шай қайнатылады. Балаларға өлең, жыр, тақпақ, жаңылтпаш айтқызады. Тойдан әжелер немерелеріне сарқыт деп қалталарына тәтті, бауырсақ, құрт-ірімшік салып алады. Тұсау кескен әйелге көйлек немесе аяқ киім сыйлайды.^[1][2]

1-топ

Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.

2-топ

Тұсаукесердің жібін дайындаудың бірнеше түрлері, жолдары, сенімдері де бар. Көбейіп, көгере берсін деп көк шөптен есіп жасайды. Бай болсын деп малдың тоқ ішегінен де өреді. Адал болсын деп ала жіптен де жасайды.

Тұсау кесу тойына ауылдың қыз-келіншектері, әжелер шақырылады. Ет асылып, шай қайнатылады. Балаларға өлең, жыр, тақпақ, жаңылтпаш айтқызады. Тойдан әжелер немерелеріне сарқыт деп қалталарына тәтті, бауырсақ, құрт-ірімшік салып алады. Тұсау кескен әйелге көйлек немесе аяқ киім сыйлайды.^[1][2]

Этот обряд проводится для того, чтобы ребенок, который самостоятельно и уверенностоит на ножках, быстрее пошел. Путы перерезают три раза, приговаривая при этом свои наилучшие пожелания, поют традиционную песню «Тұсаукесер жыры».  Некоторые этот обряд проводят три раза и доверяют трем различным людям, но распространен обычай, когда путы перерезает один человек – трижды. Первый раз – путы из пестрой нити- ала жіп. Для этого заранее готовят пеструю нить. Пестрая нить символизирует «ала жіпті аттама». Ребенок, перешагнувший через пестрые нити во время обряда тұсаукесер, в жизни не будет делать дурных поступков, вырастет человеком  честным и благородным. Так же пестрая нить символизирует то, что в жизни бывают белые и черные полосы и нужно уверенно проходить все препятствия. «Жақсылықта асып-тасымасын, жамандық көрсе, жабырқап-жасымасын, қуанышты күндерінде асылық жасамасын, қиыншылық басына түскенде еңсесі түсіп басылмасын, екеуінен тең өтсін». Второй раз – «тоқ ішекпен»- путы из кишок барана, для этого отваривают толстую кишку барана (это обычно готовят бабушки). Символизирует сытную, безбедную жизнь. Третий раз —  путы из переплетенной зеленой травы. Символизирует постоянный рост и развитие. Малыша ставят на белую дорожку (скатерть или полоса белого материала). Дорожку можно немного присыпать зеленой травкой. Белый цвет символизирует светлую дорогу, зеленая травка – постоянный рост и благополучие. Затем этими путами, поочередно перевязывают ножки ребенка. Путы перерезают острым ножом желательно с одного раза — «шорт етіп» (не ножницами, в ножницах два лезвия пересекаются, у казахов пересечение лезвий не приветствовалось). Изначально по казахскому обычаю, путы перерезала женщина с быстрой и уверенной походкой. Сейчас обычно мальчику путы перерезает мужчина, а девочке – женщина и доверяют это очень уважаемому и достопочтенному человеку, которому затем обязательно дарят специально приготовленный подарок. Медлительному и часто спотыкающемуся человеку нельзя перерезать путы. Малыша, которому перерезали путы, держат с обеих сторон за ручки и иммитируют его бег по белой дорожке. Когда он «пробегает» по дорожке, вслед разбрасывают «шашу» — сладости, которые разбирают гости, чтобы и у них в доме была такая же радость, такой же той, как первые шаги – младенца. В конце белой дорожки предлагается выбор малышу: в три одинаковые чаши ложат деньги, хлеб (выпечка), книгу – какой путь малыш выберет, по такому пути и пойдет.

	балл
Мәтіннің мазмұны дұрыс, сауатты аударылған	4-6	Толғанай Костя Әлмири	Әліби Вахит Найля
Мәтіннің мазмұны дұрыс, бірақ дұрыс құрастырылмаған	1-3

	балл	1- топ	2-топ
Мәтіннің мазмұны дұрыс, сауатты аударылған	4-6	Толғанай Костя Әлмири	Әліби Найля Вахит
Мәтіннің мазмұны дұрыс, бірақ дұрыс құрастырылмаған	1-3

Жұптық жұмыс

«Бес жолды өлең»

1. Тұсау кесу 

2. 2 сын есім

3. 3 етістік

4. Сөйлем

Жұптық жұмыс

«Бес жолды өлең»

1. Тұсау кесу 

2. 2 сын есім

3. 3 етістік

4. Сөйлем

Жұптық жұмыс

«Бес жолды өлең»

1. Тұсау кесу 

2. 2 сын есім

3. 3 етістік

4. Сөйлем

Жұптық жұмыс

«Бес жолды өлең»

1. Тұсау кесу 

2. 2 сын есім

3. 3 етістік

4. Сөйлем

Жұптық жұмыс

«Бес жолды өлең»

1. Тұсау кесу 

2. 2 сын есім

3. 3 етістік

4. Сөйлем

Постер жасау. Ассоциация құру.

Тұсау кесу

	Түрлі түсті қарындаштарды қолдануы	Суреттердің салынуы	Мәтін бойынша заттар мен ырымдар
1-2 болса	3
3 жоғары түс қолданса	5
Сурет парақтың ортасында болса		4
Сурет парақтың шетінде болса		3
Ырымдардың санына байланысты

Тұсау кесу

	Түрлі түсті қарындаштарды қолдануы	Суреттердің салынуы	Мәтін бойынша заттар мен ырымдар
1-2 болса	3
3 жоғары түс қолданса	5
Сурет парақтың ортасында болса		4
Сурет парақтың шетінде болса		3
Ырымдардың санына байланысты

1. Қазақстан мемлекетінің мемлекеттік тілі қандай?

А. орыс тілі

Ә. Ағылшын тілі

б. Қазақ тілі

2. Қазақстан Республикасының рәміздері қашан қабылданды?

А. 1991 жылы 1 желтоқсанда

ә. 1996 жылы 24 қаңтарда

Б. 2006 жылы 7 қаңтарда

3. Алтын түс ненің белгісі?

А. бірлік пен адалдықтың

Ә. Достықтың

б. Байлық пен берекенің

4. Тәуелдік жалғаулы сөзді көрсет.

А. есік ашық

ә. Олардың бөлмесі

Б. Сіз жанкүйерсіз

5. Кімнің? Ненің? Қай септіктің сұрағы?

А. барыс септік

ә. Табыс септік

б. Ілік септік

6.Сөздерге қандай жалғау жалғанған? «кітабыңыз»

А. көптік жалғау

ә. Тәуелдік жалғау

Б. Жіктік жалғау

7. Қатаң дауыссыздарды тап

а) д, ж, з

ә) қ, т, с

б) ң, л, р

8. Жіңішке дыбыстарды тап.

а) а, о, ө, ы

ә ә, ө, і, ү, е

б) ұ, е, а, ө, і

9. 1920-1925 жылдарда Қазақстанның астанасы болған қала.

А. Орынбор

Ә. Қызылорда

Б. Алматы

10. Қазақстанның туының ортасында қандай құс бейнеленеген?

А. қаршыға

ә. Қыран

Б. Аққу

Тақырыбы: Тұсау кесу	Мектебі: S’oi’yndyko’l negizgi mektebi
Күні, айы: 29.01.2018	Мұғалім: Tu’sipova E.B
Сынып: 4	Сабаққа қатысқан оқушылар саны: 6	Сабаққа қатыспаған оқушылар саны: —
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты	5.О6. Оқылым стратегияларын қолдану: жалпы мазмұнын түсіну үшін оқу, нақты ақпаратты табу үшін оқу. 5.Ж2. Жанрлық ерекшеліктеріне сай рәсімделуі мен құрылымын сақтап, сұрақтар құрастыру. Мәтін бойынша тұсау кесу дәстүрімен танысу.
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар орындай алады: Жалпы мазмұнын түсінеді. Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Оқылым стратегияларын қолданып, нақты ақпаратты анықтайды. Берілген грамматикалық тапсырмаларды орындай алады. Кейбір оқушылар орындай алады: Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталған сұрақтар құрастырады;
Тілдік мақсаттар:	Оқушылар орындай алады: Маңызды ақпараттарды жазады.Сөз тіркестерін қолдана отырып сұрақтар жазады.Сөйлемдерді топтастыру арқылы өз ойын жеткізе алады.
Бағалау критерийлері	Анықталған ақпараттарға қатысты сұрақтар құрастырады; Оқылым стратегиясын қолданады; Жазба жұмысында орфографиялық ережелерді сақтайды; Грамматикалық тапсырмаларды орындайды; Мәтінді аударып, нақты ақпаратты табады;
Ойлау дағдыларының деңгейі:	Білу, түсіну, қолдану.
Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер:	тұсау кесу,сәби,жүре бастайды,көрші,туыстар,жыр,Қаз тұру, жарқын болсын,ала жіп,ісі алға,ұстау,тартсын,аттамасын,кәде, кесу,есу
Талқылауға арналған сұрақтар:	“Тұсау кесу” салты қай кезде жасалады? ”Тұсау кесу” салтының қандай ырымдары бар?
Пән аралық байланыс:	Орыс тілі, қазақ әдебиеті
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңдері	Жоспарланған жұмыс	Ресурстар
Сабақтың басы	1.Ұйымдастыру кезеңі. Психалогиалық ахуал Оқушылар шеңбер құрып, бір –біріне жақсы көңіл күй, сәттілік тілейді. Бүгін сабақты бастамас бұрын, көңіл күйіміз көтеріңкі болсын деп мынау смайликтерді таңдап алайық. 6 смайлик болады, оқушылар таңдап алады. Сол бойынша оқушыларды екі топқа бөлемін.
	Үй тапсырмасын сұрау. Тест тапсырмасын орындау. 1. Қазақстан мемлекетінің мемлекеттік тілі қандай? А. орыс тілі Ә. Ағылшын тілі Б. Қазақ тілі 2. Қазақстан Республикасының рәміздері қашан қабылданды? А. 1991 жылы 1 желтоқсанда Ә. 1996 жылы 24 қаңтарда Б. 2006 жылы 7 қаңтарда 3. Алтын түс ненің белгісі? А. бірлік пен адалдықтың Ә. Достықтың Б. Байлық пен берекенің 4. Тәуелдік жалғаулы сөзді көрсет. А. есік ашық Ә. Олардың бөлмесі Б. Сіз жанкүйерсіз 5. Кімнің? Ненің? Қай септіктің сұрағы? А. барыс септік Ә. Табыс септік б. Ілік септік 6.Сөздерге қандай жалғау жалғанған? «кітабыңыз» А. көптік жалғау Ә. Тәуелдік жалғау Б. Жіктік жалғау 7. Қатаң дауыссыздарды тап а) д, ж, з Ә) қ, т, с б) ң, л, р 8. Жіңішке дыбыстарды тап. а) а, о, ө, ы Ә ә, ө, і, ү, е б) ұ, е, а, ө, і 9. 1920-1925 жылдарда Қазақстанның астанасы болған қала. А. Орынбор Ә. Қызылорда Б. Алматы 10. Қазақстанның туының ортасында қандай құс бейнеленеген? А. қаршыға Ә. Қыран Б. Аққу	Тест парақшалары
Ой қозғау	«Тұсау кесу» бейнеролик көрсету. Сұрақ – жауап Қандай салт-дәстүрді көрдіңдер? Қандай ырымдары бар? Тұсау кесу қандай нәрселер керек? Сонымен бүгінгі сабақтың тақырыбы не?	бейнеролик
Сабақтың ортасы III. Жаңа сабақ.	1.Сабақтың мақсатын, барысын айту. 2. Сөздік жұмысы. 1. Жаңа сөздердің жазылуы мен айтылуына оқушылардың назарын аудара отырып, оларға оқулықтағы жаңа сөздерді сөздік дәптерлеріне көшірту. 2. Сөздерді тізбекпен, сосын жекелей айтқызу. Қазақ тілінің төл дыбыстарын сөз ішінде және жекелей айтқызу. 3. Сөздерден сөз тіркестерін және сөйлем құрастыру. Сөздерді тақтада жазылады, балаларға оқытып, инсерт әдісін қолданамын. Оқушыларға сөздер берілген парақшалар таратылады.
	Оқушыларға сөздер берілген парақшалар таратылады. Таныс ақпарат Мен үшін жаңалық Білгім келеді тұсау кесу сәби жүре бастайды көрші туыстар жыр Қаз тұру  жарқын болсын  ала жіп  ісі алға  ұстау  тартсын аттамасын  кәде  кесу  есу  тұсау кесу праздник в честь разрезания пут сәби младенец жүре бастайды начинает ходить көрші соседи туыстар родственики жыр песня  Қаз тұру  стоять на ногах жарқын болсын  пусть будет светлым ала жіп  пёстрая нить ісі алға  первый в делах ұстау  держать тартсын будет похожим аттамасын  не перешагивает кәде  подарок кесу  резать есу  вить INSERT стратегиясы. Әр оқушы берілген сөздікті оқиды, мағынасы түсініксіз сөздерді белгілейді.	карточкалар

Тұсау кесу.

Қазақтың ту байлар жері, қазақ жерінде, киелі Аманеглді елінде , төрт

күл дүниеде, киелі шақар Құмкешу жерінде –

Малдың ішінде адалы қой,

Ақылдың кемесі ой,

Несібенің биігі той,

Бүгінгі тұсау кесер тойы құтты болсын!

Уа, ағайын жатер адам іздегер мұратына,

Ол мұрагер иесі ғой ұл деген .

Жас сәбидің тұсау кесер тойымен,

Қуанышын бөлічіңіз бізбенен.

Тұсау ккскр тойы қазақтың ең қасиетті тойларының бірі. Баланың тұсауын

көктей көгерсін деп кқк шөппен, дәулетті болсын деп малдың тоқ шегімен,

ешкімнің ала жібін аттамасын , адал болсын деген ниетпен ала жіппен

кескен .

Балалы үй базар дегенді ,

Бақытың бала сеніңде,

Бақытың бала меніңде,

Бақытың бала оның да.

Қуаныш сыйлап көңілге,

Ән болып үні тараған.

Базарлы мына өмірге ,

Бей күнә көзбен қараған,

Періштемізді өзінде

Қарсы алайық ағайын. /баланың күлкісі/

Сезінсін сәби жүрекпен,

Аймалап құшқан ай күнің.

Перзентпін деген тілекпен,

Болсын бізде той бүгін. /музыка/

Атам қазақ тұсауды кім болса соған кестірмеген, жүйрік болсын деп

жүйрікке,

Шебер болсын деп шеберге, өнерлі болсын деп өнерлігі, өсіп өнген жанға

кестірген. Боранбай ағамен Дария тәтенің жанұясы немересі Санжардың

тұсау кесуін маған тапсырды.

Биссимиллә деп ала таудан әкелген,

Ала қойдың жүнінен,

Қаратаудан әкелген ,

Қара қойдың жүнінен,

Ала жіпті есейін,

Күрмеуіңді шешейін,

«Тұсау кесу» салт-дәстүріне байланысты қойылым

ШҚО Өскемен қаласы
Өскемен қаласы әкімдігінің «Ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын № 38 гимназиясы» КММ
қазақ тілі және әдебиет мұғалімі Козыбаева Айнаш Урынбаевна

4 сынып оқушылары арасында өткізілетін Наурыз мерекесіне арналған қазақ халқының «Тұсау кесу» салт-дәстүрлеріне байланысты қойылымның сценариі

Білімділік: қазақ халқының атадан балаға мұра етіп қалдырған салт-дәстүрін, наурыз мейрамының мәнін түсіндіру, ұлттық тәрбие туралы түсінік беру;

Дамытушылық: тілдесім, ол яғни  рөлдік ойындар арқылы тілдік қорларын дамыту. Өз ұлтына деген сүйіспеншілігін арттыру;

Тәрбиелік: ата-ана, оқушы, ұстаз жұртшылық өкілдерін тарту. Қазақ халқының салт-дәстүрін, тілін, әдет-ғұрпын сақтауға, қастерлеуге тәрбиелеу.

Көрнекілік құралдар: қазақтың киіз үйі, жабдықтары, ұлттық киімдер, ұлттық тәрбие жөнінде нақыл сөздер, мақал-мәтелдер, сандық, ыдыс –аяқтар т.б.

Автор: Арада бір жыл өтті. Кеше гана дүние есігін ашқан батырымыз Нұрәділ, міне бүгін жасқа толады. Бүгінгі Астанадағы құда мен құдағидың шаңырағында ұлан ғасыр той. Нұрәділдің «Тұсау кесер» тойы.

Музыка ойналып тұрады

Автор: Ақан құда мен Жамал құдағи, ұлдары Сулейман мен келіндері Сұлушаштың тойына қонақтар келе бастайды.

Ақан құда (Бектемир): Амансыздар ма!  қонақтар, бүгінгі Нұраәділ немереміздің «Тұсау кесер» тойына қош келдіңіздер!

Жамал құдағи (Жасмина): Сәлеметсіздер ме!  қонақтар, бүгінгі Нұраәділ немереміздің «Тұсау кесер» тойына қош келдіңіздер! Төрлетіңіздер!

Автор: тойға келген қонақтар төрге шығып, жайғаса бастайды.

Арина Кузнецова: той құтты болсын! Немереңіз үлкен азамат боп өссін!

Дарья Цыбулина: Тұсау кесер тойы құтты болсын!

Арина Цыбулина: қуаныштарыңызға ортақпыз! Нұрәділ үлкен азамат болсын!

Антон: Ақан ата, Жамал апа немерелеріңіздің жасқа толуы құтты болсын!

Марагарита: Той тойға ұлассын! Нұраәділ батыр ата-әжесінің мақтанышы, ата-анасының қуанышы болсын!

Томирис: Той құтты болсын! Нұрәділ елінің беделді азаматы болсын! Дені сау болсын! Бақытты болсын!

Шолпан апа (Мерей): Ал, енді Ақан, Жамал  немерелеріңнің қуанышы құтты, қайырлы болсын! Отанын қорғайтын батыры болсын! Еліміздің мақтанышы болсын!

Ақан құда мен Жамал құдағи (бірге): Әумин, айтқандарыңыз келсін!

Музыка (дастархандағы дыбыс)

Автор: Нұрәділдің қуанышына жиналған қонақтардың жылы лебіздері төгіліп жатыр.

Ақан құда (Бектемир): Ал, енді тойға жиналған қауым, қуанышымызды бөлісуге келгендеріңізге көп рахмет! Осы жерде отырған Шолпан  апамызға Нұрәділдің тұсауын кестіртсек деп едік.

Жамал құдағи (Жасмина): Шолпан апа еліне сыйлы, талай шәкіртті мектеп ұясынан ұшырған беделді, ұлағатты ұстаз!  Бүгінгі тұсау кесуді сізге тартып отырмыз! Ай Сұлушаш келін Нұрәділді ортаға әкеліңдер!

Сұлушаш (Айя): иә, апа, қазір әкелейін. Нұрәділ жүре ғой балапаным, тұсауыңды кесеміз!

Сулейман: Ал, батырым, қазір тұсауың кесіледі. Жүр, батырым.

Автор: ортаға Сулейман мен Сұлушаш келін   Тұсау кесердің ақ жолын жаяды.

Автор: Тұсау кесер дәстүрі  – бұл да үлкен той, оның да өзіндік салтымызға сай ерекшеліктері бар. Ортаға ақ жол жайылған соң, баланың  аяғына ала жіпті байлайды, ол біреудің ала жібін аттама, бүлінгеннен бүлдіргі алма, дегенді білдіреді. Ақ  жолдың  екінші жағында 3 зат жатады, олар кітап, домбыра, қалам. Осының бірін бала алуы керек. Кітап алса, ғалым, ақын болады, домбыра алса, әнші, күйші болады, қалам алса, жазушы, ұстаз болады деген ұғымды білдіреді.

Автор: Шолпан апа ақ жолдың басында тұрған Нұрәділдің аяғына ала жіпті байлайды. Қолынан әкесі мен анасы ұстап тұрады. Шолпан  апа сөйтіп Нұрәділдің тұсауын кеседі.

Шолпан апа (Мерей): Пісіміллә,

Қаз-қаз, балам, қаз балам,
Қадам бассаң, мәз болам.
Ала жіпті байлайын,
Тұсауыңды кесейін, (тұсауы кесіледі)

Ал, енді, батырым!
Жолың ақ болсын!
Денің сау болсын!
Үлкеен азамат бол!
Елінің мақтанышы бол!
Ата-анаңның қуанышы бол!

Ата-әжеңнің жұбанышы бол! (өлең қосылады) музыка тоқтатылады

Шолпан апа (Мерей): Ал, енді өзіне ұнайтын затты таңдасын!

Сұлушаш: Ой, Нұрәділ ………………. алды!

Шапалақтау

Ақан құда (Бектемир): Ой, балам үлкен азамат бол!

Жамал құдағи (Жасмина): Ой, балапаным, жүйрік бол!

Сулейман: Тез, шауып кет!

Автор: тойға келген қонақтарда өз тілектерін айтып, сыйлықтарын береді.

Арина Кузнецова: Өркенің өссін!

Дарья Цыбулина: Қадамың құтты болсын!

Арина Цыбулина: Жүйрік бол!

Антон: Жолың ақ болсын!

Марагарита: Өмір жолы ақ, түзу болсын!

Томирис: Кішкентайдың қадам басқаны құтты, өмір жолы жарқын болсын!

Жамал құдағи (Жасмина): Әй, келінжен Шолпан  апаға кәдең қайда?

Сұлушаш: иә,  апа, қазір  әкелемін!

Автор: Кәде тарту – баланың тұсауын кескен құдайы қонаққа арнайы тартылған сыйлық. Оны баланың ата-анасы арнайды. Баланың ата-анасы тұсау кескен Шолпан  апаға сыйды тартады.

Шолпан апа (Мерей): балаларым, үлкен рахмет! Бақытты болыңдар! Маған осындай ілтипат көрсеткендеріңе, алғысым шексіз!

Барлығы бірін-бірі  құшақтап, сахнадан шыға бастайды.

Музыка қосылады «Қазақтың дәстүрлері»

---