Эфганчылар коненэ сценарий

Тема:
“Әфган җилләре. ”

Укытучы:
Юнусова Мөслимә Исмәгыйль кызы.

Зәй
районы Югары Шепкә урта мәктәбе.

2014ел.
“
Әфган җилләре.”

(Әдәби-музыкаль композиция).

Чит-ят җирдә киләчәкне раслап,

Башын салды япь-яшь солдат.

Халык хәтереннәнән Һичберкем дә

Юа алмас аны, юа алмас. (Елена Архипова).

1 укучы: Кабулда мәрмәр таштан
салынган Һәйкәл бар . Аңа рус Һәм дари телләрендә : ”Сугышчы-интернационалистларга”-,
дип язылган. Ул Әфган җирендә Һәлак булган совет солдатларына ачылган беренче
Һәйкәл. Бу Һәйкәл әфган халкының бәхетле Һәм бәйсезлек өчен җанын биргән
Татарстан егетләренә дә истшлек буләге. Ләкин соңгысы түгел, чөнки
каҺарманнарга үз туган җирләрендә дә Һәйкәл куелган. Фоторәсемдә сез шуларның
берсен күрәсез. (Рәсем күрсәтелә).

2 укучы: Кояш нурларында җемелдәшә-җемелдәшә
ап-ак кар бөртекләре оча, гүя ак мәрмәрдән энҗедәй очкыннар сибелә. Тирә-як
ап-ак , әйтерсең ак җәймә җәйгәннәр. Сөттәй ап-ак кар, ана кулындагы канәфер
чәчәкләре мәңгелек хәтер уты булып яна.

3 укучы: Һәйкәлләр, Һәйкәлләр… Бүген
шундый 13 меңнән артык Һәйкәл алдында 13 меңнән артык ананың башы иелә. Һәйкәлләр
исә Һаман өстәлә тора. Элек язарга ярамый иде алар турында. Язмадык. Әмма аңа
карап кайгы кимемәде. Чынбарлыктан качып буламы соң? Аларны

оныту-хәтер
дигән, халык хәтере дигән олы төшенчәгә хилафлык кылу булыр иде. Хәзер
җәмгыятебезне революцион үзгәртеп кору чорында, хәтернең, зиҺеннең тирәнәюе
аеруча мөҺим.

4 укучы: 1978нче елның апрелендә
Әфганстанда революция булды. Аны саклап калырга кирәк иде. Әфганстан
хөкүмәтенең үтенечен канәгатьләндерү йөзеннән бу илгә совет гаскәрләренең чикләнгән
контингенты кертелде.

Сугыш сугыш инде ул. Анда гомерләр өзелә, кан коела. Әнә шулай Һәйкәлләр арта.
Әниләр кара шәл ябына.

5 укучы: Әнкәй, Әнием, Инәй, Инәкәй,
Әнкәчем… Ил бурычын үтәгәндә Һәлак булган бөркеттәй кыю , асыл егетләрнең
әниләре, ничек яшисез сез бүген?

Әйтсәләр дә: барып тор син дип,

Дөньяның иң рәхәт җиренә,

Әйтер идем: кирәк түгел дип

Кайтам мин, дип, туган илемә.

Җы
р: ” Туган ягым каеннары.”

М.Имашев
көе, И.Юзеев сүзләре.

Туган
ягым каеннары калалар инде,

Озатыша
баралар инде,

Йөрәгемдә
яфракларын яралар инде,

Сагышларга,сагышларга
салалар инде.

Каеннарым
калмый Һаман чабалар инде,

Ерагая
аралар инде,

Киткән
саен якыная баралар инде,

Сагынудан,сагынудан
дәвалар инде.

Туган
ягым каеннары калалар инде,

Кемнәр
сөеп карарлар инде,

Гомерем
буе миңа таба чабарлар инде,

Кайталмыйча,кайталмыйча
калалмам инде…

1 укучы:
Әфганстан…

Кырыс
заман үзе сыный

Куркакларны,
батырны

Ирмен
дигән ир егеткәй

Көрәштән
баш тартырмы?

2 укучы:
Башлап киткән сүзебезгә

Өстәп
әйтик янә дә:

Күшедәге
туганнарын

Калдырырмы
бәладә.

Кызганырмы
алар өчен

Үзенең
газиз җанын?

Сөйгән
улын яу кырына

Озата
Яңа Маҗын.

3 укучы:

Озатты
Әфган иленә

Сау
әйләнеп кайт,диеп,

Ул
якта упкыннар тирән,

Ул
якта таулар биек.

4 укучы:

Ташлары
артына посып,

Сагалый
анда дошман.

Китте
егет…хәрби анты

Намусы
шулай кушкан.

5 укучы:

2014нче
елның 15 феврале, соңгы совет сугышчысы Әфганстан чиген атлап чыкканга -25 ел
була. Әйе, моннан нәкъ 25 ел элек 1987 нче елның 15 февралендә Брежнев башлап
җибәргән “тантаналы марш”тәмамлана.

6 укучы: Бу ил турында 80нче елда
күпчелек кеше дәреслекләрдән генә укып белә. Гомуми мәйданы 647км булган илдә, 1982нче
елда автомобиль юллары 18 мең чакрым, тимер юл бөтенләй юк. Менә шушы илдә
1978нче елның 27нче апрелендә Брежнев чоры идеологлары фикеренчә, милли-демократик
революция, ә чынында исә законлы властьны хәрби көчләр ярдәмендә бәреп төшерү
була.

73
яшьлек Брежнев хөкүмәттәгеләр белән киңәшләшеп тә тормыйча карар кабул итә. Бөтен
дөньяда тынычлык Һәм демократия өчен ару-талу белмәс көрәшүче Л.Брежнев Әфганга
совет гаскәрләре кертелү турындагы хәбәрне үзәк телевидение буенча шәхсән үзе
1979нчы елның 27 декбрендә хәбәр итә.

1 укучы:

Халык
коточкыч адымның асылын аңламый, чөнки икенче көнне үк Әфганстан темасы халыктан
ныклы корыч пәрдә артына яшерелә. Беренче белешмәләрдә үк 86 совет сугышчысы
башын салса да, Мәскәү куйган бурыч тормышка ашырыла.

1980
нче елда Әфган җирендә -1500гә,

1981
нче елда -1300гә,

1982
нче елда -2000гә якын совет сугышчысы Һәлак була, яраланучылар саны уннарча
меңгә җитә.

2 укучы:
1983нче
елда -1500гә,

1984нче елда -2400гә якын солдат кургаш кәфенлекккә төренеп кайта.

Җыр:
“Бөркет турында баллада”.

Сара Садыйкова көе,
Илдар Юзеев сyзләре

Хәбәр булып,
Килде болыт,
Кояш нурын каплады.
Давыл узды,
Оя тузды —
Бөркет дустын тапмады.
Ә баласы —
Күз карасы —
Сизмәде дә яшенне.
Ике канат,
Канап-канап,
Зур давылдан яшерде.

Очты бөркет,
Төште бөркет,
Йөрәгендә ярасы.
Яшь аралаш Елмая ул:
Югарыда — баласы.
Ә баласы —
Күз карасы —
Сизмәде дә яшенне.
Ике канат,
Канап-канап,
Зур давылдан яшерде

3 укучы:
Фәкать 1988нче
елның 15нче маенда чит илдән совет гаскәрләре чыгарыла башлый. Һәм , ниҺаять, 1989нчы
елның 15нче февралендә соңгы солдат чыга.

Брежнев
хөкүмәте башлаган “тантаналы марш”безнең халык өчен 15 меңгә якын кургаш табут,
36мең яралы, 312 хәбәрсез югалган солдат рәвешендә кайта.

4 укучы:

Татарстан
Республикасы бу сугышта — 257 егетен югалта. Ул егетләр илебезгә “кара
кызалаклар”дип телгә кергән йөк самолётларында кургаш табут эчендә кайтты. Гомерләре
чәчәк таҗлары шикелле

ачылып
кына килгән 15мең егетне ил буенча чәчеп йөргән “кара кызалаклар”, ”Әфган
казалаклары” була.

Җыр:”Әфганчылар
җыры”.

М. Круг.

Пришел
приказ — и по приказу мы встаем,
Взяв АКС садимся ночью в самолет.
В тот ранний час, когда земля вокруг спала
В Афганистан приказом воля занесла.

Афганистан — красивый горный дикий край,
Приказ простой — вставай, иди и умирай.
Но как же так ? Ведь на Земле весна давно,
А сердце режет, мечты и горести полно…

Афганистан — грохочет где-то пулемет,
Афганистан — вчера погиб мальчишек взвод,
Их командир, когда на этот снег упал,
«Россия-мать», — он перед смертью прошептал.

Мой друг упал — лицо красивое в крови,
Он умирал вдали от Родины-земли.
Смотрел с надеждой в голубые небеса
И все шептал: «Прекрасен наш Афганистан»

А кто прошел через огонь и через смерть
Домой пришел, его встречали мать, отец
И вспоминал о невернувшихся друзьях …
И все шептал : «Ну почему погиб не я ?!»

Афганистан — проклятый горный дикий край,
Приказ простой — вставай, иди и умирай.
Но как же так ? Ведь на Земле весна давно,
А сердце режет… горести полно…

Афганистан — проклятый горный дикий край,
Приказ простой — вставай, иди и умирай.
Но как же так ? Ведь на Земле весна давно,
А сердце режет, мечты и горести полно…

5 укучы:
Һәм бүген без
Зәй шәҺәре Һәм районыннан Әфган җирләрендә хезмәт иткән егетләрне искә төшерик.
Ни кызганыч, безнең якларга да кургаш табутлар кайтты. Шуларның
берсе-Бура-Киртә егете — Камил Хәбибуллин.

(Камил
турында истәлекләр сөйләнә). Әнисе МөнәздәҺә апага, әтисе Нурулла абыйга Камил
96 хат яза. Ул язган шигырь:

Сез әткәй- әнкәем

Кайсы йолдызлар астында.

Ә мин йөримен лә,

Әфганстан даласында.

Минем чәчем озын түгел

Икеләрдән үрергә.

Минем хатым бәхетле бит

Сезне китте күрергә.

Алдым нарат,куйдым кадап,

“Яфракларын” санап,

Күз керфекләрем бөгелә

Туган якларга карап.

Җырлар җырлап яуга бардым,

Күңелләрем басылды.

Шул яклардан кайтканнан соң

Сезгә хатлар язылды.

Хатым китте,үзем калдым.

Күпер төпләрендә утырып.

1 укучы:

Соңгы
сулыш. Соңгы тамчы каным.

Ят
туфракка, кыя ташка тама.

Зәңгәр
йолдыз нуры, бәхилләшеп

Сүнеп
бара мәчет манарада.

Кемнәрнедер
бик еш юксыналар,

Оныта
алмый интегәләр илдә.

Безне
искә алучылар булмас,

Еламаслар
сагынып безне бер дә.

2 укучы:

Мәскәү
шагыйре Виктор Верстаковның бу шигырь юлларын укыгач, Әфган җирендә якты җиҺан
белән хушлашучы солдат исеменнән тәкърарлаган мондый юлларны йөрәк кабул
итми.Юк, онытмый сезне Ватан, онытмый ана, онытмый авылым кешеләре.

3 укучы:

Бүген
тагын килдем каберең

Туфрагыңа
ачы яшь түгәм.

Баш
очыңда үскән яшь юкәне,

Төсең
итеп иркәлим,үбәм.

4 укучы:

Синең
җаның мәллә тургай сайрый,

Кыска
булды гомерең, җыр сыман.

Шатлыкларым
синең белән сүнде

Йөрәгемә
таудай моң сыйган.

Күптән
инде кайтты иптәшләрең,

Сау
калдырып әфган җирләрен.

…Яшь аналар иртә картаялар,

Чал
толымнар баса иңнәрен.

5 укучы:

Әйе ,таш
мин

Салкын,
җансыз,

Хиссез…

Тик
гади таш түгел

Мин —
мәрмәр.

Таулар
күкрәгеннән кубарылып

Һәйкәл
булдым батыр ирләргә.

Җыр:”Кичер
мине,әнкәй,гафу ит”.

1.Кайтамын дип хатлар язуыма
Коннәр тугел, айлар уттелэр,
Әмма юлларым сиңа илтмичэ,
Еракларга алып киттелэр.

КУШЫМТА:
Бер кайтмасам, әнкәй, бер кайтырмын
Утыңны сундермичә мине көт,
Сине көттереп тә, кайталмасам,
Кичер мине, әнкәй, гафу ит!

2.Көтәсеңдер, хат ташучы килсә
Кош теледэй сәлам бардыр дип
Хат булмаса, өмет итәсеңдер,
Иртәгә бәлки булыр дип.

КУШЫМТА:
3.Көтәсеңдер син, мин кайтыр дип
Тезелешеп кошлар кайтканда,
Балам диеп, ишек ачасыңдыр
Көзге жилләр тәрәз какканда

КУШЫМТА:
Юлга чыгам, әнкәй, кайтыр юлга
Утыңны сундермичә мине көт,
Шушы юлда тагын озакласам,
Кичер мине, әнкәй, гафу ит!

Шушы юлда тагын озакласам,
Кичер мине, әнкәй, гафу ит!

Кичер мине, әнкәй,
гафу ит!
Кичер мине, әнкәй,
гафу ит!

Алар
яудан кайтмый калды:

(Исемнәре
укыла)

Зәй
егетләре дә кемнәрнеңдер иминлеген яклап башларын салды. Барлыгы бу сугышта
167егет кат нашты, шулардан:

1.Сергей
Кухарев

2.Камил
Хәбибуллин

3.Марат
Фәйзуллин Һ.б. — кара табут эчендә кайтты.

Кичерә
күр , әнкәй язмыштан

Без
җиңел юл өмет итмәдек.

Үлем
килсә бастык йөзгә-йөз,

Чигенмәдек,
качып китмәдек.

Үзебезгә
тигән өлешне

Башкаларга
бүләк итмәдек

Үзебезнең
йөкне үзебез

Үтәселәр
идек күтәреп.

Җибәрмәде
әҗәл үткәреп…

(Бер
минут тынлык игълан ителә).

1 укучы:

Безнең
Югары Шепкә авылыннан да Әфган җирләрендә сугыш утын кичеп туган якларына
исән-имин әйләнеп кайткан егетләр бар.

Менә
алар: Р.Мингалин

А.Ишмәтов

М.Фәсхиев

Р.Зыятдинов

Р.Мөсәгыйтов Һ.б.

(Әфганчылар
үзләренең истәлекләре турында сөйлиләр).

Бию:
Солдатлар.

2
укучы:

Әфганстанның
комлы чүлләре, шәрә таш кыялары, Һәр яшеллектән ут сибәргә торган дошман —
болар берсе дә тиз генә онытылмас. Әле тормышның ямен, тәмен дә белмәгән
меңнәрчә егет Әфган җирендә батырларча Һәлак булды.

Без
аларны мәңге онытырга тиеш түгел!

Мәңгелек
дан аларга!

Мәңгелек
дан!!!

Җыр:”Солдатлар”җыры.

Фәтхерахман
Әхмәдиев көе
Роберт Әхмәтҗанов сүзләре

Озатып вокзаллар
каршында
Маңгайдан үптеләр аналар
Тузанлы юллардан үттеләр
Дөньяны күрмәгән балалар

Балалар керделәр утларга,
Балалар сүз бирде тупларга.
Күпләре, төренеп шинельгә,
Калдылар еракта йокларга.

«Балалар, торыгыз, балалар,
Ашыгыз суына табында…»
Ничә ел тормыйлар балалар
Иделдә һәм Дунай ярында…

Уятма, йокласын, син, ана,
Айларны, елларны санап бар:
Күңелдә һаман яшь, гел бала —
Кайтмаган солдатлар, солдатлар

Ана ул йокламый, сабые
Юрганын ачса да уяна.
Аналар йөрәге шикелле
Мәйданда мәңгелек ут яна.

Аналар йөрәге шикелле
Ут яна, уйлана, талпына.

Аналар хәтере
шикелле
Җил йөри курганнар артында

Тәмам.

Источник

“Әфган кызалаклары”.

Әфганстаннан совет гаскәрләре чыгарылуга 19 ел тулуга багышланган сбор сценариесе.

Максат: Әфган сугышы, аның асылы белән тирәнтенрәк таныштыру, Әфганстанда хәрби хезмәттә булган егетләргә карата хөрмәт хисләре тәрбияләү.

Кулланылган әдәбият: Вахит Имамовның “Әфган кызалаклары”, Әхәт Гаффарның “771 аршын җир”, Әфган сугышының хәтер китаплары.

План.

1. Исәнләшү.

2. Игътибарлылыкка уен.

3. Россиянең Әфганстанда 10 еллык хәрби хәрәкәтләр алып баруы турында сөйләү. Әңгәмә.

4. Якташ Әфганчы егетләребез белән танышу, аларны хөрмәтли белү күнекмәләренә ия булу.

5. “Әфган кызалаклары”.

6. Хәрби хәзерлек буенча конкурслар үткәрү.

7. Йомгаклау. Дружина җырын җырлап саубуллашу.

1 нче укучы:

Ярдәм сорап күп килделәр безгә

Барсына да бу ил булышты…

Тик беләсе иде.

Без соң тагын

Кайсы илгә күпме бурычлы.

“Интернациональ бурыч”, дидек,

Әллә нәрсә итеп сөйләдек.

Бурычтырмы…

Нигә меңәрләгән

Кеше җаны белән түләдек?!

Япь-яшь кенә килеш күпме гарип-

Аналарның йөрәк түзерме?!

Бурыч түләр өчен егетләрнең

Аяк –кулы кирәк идеме?!

Илдә нигә кадерсезләнделәр,

“Бурыч” түләде бит алар да?

Ахыр чиктә йөрәкләре нигә

Граната булып ярыла?!

“Интернациональ бурыч” имеш,

Табалмадык шуннан башканы.

Ил “бурычы” булып,

Әсирлектә…

Газап чигә кемнең башлары?!

Тагын кемгә күпме “бурычлы” без,

Нигә белми халык?

Бүгенге

Яңа буын егетләре үсә-

“Бурыч” түләр өчен түгелме?!

Хәрби кием кигән егет Луиза Батыр- Болгариның Равил Фәйзуллин сүзләренә язылган “Кичер кайта алмавымны” җырын башкара.

Язмышымны белми

Озак көткәнсеңдер.

Кайтыр, диеп,

Өмет иткәнсеңдер.

Илгә кайтасылар

Килми идеме соң?

Гомер киселүен

Тели идемме соң?

Кушымта:

Кичер, әнкәй, мине,

Кичер, әнкәй, кичер!

Яу кырыннан

Кайта алмавымны…

Кичер, әнкәй, кичер

Чит ил туфрагында

Мәңгелеккә

Ятып калганымны…

Сугыш фаҗигасен

Онытмасын еллар.

Язмышлары миндәй-

Миллионнар!

Барсын илгә бирдем,-

Күпме көчем булды.

Һәлак булуым да

Халкым өчен булды.

Кушымта: шул ук.

Алып баручы: Игътибар иткәнсездер безнең бүгенге кичәбездә сүз моң, сагыш, югалту ачысы һәм батырлык турында булачак. Быел 2008 нче елның 15 нче феврале- соңгы совет сугышчысы Әфганстан чиген атлап чыкканга – 19 ел. Әйе, моннан нәкъ 19 ел элек 1989 нчы елның 15 нче февралендә Брежнев хөкүмәте башлап җибәргән “тантаналы марш” тәмамлана. Хәер тәмамлана микән? Гомумән ни өчен әфган җиренә совет сугышчыларын кертәләр һәм ул чорда бу ил нинди булган соң?

2 нче укучы: Әфганстан. Бу ил турында сиксәненче елларда күпчелек кеше мәктәп дәреслекләрендәге кыска параграфлардан гына укып беләләр. Гомуми мәйданы 647 км булган илдә әле 1982 нче елда да автомобиль юллары нибары 18 мең чакрым тәшкил итә. Илдә тимер юл бөтенләй юк. 16 миллион халыкның зур күпчелеге ярымкүчмә тормыш алып бара. Төп һөнәре-терлекчелек. Кеше хакын тиеннәр белән генә бәялиләр. Нигездә феодализм чорында яшәгән дәүләткә капиталистик мөнәсәбәт кереп кенә бара.

3 нче укучы: Менә шушы илдә 1978 нче елның 27 нче апрелендә милли демократик революция, ә чынында исә законлы властьне хәрби көчләр ярдәмендә бәреп төшерү була.

4 нче укучы: Бөтен дөньяда тынычлык һәм демократия өчен ару-талу белмәс көрәшүче Л.И.Брежнев Әфганстанга совет гаскәрләре кертелү турындагы хәбәрне үзәк телеведение буенча шәхсән үзе 1979 нчы елның 27 нче декабрендә игълан итә. Халык котычкыч адымның асылын аңламый, чөнки икенче көнне үк Әфганстан темасы матбугат һәм халыктан корычтай ныклы пәрдә артына яшерелә.

5 нче укучы: 1980 нче елда Әфганстан җирендә- 1500 гә,сиксән бердә- 1300гә, ә сиксән икедә- 2000 гә якын совет сугышчысы һәлак була, яраланучыларның саны уннарча меңгә җитә.

1982 нче елда Брежнев вафат була. Тик аннан соң идарә иткән Юрий Андропов, аннары Константин Чернинко да Әфган җирендәге канлы яуны туктатмыйлар. 1983 нче елда- 1500 гә, сиксән дүрттә — 2400 гә якын совет сугышчысы туган туфрагына кургаш кәфенлеккә төренеп кайта. Ләкин ил башлыклары акылга килмиләр, ярымфеодаль, ярымкапиталистик дәүләткә социализм системасын көчләп күчереп утырту тәҗрибәсен дәвам итәләр.

6 нчы укучы: Фәкать 1988 нче елның 15 нче маенда гына чит илдәге гражданнар сугышыннан совет гаскәрләре чыгарыла башлый, һәм, ниһаять, 1989 нчы елның 15 нче февралендә соңгы совет солдаты Әфганстан чиген атлап чыга.

7 нче укучы: Брежнев хөкүмәте башлаган “тантаналы марш” безнең халык өчен 15 меңгә якын кургаш табут, 36 мең яралы, 312 хәбәрсез югалган солдат рәвешендә әйләнеп кайта. Бу сугыш безнең ил өчен 60 миллиард сумлык акланмаган һәм кирәксез чыгым булып әверелә.

Татарстан Республикасы әфган сугышында 257 егетен югалтты. Ул егетләр илебезгә “кара кызалаклар” дип телгә кергән йөк самолетларында кургаш табут эчендә кайтты. Гомерләре чәчәк таҗлары шикелле ачылып кына килгән 15 мең егетне ил буенча чәчеп йөргән “кара кызалаклар”. Әфган “кызалаклары”……

Алып баручы:

Әфганстан, ташлы туфрагыңа

Ятып калды тәнем мәңгегә.

Мәңгелеккә ятып калганына

Гаепле соң хәзер кем генә?

Әнкәемнең ап-ак чәчләренә

Гаепле соң хәзер кем генә?

(“Солдатлар” җыры Р. Әхмәтҗанов сүзләре, Ф. Әхмәдиев көе яңгырый. Бер төркем егет җырлый – җырлый чыгып китә, кызлар, кулъяулык болгый-болгый, аларны озатып кала.)

Алып баручы:

Тын кал, иптәш!

Зур сынаулы еллар килгән чакта

Беленә икән кемнең- кемлеге.

Бер минутлык тынлык белән

Искә алыйк бүген без сезне.

Шулар хөрмәтенә 1 минут тынлык.

Укучылар, Әфган сугышында һәлак булганнар истәлегенә һәйкәл һәм мәңгелек ут янында чәчәкләр куялар).

8 нче укучы:

Күпме утлар-сулар кичмәдек без

Кемнәрнеңдер җирдә хакын хаклап.

Туган илне сөю- сагнуларны

Йөрәк түрләрендә генә саклап.

Тарлавыклар, кыя-кичүләр

Төштәгедәй хәтерләрдә калды.

Газиз гомерләрне кыя-кыя

Өстебезгә үлем уты яуды.

Тир, каныбыз белән сугардык без

Чит-ят җирне, ялган хакны без хаклап.

Кемнәрнеңдер иминлеген яклап

Башны салдык. Без бит бары солдат.

А.Б.: Хәлим, Ринат! Сез Әфганстан сугышында солдат бурычын намус белән үтәдегез. Безнең максат әфганчы якташлар белән очрашу иде. Нәрсәләргә игътибар итәргә кирәклеге турында сезнең укучыларга әйтер сүзләрегез бардыр. Сүзне үзебезнең төбәктә туып-үскән, хәзерге вакытта Югары – Аты авылында яшәүче әфган сугышында катнашкан Вилданов Хәлим һәм Нуриев Ринатка бирәбез .

9 нчы укучы: (егет).

Таулар-кыяларны кичәбез без,

Фляга буш. Корсак-шулай ук!

Ком шытырдый тешләр арасында

Ач буламы солдат? Солдат – тук!

Бердәнбер юл-алга солдат өчен

Чигенү юк! Соңгы сулышта

Тәмугына барып керәчәк ул,

Ватан кушса әгәр, ил кушса…

10 нчы укучы: (егет).

Кабул өсләрендә йолдыз яна

Минем белән бәхилләшкән сыман.

Нигә соң мин туган илдә түгел,

Чит туфракка ятып күзем йомам?

Соңгы сулыш. Соңгы тамчы каным

Ят туфракка, кыя ташка тама.

Зәңгәр йолдыз нуры бәхилләшеп,

Сүнеп бара мәчет- манарада.

Сүнә йодыз. Туган илдәй ерак.

Яшьле күзем белән калам озатып.

Бәхилләшәм якты дөнья белән.

Чит-ят җирдә, салкын карга ятып.

Җыр: “Ышанмыйм”.

Ана:

Бүген тагын килдем кабереңә

Туфрагыңа ачы яшь түгәм.

Баш очында үскән яшь юкәне

Төсең итеп иркәлим, үбәм.

Синең җаның мәллә — тургай сайрый.

Кыска булды гомерең, җыр сыман.

Шатлыкларым синең белән сүнде,

Йөрәгемә таудай моң сыйган.

Күптән инде кайтты иптәшләрең,

Сау калдырып әфган җирләрен.

…Яшь аналар иртә картаялар,

Чал толымнар баса иңнәрен.

11 нче укучы:(егет)

Кичерә күр, әнкәй язмыштан

Без җиңел юл өмет итмәдек.

Үлем килсә бастык йөзгә-йөз,

Чигенмәдек, качып китмәдек.

Үзебезгә тигән өлешне

Башкаларга бүләк итмәдек

Үзебезнең йөкне үзебез

Үтәселәр идек күтәреп.

Җибәрмәде әҗәл үткәреп…

Җыр: “Әфганстан”.

Алып баручы: Исән кайткан “әфганчылар” арабызда яши. Алар завод- фабрикаларда эшли, өйләнә, балалар үстерә. Ләкин аларның берсе дә сугышта алган орден-медальләрен тагып урам буйлап йөрми. Алар бер үк вакытта игътибар да, астыртын гына өнәмәү дә тоя. Шуңа күрә күңелләрендә һаман ышаныч юк.

Ә төннәрен кабат-кабат шул сугышны төшләрендә күрә. Аларның хәтерендә бүген дә меңәрләгән автомашиналар яна, дуслары, полкташлары һәлак була. Сүзне Арча районы Орнашбаш авылы егете Гумеров Фәриткә бирәбез.

Алып баручы: Безнең әфган сугышын онытырга хакыбыз юк.

Чит-ят җирдә киләчәкне раслап,

Башын салды япь-яшь кыю солдат.

Халык хәтереннән һичберкем дә

Юа алмас аны, юа алмас.

Батырлык. Бу купшы сүз түгел,

Хәтерләрдән тиз җуела торган.

Мәгънә — асылында мәңгелеккә

Күңелләргә — җанга уела торган.

А.Б.: Ватанны саклау гомер-гомергә ир-егетләрнең бурычы. Шуны истә тотып хәрби – хәзерлек дәресләрендә безнең мәктәптә хәрби – патриотик тәрбиягә зур игътибар бирелә. Ватанны саклаучыларны хәзерләү максатында Ватаныбыз турында белемнәребезне арттырабыз. Төрле конкурсларда катнашабыз. Яңалыклар белән таныштырыла. Хәзерге вакытта Армия тормышында төрле үзгәрешләр бара. Бүген дә сезнең алда конкурслар күрсәтергә планлаштырдык.

Конкурсларның ничек барганын билгеләү өчен жюри составы билгеләнә. Жюри составына озак еллар хәрби — хәзерлек дәресләрен алып барган Россия Федерациясе халык мәгарифе отличнигы Илсум Хакимович, кунагыбыз Гумеров Фәрит, Вилданов Хәлим чакырыла.

1 нче конкурс: Медицина ярдәме күрсәтү.

Кул астындагы әйберләрне файдаланып кан киткәндә беренче ярдәм күрсәтү.(Беләзектән кан китә). Син нишләр идең?

Кирәкле әйберләр(бинт, жгут, кәгазь, ручка, этикетка язылырга тиеш).

Сөяк чыкканда, буын тартылганда (бинт, карлы пакет).

Беләк сөяге сынганда врачка кадәр 1 нче ярдәм.

Кирәкле әйберләр (катыргы кисәге, карлы пакет, бинт, косынка, аналгин.)

2 нче конкурс: Автомат сүтеп җыю.

3 нче конкурс: Отжимание.

4 нче конкурс: Противогаз киеп билгеле бер араны әйләнеп килергә.

Конкурслардан соң җиңүчеләргә бүләкләр бирелә.

Җыр: “Солдатта булган диләр”.

А.Б. Әкрен генә җилләр исә,

Ел артыннан еллар үтә,

Ә халыкта тик бер теләк,

Гүя бердәм сулыш:

Мәрмәр һәйкәлләр каршында,

Яшьле күзләр карашында

Катгый таләп:

Җирдә кабат

Кабынмасын сугыш!

Дөньялар гел тыныч булсын,

Кояш һаман көлеп торсын,

Фирүзәдәй саф күк йөзен

Капламасын болыт.

Гомере булсын балаларның,

Нурлы йөзен аналарның

Кара кайгы көйдермәсен

Кара ялкын булып.

Күгәрченнәр очсын уйнап,

Дуслык йөрсен илләр буйлап,

Зәңгәр күктән, үлем түгел,

Нурлар яусын җиргә.

Яшьләр, кулга кул алышып,

Хезмәттә, җырда ярышып,

Килер көннәр каршысына

Атласыннар бергә!

Источник

А.б: Хәерле көн барыгызга да. Кадерле Ватан сакчылары, гаярь егетләр! Сез барда ил
хур булмас. Тикмәгә генә халык: “Кадак даганы саклый, дага юрганы саклый, юрга
батырны саклый, батыр Ватанны саклый” – дип әйтмәгәннәр.
Кешелекнең көчле, егәрле
Кавемнең бер вәкиле бит син.
Беләгеңнән көч, йөрәгеңнән
Куәтегәр китмәсен.
Сезнең янда гына без акыллы
Сезнең янда гына чибәрләр.
Солдат булган өчен генә түгел
Көндә кирәк илгә егетләр.
Сугыш… Нинди авыр , ,шомлы сүз бу!Сугыш ничә миллион кешенең гомерен
өзгән,күпме баланы ятим иткән,аналарны тол калдырган.
.
Сугыш, сугыш… Кемнәрнең язмышына кагылмаган да, кемнәрнең башларына кайгы, күз
яше, хәсрәт китермәгән ул. Кешелек дөньясы, сугышлардан ачы сабак алып, җир
йөзендә мәңге тынычлык, бәхет өчен көрәшергә тиеш.
Сугыш …Кыска гына сүз, ә мәгънәсе бик куркыныч.                                 Бөек Ватан
сугышы ,Әфган,Чечня сугышлары кебек кан коюлар кешелек  дөньясында иң
соңгысы булсын иде.
Гаиләдә ир бала туа… Нинди шатлык! Ана! Син үзеңә һәм Ватаныңа ир бала бүләк
иттең! Ул бала һәр икегезгә дә тугрылыклы, шәфкатьле булырга тиеш.Һәр ир бала,
вакыты җиткәч, Ватан каршында үзенең бурычын үтәргә тиеш.
Әнкәй елый, әнкәй елый
Әнкәй елый көзҗиткәч.
Елама, әнкәй, көз җиткәч
Кайтырбыз вакыт җиткәч. Бию бәләкәйләр
А.Б: Үткән тормышыбызда мәңге онытылмас, йөрәккә кан белән язылган вакыйгалар
байтак. Шуларның берсе – Әфган сугышы. Бу сугыш беткәнгә инде 25 ел узды. Әмма
аның хатирәләре; тауташларында башын салган совет сугышчылары һичкайчан
онытылмаслар. 15 – февральӘфганстан җирендә һәлак булган сугышчы
интернационалистларны искә алу көне. Әйе, әфган сугышын онытырга хакыбыз юк.
Анда совет халкының 15 меңләп гүзәл улының чәчәктәй гомере киселде. Ә Татарстан
Республикасы 257 егетен югалткан. Безнең авылдан әфган сугышында 5 егетебез
катнаша. Шуларның дүртесе:
Әхметшин Мөхтәр,
Кәримов Чулпан,
Ханиев Фирдәвес,
Исангильдин Фәрит
исән –имин туган авылларына кайту бәхетенә ирешәләр, ә Шәйдуллин Илшат
кайтканнан соң, сугышта алган яраларыннан вафат була.
Алып баручы кереп китә.
1,2,3,4,5 чыгыш ясыйлар
Камалетдинова
Каримова
Фазлыева
Исангилҗдина
Галеева сөйли һәм портретны тумбога куя
1,2,3,4,5 кереп китәләр
Җыр Фазлыева Элҗмира “Кичер, әнкәй кайта алмавымны ”
А.б.
Европаның төрле почмагында
Кыелдылар япь яшь гомерләр
Безнең арттан күпме кала калды Чит – ят җирдә  изге каберләр.
Кайтмаса туган якларына,
Калсалар да чит ят җирләрдә
Алар һаман хәтер түрендә,
Исәннәрнең изге җырында.
А.б. Каһәрләнгән нокта. .. Әфганстан… Ни бары 18 20 яшькә җитеп, бер тапкыр да
керләнергә – тапланырга өлгермәгән сөлектәй егетләрнең матур сыйфатларын, якты
хыялларын санап бетреп кенә буламыни?!
Әй, син кахәрләнгән, аяусыз Әфганстан!… Синең канлы чүлләреңдә, шәрә ташларыңда
бу дөньяга яшәргә дип килгән меңнәрчә яшь егетнең гомерләре киселде. Гадел
булмаган бу сугыш корбаннары әнә шул япьяшь егетләр.
Ә Татарстан Республикасы 257 егетен югалткан.Безнең Лениногорск шәһәре һәм
районыннан бу аяусыз сугыш 10 сөлектәй егетнең гомерен алып китте:
5. Гараев Рафик Мансур улы
2. Гарифуллин Минислам Минихан улы.
7. Зарипов Әнис Давис улы.
8. Игнатьев Сергей Васильевич.
3. Плешаков Геннадий Алексеевич.
10. Стулов Евгений Николаевич.
4. Станюков Сергей Викторович.
9. Фаррахов Эраст Ранас улы.
1. Шайдуллин Ильшат Сәгыйть улы
6. Ершов Сергей Михайлович.
      Җыр Каримова Гүзәл
А.Б. Батырлык. Бу купшы сүз түгел,
Хәтерләрдән тиз җуела торган.
Мәгънә асылында, мәңгелеккә
Күңелләргә җанга уела торган
Кайсы тауның ташларыннан икән
Батырлыкка һәйкәл куясы?
Чорлар җиле ташларны да уя,
Тик мәңгелек хәтер кыясы!
Батырлык дип күпме сөйләп йөрмик,
Күпме аны күккә күтәрмик,
Ише бармы бөеклекнең солдат
Кылган батырлыкка тиңләрлек?
Әйе, солдат биргән антына тугры калып, иле кая кушса, шунда хәрби бурычын үти.
Чехословакиядә, Мурманск шәһәрендә, Чечня җирендә хәрби бурычларынүтәгәндә
һәлак булган һәм имгәнгән егетләребез бар. Болар:
Сәхәпов Әлфис Гыйльметдин  улы
Мингазов Мәгъмүр Мияссәр улы
Сәетгәрәев Ренат Ягъфәр улы
(Каримова З., Гумерова З. Ямаева Г. чыгалар һәм сүзләрен сөйлиләр.Гумерова З. Һәм
Ямаева Г. портретларын тумбочкага куялар. 1 сыйныфлар чәчәк куялар).
А.Б
Мин зиратка керәм,
Алда каберлекләр… Берәү, икәү, өчәү…, егерме …
Тукта Кызыл йолдыз куелганы
Солдат каберлеге тугелме?
Яшь агачлар үсә өстенә
Ак чәчәчкле венок куелган.
Ә исеме җуелмаслык итеп
Мәрмәр ташка тирән уелган.
Якынрак килеп укыйм,
Дулкынлана минем йөрәгем.
Мондый тыныч көндә ник үлде икән? –
Мин ни уйларга да белмәдем.
Еллар үтү белән күп вакыйгалар хәтердән җуела . Әмма без хәрби бурычларын
үтәгәндә һәлак булган егетләребезне онытырга тиеш түгелбез. Үлгәннәр хәтере
исәннәрдә яши. (Бер минутлык тынлык игълан ителә.)
А.Б
Дөньяда нинди көч гапгади кешеләрне батырлыкка илтте икән?
Батырларның бөеклеге нәрсәдә?
Сугыш кырында үлем белән күзгә күз очрашканда калтырап төшмәс өчен, палач
балтасы астына баш салганда елмаер өчен нинди көч кирәк?
Мондый көчле рухлы егетләрне гап гади әниләр ничек тәрбияләп үстерде икән?
(Бию. Зур кызлар)
А.Б. Ә хәзер кичәбезгә килгән кунаклар белән таныштырып китим әле……
Аларның да безгә үйтәсе килгән сүзләре бардыр. А.Б. Еллар уза, дөньяга яңа буын килә. Әмма канкойгыч сугышлар турында беребезнең
дә онытырга хакы юк!
Әфган, Чечня һәм башка җирләрдә һәлак булган, хәбәрсез югалган якташларыбыз,
армия сафларында хезмәт иткәндә яшь гомерләре вакыксыз өзелгән егетләребез,
әтиләребез, туганнарыбыз алдында баш иябез.
Очрашу кичәбезне шуның белән тәмамлап, безнең чакыруыбызны кабул тиеп мәктәпкә
ктлгәннәре өчен ……..     зур рәхмзтебезне  белдерәбез. Алдагы көннәрдә дә элемтәне
өзмәсәк иде. Сезгә саулык сәламәтлек, шәхси тормышыгызда гаилә бәхете, иминлек
телибез. Шушы очрашу истәлеге итеп, кечкенә генә бүләгебезне кабул итеп алыгыз. Сау
булыгыз!

Источник

раслыйм

МБГББУ “Иске Кыязлы урта

гомуми белем бирү мәктәбе” директоры

______________ /М.Ф. Мөдәрисов

Татарстан Республикасы Аксубай муниципаль районы

Иске Кыязлы урта гомуми белем бирү мәктәбе

(Совет гаскәрләренең Әфганстаннан чыгарылулары уңаеннан үткәрелгән ватанпәрвәрлек дәресе )

Класс сәгатен төзеде: педагог-оештыручы Гыйльметдинова Алсу Галимҗан кызы

Төзеде : Гыйльметдинова А.Г.

I кв. категорияле педагог-оештыручы

Иске Кыязлы – 2014 ел.

Максат:

Әфган сугышы, аның асылы белән таныштыру, хезмәт кешеләрен олылау.
Әфганстанда хәрби хезмәттә һәлак булган ир-егетләрне искә алу.
Укучыларда әти-абыйларына карата горурлык, ватанпәрвәрлек хисе тәрбияләү.

Җиһазлау: компьютер, проектор, Power Point программасында эшләнгән призентация, Әфган сугышында катнашкан райондашларның фотосурәтләре, магнитофон, Зиннур башкаруында “Әйләнеп кайта алсам” җыры яздырылган кассета, интернеттан алынган “Әфган юлы” документаль фильмы, Әзһәр Зәйнетдинов «Тәмугтан репортаж» китабы, конверт белән хатлар.

“Кайсы тауның ташларыннан икән

Батырлыкка һәйкәл куясы!”

“Ил өстендә бөтерелеп

Йөрсә хәвеф-хәтәр,

Бу инде “батырларча…” дип

Килгән соңгы хәбәр”.

“Батырлык, дип күпме сөйләп йөрмик,

Күпме аны күккә күтәрмик,

Ише бармы бөеклекнең солдат

Кылган батырлыкка тиңләрлек?”

2) Ярдәм сорап күп килделәр безгә

Барысына да бу ил булышты.

Тик беләсе иде –

Без соң тагын кайсы илгә күпме бурычлы?

Интернациоаналь бурыч дидек

Әллә нәрсә итеп сөйләдек

Бурычтырмы…

Нигә меңәрләгән

Кеше җаны белән түләдек?!

Япь-яшь кенә килеш күпме гарип

Аналарның йөрәк түземме?

Бурыч түләр өчен егетләрнең

Аяк-кулы кирәк идеме?

Илдә нигә кадерсезләнделәр

Бурыч түләде бит алар да.

Ахыр чиктә йөрәкләргә нигә

Граната булып ярыла?!

Интернациональ бурыч имеш

Табалмадык шуннан башканы

Ил бурычы булып, әсирлектә

Газап чигә кемнең башлары.

Тагын кемгә, күпме бурычлы без

Нигә белми халык?

Бүгенге яңа буын егетләре үсә

Бурыч түләр өчен түгелме?

(Х.Әюп. Интернациональ бурыч)

Луиза Батыр-Болгариның Равил Фәйзуллин сүзләренә язылган «Кичер кайта алмавымны» җыры башкарыла.

…Төн үтә, таулар артына

Тулган ай бата;

Татарстан кырларында

Язгы таң ата.

Татарстан, Татарстан!

Бөек Ватанның

Бөтен милләтләре сине,

Бу язгы таңның

Чык кунган чәчәкләредәй,

Якын күрәләр,

Синең бәхетеңне даулап,

Утка керәләр.

Көрәшләрдә алган даның

Ул – Ватан даны;

Халкың түккән ялкынлы кан

Ул – Ватан каны.

Даныңны, утлы каныңны

Таптатмас өчен,

Ватан кояшы – юлбашчы

Туплый ил көчен…

Фатих Кәрим (“Идел егете” поэмасыннан өзек).

1) Хәерле көн, хөрмәтле кунаклар, укытучылар, укучылар! Без бүген залга Ватанны саклаучылар көнен һәм рус гаскәрләренең Әфганстаннан чыгарылып бетүгә 25 ел булуны билгеләп үтәргә җыелдык.

2) Без якташларыбызның батырлыгына яңадан бер кабат сокланыр, аларга дан һәм мәдһия җырлар өчен, аналарның түземлеге һәм сабырлыгы алдында баш ияр өчен, бу залга җыелдык.

1) Шушы бәйрәмгә үзебезнең якташларыбызны, төрле елларда хезмәт итүчеләрне чакырдык. Алар арасында Әфганстанда хезмәт итүчеләр дә, хәрби-диңгез флотында, Чечняда тынычлык урнаштыруда катнашучылар да. бар.

2) Игътибар иткәнсездер безнең бүгенге кичәбездә сүз моң, сагыш, югалту ачысы һәм батырлык турында булачак. 2009 елның 15 феврале – соңгы совет сугышчысы Әфганстан чиген атлап чыкканга 25 ел.

1) Әйе, моннан нәкъ 25 ел элек, 1989елның 15 февраленда Брежнев хөкүмәте башлап җибәргән “тантаналы марш” тәмамлана. Хәер тәмамлана микән? Гомумән ни өчен әфган җиренә совет сугышчыларын кертәләр һәм ул чорда бу ил нинди булган соң?

— Солдат сугышны сайламый һәм аны игълан итми. Солдат халык һәм Ватан алдындагы бурычын гына үти. Аның каһарманлыгы, батырлыгы, Ватанга ихтирамы нәкъ әнә шунда күренә. Әфганстан иленә совет гаскәрләрен кертелү турындагы хәбәрне 1979 елның 27 декабрендә үзәк телевидение аша Леонид Ильич Брежнев хәбәр итә.

Беренче бәрелешләрдә үк 86 совет сугышчысы башын сала.

СЛАЙД №6 (1980-1984).

1980 елда Әфганстан җирендә – 1500 гә,

1981 дә – 1300 гә,

1982 дә – 2000 гә якын совет сугышчысы һәлак була, яраланучыларның саны уннарча меңгә җитә.

1983 елда – 1500 гә,

1984 тә — 2400 гә якын совет сугышчысы туган туфрагына цинк табутта кайта.

Фәкать 1988 елның 15 маенда гына чит илдәге гражданнар сугышыннан совет гаскәрләре чыгарыла башлый. Ниһаять, 1989 елның 15 февралендә генә соңгы совет солдаты Әфганстан чиген атлап чыкты. 9 ел 51 көн буена барган сугыш булды бу җирдә.

— Укучылар, әйдәгез хәзер шушы беркемгә дә кирәкмәгән каһәрле сугыш турында видеоязма крап үтик.

СЛАЙД №7 (“Әфган юлы”).

(укучыларга интернеттан алынган“Әфган юлы” исемле 6 минутлык документаль фильм күрсәтелә. Сайтның адресы: http://mmg-kgb.ucoz.ru)

Бу сугыш безнең халык өчен 15 меңгә якын кургаш табут, 50 мең яралы, 312 хәбәрсез югалган солдат рәвешендә әйләнеп кайтты.

Исән кайтканнар мәңге төзәлмәс күңел җәрәхәте алды. Татарстан Республикасы Әфганстан сугышында менә дигән 257 егетен югалтты. Бу аяусыз сугыш Аксубай районын да читләтеп үтмәде: бездән киткән егетләрнең -сы Әфган тауларында башын салды. Аларның исеме безнең күңелләрдә мәңге сакланыр.

А-1) Нинди кыска гомер, 20 яшь

Җиңү мизгеленә бетте сыеп

Нигә үлем белән түләргә соң

Исемеңне тик калдыру өчен

Мәңгелеккә хәтерләргә уеп?

А-2) Юк, батырлык очрак кына түгел

Кемнәрнеңдер өлешенә тигән

Ватан төшенчәсе солдатка ич

Ата-баба җире, туган туфрак

Ана теле, сөте белән иңгән.

А-1) Шушы соңгы сынау мизгелендә

Тормаган ул хәтта үзен аяп,

Изге антын үтәү өчен газиз

Гомрең биргән солдат — илгә маяк!

Җыр «Ышанмыйм»

1) Әйе, Әфганстанга киткән байтак егетләрне көтеп ала алмадык. Ул егетләр әле бик
яшь кенә булсалар да ата-аналарының йөзенә кызыллык китермәделәр.

2) Безгә хәзер яңа гасырда җир йөзендә тынычлык урнашсын, җитәкчеләребез төпле фикергә килсен дә, балалар сугыш афәтен күрмәсен дин кенә телисе кала.

Шуңа сөеник, исән кайткан солдатлар арабызда яши. Әфган егетләре… Аларны тикмәгә генә шулай атамыйлар. Чөнки алар туган илгә кайткач та әфган егетләре булып калдылар. Алар ут-суны кичеп, язмышларына төшкән авырлыкларны, сынауларны бергә җиңеп чыгып, биредә дә бер-берсе белән элемтәне өзмәделәр. Әфганчылар союзы барлыкка килде.
Тормыш дәвам итә. Әфганчылар завод-фабрикаларда, туган авылларында эшлиләр, өйләнеп балалар үстерәләр. Безнең яктан да лачындай егетләргә Әфган җирен, корал тотып утка керергә, иксез-чиксез океаннарны, күкләрне гизәргә туры килде.

1)Авылдашларыбыз

Аминов Шамил Гомәр улы

Валиуллин Фидаиль Рәшит улы

Гыйззәтуллин Гомәр Әсхат улы

Гыйззәтуллин Шәүкәт Әсхат улы

Гәрәев Әхат Бари улы

Зәйдуллин Мулланур Фатыйх улы

Кыямов Әнәс Сруртдин улы

Сафиуллин Рәфис Абдулла улы

Сөләйманов Искәндәр Вәли улы

Нуриев Таһир Сәмигулла улы

Муллин Андрей Николаевич

Мөдәрисов Рифкать Сәмигулла улы

Хәлиуллин Госман Әһлиулла улы

Шәйхетдинов Камил Мансур улы

Шәйхетдинов Әмирҗан Минзәки улы

Шәйхетдинов Рафаэль Зөфәр улы

Шафигуллин Рамил Хабибулла улы

Морадыймов Исмәгыйль Миншакир улы

сүзне батыр ир-егетебез ___________________________________________- гә бирик.

сөйли. Укучылар сорауларына җаваплар бирә.

(концерт номеры)

Изге җиребезне илбасарлардан саклап калган, аның иминлеге өчен гомерен дә кызганмаган Ватан сугышы каһарманнары, Әфганстан җирендә сугыш кырында һәлак булган, хәбәрсез югалган якташларыбызның истәлеге алдында баш иябез.

(1 минут тынлык)

Магнитофоннан Зиннур башкаруында “Әйләнеп кайта алсам”

җыры тыңланыла.

— Әфган җырлары – ул хәрби намусның һәм кайгы-хәсрәтнең тере елъязмасы. Әфганстанның көйгән җирләрендә туып, магнитофон тасмаларында, куен дәфтәрләрендә күченеп йөреп, соңыннан әфганчыларның “гимнына” әверелгән.

Бу җырларда искиткеч шәфкатьле көч бар. Алар көчсезләргә көч бирә, югалып калганнарда ышаныч арттыра.

Бер укучы Тәкыя Шәрипованың “Ана өмете” шигырен яттан сөйли.

СЛАЙД №16 (Шигырь).

Чирек гасыр гомер узса да,

Хәбәр көтә ана улыннан.

Өмет итә, бәлки кайтыр, дип,

Күзен алмый киткән юлыннан.

Йокысыз үткән озын төннәрдә

Улы белән һаман сөйләшә,

Шатлык-кайгыларын уртаклаша,

Киңәшләшә, дәшә, серләшә.

Көтә-көтә кара чәчләренә

Ап-ак булып карлар яуса да,

Чиксез авыр сагыш газабыннан

Йөрәгеннән каннар тамса да,

Көтә һаман улын, йөрәгендә

Пыскып яна өмет чаткысы,

Иртәгәге көндә булыр сыман

Куанычы, көткән шатлыгы.

— Әйе, уллары цинк табутларга “төренеп” кайтса да, әти-әниләре күңелләре белән гомер буена газизләрен олы юлга карап, күзләрен алмыйча көтә. Юлда чит-ят кеше күрсә дә, аларга газизләреннән хәбәр киләдер кебек тоела. Әфган сугышында һәлак булганнарны якыннары, туганнары, дуслары олылап һәрдаим искә ала. Аналарның кулларында бары тик улларының балачак, яшьлек фотолары белән беррәттән әнкәйләргә мәхәббәт белән сугарылган солдат хатлары.

Безнең кайбер якташларыбызның туган якларына кайтып: “Исәнмесез!” – дип якыннарын кочагына алырга, елга буйларында ялан тәпи йөрергә насыйп булмады. ________ абыйның һәр хаты сагыну, туган нигез өчен борчылу белән сугарылган. Аны туган якның ак, салкын кышлары, авылның җәйрәп яткан, бәпкә саклап, уйнап йөргән болыннары юксындыра. Язган хатларын укыганда күз алдына көчле рухлы, өмет белән яшәүче, моң-зарны белмәүче егет килеп баса. ___________абыйның солдат хезмәтен тутырып кайтуын өйдәгеләрнең барысы да исән-сау килеш, ишек катында көтәргә тиешләр иде. Ул шулай теләгән. Һәр хатында “Исән торыгыз…”, дип язган.

Хаттан өзекләр сәхнә этюды рәвешендә күрсәтелә.

Алгы планда солдат басып тора. Каршыда өч урындык түгәрәк ясап куелган. Алгы урындыкта Ана утыра. Ана калтыранган куллары белән кулындагы хатны ача.

Ана. (Үзалдына догалар укый-укый, хатның беренче битен ача. Ярым ишетелерлек итеп кенә хатның башын укый. Соңыннан солдат-диктор дәвам итә.)

Солдат. Сәлам Термездан!

Исәнмесез, кадерле әнием, әтием, әбекәй, Илфат һәм Илсөяр! Сезгә кайнар солдат сәламнәрен җибәреп хат язучы Илфар дип белерсез. Сәлам барлык туганнарга, егетләргә — кызларга, сораучы кешеләргә. Ярый, сәлам тәмам, алда языласы сүз юлларына күчәм.

…Частька без тугызы көнне килеп җиттек, шул ук көнне мунча кереп, солдат кие…

Источник

Поделитесь с коллегами:

раслыйм

МБГББУ «Иске Кыязлы урта

гомуми белем бирү мәктәбе» директоры

______________ /М.Ф. Мөдәрисов

Татарстан Республикасы Аксубай муниципаль районы

Иске Кыязлы урта гомуми белем бирү мәктәбе

(Совет гаскәрләренең Әфганстаннан чыгарылулары уңаеннан үткәрелгән ватанпәрвәрлек дәресе )

Класс сәгатен төзеде: педагог-оештыручы Гыйльметдинова Алсу Галимҗан кызы

Төзеде : Гыйльметдинова А.Г.

I кв. категорияле педагог-оештыручы

Иске Кыязлы — 2014 ел.

Максат:

Әфган сугышы, аның асылы белән таныштыру, хезмәт кешеләрен олылау.
Әфганстанда хәрби хезмәттә һәлак булган ир-егетләрне искә алу.
Укучыларда әти-абыйларына карата горурлык, ватанпәрвәрлек хисе тәрбияләү.

Җиһазлау: компьютер, проектор, Power Point программасында эшләнгән призентация, Әфган сугышында катнашкан райондашларның фотосурәтләре, магнитофон, Зиннур башкаруында «Әйләнеп кайта алсам» җыры яздырылган кассета, интернеттан алынган «Әфган юлы» документаль фильмы, Әзһәр Зәйнетдинов «Тәмугтан репортаж» китабы, конверт белән хатлар.

«Кайсы тауның ташларыннан икән

Батырлыкка һәйкәл куясы!»

«Ил өстендә бөтерелеп

Йөрсә хәвеф-хәтәр,

Бу инде «батырларча…» дип

Килгән соңгы хәбәр».

«Батырлык, дип күпме сөйләп йөрмик,

Күпме аны күккә күтәрмик,

Ише бармы бөеклекнең солдат

Кылган батырлыкка тиңләрлек?»

2) Ярдәм сорап күп килделәр безгә

Барысына да бу ил булышты.

Тик беләсе иде —

Без соң тагын кайсы илгә күпме бурычлы?

Интернациоаналь бурыч дидек

Әллә нәрсә итеп сөйләдек

Бурычтырмы…

Нигә меңәрләгән

Кеше җаны белән түләдек?!

Япь-яшь кенә килеш күпме гарип

Аналарның йөрәк түземме?

Бурыч түләр өчен егетләрнең

Аяк-кулы кирәк идеме?

Илдә нигә кадерсезләнделәр

Бурыч түләде бит алар да.

Ахыр чиктә йөрәкләргә нигә

Граната булып ярыла?!

Интернациональ бурыч имеш

Табалмадык шуннан башканы

Ил бурычы булып, әсирлектә

Газап чигә кемнең башлары.

Тагын кемгә, күпме бурычлы без

Нигә белми халык?

Бүгенге яңа буын егетләре үсә

Бурыч түләр өчен түгелме?

(Х.Әюп. Интернациональ бурыч)

Луиза Батыр-Болгариның Равил Фәйзуллин сүзләренә язылган «Кичер кайта алмавымны» җыры башкарыла.

…Төн үтә, таулар артына

Тулган ай бата;

Татарстан кырларында

Язгы таң ата.

Татарстан, Татарстан!

Бөек Ватанның

Бөтен милләтләре сине,

Бу язгы таңның

Чык кунган чәчәкләредәй,

Якын күрәләр,

Синең бәхетеңне даулап,

Утка керәләр.

Көрәшләрдә алган даның

Ул — Ватан даны;

Халкың түккән ялкынлы кан

Ул — Ватан каны.

Даныңны, утлы каныңны

Таптатмас өчен,

Ватан кояшы — юлбашчы

Туплый ил көчен…

Фатих Кәрим («Идел егете» поэмасыннан өзек).

2) Игътибар иткәнсездер безнең бүгенге кичәбездә сүз моң, сагыш, югалту ачысы һәм батырлык турында булачак. 2009 елның 15 феврале — соңгы совет сугышчысы Әфганстан чиген атлап чыкканга 25 ел.

1) Әйе, моннан нәкъ 25 ел элек, 1989елның 15 февраленда Брежнев хөкүмәте башлап җибәргән «тантаналы марш» тәмамлана. Хәер тәмамлана микән? Гомумән ни өчен әфган җиренә совет сугышчыларын кертәләр һәм ул чорда бу ил нинди булган соң?

Беренче бәрелешләрдә үк 86 совет сугышчысы башын сала.

СЛАЙД №6 (1980-1984).

1980 елда Әфганстан җирендә — 1500 гә,

1981 дә — 1300 гә,

1982 дә — 2000 гә якын совет сугышчысы һәлак була, яраланучыларның саны уннарча меңгә җитә.

1983 елда — 1500 гә,

1984 тә — 2400 гә якын совет сугышчысы туган туфрагына цинк табутта кайта.

— Укучылар, әйдәгез хәзер шушы беркемгә дә кирәкмәгән каһәрле сугыш турында видеоязма крап үтик.

СЛАЙД №7 («Әфган юлы»).

(укучыларга интернеттан алынган»Әфган юлы» исемле 6 минутлык документаль фильм күрсәтелә. Сайтның адресы: mmg-kgb.ucoz.ru)

Исән кайтканнар мәңге төзәлмәс күңел җәрәхәте алды. Татарстан Республикасы Әфганстан сугышында менә дигән 257 егетен югалтты. Бу аяусыз сугыш Аксубай районын да читләтеп үтмәде: бездән киткән егетләрнең -сы Әфган тауларында башын салды. Аларның исеме безнең күңелләрдә мәңге сакланыр.

А-1) Нинди кыска гомер, 20 яшь

Җиңү мизгеленә бетте сыеп

Нигә үлем белән түләргә соң

Исемеңне тик калдыру өчен

Мәңгелеккә хәтерләргә уеп?

А-2) Юк, батырлык очрак кына түгел

Кемнәрнеңдер өлешенә тигән

Ватан төшенчәсе солдатка ич

Ата-баба җире, туган туфрак

Ана теле, сөте белән иңгән.

А-1) Шушы соңгы сынау мизгелендә

Тормаган ул хәтта үзен аяп,

Изге антын үтәү өчен газиз

Гомрең биргән солдат — илгә маяк!

Җыр «Ышанмыйм»

Шуңа сөеник, исән кайткан солдатлар арабызда яши. Әфган егетләре… Аларны тикмәгә генә шулай атамыйлар. Чөнки алар туган илгә кайткач та әфган егетләре булып калдылар. Алар ут-суны кичеп, язмышларына төшкән авырлыкларны, сынауларны бергә җиңеп чыгып, биредә дә бер-берсе белән элемтәне өзмәделәр. Әфганчылар союзы барлыкка килде.
Тормыш дәвам итә. Әфганчылар завод-фабрикаларда, туган авылларында эшлиләр, өйләнеп балалар үстерәләр. Безнең яктан да лачындай егетләргә Әфган җирен, корал тотып утка керергә, иксез-чиксез океаннарны, күкләрне гизәргә туры килде.

1)Авылдашларыбыз

Аминов Шамил Гомәр улы

Валиуллин Фидаиль Рәшит улы

Гыйззәтуллин Гомәр Әсхат улы

Гыйззәтуллин Шәүкәт Әсхат улы

Гәрәев Әхат Бари улы

Зәйдуллин Мулланур Фатыйх улы

Кыямов Әнәс Сруртдин улы

Сафиуллин Рәфис Абдулла улы

Сөләйманов Искәндәр Вәли улы

Нуриев Таһир Сәмигулла улы

Муллин Андрей Николаевич

Мөдәрисов Рифкать Сәмигулла улы

Хәлиуллин Госман Әһлиулла улы

Шәйхетдинов Камил Мансур улы

Шәйхетдинов Әмирҗан Минзәки улы

Шәйхетдинов Рафаэль Зөфәр улы

Шафигуллин Рамил Хабибулла улы

Морадыймов Исмәгыйль Миншакир улы

сүзне батыр ир-егетебез ___________________________________________- гә бирик.

сөйли. Укучылар сорауларына җаваплар бирә.

(концерт номеры)

Изге җиребезне илбасарлардан саклап калган, аның иминлеге өчен гомерен дә кызганмаган Ватан сугышы каһарманнары, Әфганстан җирендә сугыш кырында һәлак булган, хәбәрсез югалган якташларыбызның истәлеге алдында баш иябез.

(1 минут тынлык)

Магнитофоннан Зиннур башкаруында «Әйләнеп кайта алсам»

җыры тыңланыла.

— Әфган җырлары — ул хәрби намусның һәм кайгы-хәсрәтнең тере елъязмасы. Әфганстанның көйгән җирләрендә туып, магнитофон тасмаларында, куен дәфтәрләрендә күченеп йөреп, соңыннан әфганчыларның «гимнына» әверелгән.

Бу җырларда искиткеч шәфкатьле көч бар. Алар көчсезләргә көч бирә, югалып калганнарда ышаныч арттыра.

Бер укучы Тәкыя Шәрипованың «Ана өмете» шигырен яттан сөйли.

СЛАЙД №16 (Шигырь).

Чирек гасыр гомер узса да,

Хәбәр көтә ана улыннан.

Өмет итә, бәлки кайтыр, дип,

Күзен алмый киткән юлыннан.

Йокысыз үткән озын төннәрдә

Улы белән һаман сөйләшә,

Шатлык-кайгыларын уртаклаша,

Киңәшләшә, дәшә, серләшә.

Көтә-көтә кара чәчләренә

Ап-ак булып карлар яуса да,

Чиксез авыр сагыш газабыннан

Йөрәгеннән каннар тамса да,

Көтә һаман улын, йөрәгендә

Пыскып яна өмет чаткысы,

Иртәгәге көндә булыр сыман

Куанычы, көткән шатлыгы.

— Әйе, уллары цинк табутларга «төренеп» кайтса да, әти-әниләре күңелләре белән гомер буена газизләрен олы юлга карап, күзләрен алмыйча көтә. Юлда чит-ят кеше күрсә дә, аларга газизләреннән хәбәр киләдер кебек тоела. Әфган сугышында һәлак булганнарны якыннары, туганнары, дуслары олылап һәрдаим искә ала. Аналарның кулларында бары тик улларының балачак, яшьлек фотолары белән беррәттән әнкәйләргә мәхәббәт белән сугарылган солдат хатлары.

Безнең кайбер якташларыбызның туган якларына кайтып: «Исәнмесез!» — дип якыннарын кочагына алырга, елга буйларында ялан тәпи йөрергә насыйп булмады. ________ абыйның һәр хаты сагыну, туган нигез өчен борчылу белән сугарылган. Аны туган якның ак, салкын кышлары, авылның җәйрәп яткан, бәпкә саклап, уйнап йөргән болыннары юксындыра. Язган хатларын укыганда күз алдына көчле рухлы, өмет белән яшәүче, моң-зарны белмәүче егет килеп баса. ___________абыйның солдат хезмәтен тутырып кайтуын өйдәгеләрнең барысы да исән-сау килеш, ишек катында көтәргә тиешләр иде. Ул шулай теләгән. Һәр хатында «Исән торыгыз…», дип язган.

Хаттан өзекләр сәхнә этюды рәвешендә күрсәтелә.

Ана. (Үзалдына догалар укый-укый, хатның беренче битен ача. Ярым ишетелерлек итеп кенә хатның башын укый. Соңыннан солдат-диктор дәвам итә.)

Солдат. Сәлам Термездан!

…Частька без тугызы көнне килеп җиттек, шул ук көнне мунча кереп, солдат киемнәре кидек, гражданка киемнәренең берсе дә калмады.Безнең полк әле яңа гына төзелеп килә, мотострелковый полк, була инде…

Әзрәк хезмәт иткән урын турында. Мин Үзбәкстанда Термез дигән шәһәрдә хезмәт итә башладым.Табигать болай бик әйбәт, тик кызу, 40 градус җылы була,кайчакта 50 гә дә җитә. Көне буе су эчәбез. Кайбер малайларның борыннарыннан кан китә. Мин әллә кайчан монда яшәгән кебек йөрим. Шәһәр чик буена урнашкан, Әфганстан чиге бездән 1,5 км гына.

Мине гранатаметчик итеп куйдылар. Граната ата торган мылтык кебек нәрсә инде, тик юан.

Без 29 июль көнне сугышчан ант кабул итәбез. Сәгать 12 ләрдә шул көнне исегезгә төшсәм, минем ул вакытта ант биргән чагым булыр.

Үзегезнең хәлләр ничек? Әбекәйне ял иттерегез, мин кайтуга исән булсын. Печән әзерлисезме соң? Монда бодайны суктырып бетерәләр инде. Казахстанда да бетә инде. Бездә дә ура башлаганнардыр…

Ярый, хатны ешрак языгыз. Хушыгыз, исән булыгыз.

Кабат сәлам белән Илфар. (12.07.79)

Ана. Балакаем исән-имин генә хезмәт итеп кайтырга язсын инде. (Ана арткы урындыкка күчеп утыра)

Кыз. (шатлыклы, тыштан йөгереп керә, кулында хат, алгы урындыкка утыра). Абыем, Илфар абыем минем. Ниһаять миңа да хатың килде. (хатны үбеп ала, әкрен генә ачып укый)

Кыз. Исәнме, Илсөяр сеңлекәш!

Сиңа сагынычлы солдат сәламнәре белән абыең Илфар хат яза.

… Минем хәлләр әйбәт. Озакламый кайтыр вакыт та җитәр. Шуңа менә сиңа хат язам. Алайса син нык ачулангансың. Бигрәк «усаллангансың» икән. Мин армиягә киткәнче дә усал идең. Һаман да шулай мени әле син «шайтан кызы»? (Шаяртам гына, үпкәли күрмә). Илфатка «көн» күрсәтмисеңдер инде. Шаярасыздыр инде. Дус булыгыз, менә сезне сагынам да, кайтырга ара ерак, Әлмәт түгел. Әле бит безнең үсеп, таралышып бетәсе дә бар, гел әти-әни янында утырып булмас. Син хәзер бәләкәй кыз түгел инде. Әбекәйнең, әти-әнинең сүзен тыңла! Гел булышып кына тор. Укулар ничек бара соң? Кара аны, әйбәт укы, кыз кешегә начар уку килешми ул, яме?! Дәресләреңне хәзерлә онытма. (23.10.79)

Кыз. И абый, минем өчен борчылып та торасың, инде. Әни, әни дим, абыйдан хат килде. (арткы пландагы урындыкка күчеп утыра). Миңа тырышып укы, дигән. Кайтуына мәктәпне алтын медальгә тәмамлап куярмын әле. Сезгә сәлам әйткән, барысы да яхшы дигән.

Ана. Амин шулай булсын, балакаем. (Кызны кочагына ала).

Малай. (Малай керә, кулында хат, урындыклар янына килеп җиткәч кулын баш өстенә куеп честь бирә, хатны ачып, алгы урындыкка килеп утыра, хатны укый).

Малай. Сәлам таулы Әфганстаннан! Исәнме, энекәшем Илфат!

… Синекеннән алда әниемнең язган хатын алдым. Алдым да кара кайгыга баттым. Бер нәрсә белдермәм дигән идем булмады инде. Әнием хәзер әллә ниләр уйлагандыр инде. Син кара аны, тынычлансын, берегез дә борчылмагыз. Инде апрельда үк яраланган идем, хәзер бит июль. Әллә кайчан төзәлде. Кул белән сугып шешәне «әһ» тә итмичә ватам мин хәзер. Әле күптән түгел бокс буенча да, самбо буенча да өченче разрядка имтихан бирдем. Мактана дип уйлама, кайткач сине дә өйрәтермен, бергәләп тренировка ясарбыз. Ә хәзергә физкультура белән шөгыльләнә тор, яме. Монда хәлләр пока тыныч. Сирәк — мирәк Кабулга яки икенче җиргә чыгып кайтабыз БМД белән. Хәтәр күңелле. Ә болай һаман шул служба… Бик тә кызу, температура 60 ка кадәр җитә, ә күләгәдә 40 градус. Төнлә салкын, одеял ябынып йоклыйбыз. Чыгару турында сөйләнмиләр. (29.07.80)

Малай. (арткы планда утыручы Ана каршына килә). Әни, әни, нигә син шулай моңсу?

Ана. Абыеңнан һаман бер хәбәр дә юк. Пуля тигән дигәннәр иде, нык яраланды микән? Бу арада гел начар төшләр белән дә саташам, балам. Күңелем тыныч түгел (малайны кочаклый).

Малай. Борчылма әни, абыйдан әле генә хат алдым, әни борчылмасын, дигән. Аңа 3 ай үтте, төзәлде, җөе дә калмады дигән. Самбо белән шөгыльләнәм, кайткач сине дә өйрәтәм, дигән. Урамдагы малайлар янына чыгып, борыннарына чиртеп керим әле. Нинди көчле минем абыем. Илсөяр әйдә урамга. (Кыз белән малай шаяра-шаяра урамга йөгереп чыгып китәләр).

Солдат. (чүгәләп, сөйли-сөйли хат яза). Əнием! Син әллә ниләр уйлап үзеңне бетерәсең, әти дә. Əбекәйне дә әйтер идем инде. Мин бит монда берүзем генә түгел, әллә нихәтле солдат монда. Əйтерсең лә, миңа гына интегергә туры килә. Борчылмагыз, баштагы мәлне барыбызга да авыр булды, куркыныч та иде. Хәзер уртача инде, андый хәлләр сирәк — мирәк кенә булып ала.

…Яралану турында язып торасы килмәгән иде инде, үзегез белгәнсез тагын. Сезне борчып торасым килмәде пүчтәк әйбер белән. Муенга түгел, җилкәгә йомшак мускулга тиеп, тишеп чыгып китте пуля. Тектеләр дә, шуның белән бетте. Бер бәләкәй генә җөй калды. Истәлеккә. Кайткач карарсыз.

Минем өчен борчылмагыз, үтенеп сорыйм. Минем кайтуны теләсәгез, әллә ниләр уйлап чыгармагыз. Ни турында уйласаң, шул була ул. Мин бит үземнең исән кайтуыма ышанам, кайтырмын. Ə сез нигә борчыласыз?!

Ышаныгыз минем кйтуыма. Кайткач ниләр күргәннең барсын да сөйләрмен. Шунда белерсез чын дөресен. Ярам турында онытыгыз, яме.

Мин бит исән, таза. Бер ким җирем дә юк. Əле миңа яшисе дә яшисе.

… Əбекәйне саклагыз. Мин кайтканчы булса да. Үзем дә аңлыйм, карт инде ул. Ләкин барыбер минем кайтуны булса да, күрергә тиеш, башкача ярамый…

Исән торыгыз. Кабат күрешкәнгә кадәр. Сезне сагынып Илфар. (7.08.80)

(хатны конвертка сала, чыгып китә).

Ана. (кулында бер кочак хат, аларны актара, укыган кебек итеп ала). И балакаем, балакаем, борчылмасын дип кенә язасың инде син бу хатларны, барысы да яхшы, дип. Күңелем сизенә, йөрәгем тыныч түгел бит (елый).

(еракта шартлау тавышы)

Ана. (Ана кинәт як-ягына каранып ала, ачыргаланып кычкыра) Улым

— Зур сугышлар бетә, ә тарих мәңгелек. Əфган сугышы да тарихыбызга кереп калды. Еллар үткән саен йөрәкләребезне телгәләп, искә төшереп торачак авазлар калды: җан, тән яралары алып кайткан исәннәр, мәңгелек ятып калган солдатларның җырлары калды:

Яз кайтмасак, көзен кайтырбыз, дип

Əнкәйгә кул биреп китмәдек.

Үзебез дә белми, туган җирдә

Соңгы җырыбызны җырладык.

Ә бүгенге көндә, укучылар, Әфганстан, Чечня фаҗигалары башка кабатланмасын, бу сугышларда һәлак булган солдатларның ата-аналары күргән кайгылар башка беркемнең дә башына төшмәсен, хәзерге вакытта хәрби хезмәттә булган абыйларга тыныч көннәрдә армия хезмәтен үтеп, исән-имин туган якларына әйләнеп кайтуларын теләп, класс сәгатен йомгаклыйсы килә.

«Кайсы тауның ташларыннан икән

Батырлыкка һәйкәл куясы!»

«Ил өстендә бөтерелеп

Йөрсә хәвеф-хәтәр,

Бу инде «батырларча…» дип

Килгән соңгы хәбәр».

«Батырлык, дип күпме сөйләп йөрмик,

Күпме аны күккә күтәрмик,

Ише бармы бөеклекнең солдат

Кылган батырлыкка тиңләрлек?»

2) Ярдәм сорап күп килделәр безгә

Барысына да бу ил булышты.

Тик беләсе иде —

Без соң тагын кайсы илгә күпме бурычлы?

Интернациоаналь бурыч дидек

Әллә нәрсә итеп сөйләдек

Бурычтырмы…

Нигә меңәрләгән

Кеше җаны белән түләдек?!

Япь-яшь кенә килеш күпме гарип

Аналарның йөрәк түземме?

Бурыч түләр өчен егетләрнең

Аяк-кулы кирәк идеме?

Илдә нигә кадерсезләнделәр

Бурыч түләде бит алар да.

Ахыр чиктә йөрәкләргә нигә

Граната булып ярыла?!

Интернациональ бурыч имеш

Табалмадык шуннан башканы

Ил бурычы булып, әсирлектә

Газап чигә кемнең башлары.

Тагын кемгә, күпме бурычлы без

Нигә белми халык?

Бүгенге яңа буын егетләре үсә

Бурыч түләр өчен түгелме?

(Х.Әюп. Интернациональ бурыч)

Солдат. Сәлам Термездан!

Мине гранатаметчик итеп куйдылар. Граната ата торган мылтык кебек нәрсә инде, тик юан.

Ярый, хатны ешрак языгыз. Хушыгыз, исән булыгыз.

Кабат сәлам белән Илфар. (12.07.79)

Ана. Балакаем исән-имин генә хезмәт итеп кайтырга язсын инде. (Ана арткы урындыкка күчеп утыра)

Кыз. (шатлыклы, тыштан йөгереп керә, кулында хат, алгы урындыкка утыра). Абыем, Илфар абыем минем. Ниһаять миңа да хатың килде. (хатны үбеп ала, әкрен генә ачып укый)

Кыз. Исәнме, Илсөяр сеңлекәш!

Сиңа сагынычлы солдат сәламнәре белән абыең Илфар хат яза.

Кыз. И абый, минем өчен борчылып та торасың, инде. Әни, әни дим, абыйдан хат килде. (арткы пландагы урындыкка күчеп утыра). Миңа тырышып укы, дигән. Кайтуына мәктәпне алтын медальгә тәмамлап куярмын әле. Сезгә сәлам әйткән, барысы да яхшы дигән.

Ана. Амин шулай булсын, балакаем. (Кызны кочагына ала).

Малай. (Малай керә, кулында хат, урындыклар янына килеп җиткәч кулын баш өстенә куеп честь бирә, хатны ачып, алгы урындыкка килеп утыра, хатны укый).

Малай. Сәлам таулы Әфганстаннан! Исәнме, энекәшем Илфат!

Малай. (арткы планда утыручы Ана каршына килә). Әни, әни, нигә син шулай моңсу?

Ана. Абыеңнан һаман бер хәбәр дә юк. Пуля тигән дигәннәр иде, нык яраланды микән? Бу арада гел начар төшләр белән дә саташам, балам. Күңелем тыныч түгел (малайны кочаклый).

Малай. Борчылма әни, абыйдан әле генә хат алдым, әни борчылмасын, дигән. Аңа 3 ай үтте, төзәлде, җөе дә калмады дигән. Самбо белән шөгыльләнәм, кайткач сине дә өйрәтәм, дигән. Урамдагы малайлар янына чыгып, борыннарына чиртеп керим әле. Нинди көчле минем абыем. Илсөяр әйдә урамга. (Кыз белән малай шаяра-шаяра урамга йөгереп чыгып китәләр).

Солдат. (чүгәләп, сөйли-сөйли хат яза). Əнием! Син әллә ниләр уйлап үзеңне бетерәсең, әти дә. Əбекәйне дә әйтер идем инде. Мин бит монда берүзем генә түгел, әллә нихәтле солдат монда. Əйтерсең лә, миңа гына интегергә туры килә. Борчылмагыз, баштагы мәлне барыбызга да авыр булды, куркыныч та иде. Хәзер уртача инде, андый хәлләр сирәк — мирәк кенә булып ала.

Мин бит исән, таза. Бер ким җирем дә юк. Əле миңа яшисе дә яшисе.

Исән торыгыз. Кабат күрешкәнгә кадәр. Сезне сагынып Илфар. (7.08.80)

(хатны конвертка сала, чыгып китә).

Ана. (кулында бер кочак хат, аларны актара, укыган кебек итеп ала). И балакаем, балакаем, борчылмасын дип кенә язасың инде син бу хатларны, барысы да яхшы, дип. Күңелем сизенә, йөрәгем тыныч түгел бит (елый).

(еракта шартлау тавышы)

Ана. (Ана кинәт як-ягына каранып ала, ачыргаланып кычкыра) Улым.

Солдат. Сәлам Термездан!

Мине гранатаметчик итеп куйдылар. Граната ата торган мылтык кебек нәрсә инде, тик юан.

Ярый, хатны ешрак языгыз. Хушыгыз, исән булыгыз.

Кабат сәлам белән Илфар. (12.07.79)

Мин бит исән, таза. Бер ким җирем дә юк. Əле миңа яшисе дә яшисе.

Исән торыгыз. Кабат күрешкәнгә кадәр. Сезне сагынып Илфар. (7.08.80)

(хатны конвертка сала, чыгып китә).

Муса

Малай. Сәлам таулы Әфганстаннан! Исәнме, энекәшем Илфат!

Малай. (арткы планда утыручы Ана каршына килә). Әни, әни, нигә син шулай моңсу?

Лилия

Кыз. Исәнме, Илсөяр сеңлекәш!

Сиңа сагынычлы солдат сәламнәре белән абыең Илфар хат яза.

Ана. Амин шулай булсын, балакаем. (Кызны кочагына ала).

Источник

Татарстан Республикасы Арча районы

Носы төп мәктәбе

Ягез әле, егетләр!

Ватанны саклаучылар көненә багышланган уен-ярыш

Әзерләде: Яруллина В.Х.

6 класс җитәкчесе

21 февраль, 2014 ел

“Әссәләмәгаләйкүм” җыры (күмәк)

Алия: Хәерле көн, хөрмәтле әтиләр, абыйлар, укытучы абыйлар, укучы егетләр!

Бүген без гаилә башлыгы, гаилә терәге булучы, Ватанны саклаучы ир егетләребез — әтиләр бәйрәменә җыелдык.

Чулпан:Бүген бәйрәм конендә

Әтиләрне котлыйбыз

Шатлык, бәхет, сәламәтлек

Һәммәгезгә телибез.

Бәйрәмегез котлы булсын.

Әти – гаилә төзүче һәм аның намусын яклаучы, гаиләне туйдыручы, җил — яңгырдан саклаучы, мал – мөлкәт табучы, акыл иясе, җилкәсе белән таулар күчерергә әзер кеше ул.

Алия: Җир йөзендә һәрбер бала әти дип әйтсен, әти канаты астында үссен иде. Һәр бала әтинең җылы,ягымлы карашын тоеп, таләпчән ныклы сүзен ишетеп, дус,тату гаиләнең терәге әти икәнен сизеп яшәсен иде.

Чулпан: Кадерле әтиләребез, абыйларыбыз, укытучы абыйлар, егетләр! Без сезне бәйрәмегез белән котлыйбыз. сезгә алдагы тормышыгызда зур уңышлар, корычтай нык сәламәтлек, озын гомер телибез.

Алия: Бер бәйрәм бар февральдә

Кадерле ул һәркемгә

Аны иң зур бәйрәм дип

Мөмкин хәтта әйтергә

Ул – тынычлык бәйрәме

Аны һәр кеше белә

Ватанны саклаучылар

Бәйрәме дип йөртелә.

6 класс егетләре башкаруында җыр: “Солдатта булган диләр.”

Чулпан:Бүгенге бәйрәмдә без яшь солдатлар конкурсы да оештырабыз. Аның өчен без класслардан егетләрне сайлап алдык. Хәзер егетләребезне кул чабып каршы алыйк. Без бүген аларның җитезлекләрен, кыюлыкларын, өлгерлекләрен тикшереп, бәяләп китәрбез. Аның өчен безгә жюри сайларга кирәк. Жюрига Файзрахманова Ландыш апаны һәм Садыкова Резеда апаны тәкъдим итәбез. ( Жюри үз урыны алды)

Беренче уен : “Минутка киенү.”

Ике малай чыгып солдат киемнәрен киенәләр. Кем беренче киенеп бетә.

2 уен: Солдат кеше бик тә игьтибарлы булырга тиеш ,тикшереп карыйк әле. Һәр командадан бер уенчы алга баса, каршы команда уенчылары аның янына килеп басалар, бер минут ул аларны баштан аяк күзәтә һәм борылып баса. Ә уенчылар аяк киемнәрен салалар, укытучы аларны буташтыра. Уенчы борылып һәрбер кешенең аяк киемен танырга тиеш.

Бәйрәмебезне Латыйпова Чулпан башкаруында җыр белән дәвам итәбез. “Сәяхәтче” җыры

Әтиләрәбез бәйрәме

Безнең дә көткән бәйрәм

Җырлап-биеп күңел ачыйк

Бүген әтиләр белән.

3 нче уеныбызны дәвам итеп, алдагы сынауны тыңлап карыйк.

“Ашханәгә наряд” дип атала.

Көн буе чабып, син инде ардың,

Кухняда дежур – синең хыялың

Бәрәңге әрчеп, инде син ял ит

Тик кара аны, эшеңне ялт ит!

Команданың һәр кешесе өстәл янына килеп, бәрәңге әрчи. Кайсы команда тизрәк һәм остарак кабыгын юкарак итеп әрчер икән? Карап карыйк.

Музыка куела

4 уен: Ә менә бу бәйге сезнең җитезлекне дә,сабырлыкны да таләп итәчәк.Һәр командадан бер кешене чакырабыз.

Менә шушы дөге бөртекләреннән сез Ватан сүзен язарга тиеш буласыз.

Кем тизрәк язып бетерә.

Биючеләр биегәндә,

Идәннәре бөгелә.

Ярышларда җиңеп чыга

Бии белгәннәр генә.

Татар халык биюе. Башкаралар 6 класс егетләре һәм кызлары.

Каршы алыгыз.

5 уен: “Армия өйрәнүләре”

Чираттагы җәфа бит көтә:

Башланды бездә хәрби өйрәнүләр.

Ут ачты дошман, ул алга бара.

Син безгә кагылып кара!

Без дә төшеп калганнан түгел:

Бер гөрселдәтсәк – дошманга үлем!

Командаларга дошман яшерелгән урынны күрсәтеп язылган хат тапшырыла. Ләкин килеп җиткәнче ул бик таушалган. Хатны җыеп укырга һәм “дошманны” табарга кирәк.

6 нчы уен. Уеннарны дәвам итәбез алдагы уен шулай ук җитезлеккә булыр. Ул “Корал җыю” дип атала. Һәр командадан 1 укучы чыгып мясорубканы сүтә, икенчесе кора. Уенчылар беткәнче шулай дәвам итә. Эшне төгәл һәм җитез башкарырга кирәк.

6 класс кызлары башкаруында бию. Каршы алыгыз.

Солдат тормышының тагын бер күңелле мизгелен сынап карыйк әле.

Мин сораулар бирәм ә сез бер сүз белән генә аның нәрсә икәнен әйтергә тиеш буласыз. Беренче командадан башлыйбыз . җюрига игтибарлы булырга кирәк .

“Кем? Нәрсә?”

1нче командага:

1.Габдулла Тукай(шагыйрь)

2.Чия (җимеш)

3.Агыйдел(елга)

4.Нарат(агач)

5.Камаз(машина)

6.Чаллы(шәһәр)

7.Бишле(билге)

8.Сыер(хайван)

9.Айсылу(кыз)

10.Зөлфия Минһаҗева(җырчы)

2нче командага:

1.Əлмәт(шәһәр)

2.Карга(кош)

3.Унөч(сан)

4.Дүртле(билге)

5.Гүзәлия(кыз)

6.Чөгендер(яшелчә)

7.Муса Җәлил(шагыйрь)

8.Яңа ел(бәйрәм)

9. Салават Фәтхетдинов (җырчы)

10.Яр Чаллы(шәһәр)

Алып баручы : Кадерле ир-егетләребез, кунаклар ! Безнең бүгенге кичәбез ахырына якынлашты . Уеннар буенча жюри нәтиҗәләр чыгарсын.

Алия:

Хушлашырга вакыт җитте

Тәмамланды бәйгебез.

Мондый ярышлар еш булыр

Сез бик теләп килсәгез.

Чулпан:

Бүгенгенең гүзәл бер мизгеле

Күңелләрдә калсын уелып

Соңгы кабат булмас, яуган булса,

Гөрләшербез кабат җыелып.

6 класс укучылары башкаруында җыр: “Бәхеттә-шатлыкта”

Сүзне жюрига бирәбез. Бүләкләүләр.

АЛЫП БАРУЧЫ: Хөрмәтле әтиләр, абыйлар, егетләр! Менә безнең бәйрәмебез ахырына якынлашты. Сезне Ватанны саклаучылар көне белән тагын бер тапкыр котлыйбыз. Без сезгә ышанабыз, без сезне яратабыз, без сезнең белән горурланабыз. Сез безне һәм туган илебезне күз карасыдай якларга һәм сакларга һәрвакыт әзер. Ләкин безгә афәтләр күрергә язмасын иде, ә балалар белән гаиләдә куанышып яшәргә язсын. Һәрвакыт сәламәт булыгыз! Балаларыгыз белән бүгенге кебек дус, тату, күңелле, бер-берегезне аңлап гомер итегез.

Источник

Афған ере – йөрәк яраһы

Илиза:

Хәйерле көн, һаумыһығыҙ, хөрмәтле байрамыбыҙ ҡунаҡтары, уҡытыусылар һәм уҡыусылар! Беҙ бөгөн «Афған ере – йөрәк яраһы» тип исемләнгән осрашыуға йыйылдыҡ.

Данияр:

Был осрашыуыбыҙ алыҫ Афған ерендә ғүмерҙәре өҙөлөп, мәңге йәш булып ҡалған һалдаттар, ул дәһшәтле көндәрҙең шаһиты булып йәшәүсе иҫәндәр хаҡында, кем өсөн, ни өсөн ҡан ҡойоуҙары ла аңлашылмаған Афған һуғышында һәләк булыусылар тураһында.

Искандар:

Афған! Был һүҙҙәрҙе әйтеү менән күҙ алдына тау-ташлы рәхимһеҙ ҡояшлы афған ере килеп баҫа.

Илиза:

1979 йылдың 25 декабре көндө көндөҙгө сәғәт 3-тә совет ғәскәрҙәре Афған ере сиген үтеп инәләр.

Искандар:

Афған ере! Был һүҙҙәрҙе әйтеү менән хәтерҙә 15 меңдән артыҡ тигән һүҙҙәр килеп баҫа.

Илиза:

Был һуғыш беҙҙең илгә 15 меңгә яҡын ҡурғаш табут, 36 мең яралы, 312 хәбәрһеҙ юғалған һалдат рәүешендә әйләнеп ҡайта. Был һуғыш беҙҙең ил өсөн 60 млрд һумлыҡ аҡланмаған һәм кәрәкһеҙ сығым булып әүерелә.

Искандар:

Бөгөн Башҡортостан ерендә 335 әсәй үҙ балаларын бүтән бер ҡасан да күрә алмаясаҡтарына ышанмайынса зар илайҙар. Ни өсөн?

Данияр:

Бер кемгә лә хәбәр ителмәгән һуғыш 9 йыл 1 ай һәм 19 көн дауам итә .

Күп йылдар үтте, әммә ул ерҙәрҙә булған ваҡиғалар бөгөнгәсә күптәрҙең йөрәгендә ауыр яра булып һаҡлана.

Искандар:

Беҙҙең бөгөнгө осрашыуҙа ана шундай батыр йөрәкле, ҡурҡыуһыҙ, донъяға матур тормош, азатлыҡ килтереүселәр ултыра. Килгән ҡунаҡтар менән танышып үтәйек. Улар – Татлыбаев Мәжит Әхәт улы,

Уразаков Заһир Абдулла улы,

Аҙнағолов Рәшит Шәкир улы,

Ғәйнизаров Айҙар Зәбир улы,

Исмәғилов Мөнир Әһлиулла улы,

Солтанғужин Ғәлим Ишбулды улы.

Илиза:

Хөрмәтле яугир-интернационалистар! Һеҙҙе–совет һуғышсыларының Афған еренән сығарылған көнө менән ысын күңелдән ҡотлайбыҙ. Берәүҙең дә һеҙҙең алға ҡуйылған бурыстың намыҫ менән үтәлеүен оноторға һәм уны ҡаралтырға хаҡы юҡ. Ул ваҡытта алған тән һәм йән яраларығыҙ шул мәхшәрле көндәрҙең үткәненә бер иҫтәлек кенә булһын. Улар ҡабаттан яңырмаһын, һуғыш афаты күрмәйенсә, имен донъяларҙа тыныс күңел менән йәшәргә яҙһын ине.

Данияр:

Әйҙәгеҙ, яуҙа ҡалғандар хөрмәтенә, әйләнеп ҡайтҡан ағай-олатайҙар иғтибарына бер минут тынлыҡ иғлан итәбеҙ.(бер минут тынлыҡ) Рәхмәт.

Искандар:

Һуғыш бөтөп, нисә йылдар үткән,

Әле һаман һыҙлай яралар.

Һөйгәндәрен көтә тоғро ҡыҙҙар,

Ә улдарын көтә әсәләр.

Әсе Афған еҫе яҙмыштарҙы

Телеп үтте, ҡалды яралар.

Төштәремә инә ҡәһәр һуғыш,

Төштәремә инә Кандагар.

Алмир:

Уходили парни

Из Афгана

Через перевалы

И саланг…

Уходили парни

Утром ранним,

А в мечети

Голосил мулла.

И была молитва,

Как спасение,

Что парней

Убережет Аллах…

Не забыть февраль и воскресение,

Радость и улыбки

На устах.

Данияр:

Ун йыл буйы күпме ҡан ҡойолдо,
Йәш егеттәр шунда киттеләр.
Сәскә атҡан йәшлек ғүмерҙәре,
Афған һуғышында үттеләр.
Һуғыш, атыш, күпме юғалтыу,
Ғәрип ҡалды беҙҙең егеттәр.
Аяҡ — ҡулһыҙ ҡалды йәшлектә,
Бөтөнләйгә өҙөлдө өмөттәр.

Азалия:

Дошман сыға тауҙар араһынан,
Баш киҫерҙәй өҫкә ырғыла.
Берәм- берәм беҙҙең егеттәр,
Тауҙар араһында ҡырыла.
Йәп — йәш егет ҡалды утлы юлда,
Аяҡ — ҡулы уның ныҡ беште.
Ә алыҫта ғәзиз әсәйҙәре,
Ҡан — йәш түгеп, тамам интекте..

Азат:

Көн уйланы әсә, төн уйланы,
Күҙен алмай алыҫ юлдарҙан.
Ҡәхәр төшкән һуғыш яраланы,
Юҡ баланан хәбәр, хәбәр Афғандан.
Көттө әсә: аҙна, айҙар көттө,
Ғәскәр сыҡты Афған еренән.
Ҡайтты улы, ҡайтты ғәзизе,
Тик ниңәлер бик ныҡ үҙгәргән…

Нурия:

Һин иҫән бит, иҫән балаҡай,
Күрендең һин әсәң күҙенә.
Теш-тырнағың менән ҡаршы торҙоң,
Бирешмәнең әсе үлемгә…
Орден, миҙал һеҙҙең күкрәктәрҙә,
Исемегеҙ мәрмәр таҡтала,
Һәйкәлдәрҙә гөлдәр һеҙҙең өсөн,
Рәхмәтеңдән Аллам ташлама!!!

Данияр:

Ҡот осҡос хәлдәрҙе үҙ күҙе менән күргән, уның эсендә ҡайнаған, тыныслыҡ өсөн көрәшкән ағайҙарыбыҙға һүҙ бирәйек. Рәхим итегеҙ, Мәжит Әхәт улы.

Искандар:

Тыныслыҡ! Донъяла унан да изгерәк нимә бар икән? Алдағы көндәрҙә илдәр тыныс булыуын теләйек. Тыуған яҡтарҙан ситкә китергә тура килһә лә, иҫән-һау үҙ яғыбыҙға ҡайтырға яҙһын!

Илиза:

Хөрмәтле дуҫтар! Сарабыҙҙың тәүге өлөшө аҙағына ла яҡынлашты. Изге еребеҙҙе дошмандарҙан һаҡлап, уның именлеге өсөн ғүмерен дә ҡыҙғанмаған, Афған ерендә һәләк булған, армия сафтарында хеҙмәт иткәндә йәш ғүмерҙәре ваҡытһыҙ өҙөлгән Башҡортостан улдарының яҡты иҫтәлеге алдында баш эйәбеҙ! Уларҙың исеме, яҡты маяҡ булып, быуындарҙан-быуындарға күсһен!

Источник

Сценарии на татарском языке.

Алып баручы:
Кадерле укытучылар, укучылар, килгән кунаклар!
Бүген безнең мәктәптә зур бәйрәм -район укытучылары, мәктәп коллективы, укучылар, әти-әниләр арасында зур хөрмәткә ия булган _______ юбилей тантанасы.
Җилдәй җитез узып киткән гомер,
Күпме юллар сизми узылган.
Якты хатирәләр юл буена
Гүя маяклар күк сузылган.

Чәчләрдәге көмеш картлык түгел,
Шаулап узган тормыш билгесе,
Тырыш хезмәт, күпме түгелгән тир,
Ирешелгәннәрнең көзгесе.

Яшьлек калган, истәлекләр калган,
Яза-яза тулган көндәлек.
Кайсы елның кайсы көне генә,
Түгел микән сагынып сөйләрлек.
(Юбилярның кыскача биографиясе сөйләнә.)
Алып баручы:______ !
Бу тормышның озын юлларыннан
Атладың да , һаман атладың;
Кеше дигән, укытучы дигән
Исемеңне горур сакладың.

Юбилейлар өчен сценарий

Хезмәткәрләр күңелендә сиңа,
Бары хөрмәт, рәхмәт хисләре;
Гомереңнең зая узмаганын
Әйтеп тора матур эшләрең.
(Юбилярның уңышлары әйтелә)
Алып баручы:
Укытучы метеор шикелле ул,
Уттай янып үтә гомерен.
Адым саен ул кабыза бара
Нәни дусларының күңелен.

Картаер бер, ләкин ул кабызган
Янар тауларны сез күрерсез.
Аның гомере шул тауларда булыр
Укытучы эше – үлемсез.
(Котлау өчен сүз мәктәп директорына бирелә.)
Алып баручы:
Бу дөньяда иң кыйммәтле нәрсә – кеше гомере. Әле яңа гына мин яшим дип дөньяга аваз саласың, кай арада инде аккан судай гомер үзенең олылыгын дистәләгән еллар белән билгели. Кечкенә чакта һәр туган көнне шатлык-сөенечләр белән көтеп аласың, тизрәк үсәсе, зур буласы килә. Ә еллар узган саен адәм баласы үзенең туган көннәрен сабыррак каршы ала башлый. Артка борылып караган саен узган гомер юллары, истәлекләре күз алдына килә. Узган еллар, үтелгән юллар заяга узмаганлыгы, гомер көзләренә кергәндә җимешләр инде өлгергәнме – менә шуларны әкрен генә барлый башлыйсың. Хатын – кыз бу чорда алдын – артын уйлап акыл белән эш итә, җиде кат үлчәп бер кат кисә. Сезнең менә шундый матур чорыгыз! Һәрвакыт шулай киң күңелле, ярдәмчел, иҗади эшләүче укытучы булып калыгыз.
50 яшьне узам димә,
Син яшьлектән әле китмәгән.
Үтеп барган еллар йөзләреңә
Тирән буразналар сызмаган.

Буй-сының да артык үзгәрмәгән,
Күзләреңдә шул ук очкыннар.
Табигатең синең һаман да яшь,
Әйтерсең лә синдә тылсым бар.

Җиңел тормыш белән яшәмәдең,
Хәсрәтең дә булды, сагыш та.
Тезләндере кебек тоелса да,
Җиңә белдең син бу алышта.

Сабыр гына атлап кердең,
5 ун булган алтын көзеңә.
Саулык, бәхет янәшәңдә булып,
Җитсәң иде олуг йөзеңә.
(Котлау өчен сүз ата-аналар комитеты председателенә бирелә).
Алып баручы
__________!Ачуланма инде,
Узган елларыңны барлыйбыз.
Бераз көнләшеп тә, сокланып та
Яратып та Сезгә карыйбыз.

Көнләшәбез, чөнки мондый хөрмәт,
Бик күпләргә әле эләкми;
Хезмәтегез халык күз алдында
Артык сүзләр монда кирәкми.

Ничә буын Сезнең образны
Маяк итеп алган юлына
Ничә буын рәхмәт әйткән зурлап,
Аттестатын тотып кулына.

Тактадагы саннар, цифрлар
Ничә язып, ничә сөртелгән;
35 елның һәр көне
Хезмәт белән сизми узылган.

(Котлау өчен сүз профком рәисенә бирелә)

Алып баручы.
«Укытучы килгән” диеп йөгерде,
Урамдагы наян балалар.
Япь-яшь апа идең, еллар, еллар…
Маңгайларга сырлар салалар.

Хәтерлисең: класс, укучылар
Алар өчен янып йөрүләр…
Төннәр буе дәфтәр тикшерүләр,
Кеше булсыннар дип йөрүләр.
(Котлау өчен сүз юбилярның чордашы-хезмәттәшенә бирелә)
Алып баручы.
Сабыр да Сез, гади, кешелекле,
Кылган эшең – бары изгелек.
Шатлыкларда үтсен синең көннәр
Бәхетләрең булсын гомерлек.

Юлларыңда киртә очраса да,
Тирән упкыннарга юлыкма.
Һәрчак сиңа ярдәмгә килерлек
Хезмәттәшләрең барын онытма.
(Котлау өчен сүз юбилярның хезмәттәшенә бирелә)

Алып баручы.
Ярты гасыр күп тә сыман, юк та сыман. Синең гомердә тормышыңның әллә нинди вакытлары булды. Сынмадың, сыгылмадың, югалмадың. Менә дигән ана булдың.
Кешене бәхет тудырмый, бәхетне кеше үзе ясый. Син үз бәхетеңне үзең тудырып, иреңә, балаларыңа, туганнарыңа өлеш чыгардың. Киләчәктә дә ул хәзинәңнең чишмәсе саекмасын, балаларың берсе-берсе 10 егеткә торсын, күзле-башлы булып, үзеңнеке кебек тату тормыш корсын. Өең шулай элеккечә нурга чумсын.
(Котлау өчен сүз юбилярның якын туганнарына бирелә).

Алып баручы
Аккан сулар кебек еллар үтә,
Һич туктатып булмый вакытны.
Һәр ел саен туган көннәр уза
Якынайтып безгә картлыкны.

Соления рецепты. Консервирование рецепт. Мясо рецепты.Бесплатные рецепты для мультиварки. Стихи на все праздники. Скачать книги авто. Паспорт станка Сонник снов Суп рецепт Татарские поздравления. Китайские поздравления Английские поздравления Немецкий язык сценарии Сценарий детский на английском Сценарий на татарском Сценарий день рождения взрослого

Сценарий Юбилея на татарском языке.

Сезнең куллар таш пулатлар салмый,
Манаралар өйми күкләргә;
Ләкин тыйнак, ихлас хезмәтегез,
Маяк булды юлда күпләргә.
(Котлау өчен сүз мәктәпнең элеккеге укучыларына бирелә)
Алып баручы.
______яшь ул гомер чиге түгел,
Әле алда – таңнар, офыклар;
Алда көтә әле зур планнар
Үстерәсе нәни оныклар.

Таң нурлары булып йортыгызга
Ак бәхетләр генә сибелсен.
Түп-түгәрәк булсын тормышыгыз,
Юлларыгыз гөлгә күмелсен.

Нурлы еллар гына киләчәккә,
Сезне мәңге озата барсыннар.
Сезнең өчен нәни шатлыклар да
Бәхет булып яфрак ярсыннар.
(Котлау өчен сүз укучыларга бирелә)
________ !
Менә килеп каршыгызга бастык,
Иңнәребез шактый ныгыды,
Мәктәптәге һәрбер көнебез
Сезнең белән бергә узылды.

Үстерербез кырда игеннәр,
Матур җырлар иҗат итәрбез.
Тормыш юлларына үзебезгә
Яңа эзләр салып китәрбез.

Еллар ерагайтыр, һәрберебез
Күңеленнән Сезгә эндәшер.
Шатлыкта да, авыр чакларда да
Һаман Сезнең белән киңәшер.

Юбилейлар өчен сценарий

Безнең өчен Сезнең маңгайларда,
Яңа сырлар бәлки арткандыр.
Кайбер уйланмаган эшләребез
Йөзегезгә кызыл яккандыр.

Омтылдыгыз бар күңелегез белән
Дөреслеккә, һәрчак хаклыкка;
Өйрәттегез безне – балаларны
Намуслылык, аклык, сафлыкка.

Барсы өчен Сезгә чын күңелдән,
Чын йөрәктән рәхмәт диябез.
Без әле дә Сезне якын итеп,
Үзебезнең апа диябез.

Бүгенгедәй матур, көләч булып,
Нык-нык басып бирдә яшәгез.
Озак еллар сау-сәламәт булып
Яшен булып күкрәп яшьнәгез.
Алып баручы.
Хөрмәтле_________________!
Сезнең өчен бүгенге көн гаять шатлыклы да һәм бераз гына, бәлки, сагышлы да.
_______________яшь әле ул әчкелтем-төчкелтем, тозлы-борычлы тормыш тәҗрибәләренең җитлеккән бер чоры гына.
___________ яшь әле ул нибары _______кыш, _________көз, _________ җәй, һәм ______ яз гына. Йөзләреңдә нур уйнап торганда Сезнең өчен ул гомерегезнең бер җәе генә. Әле аның көзе дә, кышы да, кабат әбиләр чуагы да булыр. Шушы изге минутларда яшәү дәфтәрегезгә озын, тыныч гомер язылсын, бүгенге ихлас теләкләр барсы да кабул булсыннар.
Җыр «Сез иң гүзәл кеше икәнсез”.
(Котлау өчен сүз юбилярның хезмәттәшләренә бирелә.)
Котлау.
Кабул ит син безнең ихлас теләкләрне,
Сәламәт бул, рухың һәрчак көчле булсын,
Шатландырып, җилкендереп йөрәкләрне
Күңелеңдә бәхет хисе ташып торсын!

Килер еллар озын гомер бүләк итсен,
Безнең өчен бик якын һәм кадерле син!
Һәр яңа көн сине кабат сөендерсен,
Уңышларның яңаларын алып килсен!

Юбилярны котлап җыр башкарыла.
Алып баручы:
Чын күңелдән Сезне тәбриклибез,
Котлы булсын туган көнегез.
Куанычтан –куанычка атлап,
Шатлык чәчеп, бәхет игегез!

Һәрвакытта көләч, шат, ягымлы
Сау-сәламәт, таза булыгыз.
Бәхетләрдән-бәхетләргә генә
Алып барсын йөргән юлыгыз.

Укучылар котлавы.
Пушкин, Есениннар җырлаган
Хисләр белән Сез дә янасыз;
Бөек рус теленә мәхәббәтне
Күңелләргә безнең саласыз.

Тел байлыгы- күңел байлыгы дип
Өйрәтәсез кереп йөрәккә
Шул тел кайчак эшне бозып куйса,
«2” легез үтә үзәккә.

Андый чакта үпкә сакламыйбыз
Сез бит безгә әни шикелле;
Шуңа әйткән һәрбер сүзегез
Чын күңелдән, ихлас, үтемле.

Рәхмәт Сезгә барысы, барысы өчен
Яшәү көче, дәрте сүнмәсен.
Сәламәтлек Сезне ташламасын
Авырлыклар бер дә килмәсен.
(Җыр башкарыла)

Укучылар котлавы.
Юл күрсәтте________ апа
География иленә.
Муеннан гашыйк һәр бала,
Аның бай белеменә.

Артист та ул, якын дус та,
Әни кебек сизгер дә.
Тыйнак та, бик ягымлы да,
Булдыклы да, өлгер дә.

Сүзен озак сөйләп тормас.
Әйтер үтәрлек итеп.
Тапкырлыгына, белеменә
Исең китәрлек итеп.

Булды авыр көннәр,
Ярдәм итте безгә
Йөрәгегездән чыккан җылы сүзегез.
Сагынсак та әгәр.
Кире кайтмас еллар…
Рәхмәт әйтеп башны иябез.
(Котлап җыр башкарыла.)
Алып баручы:
50 яшең килеп ишек каккач,
Мендем димә яшьнең түренә,
Күңелеңдә калсын яз чуагы,
Гомер үтә диеп сүрелмә.

Котлы булсын синең туган көнең,
Шатлык белән үтсен һәр көнең,
Корычныкы булсын тазалыгың,
Кояшныкы булсын гомерең.

Сценарий к празднику Науруз

Нэуруз (Весенний праздник)
Нэуруз (Язны каршылау бэйрэме) // Шакиржанова Э.Б. Мэктэптэ халкыбызнын йола- бэйрэмнэре: Методик кулланма. -Казан: РИЦ «Школа», 2004. -Б.15-24 — (Науруз. Праздник встречи Весны).

Жиhазлау. Матур итеп бизэлгэн сэхнэ. Турдэ, каеннар арасында, яз кызы — Нэурузбикэ рэсеме. Сулъяктарак айлы Соембикэ манарасы силуэты. Ян пэрдэлэрнен бер ягында — Кояш, икенче дигэн сузлэр язылган. Идэндэ — зур вазада каеннар, «кара каргалар», кабартылган шарлар.

Музыка янгырый, экренэя. Сэхнэгэ алып баручы чыга.

Алып баручы. Хормэтле ата-аналар, кадерле кунаклар, балалар! Без буген бирегэ язны — Нэурузбикэне каршы алу бэйрэменэ жыелдык. Бэйрэмдэ халкыбызнын дэртле жырларын, борынгы такмакларын ишетерсез, жырлы-биюле уеннарын курерсез, узегез дэ дэртлэнеп биерсез.
Бэйрэм тамашасына рэхим итегез!

Музыка.

Алып баручы. Э хэзер суз бэйрэмебезнен мохтэрэм кунагы Идрис хэзрэт Галэветдингэ бирелэ. (Ул 3-5 минутлык вэгазь сойли, килгэн кунакларны бэйрэм белэн котлый.)
Магнитофон язмасында азан тавышы янгырый.

Алып баручы. Нэуруз бэйрэменен эчтэлеге белэн сезне укытучы … таныштырыр.

Укытучы. Нэуруз… Бу исем безгэ ят та, таныш та. Нэуруз — борынгы эби-бабаларыбыз уткэргэн язны каршылау бэйрэме ул.
Мэгьлум булганча, XVIII гасырга хэтле татар халкы Яна елны март аенын 21 ендэ — кон белэн тон тигезлэшкэн вакытта каршы алган. Бу кон Иран календаре нигезендэ «Нэуруз» дип аталган. Иранда hэм ана курше иллэрдэ яна елны хэзер дэ март аенда каршы алу гадэте яшэп килэ.
«Нэуруз» сузе фарсы-тажик телендэ «Яна кон» дигэн мэгънэне анлата. Борынгы бэйрэмне атна буе дэвам иткэннэр, hэр коннен уз гадэте, уз тэртибе, язылмаган кануннары булган: 7 кон буена гайбэт сойлэмэгэннэр, каргыш телэмэгэннэр, туган-тумачага, курше-кулэнгэ миhербанлык кылганнар, ата-баба
каберенэ барганнар, сугышлар тукталып торган. Бу конне яшьлэр шэкертлэр, балалар, ойдэн ойгэ кереп, бэет, шигырь эйткэннэр, йорт хужасына исэнлек-саулык, иминлек-байлык, бэхет, унышлар телэп йоргэннэр.
Бу шэкертлэрнен кунел ачу чарасы гына булып калмаган. Шулай йореп, алар авылдашларынын кунелен кутэргэннэр, асылда салкын кышлар бетеп килугэ бергэлэшеп шатланганнар, язны каршылаганнар.
Хормэтле эти-энилэр, укучылар! Сезне халкыбызнын ин изге йолаларыннан берсе — Язгы яна ел — Нэуруз бэйрэме белэн котлыйбыз. Саулык-сэламэтлек, бэхет, унышлар телибез. Барлык ометлэрегез дэ чынга ашсын! Язгы Яна ел котлы булсын! Нэуруз мобарэкбад!

Науруз сценарий.

Музыка.

Алып баручы. Борын уткэн заманнан,
Болгар белэн Казаннан,
Жаек белэн Иделдэн
Бу бэйрэм безгэ килгэн.
Нэуруз мобарэкбад!
«Эссэламегалэйкем » жыры (Р.Ахиярова музыкасы, Р. Корбанов шигыре).

1 нче укучы. Эйдэ, кояш, сип нурынны,
Кызганма бер дэ,
Зур бэйрэм, кунелле бэйрэм
Нэуруз буген бездэ.
2 нче укучы. Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!
Куяннар тунып беткэндер,
Иссен жылы жил.
3 нче укучы. Урманда бит жылы ой дэ,
Жылы мич тэ юк.
Куяннарнын эбилэре
Бэйлэми оек.
4 нче укучы. Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!
Чыпчыкларга жырлар ойрэт,
Уйна, сайра, кэл.
5 нче укучы. Урманда бит пешермилэр
Тугэрэк калач.
Песнэклэрнен туннары юк,
Тамаклары ач.
6 нчы укучы. Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!
Балыкларны коткар берук,-
Боз астында кул.
7 нче укучы. Чэчэклэр белэн кумелсен
Без яшэгэн ил.
Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!

«Яз житэ» жыры (Ж.Фэйзи музыкасы, Ф.Кэрим шигыре ) башкарыла.

1 нче укучы. Эй, малайлар, кызлар!
Эйдэгез, Нэурузбикэ килгэнче, ойдэн ойгэ йореп, нэуруз эйтик, сый-хормэт жыйыйк.
2 нче укучы. Башланган Яна ел мул hэм тыныч булсын!
3 нче укучы. Йорт хужаларына, барлык кешелэргэ исэнлек-саулык, иминлек-байлык телик! (Чыгып китэлэр.)

Музыка.

Сэхнэгэ бер торкем балалар керэ. Кулларында чилэклэр, анда йомыркалар, булэклэр.
1 нче укучы. Ач ишеген, керэбез,
Нэуруз эйтеп килэбез,
Хэер-дога кылабыз,
Аш-сый котеп торабыз,
Нэуруз мобарэкбад!
2 нче укучы. Аягым жинел булсын,
Яна ел котлы булсын,
Ашлыгыгыз мул булсын,
Башагы биш карыш булсын,
Нэуруз мобарэкбад!
Тутэй, Керегез, кер, балакайларым, без сезне куптэн котэбез инде (Солге белэн кумэч бирэ). Нэуруз котлы булсын!
3нче укучы. Мал-туарыгыз артсын,
Колыннарыгыз чапсын.
Игеннэрегез унсын —
Нэуруз котлы булсын!
4 нче укучы. Корымасын колегез,
Боек Болгар илегез,
Мон — коегез, телегез,
Нэуруз мобарэкбад!
5нче укучы. Сыерыгыз сотле булсын,
Атыгыз кочле булсын.
Абыстайлар, тутэйлэр,
Чыгарыгыз кукэйлэр.
(Булэклэрне тамашачылар арасыннан йореп жыярга момкин.)
2 нче тутэй. Мэгез-мэгез, балалар!
Нэуруз котлы булсын.
(Кукэйлэр тарата.)
6 нчы укучы. Нэуруз эйттек без сезгэ,
Хакын бирегез безгэ.
Яшегез житсен йозгэ,
Малыгыз артсын козгэ,
Нэуруз мобарэкбад!

Чыгып китэлэр. Балалар музыка астында сэянэгэ килеп керэлэр.

1нче алып баручы. Балалар, курсэтегез эле, купме жыйдыгыз.
2 нче алып баручы. У-у, куп булган, булдыргансыз.

1нче алып баручы. Эйдэгез эле, барыбыз да аны шушы табакка салыйк. (Берэм-берэм китереп салалар, уртага куялар.)
2нче алып баручы. Алъяпкычын чигуле,
Узен чиккэн тугелме?
Жырлап-биеп, уйнап-колеп
Кутэриек кунелне.
1нче алып баручы. Эйдэгез берэр уен уйныйк.
2 нче алып баручы. Нинди уен уйныйк икэн?
Балалар ( бергэ). «Безгэ бер иптэш кирэк» уенын уйныйк.

Укучылар кара-каршы 2 рэткэ тезелэлэр. Такмак эйтеп, бер- берсенэ якынаялар.

Беренче рэт. Безгэ кирэк Лилия,
Безгэ кирэк Лилия.
Икенче рэт. Биесэгез бирэбез,
Биесэгез бирэбез.
Парлы бию башкаралар. Калганнар, кул чабып, такмак эйтэлэр.
Сип, сип, сип эйдэ,
Жиргэ каты тип эйдэ.
Малайнын менэ дигэне,
Кызнын да ин чибэре.
Бию беткэч, исеме аталган кыз беренче рэткэ кучэ.
Икенче рэт. Безгэкирэк Салават,
Безгэ кирэк Салават.
Беренче рэт. Жырласагыз бирэбез,. Жырласагыз бирэбез.

Икенче рэттэгелэр бер жыр башкаралар. Уен шулай дэвам итэ.
1 нче малай. Ачуланма безлэргэ,
Эйтик чынын сезлэргэ.
Без килдек кыз кузлэргэ,
Котлы булсын яз!
Кызлар тиз генэ чаршау артына яшеренэлэр hэм чаршау ярыгыннан карыйлар.
2 нче малай. Чылтырап чишмэ ага,
Астында комы кала;
Чаршаудан кызлар бага,
Котлы булсын яз!
3 нче малай. Сузем шулдыр сезлэргэ,
Карап торган кызларга.
(бармак яный)
Куз тидермэ безлэргэ,
Котлы булсын яз!
4 нче малай. Нинди икэн атасы,
Чибэр микэн анасы?
Бигрэк гузэл баласы,
Котлы булсын яз!
Бергэ. Без-без безелдек,
Без бер рэткэ тезелдек,
Биибез дэ уйныйбыз,
Бер дэ оялып тормыйбыз.

Жырлы-биюле уен «Челтэр элдем читэнгэ».

Малайлар. Челтэр элдем читэнгэ,
Жилфер-жилфер итэргэ;
Без килмэдек буш китэргэ,
Килдек алып китэргэ.

Кызлар, чаршау артыннан чыгып, каршы якка тезелэлэр hэм уенга катнашалар.

Кызлар. Алын алырсыз микэн,
Голен алырсыз микэн?
Урталарга чыгып сайлап,
Кемне алырсыз микэн?
Малайлар. Алларын да алырбыз,
Голлэрен дэ алырбыз,
Кунелебезгэ кем ошаса,
Шуны сайлап алырбыз.
Бергэ. Кунелебезгэ кем ошаса,
Шуны сайлап алырбыз.
Алып баручы. Балалар,
Нэуруз килсэ генэ яз була бит.
Эйдэгез, яз гузэле
Нэурузбикэне чакырабыз.
Балалар. Кил, Нэуруз, кил тизрэк!
Кыз. Нэуруз килэ яшэреп,
Яшэреп тэ теш ярып.
Дуслар, безне кетэмсез,
Табак-савыт бирэмсез?
Малай. Нэурузгэ табак кирэк,
Табакка кабак кирэк.
Май, кукэй, калак кирэк,
Майланган коймак кирэк.

Шау-гор килеп, Нэуруз, чэчэклэр керэ. Нэуруз яшел киемнэн.

Нэурузбикэ. Эссэламегалэйкем, кадерле дусларым!
Агымсулар кичтек без,
Сезгэ килеп життек без,
Нэуруз эйтеп уттек без,
Нэуруз мобарэк булсын!
Бергэ. Хуш килэсен! Турдэн уз, Нэуруз!
Нэурузбикэ. Гайбэт бетсен телегездэ,
Орыш бетсен илегездэ,
Ачу китсен йозегездэн —
Шулай икэн, килэм сезгэ!
Бергэ. Амин!
Нэурузбикэ. Бурычларны кичерегез,
Дошманнарга кул сузыгыз,
Шунын белэн мэрхэмэткэ,
Йорэгемэ юл сызыгыз!
Шулай икэн, килэм сезгэ!
Бергэ. Нэуруз килде, яз килде!
Нэуруз, мобарэкбад!

Нэурузбикэгэ солге белэн ипи-тоз тапшырыла.

Нэурузбикэ. Мине сагынып котеп алганыгыз очен рэхмэт сезгэ! Кар бортеклэрен ияртеп, Кыш бабай килеп керэ.
Кыш бабай. Бу нинди тавыш монда, кем эле минем билэмэлэремэ баш булмакчы?
Алып баручы. Кыш бабай, юкка ачуланасын. Синен коннэрен утеп бара бит инде. Билэмэлэренне язга — Нэурузбикэгэ тапшырырга вакыт житте. Кара эле тэрэзэгэ, горлэп-шаулап яз килэ.
Кыш бабай. Туктагыз эле, туктагыз, узе белэн сойлэшэм. (Нэурузбикэ каршысына басып.)
Мина эйтми килгэнсен,
Кышны жинэм, дигэнсен,
Ха-ха-ха, ха!
Бер орермен — жил исэр,
Шыткан чэчэкне кисэр.
Ике орсэм — кар ятар,
Елга, кулгэ боз катар.
Кит, Нэуруз, кит!
Нэурузбикэ. Шып, дисэм — жилен тынар,
Елмайсам — карын елар.
Узен кит, Кыш!
Кыш бабай. Кар, яу, яу —
Нэуруздэн яса зур тау!

С.Сэйдэшевнен «Укучылар вальсы»на (М.Хосэен шигыре) кар бортеклэре биюе.

Нэурузбикэ. Кояш, чык, чык!
Тэти кашык базарда,
Ботка пешэр казанда,
Батыр карны елак ит,
Жылын белэн кунак ит!

Елмаеп, Кояш килеп керэ. Кыш бабай, куркып, артка чигенэ.

Кыш бабай. Коела бара тешлэрем,
Ямьсез керэ тошлэрем,
Кара куна жиремэ —
Уна бара тослэрем.
Ай, еладым, еладым —
Эле яшэп туймадым.
— Юк, юк, мин китмим. Тартышмыйча гына язга — Нэурузбикэгэ билэмэлэремне биру юк.
Нэурузбика. Синен ботен шартларына да кунэм мин.
Кыш бабай. 1 нче шартым:
Менэ кашык, менэ кукэй,
Тот кулына, чибэркэй.
Син дэ йогер, мин дэ калмам.
Кем узар бу ярышта?

(Нэурузбикэ беренче булып килэ.)

Кыш бабай. Эйдэ, хэзер биюдэ ярышабыз.

Биилэр. Кыш бабай егыла. Балалар торгызмакчы булалар.

Кыш бабай. Узем генэ жинэ алмам, ахры, Нэурузбикэне.
Чык, Дию ахирэт, ярдэмгэ,
Нэуруз белэн корэшкэ
Дию сэхнэга кутэрелэ.
Дию. Баш осте! Нэурузбикэ. Эй, халыкнын асыл улы Алпамша!
Син Дию явыз белэн керэшкэ эзерме?

Алпамша килеп чыга.

Алпамша. Эзер, гузэл Нэурузбикэ!
Дию. Алыштанмы, салыштанмы?
Алпамша. Алыш атан башына, эйдэ салыштан!

Дию белэн Алпамша арасында каты корэш башланып китэ. Ниhаять, кин бэдэнле Алпамша четерексез буынлы Диюне жиргэ кугэреп бэрэ.

Балалар, Ура! Нэуруз жинде, кыш китте, яз килде! Нэуруз мобарэк булсын!
Кыш бабай. Уф, арыдым, сусадым,
Харап булдым, жинелдем, Эредем бит, эредем.

Егыла. Кесэсендэге шешэсеннэн су ага башлый.

Алып баручы. Балалар, эйдэгез, тизрэк ярдэм итик. Кыш бабайны торгызыйк, монда эреп бетэр бит ул.

Балалар Кыш бабайны торгызалар.

Кыш бабай. Бетте, барысы да бетте,
Актык сэгатем сукты.
Сау булыгыз, дусларым,
Хушыгыз, куз нурларым.
Шатланыгыз, колегез,
Уйнагыз.
Сау булыгыз!
Вальс уйнала. Кыш бабай hэм, ботерела-ботерелэ,
кар бортеклэре чыгып китэлэр.

Алып баручы. Салкын кышны яз жинде,
Моны барчагыз курде.
Кулны кулга тотынышып
Бэйрэм итик кон буе.

Жыр. «Язгы жыр» (Р.Хэсэнов музыкасы, М.Шиhапов шигыре).

Жылы нурлар жир остенэ боркелэ,
Йорэклэрне жилкендереп, яз килэ.
Кушымта:
Язны мактап жырлыйк, дуслар,
Безгэ кушылып сайрый кошлар.
Зэнгэр куктэ елмаешып,
Яна якты йолдызлар.

Кояшка таба урелэ саф голлэр,
Хезмэт жырына кумелэ кунеллэр.
Кушымта.

Бэхет балкый hэp кешенен йозендэ,
Безне сагынып, язлар килде буген дэ.
Кушымта.

Нэурузбикэ (балаларга кучтэнэчлэр олэшэ).
Игеннэрегез мул булсын,
Тормышыгыз ямьлэнсен,
Сэламэт булыгыз!
Балалар. Амин, шулай булсын!
Нэурузбикэ. Котлап сэлам бирдегез,
Мине котеп алдыгыз.
Тук булсын малларыгыз,
Мул булсын балларыгыз.
Инде мине тынлагыз —
Уйнагыз да колегез,
Биегез дэ жырлагыз.
2 нче укучы. Кызлар, кызлар, тынлагыз,
Нэуруз житте, уйнагыз.
Каз, кукэй, коймак, май
Эзерлэек без, давай.
3 нче укучы. Эйдэгез, эйдэгез,
Коймак пешерик!
Ботка пешерик!

«Коймаклар» уен — жыры уйнала.
Балалар, кулга-кул тотынышып, тугэрэк ясыйлар,
Нэурузбикэ уртада.

Буген Нэуруз бэйрэменэ
Без чакырдык кунаклар;
Кунакларнын килуенэ
Без пешердек коймаклар.
Коймакларга карасан,
Менэ шулай купергэн,
Менэ шулай жэелгэн,
Менэ шулай кысылган.
Коймагынны майлап ал,
Телэгэненне сайлап ал

4 нче укучы. Нэуруз, Нэуруз,
Нэуруз, хужалар,
Котлы, мобарэк булсын!
Тормыш тугэрэк булсын!
Уен-жыр горлэп торсын!

Уен-жыр, бию, такмаклар давам итэ. Ана ата-аналар, килгэн кунаклар да кушыла.

2 нче алып баручы.
Зэнгэр куктэ концерт бирэ
Тургайлар — жырчы кошлар.
Тургайлар жырына кушылып,
Ямьле яз килуе белэн
Котлыйбыз сезне, дуслар!
1нче алып баручы. Хормэтле дуслар! Бэйрэм тамашасы ахырына
якынлашты. Эллэ нинди авыр елларда да уз йозен югалтмыйча, энэ шу
лай шат кунелле, сау рухлы булып калган ул безнен халык. Монын
очен мен рэхмэт ана. Мэнге шулай зирэк акыллы булсын, имин яшэсен!
2 нче алып баручы.
Бугенгенен гузэл мизгеллэре
Кунеллэрдэ калсын уелып.
Тагын шулай, дуслар, бергэлэшеп,
Очрашырга язсын жыелып.
Бергэ. Хушлашмыйк без, дуслар,
Бары саубуллашыйк.

«Яз шатлыгы» жыры (Ж.Фэйзи музыкасы, Г.Насрый сузлэре).

Татарские сценарии на новый год

ХУШ КИЛЭСЕН, ЯНА ЕЛ! ( «Новый год»)
Рафис Корбан
Яна ел бэйрэмен уткэру эчен сценарий

Катнашалар:
Егет
Куян
Кыз
Кыш бабай
Кар кызы
Шурале
Убырлы
Балалар

Егет. Исэнмесез, балалар!
Кыз.
Яна ел белэн сезне!
Яна ел котлы булсын!
Егет. Бэхетлэр елы булсын!
Кыз. Шатлыклар елы булсын!
Егет. Кырларда иген унсын,
Амбарлар тулып торсын!
Кыз. Табыннары мул булсын,
Бэрэкэтле ел булсын!
Егет. Ап-ак мамык карлар ява
Акка тереп доньяны.
Буген безне уз янына
Яшел чыршы жыйнады.
Кыз. Бар табигатъ ап-ак кардан
Калын юрган ябына.
Э без килдек бергэлэшеп
Яшел чыршы янына.
Егет. Без жыйналдык буген монда
Яна ел бэйрэменэ.
Яшел чыршы тирэсендэ
Жыр жырлап эйлэнергэ.
Кыз. Туктале, (исеме), безнен бэйрэмебез тугэрэк булсын эчен кемнэрдер житми бит. Эйеме, балалар?
Егет. Эйе шул. Э кем житми? Ягез эле, бергэлэп искэ тэшерик.
Бергэ. Кыш бабай hэм Кар кызы!
Кыз. Кайда йерилэр икэн сон алар? Узлэрен кургэн-белгэн кеше юкмы? (Балалардан сорашалар, алар жавап бирэ.)
Егет. Бая Кыш бабай белэн телефоннан сойлэштем. Юлга чыктык, хэзер килеп житэбез, кетегез, диде.
Кыз. Шулаймыни?! Алайса, берни эшлэр hэл дэ юк, котэргэ туры килэ. Э алар килгэнче, эйдэгез, чыршы тирэли жыр жырлап эйлэник.
Егет. Ягез эле, кулларны тотышыйк та бергэлэп жырлыйк.
Шагыйрь Hyp Баян шигыренэ Жэудэт Фэйзи ижат иткэн «Яшел чыршы» дигэн жырны башкарабыз.
«Яшел чыршы» жыры башкарыла.
Жыр бетугэ, уртага йегереп куян керэ. Кулында хат.
Куян. Уф! Кечкэ килеп життем.
Кыз. Ни булды, куянкай? Нидэн болай элсерэден?
Егет. Артыннан телке куды мэллэ?
Куян (чак тын алып). Ку-ку-кумады. Бик нык йегердем.
Кыз. Нигэ йегерден? Кемнэн качтын?
Куян. Тизрэк килеп житим дип ашыктым. Мине Кыш бабай белэн Кар кызы жибэрде. Менэ шушы хатны сезгэ тапшырырга куштылар. (Конвертын егеткэ бирэ.)
Егет. Яле, яле, нинди хат икэн ул? (Ачып укый.) «Исэнмесез, балалар. Без юлда бэлагэ тарыдык, Убырлы hэм Шурэле тозагына элэктек. Сезгэ куян аша табышмаклар жибэрэбез. Эгэр шуларга дерес жаваплар язып, кире жибэрсэгез, Убырлы hэм Шурэле безне азат итэчэклэр. Кыш бабай hэм Кар кызы».
Кыз. Менэ кайгы, менэ бэла. Нишлэргэ инде?
Егет. Ничек инде нишлэргэ?! Табышмакларга жавап язып жибэрегез, дигэннэр бит. Язабызмы, балалар? Табышмакларны чишэбезме?
Балалар жавап бирэ.
Кыз. Яле, нинди табышмаклар ул? (Укый.)
Елга ул тик бер килэ.
Ул килсэ, жир гор килэ.
Яшел Чыршы эйлэнэ
Якты заллар куренэ.
Егет. Нэрсэ икэн сон бу елга бер генэ тапкыр килэ торган? Яле, балалар, уйлап карыйк эле.
Балалар. Яна ел!
Кыз. Дерес! Яна ел. Куянкай, син жавапларны язып бар.
Кэгазь, калэм бирэлэр, куян яза.
Егет. Менэ икенче табышмак:
Килэ бары кыш житкэч,
Иске ел утеп киткэч.
Yзe белэн hэрвакыт
Яна ел алып килэ.
Булэк тулы капчыгын
Иненэ салып килэ.
Кыз. Монысы кем була сон инде?
Балалар. Кыш бабай!
Кыз. Дерес. Кыш бабай шул. Монысын да язып куй, куянкай. Эченче табышмакны да укып карыйк инде.
Кыш бабайнын юлдашы,
Анын белэн гел бергэ.
Шуна аны жэй коне
Мэмкин тугел курергэ.
Жэй кене ул бетенлэй
Мэмкин хэтта эрергэ,
Суга эверелергэ.
Егет. Монысын да белэбез, эйе бит, балалар. Монысы Кар кызы була. Яле, дуртенче табышмакны укып карыйк.
Яши дилэр урманда,
Кемнен дэ юк кургэне.
Былтыр гына кургэн ди.
Анын аты — …
Балалар. Шурале!
Кыз. Дерес! Шурале!
Егет. Тагын бер генэ табышмак калды.
Бер карчык яши
Кара урманда.
Ничек курыкмый
Яши ул анда?
Анын узеннэн
Курсэн, куркырлык.
Куркыныч карчык
Була — …
Балалар. Убырлы!
Кыз. Дерес! Убырлы карчык була монысы! «Йэ, куянкай, язып куйдынмы? Менэ булды, биш табышмакка да жавап таптык. Йэ, куянкай, йегер, тапшыр жавапларны Убырлы белэн Шуралегэ.
Куян. Йегердем! (Китэ).
Егет. Э без, балалар, Кыш бабай белэн Кар кызы килеп житкэнче чыршы тирэсендэ тагын жырлап, биеп алыйк. Ягез эле, нинди жыр жырлыйбыз? Яна ел турындамы?
Берэр Яна ел жыры жырлап чыршы тирэли эйлэнэлэр. Куян да килеп житэ.
Кыз. У-у! Куян килеп тэ житте! Йэ, куянкай, тапшырдынмы безнен жавапларны?
Куян. Тапшырдым. Дерес жавап биргэнсез. Убырлы белэн Шурэле Кыш бабай белэн Кар кызын жибэрергэ мэжбур булдылар. Мин тизрэк шул хакта сезгэ житкерергэ дип йегердем. Кыш бабай белэн Кар кызын каршы алырга кирэк.
Егет. Бик эйбэт. Эйдэгез, балалар. Чакырыйк Кыш бабай белэн Кар кызын.
Кыз. Ягез эле, бергэлэп, бер, ике, эч. Кыш бабай! Кар кызы!
Егет. Куренмилэр. Ягез эле, тагын бер тапкыр.
Бергэлэп. Кыш бабай! Кар кызы!
Кыш бабай hэм Кар кызы булып киенгэн Шурэле hэм Убырлы керэлэр.
Кыз. Менэ килделэр! Исэнмесез, Кыш бабай!
Егет. Исэнмесез, Кар кызы!
Шурэле. Исэнмесез, пэри балалары!
Убырлы (анын жинен тарта). Исэнмесез, нэни дусларым. Исегез китмэсен, шулай шаяртырга ярата инде ул безнен Кыш бабай. (Балалар исэнлэшэ.)
Кыз. Хуш килдегез, Кыш бабай!
Хуш килдегез, Кар кызы!
Сезне озак кеттек без,
Бик сагынып беттек без.
Шурэле. Сезнен янга килгэндэ
Тарыдык без бэлагэ. —
Убырлы hэм Шурале
Корган явыз хэйлэгэ.
Убырлы.
Сезгэ, дуслар, зур рэхмэт!
Бик тапкырлар икэнсез.
Бетен табышмакларга
Дерес жавап биргэнсез.
Егет. Балалар тырыштылар инде, Кар кызы. Сездэн башка нинди Яна ел бэйрэме булсын ди инде?!

Сценарий праздника новый год на татарском языке

Шурале. Нэрсэ, эллэ сез белмисезме?
Кыз. Нэрсэне?
Убырлы. Ничек нэрсэне? Быел Яна ел булмый ди бит. Сезгэ шуны эйтергэ ашыкканда Шурале белэн Убырлы элэктерде бит инде безне.
Егет. Ничек инде булмасын?! Иске елнын коннэре бетеп бара бит. (Яки, «бетте бит», кайсы конне уткэрелугэ карап.)
Шурале. Бетмэде. Буген менэ ничэсе?
Балалар (нинди кон булуга карап жавап бирэлэр). Утызы!
Шурале. Иртэгэ утыз бере! Шулаймы?
Балалар. Шулай.
Шурале. Аннары утыз икесе, утыз эче, утыз дурте.
Кыз. Алай булмый ул, Кыш бабай. Декабрь ае утыз береннэн генэ килэ. Аннары гыйнвар ае башлана. Э беренче гыйнвар — Яна елнын беренче кене! Эйе бит, балалар?!
Балалар. Эйе!
Егет (кызга исеме белэн). … карале, болар эллэ Кыш бабай белэн Кар кызы тугел микэн? Кыш бабайнын итэк астында койрыгы куренэ.
Кыз. Кар кызынын да борыны кэп-кэкре. Нэкъ Убырлыныкы кебек.
Егет. Кыш бабай, нишлэп синен итэк астында койрык куренэ.
Убырлы. Эчтэн билен буган билбавы бит ул анын.
Егет. Кызык.
Кыз. Э синен борынын нидэн кэкре, Убырлыныкы кебек?
Шурале. Грузиядэ туган Кар кызы ул. Грузин кызларынын борыннары шундый була.
Кыз. Алай икэн… Балалар, э сез ни дисез? Чын Кыш бабай белэн Кар кызымы сон болар?
Балалар. Чын тугел! Шурале белэн Убырлы!
Егет. Шулай бугай шул. Эйдэгез без аларны тикшереп карыйк.
Кыз. Ничек итеп?
Егет. Ничекме? Менэ Чыршыбызнын утларын кабызып курсэтсеннэр.
Кыз. Эйе шул. Кыш бабай, яле, курсэт hенэренне. Кабыз эле Яшел Чыршыдагы жем-жем утларны.
Шурале. Утларнымы? (Убырлыга.) Карале, кызым, ничек кабызырга икэн монын утларын?
Убырлы. Ничек булсын, шырпы сызып! Балалар, кайсыгызда шырпы бар?
Балалар. Беребездэ дэ юк!
Кыз. Чыршы утларын кабызыр эчен тылсымлы сузлэр эйтергэ кирэк бит! Эллэ белмисезме, бабакай?
Шурале. Онытканмын шул. Картлык галэмэте, склероз. Эйтеп жибэр эле?
Егет. Анлашылды, бернинди дэ Кыш бабай да, Кар кызы да тугел, Шурале белэн Убырлы икэн болар! Балалар, тотыгыз узлэрен, жибэрмэгез.
Куян. Шурале белэн Убырлы шул алар. Мине куркытып, сезгэ эйтмэскэ куштылар. Кыш бабай белэн Кар кызынын киемнэрен салдырып узлэренэ киделэр. Э аларны Убырлы оендэ биклэп калдырдылар.
Шурале белэн Убырлыны тотып чишендерэлэр.
Егет. Ah, эле сез шундый явызлармыни?!
Шурале. Тимэгез мина. Минем гаебем юк. Энэ ул котыртты.
Убырлы. Алдашма. Узен гаепле. Син алдап керттен Кыш бабайны минем ойгэ.
Кыз. Ярар, дуслар, бу ике алдакчы узара сугыша торсыннар, э без Кыш бабай белэн Кар кызын коткарырга Кеше жибэрик.
Куян. Узем барам. Узем алып килэм мин аларны. Убырлынын ое кайда икэнен мин яхшы белэм.
Егет. Ярар, бар, йегер, куянкай. Сак бул, телке белэн бурегэ юлыга курмэ.
Куян. Юлыкмам. (Кыш бабай hэм Кар кызынын киемнэрен алып китэ.)
Кыз. Э бу ике явызга жэза бирергэ кирэк. Нинди жэза бирик икэн сон?
Егет. Биетергэ кирэк аларны. Яна ел килми дип кеше алдалап йермэсеннэр. Бу Яна ел бэйрэме хэтерлэрендэ мэнге калырлык булсын — хэлдэн таеп егылганчы биесеннэр!
Кыз. Эйе шул! Яле, музыка! (Бию кое янгырый.)
Егет. Эйдэ, биегез! Сез дэ биегез, балалар. Ботенебез дэ биибез. Эйдэгез. (Кумэк бию. Шурале белэн Убырлы бераздан хэлдэн таеп егылалар.)
Шурале. Уф, уф! Арыдым. Кызганыгыз, бутэн алдашмас идем.
Убырлы. Аякларымнын хэле калмады. Кызганыгыз мине дэ.
Егет. Э-э, шулаймыни?! Бутэн алдашмыйсызмы?
Шурале. Кызганыгыз.
Убырлы. Кызганыгыз.
Шурале. Алдашмас идем.
Убырлы. Берэугэ дэ имэс идем.
Кыз. Балалар, нишлибез? Кызганабызмы узлэрен?
Балалар. Кызганабыз.
Егет. Жибэрикме аларны?
Балалар. Китсеннэр.
Кыз. Ишеттегезме? Балалар сезне жибэрик, ди. Барыгыз, Кыш бабай белэн Кар кызы куренгэлэгэнче китеп котылыгыз. Югыйсэ, алар килгэч, сезгэ алардан да элэгуе момкин.
Шурале. Рэхмэт.
Убырлы. Рэхмэт.
Кыз. Исэн булыгыз. Озак яшэгез.
Егет. Яна ел белэн сезне! Яна ел котлы булсын!
Шурале. Сезне дэ!
Убырлы. Яна ел бэхет алып килсен! (Китэлэр.)
Кыз. Рэхмэт.
Егет. Йэ, балалар, э хэзер, эйдэгез, чын Кыш бабай белэн Кар кызын каршы алырга эзерлэник.
Музыка янгырый. Куян, Кыш бабай, Кар кызы куренэ.
Куян. Килеп життек.
Егет. Исэнмесез, Кыш бабай!
Кыз. Исэнмесез, Кар кызы!
Егет. Исэн-саумы, бабакай?!
Сезне сагынып коттек без.
Кыш бабай.
Сезнен белэн очрашуга
Кочкэ килеп життек без.
Кар кызы.
Кайда эле узлэре —
Убырлы hэм Шурале?
Качтылар безне алдап —
Олгерми калдык анлап.
Кыз.
Жэзасын алды алар,
Келкегэ калды алар.
Кыш бабай.
Ярар инде алайса,
Буген бэйрэм лэбаса!
Онытыйк борчуларны,
Бэйрэм итик булмаса!
Кар кызы.
Бетен кеше ашкынып,
Сагынып коткэн бэйрэм бу!
Кешелэргэ Яна ел
Алып килгэн бэйрэм бу!
Котлы булсын Яна ел!
Бэйрэм булсын мобарэк!
Тотышыгыз кулга кул,
Ясап бэйлэм-тугэрэк.
Жырлап-биеп эйлэник
Яшел Чыршы тирэли.
Безнен белэн бэйрэм ит,
Син дэ, куян, кил эле!
Егет:
Тукта, тукта, Кар кызы,
Оныттык без бер эшне.
Балкып торырга тиеш
Безнен Чыршы бу кичне!
Вакыт житте, Кыш бабай,
Кабыз Чыршы утларын.
Жем-жем итеп балкысын
Нурга тереп Жир шарын!
Кыш бабай.
Яшел Чыршы, бизэнеп
Быел тагын килгэнсен.
Синсез бэйрэм кунелсез
Булыр иде, белэмсен?
Жырлап-биеп тирэндэ
Эйлэн-бэйлэн уйнарга
Курэсенме, никадэр
Нэни дустын жыйналган?!
Бизэклэрен тагын да
Матуррак балкысын,
Сэйлэннэрен нур сипсен,
Жем-жем утлар кабынсын!
Чыршыда утлар кабына.
Чыршы.
Рэхмэт, Кыш бабай!
Тылсымын кочле.
Бер ел кеттем мин
Сихри бу кичне.
Яктырак балкып
Янасым килэ!
Сезгэ зур бэйрэм
Ясыйсым килэ!
Жырла, биегез,
Уйна, келегез!
Жырлар конегез,
Уйнар конегез.
Туйганчы уйнап
Кунел ачыгыз.
Егет:
Бэхетле булсын
Бала чагыгыз!
Рэхмэт, Чыршыкай!
Рэхмэт, Кыш бабай!
Жырларга оста
Барча кыз-малай!
Куллар тотыштык,
Дуслар, эйдэле,
Чыршы тирэли
Жырлап эйлэник.
Чыршы тирэли жырлап эйлэнэлэр.
Егет. Кыш бабай, балаларнын Сез биегэнне дэ курэсе килэ . Бер биеп аласыз мэллэ?
Кыш бабай. Була ул. Шундый кондэ нишлэп эле бер биеп
тэ калмаска?! Яле, музыка!
Бию кое янгырый. Кыш бабай, Кар кызы биилэр.
Кыз. Булдырдыгыз, молодцы! Афэрин!
Егет. Балалар, э хэзер, эйдэгез, Кыш бабайга узебез яттан белгэн шигырьлэребезне сойлэп курсэтэбезме? Йэ, кем башлый?
Балалар берэм-берэм шигырь сойли.
Кыш бабай. Бик эйбэт! Яле менэ шунын очен булэк бирим узегезгэ. (Капчыгыннан чыгарып булэклэр олэшэ.)
Егет. Балалар, тунмадыгызмы? Э хэзер, эйдэгез, берэр уен
уйнап, жылынып алабыз.
Кар кызы. Дуслар, бугенге бэйрэм очен Кыш бабай белэн без махсус уен эзерлэдек.Эйдэгез, шуны уйныйбыз.
Кыз. Элбэттэ! Нинди уен ул?
Кар кызы (уенны анлата. Ватман кэгазеннэн алдан ясалган чыршы хэм йолдыз рэсемнэрен чыгара). Кузне бэйлэгэн килеш менэ шушы йолдызны чыршынын очына ябыштырып куярга кирэк. Туры китергэн балага Кыш бабайдан булэк! Йэ, кайсыгыз булдыра?
Балалар уйный.
Кыш бабай. Э хэзер икенче бер уен уйнап карыйк. (Капчыгыннан биш-алты уенчык чыгарып, алдан хэзерлэнгэн
остэлгэ куя. Бер баланы чакырып чыгара.) Менэ шушы уенчыкларны карап кал. Кузенне бэйлибез дэ уенчыкларнын берсен алып куябыз. Кайсы уенчык юклыгын эйтеп бирсэн, ул синеке. (Берничэ бала белэн уйнап алырга була. Уенчыкларнын урыннарын алыштырып куеп уйнасан да ярый.)
Кыш бабай. Вакыт дигэнен, хай, сизелми дэ уза! Инде саубуллашыр чак та житкэн икэн.
Кыз. Китэсез дэмени инде, Кыш бабай?
Кыш бабай. Вакыт инде, дусларым. Безне башка жирлэрдэ дэ котэлэр.
Егет. Шулайдыр шул.
Кыш бабай.
Сезнен белэн кунелле
Булды безгэ дэ.
Бэхетлэр генэ телим
hэммэгезгэ дэ.
Сукты китер сэгатьлэр,
Хушыгыз инде.
Яна шатлыклар алып
Яна ел килде.
Яна елнын таннары
Гел аяз тусын.
Ул тарихка бэхет елы
Булып язылсын!
Кар кызы.
Сау булыгыз! Бугенгедэй
хэрчак булыгыз колэч.
Курешербез Яна елда
Тагын да бер ел уткэч.
Кыш бабай hэм Кар кызы китэлэр.
Барысы бергэ. Хушыгыз, Кыш бабай! Сау булыгыз, Кар кызы!
Егет. Э без, балалар, Кыш бабай hэм Кар кызы китте дип, кунелсезлэнмик эле. Бэйрэмебез дэвам итэ.

Сценарий 8 марта на татарском

Фэния Хэсэнова
«Илгэ-матурлыкны,
Жиргэ-батырлыкны
Сез бирэсез, газиз энилэр!»

Энилэргэ багышланган бэйрэм кичэсен уткэру очен сценарий.

«Энкэемнен сузлэре» Соембикэ Досаева Эстерхан.

Елмайса йозеннэн анлыйм
Энкэемнен телэген.
Донья кинлегенэ тинлим
Энкэемнен йорэген,
Энкэй, сина булэк итэм
Ботен донья голлэрен.
Юллар кебек озын булсын,
Энкэем, гомерлэрен.
Ай нурыннан да нурлырак
Энкэемнен йозлэре.
Монлы койдэй кунелемдэ
Энкэемнен сузлэре.

Сэхнэ бэйрэмчэ бизэлгэн, анын ике ягында журнал остэле. Алгы планда кэрзиннэрдэ чэчэклэр.

«Илгэ-матурлыкны,
Жиргэ-батырлыкны
Сез бирэсез, газиз энилэр!»

Бу сузлэр сэхнэнен, арткы планына язып эленгэн. Пэрдэ ачылганда Римма Ибраhимова башкаруында композитор Р.Абдуллиннын, Т.Миннуллин сузлэренэ язылган жыры янгырый. «Бишек жыры».
Прожектор, сэхнэ узэгендэ бишек янында сабыен тирбэтеп йоклатучы Ана образын яктырта. Жыр дэвам итэ, ул акрынаеп ераклаша, супер пэрдэ ябыла. Ераклаша барган кой астында алып баручыларнын сузе:

А-б. Ана назы — жирдэ ул мэнгелек,
А.б. Мэнгелек жыр — бишек жырыгыз.
Бергэ: Без узасы юлда маяк булып
Гомер буе балкып торыгыз.

(Сэхнэ яктыртыла. Алып баручылар микрофон алдында)
А.б. Карлар каплый эле кыр юлларын,
Эмма вакыт язга эйлэнде.
Бэйрэм белэн сине, Кыз туганым,
Котлы булсын донья бэйрэме!
Ямь остэсен бэйрэменэ тагын,
Бар яктылык конгэ эйлэнеп.
Тырыш, назлы, гузэл Кыз туганым,
Котлы булсын язгы бэйрэмен,
А.б. Бэйрэм жиле кага тэрэзлэргэ,
Яшьлек кайта жанга, доньяга.
Умырзая шыта бу мэллэрдэ,
Кар астында чишмэ уяна.
Чиксез бэхет телэп, кызыл талда
Елкылдаша комеш борелэр.
Бэйрэм белэн, эшчэн апакайлар,
Алтын куллы сылу сенеллэр!

(Алып баручылар икесе бергэ:) Бэйрэм белэн!
(Дэртле бию кое янгырый).
Сэхнэгэ, залга биючелэр керэ, аларнын кулларында чэчэклэр, сэхнэдэге бер торкем биюче кызларнын кулында чэкчэк.

Бию коллективларынын бэйрэм белэн Сэламлэве. Бию тэмамлангач, чэчэклэр hэм чэкчэк бэйрэм кунакларына тапшырыла.

(Кой янгырый)

А.б. Кояш колмэс,
Корыч эремэс ялкынсыз.
Ирне утлы ял.кыннарда яндырып,
Кол иткэн дэ,
гол иткэн дэ хатын кыз.
А. б. Хатын-кызлар табыннарнын. бизэге,
Жирдэ булган ботен ямьнен узэге.
Иллэрне да бар иткэн hэм зур иткэн.
Хатын-кызнын барчасы hэм гузэле.
А. б. Хатын-кыз-ул нур чэчкэседэй сабый,
Назлы иркэ, баллардин татлы жаный.
Ул-ин газиз куз нурыбыз, пакь ана.
Бар гузэллек аналардан башлана.
Алып баручы: Безнен бугенге бэйрэм кичэбез кадерле-лэребез сезгэ, хормэтле хатын-кызларга, газиз энилэребезгэ багышлана,

(Жыр янгырый «Энилэр» Р.Яхин муз.)

8 марта на татарском сценарий

Гомер таннарыбыз аткан конне
Зарыгу белэн котеп алучы.
Безнен очен тау кадэрле йоклэр,
Кутэрергэ эзер торучы
Энилэр…
Мэрхэмэтле безнен энилэр.
Жиргэ матурлыкны, илгэ батырлыкны
Ссз бирэсез, гузэл энилэр.
Сездэ яши сурелмэслек хислэр,
Йозегездэ шэфкать нурлары.
Сезнен жырлар аша кучэ безгэ
Туган халкыбызнын моннары.
Кушымта
Якты йолдыз кебек сез балкыйсыз
Тормыш юлларыбыз кугендэ.
Ин кадерле бер кешебез булып
Сакланырсыз кунел турендэ.
Кушымта
Алып баручы: Энием! Энкэем! Газиз Анам! Синнэн дэ якынрак, кадерлерэк кем бар сон доньяда?! Кукрэк сотен имезеп, конен-тонгэ, тонен-конгэ ялгап, куз карасыдай устерэсен бит син балаларынны.

(лирик кой янгырый)

А. б. Бар хэстэрем, бар хэсрэтем
Бала очен.
Хормэтем да, хезмэтем дэ
Бала очен.
Укенулэр, утенулэр
Бала очен.
Тынгысыз кон,
йокысыз тон
Бала очен.
А.б. Утка, суга укталуым
Бала очен.
Чыгар юлдан тукталуым
Бала очен.
Таннан эувэл кайнар аш та
Бала очен.
Тэгэрэгэн кайнар яшъ тэ
Бала очен.
А.б. Иртэн — кичен йорэк хисем
Бала очен.
Барлык эшем, барлык кочем
Бала очен
Янам — тузэм ,кеям — кунэм
Бала очен.
Горур башны тубэн иям
Бала очен.
Тонен якты таннар котэм
Бала очен.
Кунелемдэ жырлар йортэм
Бала очен.
Бала очен…
А.б. Безнен бугенге бэйрэм кичэсенэ да, энэ шундый изге телэклэр белэн балаларын устереп, олы тормыш юлына аяк бастырган, гузэл энилэребез кунак булып килгэн!
(Жирле материалларга нигезлэп, оч hэм аннан да артык бала устергэн олкэн яшьтэге энилэрне хормэтлэу).
А.б. Ак чэчлэрен жем-жем килэ,
Энкэй, ул шатлыктандыр.
Гомереннен бакчасында
Былбыллар озмэсен жыр.
Кадерлелэребез! Бу жырыбыз сезгэ багышлана.

«Исэн-сау бул, эни!» Р.Миннуллин суз., И.Закиров кое.
(музыка)
А.б. Татар хатыннары. Безнен жан сойгэннэр, аналар…
Татар хатыннары тузем булганнар — мен газап чигеп,
Жан атып, бала тудырганда ынгырашмаганнар, чонки
батырларны тудырганнар.
Татар хатыннары тугры булганнар —
ерак сэфэрлэрдэн, яулардан якыннарын коткэндэ
пакьлек саклаганнар, чонки батырларны коткэннэр.
Татар хатыннары сабыр булганнар —
якыннарын сонгы юлга озатканда куз яшълэрен
курсэтмэгэннэр, чонки батырларны озатканнар.
А.б. Татар хатыннары. Безнен, жан сойгэннэр, аналар…
Аналарны хормэтлэп жирдэ шигырьлэр языла,
аналарны хормэтлэп жирдэ сурэтлэр ясала,
аналарны хормэтлэп жирдэ hэйкэллэр куела,
Э аналар тапкан балаларнын жаннары кыела.
Жирдэ hаман эле тынмаган сугышларда кыела.
Аналарны кадерлилэр, аналарны соялэр,
аналарнын алдында башларны иялэр,
э аналар йокысыз тондэ бишек жырлары жырлыйлар,
сугышларда жаннары кыелган уллары очен елыйлар.

Безнен тобэктэн дэ никадэрь ана Боек Ватан сугышына газиз баласын озатты, шунын… яу кырында ятып калды, хэбэрсез югалды. Ачы хэсрэттэн чэчлэренэ чал тошкэн, вакытсыз картайган энкэйлэрнен дэ инде кубесе вафат, урыннары ожмахтадыр, арсландай батыр уллар устергэн, фэрештэлэрнен.
Купме солдат, Ватан алдындагы сугышчан антын утэп, Эфган сугышында hэлак булды.
(Район, жирле узидарэ буенча мисаллар, Чечня сугышын да кертергэ момкин
Эгэр шундый очрак булса, аларнын энилэрен хормэтлэу оештырыла, чэчэклэр, булэклэр бирелэ, матди ярдэм курсэтергэ момкин.)

А.б. Хормэтле энилэр!
Без сезнен алда баш иябез.
Мен-мен рэхмэт сезгэ!
Яуда ятып калган газиз улларны, ачы хэсрэттэн вакытсыз гур иясе булган аналарны тынлык белэн искэ алыйк.
(тынлык)
А. б. Эйе!
Аналар доньяга бэбилэр булэк итэлэр,
аналар омет итэлэр —
солдат булып сугышларда улэрлэр дип тугел, юк,
бэбилэр усэрлэр кояшка колэрлэр,
сойгэннэрен кочарлар, космосларга очарлар дил омет
итэлэр.
(музыка)

А. б. Ана мэхэббэте!
Кышы да бар, жэе, козе, язы да бар,
Кукрэгендэ мэнге бетмэс назы да бар,
Кирэк икэн кайнар башны суытырга
Котыплардан чыккан салкыннары да бар.
Хатын-кызлар бэйрэмендэ Жир турында
Уйлануым тугел бер дэ юкка гына.
Энилэр дэ Жир энкэбез шикелле ук
Устерэ бит безне жылы кочагында.
Шуна да без тырышабыз энилэрнен.
Акмасын дип кабат канлы хэсрзт яше,
Кунеллэрдэ сунмэс омет — Кояшыбыз;
Саклап калыр Жирне Ана мэхэббэте…

(Жыр «Эни кирэк»)
(Р.Миннуллин сузлэре, М.Шэмсетдинова кое.)
яки «Мэдхия» жыры башкарыла. Р.Миннуллин суз,, Р-Абдуллин кое.

8 марта на татарском сценарий

А.б. Аналар ботен йорэк жылыларын биреп устергэн балалар, усеп буйга житу белэн, очар кошлар кебек, тирэ-якка таралалар.
Нишлисен бит, ананын боеклеге дэ энэ шунда — ул илебез-нен, hэр почмагында, намус белэн хезмэт итэ алырлык, белемле,
тырыш сэлэтле, илhамлы балаларын устереп Ватаныбыз кулына тапшыра.
А.б. Э аннан сон?!
Аннан сон, кош теледэй генэ бер хат котэ, изге хэбэр котэ ана.
Хат ташучы килми микэн, диеп. ,
Борылып карый барган юлыннан.
Конгэ чыкса, кузе тэрэзэдэ,
Иртэ — кичен сунми уты да.
Хатлары юк, узе кайтыр, диеп,
Бик сон гына китэ йокыга.
Ана котэ,
Ана омет итэ…
Менэ шулай, усеп буйга житкэн, инде узлэре эти hэм эни булган, туган ояларыннан еракта яшэуче балалар, соекле энилэренэ хат яздылар.

(Сэхнэдэ ут сунэ, «Сэлам сина, энием» жырынын кое янгырый.
Прожектор хат язучы, торле позада утырган, балаларны яктырта.
Хатнын, текстын алып баручы яисэ хат язучы узедэ укырга момкин.)

1 бала.
«Кил син безгэ, эни, ботенлэйгэ
Бер кайгысыз, рэхэт торырсын,
Оебезнен. курке булырсын».
2 бала.
«Син безгэ кил, эни!
Без доньянын, ожмахында гомер итэбез.
Килэм дисэн, шушы сэгатьтэ ук
Алыр очен кайтып житэбез»
3 бала.
«И шатланыр идек, эни эгэр,
Килер ризалыгын белдерсэн.
Туп-тугэрэк бэхетебез безнен
Тулып ташыр иде, син килсэн».
4 бала.
«Кайчан курешербез, бик сагындык…»
5 бала.
«Кон туды исэ сине котэбез».
6 бала.
«Ник килмисен инде, эни, ник килмисен?»
А. б.: Алты бала шундый хат язды
Озелеп-озелеп, сагынып ананы.
Шушы сузлэр булды ананын
Алты хатка язган жавабы.

(Прожектор Ана образын яктырта). (кой янгырый)
(Ана балаларына язган хатын укый)

«Бара алмыйм сезгэ, балаларым.
Сагынсагыз, кайтып курегез,
Кайта алмас жирдэ тугелсез.
Ана кунеле ераклыкны белми,
Тоеп яшим сезнен, хэллэрне,
Кирэклекне сизсэм, узем барырмын мин,
Котеп тормам сезнен хэбэрне.
Китэ алмыйм буген, .
Эгэр китсэм, мэрхум эткэегез кайтып керер сыман,
Мине таба алмый бер ялгызы
Боегып йорер сыман.
Чит нигездэ сагыну авырлыгы
Ныграк сизелер сыман,
Туган нигез белэн бэйлэп торган
Жеплэр озелер сыман.
Яудан каитмый калган зур улым да
Кайтып житэр сыман.
Туган нигез хэтерлэтэ мина,
Сезнен бергэ чакны,
Туган нигез сезнен hэp адымын
истэлеген саклый.
Нигез ташлап киту авыр мина,
Кем белми сон аны, кайсыгыз?!
Сез узегез жыелып кайтыгыз!
Мин сорамыйм сездэн артыгын,
Сез тоярсыз кайту шатлыгын».
А.б. Ана, ана!
Син куш йорэкледер,
Кэусэр сенгэн синен кунелгэ.
Баштан сыйпап бер елмайдын исэ,
Ботен донья ямьгэ кумелэ.
Ана булу-изгелекнен тажы,
Доньяда ин олы дэрэжэ.
Ана хеше hэрбер баласынын
Бэхетенэ ача тэрэзэ.
Ана сина гел яхшылык тели,
Гаеплэрен булса — кичерэ…,
Турылыклы калыйк гомер буе
Ана дигэн куркэм кешегэ.

Сценарий 8 марта на татарском

Кадерле энилэр! Ин изге телэклэр белэн сезнен. очен (бию, яисэ жыр башкарыла).
«Энкэйлэр», Р.Миннуллин суз., Р. Мохетдинова муз.
А.б. Хормэтле энилэр! Кадерле кунаклар! Бэйрэм алды коннэрендэ безнен, «Шэфкать» почтасына да энилэрне тэбриклэп бик куп хатлар килде. Хатлар гына тугел, кучтэнэч-посылкалар да юллаганнар балалар газиз энкэлэренэ. Без бик соенеп шушы изге амэнэтлэрне иялэренэ житкерэбез.
(Хатлар укыла, кучтэнэчлэр тапшырыла, музыкаль сэламнэр
янгырый. Эгэр бэйрэм белэн тэбриклэу очен кайткан кунаклар
яисэ телэк белдергэн кешелэр булса, аларга суз бирелэ).
(музыка)

А.б. Эй, эни, бер кон рэхэт курми улеп киткэн эни!
Тик яну — ялкын белэн тормыш юлын уткэн эни!
Яшь конемдэ тон буенча ак бишекне тирбэтеп,
Егъласам, куз яшьлэрем сорткэн, соеп упкэн эни!
А. б. Мин сине мэнге онытмаска ант иттем хэзер,
Кунелемэ алтын кебек сузлэр тезеп киткэн эни!
Мин сойлэрмен, энкэем, илгэ синен ул сузлэрен,
И, мина тойгым сойлэрлек тел биреп киткэн эни…
И, мина кукрэк соте берлэн кушып шэфкать канын,
Куп очен кан-яшь тугэрлек ан биреп киткэн эни!
Белмим, ил анлар микэн сон яшь кунелнен ялкынын,
И, кунелгэ мэнгелек эз, калдырып киткэн эни!

Жыр башкарыла
«Тэрэзэлэр — эни кузлэре», Р.Газизов суз., В.Эхмэтшин муз.
«Энкэмнен догалары», Р.Миннуллин суз.,И.Закиров кое.
(кой янгырый)

А.б. Газиз Энкэй!
Йомшактыр кулларын,
Татлыдыр сузлэрен,,
Жылыдыркарашын,
Тансыктыр табынын.
Сабыйлык языннан
Бугенге конгэчэ
Безлэргэ зур бэйрэм
Тибеше жаныннын!
И, Ходай, кабул ит
Безлэрдэн зур гозер
Энкэйгэ бир саулык!
Энкэйгэ бир Гомер!
А. б. Газиз Энкэй!
Ин сойкемле сузлэр-синеке!
Йомшак, жылы куллар-синеке!
Ин-ин татлы сузлэр-синеке!
Жан изрэткеч жырлар-синеке!
Синсез донья курмэс идек,
Синсез берни белмэс идек,
Синсез берни кылмас идек,
Синсез Кеше булмас идек!
А. Ходай Сезгэ жан тынычлыгы, тэн сихэтлеге, озын гомер насыйп итсен.
Мен-мен рэхмэт Сезгэ, энкэйлэр!

(Дэртле бию кое янгырый. Залда hэм сэхнэдэ биючслэр финалы. Акрын гына пэрдэ ябыла, шул вакытта «Энилэр» жыры янгырый Р.Яхин кое.)

Методик кулланманы тозегэндэ халкыбызнын. яраткан шагыйрьлэре Зэки Нуринын, Клара Булатованын, Фэния Чанышеванын, Шамил Анакнын, Вил Казыйхановнын, Мэхмут Хосэеннен, Зыя Ярмэкинен, Ибраhим Биектаулынын, Шамил Маннаповнын шигырьлэре файдаланылды.

Сценарий к празднику Науруз на татарском

Музыка янгырый, экренэя. Сэхнэгэ алып баручы чыга.

Музыка.

Алып баручы. Нэуруз бэйрэменен эчтэлеге белэн сезне укытучы … таныштырыр.

Музыка.

Сценарий к празднику Науруз на татарском языке

«Яз житэ» жыры (Ж.Фэйзи музыкасы, Ф.Кэрим шигыре ) башкарыла.

Музыка.

Чыгып китэлэр. Балалар музыка астында сэянэгэ килеп керэлэр.

1нче алып баручы. Балалар, курсэтегез эле, купме жыйдыгыз.
2 нче алып баручы. У-у, куп булган, булдыргансыз.

Укучылар кара-каршы 2 рэткэ тезелэлэр. Такмак эйтеп, бер- берсенэ якынаялар.

Жырлы-биюле уен «Челтэр элдем читэнгэ».

Малайлар. Челтэр элдем читэнгэ,
Жилфер-жилфер итэргэ;
Без килмэдек буш китэргэ,
Килдек алып китэргэ.

Кызлар, чаршау артыннан чыгып, каршы якка тезелэлэр hэм уенга катнашалар.

Сценарий к празднику Науруз на татарском языке

Шау-гор килеп, Нэуруз, чэчэклэр керэ. Нэуруз яшел киемнэн.

Нэурузбикэгэ солге белэн ипи-тоз тапшырыла.

Сценарий к празднику Науруз на татарском

С.Сэйдэшевнен «Укучылар вальсы»на (М.Хосэен шигыре) кар бортеклэре биюе.

Нэурузбикэ. Кояш, чык, чык!
Тэти кашык базарда,
Ботка пешэр казанда,
Батыр карны елак ит,
Жылын белэн кунак ит!

Елмаеп, Кояш килеп керэ. Кыш бабай, куркып, артка чигенэ.

(Нэурузбикэ беренче булып килэ.)

Кыш бабай. Эйдэ, хэзер биюдэ ярышабыз.

Биилэр. Кыш бабай егыла. Балалар торгызмакчы булалар.

Алпамша килеп чыга.

Алпамша. Эзер, гузэл Нэурузбикэ!
Дию. Алыштанмы, салыштанмы?
Алпамша. Алыш атан башына, эйдэ салыштан!

Егыла. Кесэсендэге шешэсеннэн су ага башлый.

Алып баручы. Балалар, эйдэгез, тизрэк ярдэм итик. Кыш бабайны торгызыйк, монда эреп бетэр бит ул.

Балалар Кыш бабайны торгызалар.

Алып баручы. Салкын кышны яз жинде,
Моны барчагыз курде.
Кулны кулга тотынышып
Бэйрэм итик кон буе.

Жыр. «Язгы жыр» (Р.Хэсэнов музыкасы, М.Шиhапов шигыре).

Кояшка таба урелэ саф голлэр,
Хезмэт жырына кумелэ кунеллэр.
Кушымта.

Бэхет балкый hэp кешенен йозендэ,
Безне сагынып, язлар килде буген дэ.
Кушымта.

«Коймаклар» уен — жыры уйнала.
Балалар, кулга-кул тотынышып, тугэрэк ясыйлар,
Нэурузбикэ уртада.

Уен-жыр, бию, такмаклар давам итэ. Ана ата-аналар, килгэн кунаклар да кушыла.

«Яз шатлыгы» жыры (Ж.Фэйзи музыкасы, Г.Насрый сузлэре).

Сценарий к празднику Сабантуй на татарском.

Иртэгэ — Сабан туе
(Фольклор — хореографик композиция)
Сэхнэ милли бизэклэр белэн бизэлэ. Сэхнэ турендэ — челтэрлэп эшлэнгэн тэрэзэ. Ана ак челтэр пэрдэлэр эленгэн. Сэхнэгэ милли киемнэрдэн малайлар йегереп керэлэр.

— Ура,иртэгэ Сабантуе! Тубэн очтан сорэнчелэр бирегэ таба килэлэр.
Алып баручы. Урамда булэк жыялар,

Сыгыла колга башы.

Кайчакта такмак эйтешеп

Алалар кара-каршы. (Г.Л.)
— Эй булэге, булэге,
Атлас икэн кулмэге.
Шул булэкне алам дип,
Тибэ батыр йерэге!..
1 нче малай. Мактыйлар булэклэрне,
Уены-чыны бергэ.
Без ияреп йерибез,
Калу юк инде бер дэ. (Г.Л.)
«Сабан туе» кое янгырый. Сэхнэгэ 8 кыз биеп чыга. Алар биеп бетеругэ,жырлый-жырлый серэнчелэр керэ. Алдагысы чигуле солгелэр бэйлэгэн колга тоткан. Калганнарынын кулларында бизэкле чилэклэр, шарлар, шелдерлэр, гармун.
«Сабан туе» жыры (Халык кое, М.Садри шигыре). Сабан туе — хезмэт туе,

Шатлык hэм бэхет туе, шул;

Уйнап, биеп, жырлап, келеп

Бэйрэм итик кон буе.
2 нче малай. Дуслар, иртэгэ Сабан туе бит. Эйдэгез, булэклэрне жыеп
бетерик!
1 нче малой. Кемдэ калдык?
2 нче малай. Эпипэлэрдэ.
1 нче малай. Киттек алайса Эпипэлэргэ. («Сабан туе» жырын дэвам итеп, малайлар, кызлар тугэрэк эйлэнэлэр. Кызлар белэн малайлар кара-каршы басып калалар.)
Бэйрэм итик шатланышып,
Туганнар бергэ-бергэ, шул;
Безнен бергэ булуыбыз
Китсен бетен гомергэ.
3 нче малай (ян тэрэзэгэ килэ, тэрэзэ чиртэ).
Эпипэ! (Тавыш юк. Аптырап, кулларын жэеп жибэрэ, инсэлэрен сикертэ.)
Эпипэ!
Атлар иярлэденме,
Тайлар йегэнлэденме:
Сабан туе житэ дип,
Булэк эзерлэденме?
4 нче малай. Эпипэу!
Елга суы тирэндер,
Сай жирлэре билдэндер;
Жырлап торулар бездэндер,
Булэк биру сездэндер.
Бергэ. Э-пи-пэ!
Эпипэ чыга.
Чиккэн алъяпкычтан. Яулыгын чоеп бзйлэгэн. Кулына, жэеп, чиккэн солге тоткан. Жырлап-биеп тугэрэк эйлэнэ.

Солге чиктем асыл жеплэр белэн,
Йорэк хисен салып бу жырга.
Насыйп булса иде бу булэгем
Мэйданнарда жингэн батырга.
Ефэк жеплэр белэн солге чиктем,
Уртасында чэчэк — гол генэ.
Жинеп алсан, егет, бу булэкне,
Вэгъдэ бирэм сина мэнгегэ. (Х.Ж.)

Солгене колгага бэйли.
5 нче малай.
Рэхмэт эйтэм шул корабка,
Дингез кичергэн очен;
Рэхмэт эйтэм Эпипэгэ,
Тастымал биргэн очен.
6 нчы малай. Эпипэне биетмичэ жибэрмибез, егет-
лэр. (Такмак эйтэлэр. Эпипэне биетэлэр.)

Бас, кызым Эпипэ,
Син басмасан,, мин басам;
Эпипэнен койлэренэ
Биеп калыйк, ичмасам.
Бас, кызым, Эпипэ,
Син басмасан, мин басам;

Каршысына бер егет чыга. Парлап биилэр.

Синен баскан эзлэренэ
Мин дэ китереп басам.
Бас, кызым Эпипэ,
Куз тимэсен узенэ.
Асыл голлэр усеп тора
Синен баскан эзенэ.

Сценарий к празднику Сабантуй

Сонгы куплетны жырлаганда, Эпипэ «чуплэп» бара, ягъни эле бер, эле икенче рэтгэгелэр белэн эйлэнэ.
1 нче малай. Нэфисэ апа килэ!
Нэфисэ апа. Исэнмесез, балакайларым! Сабан туена эзерлэнэсезмени ? Хэерле бэйрэм булсын! Доньялар тыныч, имин булсын, еллар бэрэкэтле булсын! Бэхетле, тэуфыйклы булыгыз. Сабантуй булэгем шушы булыр сезгэ, аз булса да, куп итеп алыгыз. (Алъяпкычына тереп тоткан кукэйлэрне балаларга олэшэ.)
Малайлар. — Рэхмэт, Нэфисэ апа!
— Булэк биргэн кешене бер биетми ярамас.
— Шулай! Дорес!
Нэфисэ апа. Бик биер идем дэ, гармуныгызнын кое юк.
5 нче малай. Безгэ жыр булса да ярый, Нэфисэ апа.
Нэфисэ апа. Бер дэ жырламас идем дэ,
Сабан туе жырлата шул.
Нэфисэ жырлый. Жырла, жырла, дип эйтэсез
Сезгэ нинди жыр кирэк?
Сезнен алда жырлар эчен
Сандугач теле кирэк.
Жырла, жырла, дип эйтэсез,
Жыр капчыгым ертылган;
Кичэ бер жыр откан идем,
Ул да булса онытылган.
Ку л ча ба л а р.
Чалгы, янавычын тотып, тубэтэй-камзулдан, алдына киндер алъяпкыч япкан Закир бабай килеп керэ.
Закир бабай. Балалар, ник шаулашасыз, ни бар?
6 нчы малай. Закир бабай, иртэгэ Сабан туе бит.
Закир бабай (Ишетми. Кулын колагына куеп, якынрак килеп сорый). Э, нэрсэ дисен?
6 нчы малай. Иртэгэ Сабан туе!
Закир бабай. И-и, Сабан туемыни!
Бергэ. Эйе, бабай, иртэгэ Сабан туе!
Закир бабай. Ярар, алай булса, мэ эле, тотып тор эле, улым. (Чалгы-янавычын бер балага тоттыра.) Тарт, улым, гармунынны!

Закир бии арыганчы, тубэтэе тошкэнче. Балалар, кул чабып, такмак
эйтэлэр.
Бие, бие, Хэйбулла,
Биегэн кеше бай була;
Биегэн кеше бай булса да,
Кесэ ягы сай була.

Бие, бие, Хэйбулла,
Биегэн кеше бай була;
Бай булмаса, тук була,
Ашарына юк була.
Бие, бие, Хэйбулла,
Биегэн кеше бай була.
Биегэн кеше бай булганчы,
Карт алаша тай була.

Закир бабай. Иске мунча почмагы,
Яна мунча почмагы;
Житэр инде, куп биедем,
Егылып китэрмен тагы.
Колешу, кул чабу.
Яулык чите белэн авызын каплап, Хупжамал эби керэ.
Хупжамал (керэ-керешкэ). Закиржан, дим, Закиржан, бу ни хэл бу? Нишлэп олы башын белэн кеше колдереп йорисен? Язмаганны… Эш калдырып…
Закир бабай. Эй, карчык, иртэгэ Сабан туе икэн бит. Эш артыннан йореп, истэн дэ чыга язган. Яшь чаклар искэ тошеп китте бит эле. Эллэ, мин эйтэм, кое дэ бик кунелгэ ятышлы, бер ботерелеп алыйкмы? Э? (Карчыгы янына килэ, терсэге белэн кабыргасына тортэ.)
Хупжамал (кулын этеп). Эй, шушыны, гомер буе акыл керэ белмэде инде узенэ.
Балалар. Я инде, Хупжамал эби, ялындырып тормагыз, бер биегез инде.
Закир бабай (гармунчыга борылып). Сиптер, улым!
Эби белэн бабай биеп китэлэр. Балалар кул чабып жырлыйлар.
Биючелэр, биегез,
Матур безнен, коебез;
Биегез, биегез,
Матур булсын илебез.
Жепсез орчык эрлисез,
Эрле-бирле йорисез;
Бигрэк оста биисез,
Куз тияр дип белмисез.
Барысы бергэ биилэр.
Тыпыр-тыпыр тыпырдашып
Бергэ басыек эле.
Уйнап-колеп, жырлап-биеп,
Кунел ачыек эле.
1нче малай. Безлэр килдек, ай, сезлэргэ,
Тастымаллар бирдегез безлэргэ;
Тастымаллар бирдегез, ай, безлэргэ,
Алла исэнлек бирсен сезлэргэ.
Бергэ. Амин! Шулай булсын!
«Сабан туе» жырын жырлап чыгып китэлэр.
Алып баручы. Шатлыклар — кунелебездэ,
Ал кояш — кугебездэ,
Килегез, дуслар, кунакка,
Иртэгэ
Сабан туе була бездэ!

Сабантуй сценарий

Күңелле Сабан туйлары
Күңелле Сабан туйлары
(Урта яшьтәге балалар һәм зурлар төркемнәре өчен)
Сабантуй буласы мәйданчык бәйрәмчә бизәлә. Озын колгага чигүле сөлгеләр, кулъяулыклар, төрле төстәге шарлар эленә. Уеннар оештырыла торган урыннар тиешенчә җиһазландырыла. Балалар милли киемнәрдән. Уртага ике бала чыга.
1 нче бала. Шатлыклар күңелебездә,
Ак кояш күгебездә.
Килегез, дуслар, кунакка:
Сабантуй бүген бездә.
2 нче бала. Җилферди чиккән сөлгеләр,
Бүләкләр күбебезгә.
Көрәшик тә, узышыйк та —
Сабантуй бүген бездә.
Балалар бергәләп «Сабантуй» җырын (М. Садри сүзләре, татар халык көе) башкаралар.
Сабан туе — хезмәт туе, Шау-гөр килә киң болыннар,
Шатлык һәм бәхет туе, Кырлар һәм су буйлары,
Уйнап-биеп, җырлап-көлеп Котлы булсын, гөрләп торсын
Бәйрәм итик көн буе. Ямьле Сабан туйлары!
Алып баручы. Кадерле балалар, хөрмәтле кунаклар, хәерле көн! Без бүген татар халкының олы бәйрәме — Сабан туена җыелдык. Сабантуй — ул хезмәт, дуслык бәйрәме, һәркемнең көтеп алган изге бәйрәме. Барыгызны да шушы бәйрәм белән котлыйм. Балалар бакчасында эшләүче барлык тәрбиячеләр, апаларыгыз исеменнән сезгә бәхетле балачак, ныклы сәламәтлек телим. Алдагы көннәрегез дә бүгенге кебек ямьле, күңелле булсын! Өстәлләребездә ризыклар мул булсын!
«Сабан туе» җыры (Г. Зәйнашева сүзләре, Л. Батыр-Болгари көе) башкарыла.
Күңелле Сабан туйлары,
Бүген бәйрәм, зур бәйрәм.
Матур җырлар җырлый-җырлый
Уйныйбыз әйлән-бәйлән.
Кушымта:
Без җырлыйбыз Сабантуйда,
Иң матур җырлар сайлап.
Безнең җырга зәңгәр күктән
Кошлар кушыла сайрап.
Күбәләкләр безнең белән
Уйныйлар әйлән-бәйлән.
Сабантуй — күбәләкләр һәм
Кошлар өчен дә бәйрәм.
Кушымта.
Әти-әниләребезгә
Җыйдык чәчәк бәйләме.
Матур булсын, ямьле булсын
Сабан туе бәйрәме.
Кушымта.
Кызлар вокаль-ансамбле «Һаман бию кызык шул» җырын (Д. Гарифуллин сүзләре, Л. Батыр-Болгари көе) башкара.
Бик матур көй уйнар өчен,
Бер гармунчы табыгыз.
Бер гармунчы тапмасагыз,
Бергәләп кул чабыгыз.
Кушымта:
Әйе шул, шулай шул,
Менә шулай кызык ул.
Такмак әйтеп кул чапканга
Һаман бию кызык шул.
Бүләк читеккә күңеле
Күтәрелгән кызларның.
Хәзер инде тыпыр-тыпыр
Биисе бар аларның.
Кушымта.
Алып баручы. Ә хәзер Сабантуй уеннарын башлыйбыз.
1. Чүлмәк ватам, чүлмәк ватам,
Ватып булырмы икән?
Бүләккә бер чиккән яулык
Алып булырмы икән?
«Чүлмәк вату» уены.
2. Икегезгә ике капчык,
Ягез әле, тотыгыз.
Сабан туенда ярышып,
Сез дә бүләк алыгыз.
«Капчык белән сугышу» уены.
3. Менә сиңа сулы чиләк,
Көянтә эл иңеңә.
Йөгер тизрәк, иң алдан кил,
Егыла гына күрмә!
«Су ташу» уены.
Мәйданга Камырша белән Батырша керәләр:
— Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар! Камырша. Таныш булыйк. Бу минем туганым Батырша була.
Б а т ы р ш а. Ә бу — минем җан дустым Камырша.
Алып баручы. Безнең бәйрәмгә килүегезгә зур рәхмәт, кунаклар. Әйдәгез, бергәләп күңел ачыйк. Уеннар уйныйк. Менә сезгә бау. «Аркан тартыш» уены уйныйбыз.
Камырша белән Б а т ы р ш а (бергә). Була ул!
Икесе аркан тартышалар.
Алып баручы. Балалар, әллә сез дә булышасызмы? Барысы бергә, ике якка бүленеп, бау тартышалар.
Алып баручы. Сабантуй елга бер килә,
Күңелле, олы бәйрәм!
Нур өстенә нурлар иңсен,
Биеп алыйк, ичмасам!
Татар халкының күмәк биюе башкарыла. Бию ахырында, шаулаша-шаулаша, шамакайлар керә.
Шамакайлар бергә.
Исәнмесез, балалар!
Котлы булсын Сабан туйлары.
Алып баручы. Рәхмәт! Балалар, безнең бәйрәмгә шамакайлар килгәннәр. Әйдәгез әле, аларны да үзебезнең уеннарга катнаштырыйк.
Капчык белән йөгерү. Башта шамакайлар, аннары балалар ярышалар.
Шамакайлар. Бик күңелле икән сездә! Балалар, сезнең тагын нинди һөнәрләрегез бар?
Алып баручы. Җыр-биюсез бер бәйрәм дә
Узмый, шуны белегез.
Балаларыбыз бик булган,
Концерт карап китегез.

Балалар җырлар, биюләр башкаралар, шигырьләр сөйлиләр.

Алып баручы. Дуслар, көтеп алган Сабан туйлары ахырына якынлашты. Барыгызга да саулык-сәламәтлек телим. Киләсе елга да Сабан туйларында очрашырга язсын. Сау булыгыз!
И. К. Фатыйхова — Актаныш районы Сәфәр урта мәктәбе укытучысы.

Сабантуй Сценарий.

Сабантуй: методик ярдәмлек/ ТР Мәдәният министрлыгы;Респ. халык иҗаты һ. мәдәни-агарту эшләре фәнни-методик үзәге.-Казан:Печатный двор,2004.-96 б.

ТАТАР ХАЛКЫНЫҢ МИЛЛИ БӘЙРӘМЕ
(Арча районында үткәрелгән Сабан туеның сценарие)
Сабантуй бәйрәмен үткәргәндә аны тантаналы ачу һәм
тәмамлау өлешенә зур игътибар бирелә, бәйрәмнең шигъри рух
белән сугарылганын исәпкә алып, борынгы гореф-гадәтләрне
хәзерге вакытка яраклаштырган һәм Сабантуй бәйрәменең
бөтен үзенчәлекләрен эченә алганын исәпкә алып,
түбәндәге сценарийны тәкъдим итәбез
Иртәннән башлап Сабантуе турында җырлар яңгырый.
Мәйданга килүче халыкны милли киемдәге кызлар һәм егетләркаршы ала.
Иртәнге сәгать 9.50. Оркестр уйный. Сәгать 10.00.Сабантуй бәйрәмен алып баручы — егет һәм кыз башлыйлар.
Салмак кына көй уйный.
1.а. б. Саумы, июнь — сабантуйлар ае!
Саумы, сабантуйлы киң мәйдан!
— Менә шулай матур яшәгез! — дип,
Җыйдык әле сезне яңадан.
Бәйрәмнәрнең таҗы — Сабантуйлар —
Бүләк безгә бөек Ходайдан.
Бу тормышның бөтен матурлыгын,
Хозурлыгын саклый бу мәйдан!
2.а. б. Хәерле иртә, бар дөнья!
Хәерле иртә, илем!
Илем — көнем, динем — телем,
Сөекле халкым минем!
Мәйдан тирәли халык җыела тора.
1 а. б. Хәерле иртә барчагызга,
Олыгызга, кечегезгә,
Бабайларга, әбиләргә,
Газиз әти-әниләргә,
Сөекле җиребезгә.

Бергә: Хәерле иртә тели сезгә Сабантуй бәйрәме бүген.
2 а. б. Сабантуйлар килде туган якка
Буразналы җирләр түреннән,
Тургай тавышлары аһәң биргән
Хезмәт батырлары иленнән!
Кунаклар трибунасына мәртәбәле кунаклар, аксакаллар күтәрелә.
1.а. б. Рәхим ит, Сабантуй, атла түргә,
Бер ел көткән халык, күр, әйдә!
Кыңгыраулы атлар тавыш бирә,
Ходайга тапшырдык, бигайбә.
2.а. б. Сабантуйлар өчен юк чит-ятлар,
Үз итә ул барлык өммәтне;
Сабантуйлар йөри илләр гизеп,
Берләштереп халык, милләтне.
Кунаклар килүе дәвам итә.
1.а. б. Бәйрәмнең ул иң миллие,
Дәртлесе, күңеллесе.
Сабантуйларның булмый ул
Үткәне, бүгенгесе…
Һәр чорның үз сабантуе!
Бармы берәр аерма?
И, Ходаем, халкыбызны
Сабантуйдан аерма!
2.а. б. Хәерле иртә, исәнмесез, хөрмәтле райондашлар!
Данлы Сабантуйның хөрмәтле кунаклары! Ерак араларны якын итеп, Сабантуй бәйрәменә кайткан якташ, кардәшләребез! Районыбызның өлкәннәре, яшьләре, бала-чагалары! Татарстан җөмһүриятеннән һәм Россиябезнең башка өлкәләреннән бәйрәмгә дип кайткан кадерле кунакларыбыз! Сезне бүгенге олы бәйрәм белән чын күңелдән котлыйбыз!
1 а. б. Якын туганнар! Килгән кунаклар! Сабантуй капкалары, ишекләр ачык! Олы бәйрәмебезгә рәхим итегез, түргә Узыгыз!

2. а. б. Шау-гөр килә киң болыннар,
Кырлар һәм су буйлары,
Котлы булсын, милләттәшләр,
Арча Сабантуйлары!
1.а. б. Вакыт чонгылында югалмаган, үзенең тәмен-ямен безнең көннәргә җиткерә алган быелгы Сабантуй бәйрәме барыгызга да миһербанлык, ныклы сәламәтлек, күңел көрлеге һәм искиткеч күп шатлыклар алып килсен!
Бергә: Ямьле булсын, шатлык тулсын, гөрләп торсын Сабантуй!

Милли киемнәрдәге 7 кыз мәйдандагы халыкны чәк-чәк белән сыйлый, 1-се кунаклар трибунасына менә.
2.а. б. Борынгыдан килгән гадәт,
Ата-бабай йоласы.
Ипи һәм тоз, баллы чәк-чәк белән
Кунакларны каршы аласы!—
Елмаешып каршы ала кызлар.
Кулларында баллы чәк-чәкләр,
Бәйрәм белән котлап кунакларга
Бәйләм-бәйләм матур чәчәкләр.
1.а. б. Кадерле арчалылар һәм Казан артын үз итеп, якын күреп ераклардан килгән кунаклар! Эше нинди, ашы шундый, дигән борынгылар. Арча халкының күркәм эшләре бөтен Татарстанга билгеле. Сабантуе хезмәт сөючән, тырыш, уңган булган Арча халкының күңелле итеп ял да итә белүләрен, җырга-моңга осталыгын, тапкырлык-зирәклеген, көч-кодрәткә ия булуларын тагын бер мәртәбә исбатлар.
Шуңа күрә дә инде Сабантуйларын арчалылар үзләре теләгәнчә матур итеп бәйрәм итәргә күнеккәннәр. Чөнки, Сабантуен мәртәбәле итүче дә, олылаучы да, хөрмәтләүче дә, кадерен белүче дә Арча кешеләре үзләре.
2.а. б. Хөрмәтле райондашлар һәм кунаклар! Милли бәйрәмебез Сабантуйны ачу һәм котлау өчен сүз халык депутатларының Арча район Советы рәисе, район хакимияте
башлыгы улы бирелә.
Рәхим итегез!
Кызлар ипи белән тоз тапшыралар, балалар чәчәк букеты тапшыра.
чыгышыннан сон, сүзне Татарстан Республикасы
Президенты Минтимер Шарипович Шаймиевка бирелә.
М. Ш. Шаймиев чыгышы. (Кыз бала чәчәк тапшыра.)
«Туга “Туган җирем Татарстан” җыры (А. Ключарев музыкасы, Г. Зәйнәшева сүзләре) яңгырый.
Бу музыка астында шигъри юллар яңгырый.
1.а. б. Татарстан!
Республикам минем,
Тынычлык һәм дуслык бакчасы!
Казан, Чаллы, Әлмәт, Арчаларың,
Авылларың ямьле — барчасы!
2.а. б. Киң Иделең, мәгърур Чулманнарың,
Чал тарихың белән шатлы син;
Тукай, Сәйдәш, Илһамнарың белән,
Минтимерең белән данлы син!
1.а. б. Тырыш халкың бердәм булып тарта
Чорлар йөген — тормыш арбасын.
Шуңа бүген дөнья мәйданында
Ныклы адым белән барасың.
2.а. б. Татарстан! Сабантуйлар иле,
Халкың чиккән сөлге кулыңда.
Көрәшләрдә җиңеп, даннар ал син,
Гөлләр үссен барыр юлыңда.
1.а. б. Татарстан! Нинди матур исем —
Йөрәкләргә язып ятларга!
Тик уяу бул, халкым, илкәеңне
Күз карасы кебек сакларга!
2.а. б. Хөрмәтле кунаклар, дуслар, туганнар, якташлар! 2003 елның Сабантуе флагын күтәрү хокукы узган елгы
Сабан туе батыры , авыл хуҗалыгы җитештерү
кооперативы механизаторы һәм 2002 ел Сабан туе
ның татарча көрәш буенча абсолют батыры__________бирелә.
Мәйданга рәхим итегез, батырлар!
Флаг күтәргәндә тынлы оркестр марш уйный, күгәрченнәр һәм шарлар очырыла.
1.а. б. Җырлары һәм гармуннары белән
Сабантуйлар килде әйләнеп.
Ап-ак һәйкәл гүя калкып чыккан —
Мәйдан тулы сөлге бәйләме.
Тамаша кыл, күңел ач син бүген,
Биеп җибәр, әйдә, булмаса!
Болынлыкны яшел постау итеп,
Табын кора туган-тумача.
Туган якның чишмәләре тәмле
Җилләренә хәтле, һәй, тыгыз.
Кардәшләрем, кунак булып бүген
Сабантуйга Сез дә кайттыгыз.
2.а. б. Шәрран ачык күңел бакчалары,
Хөсетлек юк, юктыр яман уй.
Җанны, рухны, йөрәк тибешләрен
Бергә тоташтыра Сабантуй.
«Бу бит безнең Ватан»,— дия-дия,
Шатланыйк без, уйныйк, гөрләшик.
Якташларым! Сабантуйда сыман,
Яшәүдә дә мәңге берләшик!
Хөрмәтле райондашлар! Сабан туебыз кунаклары! Үзебезнең матур традиция буенча авыл һәм район Сабан туйларында һәр елны язгы кыр эшләренә йомгак ясала. Менә быел да район хакимияте башлыгы сабан батырларын бүләкләү турында карар чыгарды.
1 а. б. Сабантуй мәйданында иң хөрмәтле, иң мактаулы урын, әлбәттә, сабан батырларына, бәйрәмгә җыелган һәрберебез аларны хөрмәтли, сабан батырларын зурлый, данлый. Икмәккә нигез салучы кыр батырлары һәртөрле мактауга лаек. Аларны мәйданга чакырабыз. Менә алар — иң тырыш, иң булган егетләр!

Авыл хуҗалыгында җиңеп чыккан батырлар хакында текст бара. Батырлар бер-бер артлы мәйданга чыга.
1.а. б. Иген кырларында сынатмаган
Батырларга мәйдан кул чаба.
Туган якны янә данлар өчен,
Пәһлеваннар чыга уртага.
Әйдәгез, дуслар, сабан батырларын алкышлап каршы
алыйк. Аларны бүләкләү өчен хакимият башлыгы
кабат мәйданга чакырабыз.
Бүләкләү тантанасы
Авыл хуҗалыгы ширкәтенең сабан батырлары белән таныту, район хакимиятенең рәхмәт хатлары, мактау дипломнары, истәлекле тасмасы, кыйммәтле бүләкләр тапшыру, мәйдан тирәли Почет (хөрмәтләү, мактау) түгәрәген узу, сабан батырларын мәйданнан озату йоласыннан тора.
2.а. б. Бу дөньяда — һәр кешегә кайтып сыенырлык җылы учак, тыныч почмак кирәк — ул гаилә учагы. Ике Сабантуй вакыты арасында чишмә суыдай саф мәхәббәтләрен җилкән итеп, шатлыкларга тулы тормыш көймәсендә йөзеп, районыбыз буенча 295 яшь йөрәк гаилә корды. Бүген, бу зур мәйданда әнә шундый пар канатлы, бер-берләреннән башка яши алмаучы, шатлык-кайгыларын бергә уртакла
шып яшәүче, иң матур гаиләләрне хөрмәтлибез. Рәхим итегез, яшь парлар, сезне мәйданга чакырабыз.
Парлар мәйданга чыга.
2 а. б. Җилкендерә, и, Сабантуй
Хисләрне күңелдәге —
Мәхәббәт булып җилферди
Сабантуй сөлгеләре!
1 а. б. Элек-электән Сабантуйга алдан бүләкләр әзерләгәннәр. Бигрәк тә кызлар Сабантуй бүләге итеп берсеннән-берсе уздырып сөлге, кулъяулыклар чиккәннәр, ә инде яшь Киленнәр бүләге аерым игътибарга лаек. Алар Сабан-туена чиккән сөлге бүләк итәләр. Бу сөлгеләр иң кадерле кунакларга, көрәшчеләргә бүләк итеп бирелә.
«Рәхмәт әйтәм яшь киленгә.
Затлы сөлгесе өчен»,— диләр горурланып мәйдан тоткан ир-егетләр.
Шушы сүзләрне сөйләгәндә, яшь парлар кунаклар утырган трибунага юнәләләр. Киленнәрнең кулларында сөлгеләр һәм алар бүләкләрен
аксакалга бирәләр.
2 а. б. Сабан туен тагын да бизәп, элекке йолаларыбызны искә төшерүегез өчен рәхмәт сезгә, киленнәр. Әйдәгез әле, хөрмәтле райондашлар, яшь гаиләләргә тигез-матур тормыш, сәламәтлек телик! һәрчак шулай шат күңелле һәм бәхетле булыгыз!
Хакимият башлыгы мәйдан уртасында яшь парлар белән фотога төшә, киленнәргә — чәчәк, егетләргә түбәтәй тапшырыла.
1 а. б. Хөрмәтле райондашлар, Сабантуй кунаклары!
Районыбыз елдан-ел үсә, матурлана бара. Арчалылар шулай иләчәккә өмет белән яши, ә киләчәк ул — балалар.
Районыбызда ике сабантуй арасында 520 бала туды. Ә менә 2003 елның 1 январенда 3 сабый дөньяга килде. Алар Арчадан _____________һәм______________гаиләсендә туган,______________авылыннан_______________һәм________________гаиләсендә туган_______________,_________________бистәсеннән_________________һәм__________гаиләсеннән_________________.
Энҗе бөртегедәй балаларыгыз туу белән котлыйбыз, җан җимешләрегез шәфкатле, тәүфыйкьле, матур һәм бәхетле булып үссеннәр. Сезнең Шатлыкларыгызны без дә уртаклашабыз, мәйданга рәхим итегез. (Фотога төшү).
2 а. б. Бөтен районны шаулаткан «Яңа гасырда — яңа адымнар» дигән бәйге берәүне дә битараф калдырмады. Иҗади концертларны районыбызның 22 мең кешесе карады. Барлыгы 62 коллектив чыгыш ясады. Бәйге барышында
23 хор, 82 бию коллективлары, 55 вокал, 46 гаилә, 28 инструменталь ансамбле оешты. Бу бәйгене оештыруга үзләреннән зур көч, тырышлык куйган һәр кешегә зур рәхмәтебезне белдерәбез.

«Яңа гасырда —Яңа адымнар» дип исемләнгән район конкурсында предприятие, оешма, учрежденияләр арасында барган иҗади конңерт бәйгесендә түбәндәгеләр җиңүче дип табылдылар. (Бүләкләү тантанасы. Бүләкләү тантанасында жиңүче оешмалар, уку йортлары, җитәкчеләр исеме атала, кыйммәтле бүләкләр тапшырыла).
Театральләшкән күренеш
Мәйданга атлы җайдаклар керә.
1.а. б. Пар җайдаклар килә мәйдан буйлап:
Батыр егет белән матур кыз.
Бәхет теләп пар догалар чыңлый,
Котлы булсын Сабан туебыз.
Сабантуйлар — безнең йөзек кашы,
Кадерләрен белеп яшик лә.
Ярсу юргаларда яшьлек килә,
Юл бирегез, дуслар, яшьлеккә.
Йөзләрендә кояш елмаюы,
Күзләрендә яшен чаткысы.
Алар йөнләгән юртакларның
Тоягыннан сибелә йолдыз яктысы!
Их, шәп тә соң, сөлге болгап
Мәйданнарны бер урау.
Күңелләрне очындыра
Ат тоягы — кыңгырау.
Сука җигелгән ат керә, атның тезгенен — егет, ә суканы бабай тоткан.
2.а. б. Борын — борыннан иген игү халкымда иң изге, иң саваплы хезмәт саналган. Әнә шуңа да беренче буразналарны елның елында, бисмилла әйтеп, аксакаллар сызган. Яңа гына күпереп пешкән икмәкне хәтерләткән, сөрелгән туфракка алтын бөртекләрне дә аксакаллар сипкән, җир-анага хөрмәт, ихтирам әнә шулай аксакаллар аша яшь буынга күчә барган.
Сүз имам-хатыйпка бирелә. Ул Сабан туе белән тәбрикли.

2.а. б. Хөрмәтле кунаклар! Ярыш, көрәш әле башланмаган, сыналмаган әле ир биле, ә Сабантуйның бүгенге батырлары билгеле — ул менә бирегә җыелган Арча районының эшчән халкы. Алар — кыр батырлары, хезмәт алдынгылары, безнең киләчәгебез — шат йөзле балалар, Бөек Ватан сугышы һәм хезмәт ветераннары, мәгариф һәм мәдәният хезмәткәрләре.
Сез аларны хәзер тантаналы мәйдан әйләнешендә күрәсез. Беренче рәтләрдә районыбыз яшьләре бара. (Аларга багышланган шигъри юллар укыла).
Сез менәсез күккә, биеклеккә,
Иксез-чиксез зәңгәр киңлеккә
Сезнең яшьлек сүнмәс якты маяклы,
Мәңге сынмас корыч канатлы.
1.а. б. Мәйдан аша районыбызның сугыш һәм хезмәт ветераннары уза. Тормыш авырлыкларына карамастан, ветераннар һаман безнең сафта. Аларга озын гомер, сәламәтлек телибез.
Картаймагыз әле, ветераннар,
Сезгә тиеш әле күпме назлар:
Шөкер, сез күргәннәр артта калды,
Тыныч яши хәзер халыклар.
Сугыш афәтләрен, ятимлекне
Күрмәсеннәр иде оныклар.
2.а. б. Мәйданда — авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек идарәсенең алдынгылары. Ул 2003 елның Сабан батырлары, районыбызның алдынгы терлекчеләре һәм механизаторлары. Җирдән мул уңыш алучы батыр игенчеләргә, күп ит, сөт җитештергән уңган терлекчеләргә, тракторчыга, шоферга һәм комбайнчыларга безнең ялкынлы сәламнәребезне
юллыйбыз.
Шул рәвешле мәйдан аша алфавит буенча төрле оешмалар уза. Бәйрәмне алып баручылар бу оешмалар турында кыскача сөйлиләр, алдынгылар белән таныштыралар, яңадан-яңа уңышларга өндиләр,
рәхмәт әйтәләр.

1.а. б. Хөрмәтле райондашлар, кунаклар! Бүгенге Милли бәйрәмебездә безгә сәүдә хезмәте күрсәтүче, тәмледән-тәмле ризык белән сыйлаучы район кулланучылар җәмгыяте коллективына зур рәхмәтебезне җиткерәбез. Район кооператорлары үзләренең кыйблаларын югалтмыйча, хезмәтләрен
намус белән башкарып, сатып алучыларга йөз белән борылдылар. Эшегез уң, киләчәгегез якты булсын, хөрмәтле район кулланучылар җәмгыяте хезмәткәрләре!
2.а. б. Кайда гына эшләмәсен, күңел җылысын биреп эшләгән кеше һәрвакыт хөрмәт иясе булды. Сезнең кебек хезмәт батырлары, үз эшләренең чын осталары, ветераннар, яшь алмашлар булганда, эшләребез уңышлы барыр, кыйблабыз югалмас, районыбыз һәм республикабыз чәчәк
атар!
1.а. б. Бәйрәм белән сезне, хөрмәтле ветераннарыбыз, хезмәт алдынгылары һәм хөрмәтле кунаклар!
2.а. б. Иптәшләр! Мәйданга бизәлгән җигүле атлар керә. Карагыз әле, ничек матур итеп, бөтен күңелен, җан җылысын биреп, яратып бизәгәннәр аларны хуҗалары. Рәхмәт сезгә! Нинди матурлык, нинди ямь өсти бу атлар бәйрәмебезгә.
Бизәлгән атлар, гармунчылар һәм милли киемдәге кызлар утырган атлар парады бәйрәмне дәвам итә.
Ат парады барганда шигъри юллар укыла.
1.а. б. Эх күңелле атка утырып
Мәйданнарны бер урау,
Биеп барган ат тоягы –
Иң гаҗәеп кыңгырау!
Эзгә басып, әнә атлар килә,
Беренчесен каршы алыгыз.
Сабантуе гөрләп үтә бездә,
Җырлап, уйнап, биеп калыгыз!
2.а. б. Сабан туе, бүген Сабан туе!
Чишмәләрдән чыңлап аксын суы.
Чыңлап аккан чишмә суы кебек,
Изүләрен ачкан гармун чыңы.
Яшь киленнәр кыз чакларын уйлап
Колгаларга элә, элә сөлге!
Сандугачлар, бакчаларын ташлап,
Гармунчыга биргән сүзне.
Бәгырь өзелердәй моңлы көе,
Әй, гармунчы, әйттер, әйттер шуны!
Аерылганнар кире кайтыр булсын!
Өзелеп көткән кавышкандай тойсын,
Вәгъдәләшкән вәгъдәсендә торсын,
Әй, гармунчы, әйттер, әйттер, шуны!
Сабан туе бүген, Сабан туе!
Мәйданда сәнгати-спорт күрсәтмә чыгышлар башланып китә.
1.а. б. 2003 ел Сабантуй мәйданында Арча педагогия көллияте коллективы. Аларның котлауларын кабул итеп алыгыз. Сезнең игътибарыгызга сәнгать-спорт чыгышы, алкышлап каршы алыйк әле.
2.а. б. Хөрмәтле райондашлар һәм кунаклар! Мәйданда балалар спорт мәктәбенең яшь спортчылары чыгыш ясый.
1. а. б. Хөрмәтле кунаклар! Безне бәйрәм белән котлап, үзләренең кайнар сәламнәрен республика аэроклубы спортчылары да алып килгән.
Соңгы елларда бу спортчыларның чыгышы Арча Сабантуйларының бер матур мизгеле булып тора. Хәзер сезнең игътибарыгызга республика аэроклубы парашютчыларының күрсәтмә чыгышын тәкъдим итәбез.

Парашютистлар мәйданга төшкәч, кызлар аларга чәчәкләр бирә.

Батырлар бил алышырлар,
Дуслык хисе күңелдә.
Бабайлар гореф-гадәте
Саклана бит бүген дә.
Осталарга, тапкырларга
Бирелгән бүген мәйдан.

Халкыбызның Сабантуй бәйрәмендә үткәрелә торган уеннарга күчү өчен тәкъдим ителә торган текст.

Хөрмәтле кунаклар, райондашлар! Берничә минуттан Сабантуйның иң гүзәл мизгеле — татарча көрәш буенча ярышлар башланачак.
Быел ул 4 үлчәү авырлыгында үткәрелә:
70 кг-га кадәр;
80 кг-га кадәр;
90 кг-га кадәр;
90 кг-нан югары.
Ветераннар һәм яшүсмерләр арасында да көрәш уздырыла. Көрәшкә язылыгыз.
Көрәшкә язылу__________сәгатьтә төгәлләнә.
2.а.б. Бәйрәм тамашасының уеннары борынгыдан калганнар — халыкныкылар. Менә алар: чүлмәк вату, капчык киеп йөгерү, йомырка салынган кашык кабып йөгерү, бүләкләрне күз бәйләп кисү, сулы чиләк-көянтә белән йөгерү, аркан тартышу, колгага менү, бүрәнәдә капчык белән сугышу һ. б. Без сезне уеннарда, алышларда, ярышларда катнашырга чакырабыз! Җиңүчеләрне дә, катнашучыларны да бүләкләр көтә.
1. а. б. Борын-борыннан халкыбыз атларны яраткан, аны тәрбияләгән, Сабан туйларына әзерләгән. Бүгенге бәйрәмдә сез җирле һәм чиста токымдагы атларда җайдаклар узышын күрерсез. Өч үлчәүдә — җиңел, урта һәм авыр үлчәү
ләрдә гер күтәрү, спорт уеннары: ирләр арасында 1500 метрга, хатын-кызлар арасында 100 метрга, хатын-кызлар арасында 4 тапкыр 100 метрга эстафета йөгерүләре — барысы да сезнең өчен. Мәйдан кырында көн буе сәүдә һәм җәмәгать туклануы, көнкүреш медицина хезмәте күрсәтелә, җыр- уен түгәрәкләре оештырыла.
2. а.б. Хөрмәтле райондашлар һәм Сабантуйга кайткан кунаклар!
«Росгосстрах-Татарстан» ачык акционерлык иминиятләү Җәмгыятенең Арча филиалы барыгызны да бүгенге зур бәйрәм белән чын күңелдән тәбрик итә, күңелле һәм матур ял итүегезне теләп кала.
Сабантуй уеннарында катнашучы көрәшчеләр, атта чабучылар һәм колгага менүчеләрне 10 мең сумга иминиятләп куйды.
Бер дә курыкмыйча, Сабантуй уеннарында барыгыз да актив катнашыгыз, Ходай тәгалә сезгә бетмәс-төкәнмәс көч-күәт биреп торсын!
«Тасфир» фирмасы һәрвакыт сезнең белән!
Шул рәвешле барлык уеннар оештырыла.
2. а.б. Сабантуй җитте, дусларым —
Килгәнсез, рәхмәт сезгә,
Булыр бүгенге бәйрәмдә
Милли моң, тәмле сүз дә.
Сабантуймы, сабантуй —
Уеннар туе бит ул.
Тәм-томнар сые бит ул,
Җиңүләр уе бит ул.
Татарча бил алышып,
Аркан белән тартышып,
Ватмый йомырка ташып,
Сынашып, җиңсәң әгәр —
Сабантуй — эчкә шатлык сыймас туй!
Ә хәзер район үзешчәннәренең һәм кунакларның бәйрәм концертын башлыйбыз.
Концерт программасы аерым сценарийда тәкъдим ителә.
Сабантуй ахырына якынлаша
1. а. б. Хөрмәтле кунаклар! Безнең бүгенге сабантуебызның баш батыры билгеле булды. Ул гадел көрәштә җиңеп, батыр калуы белән һәркемне сокландырды.
Күңелләрне рәхәтләндерә торган, җанга җылы бирә торган Сабан туе узып бара. Күгебез һәр көн саен сафлансын, өметләр аклансын, тормышыбыз бүгенге Сабан туйлары кебек ямьләнсен. Сабантуй флагын төшерү абсолют батыр__________________ тапшырыла.

Оркестр С. Сәйдәшевның Совет Армиясе маршын уйный.

2.а.б. Бәйрәмнәр мөбәрәк! Сабантуй буыннарга дәрт, йөрәкләргә көдрәт илә күәт, җаннарыбызга иминлек, тынычлык иңдерсен! Ил-җиребез имин, бала-чагаларыбыз, кардәш-ыру, туган-тумача сау-сәламәт булсын!
Табыннар түгәрәк булсын!
Мөхтәрәм кунаклар!
Кадерле райондашлар!
Хушыгыз, сау булыгыз!
Киләсе Сабантуйларга кадәр!

Сабантуй стихи на татарском

Сабантуй: методик ярдәмлек/ ТР Мәдәният министрлыгы;Респ. халык иҗаты һ. мәдәни-агарту эшләре фәнни-методик үзәге.-Казан:Печатный двор,2004.-96 б.
Разил Вәлиев

ТОРМЫШ САБАНТУЕ

Билне буып без көрәшкә чыктык
Иң беренче булып мәйданга.
Егылсак та, җир күтәрде безне,
Юатырга картлар бар янда.

Яманлыкны күрсәк, Җәлилләрдәй,
Без атылып кердек уртага.
Дөреслекне эшләп дөнья кичтек,
Зарланмадык бер дә юл тарга.

Алда өч юл — әкияттәге кебек…
Бәхетлесен, дидек, кем сайлар? …
Юл өзелде… Сугыш… Яуга китте
Мылтык буе уйчан малайлар.

Тешне кысып без көрәшкә чыктык
Беренчеләр булып мәйданга,
Үтте сугыш йөрәкләрне таптап,
Күмеп безне яшькә һәм данга.

…Чаба атлар — тормыш сабантуе!
Кемнәр кыю? — Билдән алышыйк!
Малайларның йөрәк түрендәге
Батырлыкны эзләп табышыйк!

Ренат Харис

ТАТАР БӘЙРӘМЕ

Сабантуйларның саны юк!
Юк Сабантуйның яше…
Сабантуй һәрбер татарның
йөрәк түрендә яши.

Яши ул могҗизабулып,
яши ул өмет булып,
әйтерсең лә, чәчү беткәч,
яварга килгән болыт!

Әйтерсең лә, яңгыр үткәч,
ялтырап чыккан кояш —
нурын терек суы итеп
җан тамырына коя.

Көне җиткәч, йөрәкләрдән
ул мәйданнарга таша.
Чишмә-чишмә куанычлар
бәйрәм булып тоташа.

Сабантуй — борынгы йола!
Бүген дә ул шул килеш!..
Шарты бер — кеше үзеннән
үзе сорарга тиеш:
хакым бармы соң бәйрәмгә,
лаеклымы мин аңа?..
Гасыр аръягында туган
бу сорау һаман яңа.
Бу сорауга татар халкы
җавабын бирә торды —
тәненнән кан акканда да
ул икте, язды, корды!

Шулай итеп Сабантуйга
яулады ул үз хакын…
һәм менә көчле кулына
язмышын алды халкым.

Язмышка хуҗа халыкның
шатлыкка да хакы бар —
ә шатлыкның Сабан туе
дигән мәгърур аты бар.

Яңгырасын ул мәйданда,
гөрләсен һәр йөрәктә —
Сабан туе һәр кешене
көр яшәргә өйрәтә!
АК СӨЛГЕ
Ихтирамымны белгертим
хак сүз белән:
Кунак килсә, каршыладың
ак йөз белән;
дошман килсә, чыкмадың
кулын юарга,
һәм булмадың ак төстәге
сатлык байрак!
И, ак сөлге, беркайчан да
пычранмадың —
күпме сөрттең гаделләрнең
хәлил канын!
Син көрәштең Сабантуйда,
билгә яттың.
Көрәшченең гаделлеге,
көче артты.
Көрәшләргә озатып калдың
син ирләрне,
сау бул, диеп, кулга кушылып
җилфердәдең,
җилфердәдең кызыл туйлар
пар атында,
әверелеп туйның бәхет канатына…
Җеназада син, ак сөлге,
безнең кулда.
Озатасың гүр иясен
соңгы юлга…
Кичерешләрнең таныш сиңа
һәркайсысы,
илемнең һәрбер шатлыгы,
һәр кайгысы.
Син бит үзең дә халкымның
күңеле төсле —
сөттән сеңгән зур пакьлекнең
бер көзгесе.
һәрбер эшнең, һәр ниятнең
өмете — уңыш.
Кешеләрнең нияте зур,
сөлге,
булыш!

Сабантуй стихи

Роберт Миңнуллин

ИЛЕШ САБАНТУЕ*

Кыза гына, кыза сабан туе!
Алыш, ярыш, көрәш — биредә.
Ак сөлгеләр ята тыпырчынып
Илеш ирләренең, билендә.

Атлар килә! Матур атлар килә,
Оныттырып бөтен уенны!
Ә атлары шундый зифа буйлы,
Ә атлары — аккош муенлы.

Атлар килә уйнап! Шул чагында
(Сизмичә дә хәтта калынлы)
Ук шикелле очкан Җирән кашка
Борылмада кинәт абынды.

Өстендәге малай очып төште.
Торып басты. Елап җибәрде.
Авыртканнан түгел, гарьлегеннән,
Кызганганга күрә Җирәнне.

Кочаклашып елаштылар. Аннан
Икесе дә читкә атлады…
Чабыш дәвам итте. Очты гына
Сабантуйның калган атлары!

Онытылды шундук абынган ат.
Бер хакыйкать узды уемнан:
Шул ат кебек бик тиз онтыласың,
Төшеп калсаң әгәр уеннан.

Җиңәргә дә мөмкин иде бит ул.
Ай, кызганып куйдым мин атны. Җиңүчеләр бизи сабантуйны. Җиңүләре бизи ир-атны!

Абынса да кемдер, егылса да, Җиңүчеләр һәрчак табыла.
Тик нишләмәк кирәк, бу дөньяда Дүрт аяклы ат та абына.

*
Кыскартып бирелә.

Мөхәммәт Мирза

САБАНТУЙ*
Татар көпшәк халык түгел, йолкырга, тарткаларга…
М. Шаймиев
1
Сабантуй — туган халкымның Тиңдәшсез тантанасы!
Кешелеккә яшьтәш бәйрәм,
Әйтегез, кайда бар соң!

Ядкаре бөек Болгарның
Хаҗитархан, Урданың.
Сарматларда, Каганатта
Сабантуйлар булган ул!

Сабан туе орыш түгел,
Ярыш, алыш —сынатма, Мәйданнарга сөлге тотып
Чыгып баскан ир-атка
Төбәлгән ил-йорт карашы,
Алымы ни, ысулы.
Аксакаллар хөкем итәр,
Хаклык булмас кысулы…

Җитезләрнең җитезе кем, Матурлардан кем матур? Тапкырларның тапкыры кем, Батырлардан кем батыр?

Барлау кирәк, санлау кирәк,
Данлау кирәк аларны.
Батырлары булса гына
Халык гомере дәвамлы.
Шул исемдәге поэмадан өзек.

Зөлфәт

САБАНТУЙ СӨЛГЕЛӘРЕ

Сабантуй сөлгеләре лә — Кояштыр өлгеләре… Чигүчесе кем икән соң? — Кемнәрнең сеңелләре?

Кемнәрнең, сөйгән ярлары Тамызган күз нурларын,
Ал чәчәкләр итеп чиккән Назлы сөю җырларын?

Билләһи, җанлы шикелле Лаләсе, сөмбелләре… Батырны чын батыр итә
Саф көрәш сөлгеләре!

Борынгы батыр куәте
Күчә яшь егетләргә,
Килешә сөлге, килешә
Яшь Алып кебекләргә.

Чигү чиккән яшь сылукай Елмаеп әйтә кебек:
Тугры ярың мин булырмын Билеңне бирмә, егет!

Харрас Әюп

САБАНТУЙ
Яланнарда сабантуйлар гөрли,
Яшь егетләр сыза гармунын, Уйнаклатып җилләр алып китә Еракларга гармуннар моңын.

Вак-вак атлап биегән кызлар ялгыш Йөрәгеңә басар кебекләр.
Җаен табып кына сылуларга
Каш сикертеп уза егетләр.

Көрәш кыза мәйдан уртасында, Дулкынлана халык: кем жиңәр? Көрәшчеләр әле бил бирмиләр, Чыдасыннар гына сөлгеләр!

Гасырларның йөген күтәргәндә Бөгелмәгәч, бер кат сыналган.
Гер ташларын чөйгән чакта гына
Бу беләкләр, беләм, сыгылмас.

Бәйгеләрдә — җилдән җитез атлар. Дагалардан очкын чәчелә.
Ат өстендә килгән үсмерләрнең
Ут кабыныр сыман чәченә.

Яланнарда сабантуйлар гөрли. Бәхетлесе илнең бүген мин.
Хәтфә кебек яшел яланнарга
Ачып салган халкым күңелен…

Салисә Гәрәева

САБАНТУЙ АТЛАРЫ

Оран салды мәйдан: —Атлар килә! Атлар килә — чабыш атлары!
Бар микән ул татар йөрәгенең
Атка сокланмаган чаклары?!

Җилдәй җитез, җилбер яллы атлар, Муеннары — Аккош муены!

Изге йола: көч сынашыр өчен
Атлар чыга Сабан туена…

Ялларына бөдрә башын иеп,
Йөгерек атын куа бер егет.
(Бу дөньяда без бит үзебез дә Бәйгеләрдә чапкан ат кебек).

Канатлы ат сыйган җаны белән
Авыл йөгерә атлар каршына.
Сабан туйда чапкан малкайларны Сөлге белән, халкым, каршыла!..

Атлар уза мәйдан уртасына: Беренчесе… Аннан башкалар — Алмачуар, кара-туры атлар,
Җилбер яллы җирән кашкалар…
Бер әбинең күрәм юл читендә
Чиккән сөлге тотып торганын: Сөлгесен ул салыр муенына
Иң ахырдан килгән юрганың…

Мөдәррис Әгъләмов

САБАНТУЙ
Сабантуйларда да алга карый халык,
Көрәштерә башлый нәниләрдән алып.

Сөлгеләр тотыла, һәр авыл
Батырын күзәтә, билгеле…
Мәйдан күк кысыла йөрәкләр:
Бирмә билеңне!
Бирмә-ә-ә…
Дошманнар таптаса җиреңне, Сорамый: «Син батыр идеңме?» Мәйдан күк кысыла бар халык:
Бирмә илеңне!
Бирмә!

Сабантуй сценарий праздника на татарском.

Сабантуй — народный праздник: материалы к проведению праздника «Сабантуй»
Источник: Уразманова, Р.К. Современные обряды татарского народа: историко-этнографическое исследование.- Казань: Татар. кн. изд-во, 1984.- 144с.

Сабантуй — народный праздник

Истоки празднования сабантуя уходят в глубокую древность и связаны с аграрным культом. Об этом свидетельствует его название: сабан означает «яровые», или в другом значении, — «плуг», а туй — «свадьба», задабривании духов плодородия с тем, чтобы благоприятствовать хорошему урожаю в новом году. С изменением хозяйственного уклада жизни магические обряды теряли смысл, но многие из них продолжали бытовать уже как народные увеселения и праздники. Так случилось и с сабантуем. В XIX веке сабантуй был уже просто веселым народным праздником, который знаменовал начало очень сложных, трудоемких сельскохозяйственных работ. Смысл слова сабантуй — торжество в честь сева яровых. Сохранились пережиточные обряды, указывающие на первоначальную связь сабантуя с магией.
Исследования последних лет показывают, что сабантуй состоял из чередования обрядов, которые совершались ранней весной — с первого таяния снега до начала сева. Бытовал этот праздник в большинстве деревень казанских татар * (в том числе чепецкой группы) и татар-кряшен. В проведении его наблюдались локальные различия, вызванные наличием или отсутствием отдельных обрядов. Выделяется несколько вариантов сабантуя.
Первый вариант сабантуя — сложный, состоящий из нескольких этапов, растянут во времени. Его проводили в деревнях Мамадышского, Кукморского, части Сабинского и Арского районов, во многих деревнях восточных и юго-восточных районов Татарии, а также в татарских деревнях Вятско-Полянского района Кировской области.
Как только сходил снег, старики-аксакалы собирали сход и договаривались о сроках проведения сабантуя. В назначенный день дети отправлялись по домам собирать крупу, молоко, масло, яйца. Из этих продуктов какая-нибудь женщина готовила в поле у воды (иногда в доме) кашу для детей. Такая каша называлась дәрә или зәрә боткасы (смысл терминов дәрә, зәрә неясен), а в восточных и юго-восточных районах Татарской АССР— карга боткасы — «грачиная каша».

*В деревнях татар-мишарей сабантуй не проводили, хотя отдельные весенние обряды, входящие в него, встречались и там (сбор детьми крашеных яиц— кызыл йомырка квне, игры с яйцами и др.)

На следующий день, чуть свет, дети, надев на себя обновки (обязательно новые лапти с белыми суконными чулками — тула оек), отправлялись по домам собирать крашеные яйца. У каждого в руках был мешочек, сшитый из красного конца браного полотенца. Все хозяйки не только красили яйца, но и пекли специально для детей булочки, орешки из теста — бавырсак и готовили конфеты.
В некоторых деревнях первого вошедшего в дом мальчика хозяйка сажала на подушку, приговаривая: «Пусть легкой будет твоя нога, пусть будет много кур и цыплят…» Первому обязательно давали яйца, и гостинцев ему доставалось больше, чем остальным.
В этот же день, до обеда, после того как ребятишки кончали обход, выезжали верхом на нарядных лошадях юноши. Начинался так называемый сөрән сугу (сбор яиц юношами). Группами по 8—10 человек они объезжали деревню. Останавливаясь у каждого дома, иногда заезжая во двор, просили яйца. Каждая хозяйка выносила по несколько сырых яиц, которые складывали в особую кошелку. Когда объезд деревни завершался, один из наездников, более ловкий и быстрый, хватал кошелку и во весь опор мчался за околицу. Задача остальных юношей заключалась в том, чтобы нагнать его. Если это не удавалось, все яйца доставались победителю, что случалось редко, обычно же юноши устраивали совместное угощение.
Помимо сөрән сугу на лошадях в некоторых деревнях устраивали сөрән пеший —җәяүле сөрән. Несколько ряженых мужчин шли по домам, где собирали яйца и требовали угощения. На того же, кто его не давал, гро-
зили накликать различные беды, но обычно отказывали им редко.
Через несколько дней, когда время приближалось к севу, юноши верхом на лошадях выезжали собирать подарки для победителей состязаний. Жители деревни охотно отдавали приготовленные заранее вещи: платки, отрезы материи, чулки, яийца и т. д. Самым ценным подарком считалось полотенце с браными узорами. Его обязательно должны были приготовить молодухи (яшь килен), вышедшие замуж в период между двумя последними сабантуями. Сбор подарков сопровождался веселыми песнями, шутками, прибаутками.
На следующий день проводились состязания: как правило, майдан (место состязаний) находился в районе парового поля. К назначенному времени туда со всех сторон стекался народ: шли пешком, ехали семьями на лошадях жители не только этой деревни, но и всей округи. Чтобы иметь возможность побывать на майдане в соседних деревнях, соблюдалась очередность в его проведении. Дуги, гривы лошадей украшали узорными полотенцами, пестрыми отрезами ситца. Все присутствующие в этот день доставали из сундуков самые лучшие наряды, украшения.
Соревнования начинались со скачек. Ни в одной татарской деревне сабантуй не обходился без них. Лошадей, участвующих в состязании, отводили на определенное расстояние, километров за 5—10 от деревни. Финиш устраивался поблизости от майдана. Пока лошади были далеко, на майдане шли состязания в беге, который начинали мальчики или старики: участники состязаний всегда группировались по возрасту.
Лучшие призы предназначались победителю скачек, а также батыру, которым становился тот, кто побеждал во всех схватках по национальной борьбе.
Если батыры и джигиты демонстрировали на сабантуе силу, удаль, сноровку, то певцы и музыканты ждали этого праздника, чтобы продемонстрировать свой талант и мастерство, услышать одобрение народа. Во время сабантуя люди узнавали новые песни, запоминали незнакомые до сих пор мелодии, чтобы петь их потом — в поле во время жатвы или дома в долгие зимние вечера.
Завершался сабантуй вечерними молодежными игрищами. До глубокой ночи звучали гармоники, скрипки, парни и девушки пели песни, водили хороводы.
Характерно, что на этом празднике, несмотря на большое стечение народа и ажиотаж, возникавший во время состязаний, никогда не случалось беспорядка. Об этом свидетельствуют наблюдения очевидцев, описывающих сабантуй. Один из них писал: «Справедливость требует отметить, что, несмотря на такое многолюдство, на сабане редко можно встретить пьяных или вообще хулиганствующих. Порядок образцовый и ревниво оберегается самими гуляющими. И в этом случае татар лишь можно похвалить, что они разумно пользуются своим отдыхом»
Таков в общих чертах первый вариант сабантуя. В нем можно выделить следующие этапы: 1) приготовление каши для детей из продуктов, собранных ими у населения (дәрә боткасы); 2) сбор детьми крашеных яиц; 3) сбор яиц юношами верхом на лошадях и угощение после него (атлы сөрән); 4) сбор ряжеными (мужчинами) яиц (җәяүле сөрән) — последнее не всегда и не везде; 5) сбор подарков, для сабантуя (юношами верхом на лошадях); 6) майдан — состязания; 7) вечерние молодежные игрища.
Второй вариант сабантуя был короче, чем первый. Основная часть праздника в каждой деревне длилась два дня. Он характерен для основной массы сел Балтасинского и Арского районов. Составными частями его были: 1) скачки юношей на лошадях дней за 10 или за неделю до майдана (ат аягы кыздыру — в буквальном переводе «разогрев ног коней»; 2) сбор детьми крашеных яиц; 3) сбор подарков для сабантуя (чаще всего в нем участвовали двое-трое мужчин. Подарки привешивали к шесту, который несли на плече); 4) майдан; 5) вечерние молодежные игрища.
Третий вариант сабантуя также непродолжительный, характерен для деревень Арского и Высокогорского районов. Он состоял из: 1) сбора детьми крашеных яиц; 2) сбора подарков для сабантуя, чаще юношами верхом на лошадях; 3) майдана; 4) вечерних молодежных игрищ.
В отличие от первых двух вариантов в этом — группы юношей поочередно устраивали друг другу угощения, которые проводили в дни сабантуя — сөрән йөрү. Таким образом, термин сөрән обозначает здесь другое понятие (в некоторых деревнях он вообще отсутствует).
Четвертый вариант сабантуя наиболее архаичен. Накануне праздника или в день его старики шли на кладбище и брали с собой куриные яйца. Там устраивали моление. Яйца отдавали мулле, надеясь обеспечить себе благополучие в новом хозяйственном году. В ряде деревень чепецких татар накануне сабантуя женщины-соседки поздравляли друг друга с началом весны и угощали сметаной, яйцами и другими продуктами.
Этот вариант сабантуя был менее праздничным. Так, не было массового сбора детьми крашеных яиц. Их в день сабантуя хозяйка сама раздавала детям своих родственников. Сбор подарков проходил довольно буднично. Собирали их двое—трое мужчин, специально выделенных для этого. А в ряде деревень чепецкой группы татар (деревни Починки, Бугашур, Тат. Ключи Юкаменского района Удмуртии) подарки вообще не собирали. Полотенца молодух выносили прямо на место состязаний их мужья или свекры. За обладание ими состязались представители только своего рода—явер (потронимия мужа), представители других родов этот приз не получали. В этих же деревнях существовал обряд төн эчү. Заключался он в том, что после состязаний молодые люди, разбившись на несколько групп, ходили по домам односельчан, где их угощали домашним пивом. Четвертый вариант сабантуя в свою очередь можно разделить на два вида.
Первый вид характерен для ряда деревень Зеленодольского и Высокогорского районов Татарии и некоторых деревень чепецких татар. Его составные части: 1) посещение мужчинами кладбища, куда они приносили яйца и после моления отдавали их мулле; 2) сбор подарков, который проводили двое—трое мужчин; 3) раздача крашеных яиц детям родственников в день сабантуя; 4) майдан; 5) угощение юношей. Иногда юноши поочередно угощали друг друга (но термина сөрән здесь нет); 6) вечерние молодежные игрища.

Сабантуй сценарий

Второй вид характерен для остальных деревень чепецкой группы татар, проживающих в Юкаменском районе Удмуртии. Его составные части: 1) посещение мужчинами утром кладбища (с яйцами); 2) вынос каждым желающим (а для молодух — обязательно) подарков прямо на место состязаний; 3) раздача крашеных яиц детям родственников в день сабантуя; 4) майдан. В отличие от других мест здесь в конных скачках участвовали представители только тех родов, где появилась молодуха, причем число наездников определялось количеством полотенец, выделенных молодухой (иногда по 5—6 штук); 5) обряд төн эчү; 6) вечерние молодежные игрища.
Сразу же после завершения сабантуя, если позволяли погодные условия, начинался сев. Таким образом, в традиционном быту сабантуй являлся праздником, дающим заряд бодрости перед ответственным этапом в сельскохозяйственном труде. И только в некоторых местах скачки, борьба и т. д. устраивались после сева, завершая собой этот этап работы.
Сабантуй был повсеместным, любимым народным праздником. Именно поэтому он не прерывал своего бытования и в советское время *. Только тяжелое лихолетье войны, обрушиваясь на страну, на время приостанавливало его проведение. Но любовь народа к сабантую, потребность в нем таковы, что как только возвращались к мирной жизни, начинали оправляться от военных ран и бедствий, снова собирался народ на свой праздник.
Правда, изменившиеся условия жизни не могли не отразиться на нем. В советское время идет интенсивный процесс идентификации, сложения единой для всех татар формы его бытования. Исчезли локальные различия, наблюдавшиеся в традиционном быту. Это выразилось, во-первых, в том, что едиными стали сроки его проведения. Причем общепринятым стал более удобный срок: сабантуй повсеместно празднуют летом, после завершения весенних полевых работ, перед началом косовицы, когда для жителей села наступает небольшая передышка в напряженном летнем сезоне. В целом для Татарской республики характерно поэтапное его проведение: сначала сабантуй празднуют по отдельным селам и деревням, колхозам, а на следующей неделе проводится районный (или в субботу — по деревням, а в воскресенье — в райцентре) сабантуй. Завершающим является сабантуй в крупных городах и столице Татарии — Казани.
Если в традиционном быту сабантуй не был привязан к строго определенному дню недели,— в зависимости от погодных условий каждая деревня праздновала его в удобный для себя день,— то теперь сабантуй проводится в общепринятый выходной день недели — в воскресенье
Во-вторых, сложилась единая форма праздника, чего опять-таки не было в традиционном быту. Это проявилось в сокращении отдельных его этапов и исчезновении устарелых обрядов. Постепенно стала господствующей форма сабантуя, близкая к третьему варианту, состоящая из сбора подарков, майдана и вечерних молодежных игрищ.
Анализ показывает, что из праздника ушли, в частности, такие моменты, как сбор продуктов для приготовления «каши»— дәрә боткасы, карга боткасы, а также сбор по домам крашеных яиц, то есть те моменты, в которых активное участие принимали дети. В этом, очевидно, сказалась та большая разъяснительная работа о вреде религиозно-культовых обычаев, обрядов и праздников, борьба с ними, которая была характерна для 20-х и 30-х годов. Известно, что в те годы многие народные обряды объявлялись религиозными. И вот эти обряды, связанные со сбором продуктов, и были отнесены к такому разряду. Кроме того, сбор продуктов стали считать побирательством. Следующей характерной чертой современного сабантуя является сложение прочного отношения к нему как к национальному празднику. Это проявилось в том, что его стали отмечать те группы татар, которые в прошлой его не праздновали. К ним можно отнести так называемых нукратских татар, проживающих в с. Карино Слободского района Кировской области, татар-мишарей Горьковской области и других. И уже как национальный татарский праздник его стали праздновать и в тех городах Советского Союза, где в процессе миграции появлялся значительный контингент татар, например, в Измайловском парке г. Москвы, в Ташкенте, Ленинграде, в ряде городов промышленного Урала, Нижнем Тагиле и др. Исследователи культуры и быта горняков и металлургов Нижнего Тагила
справедливо подчеркивают, что празднование сабантуя, которое проводится здесь в течение многих лет, служит убедительным примером того, что народная традиция живет в наши дни и ее с успехом можно использовать для создания интересного общественного праздника; и наконец, что очень существенно, праздничные обычаи одного народа могут служить в нашем обществе делу объединения людей разных национальностей, воспитания чувства патриотизма и интернационализма.
Получила дальнейшее развитие давняя традиция
участия в сабантуе живущих по соседству с татарами удмуртов, мари, чувашей, русских.
Современный сабантуй почти повсеместно проходит по единой схеме. Правда, в городах это однодневный праздник, сосредоточенный на майдане, а в сельской местности он состоит из двух частей — сбора подарков и майдана. Кроме того, в сельской местности — это и время приема гостей, встречи родственников и близких друзей. Поэтому готовятся к нему заранее — убирают и белят в доме, приготовляют угощения для гостей: как правило, в деревне в редкой семье в дни сабантуя не бывает приезжих.
В каждом селе или районном центре создается комиссия, которая составляет программу праздника, назначает ответственных за то или иное мероприятие. В организации праздника активное участие принимают партийные комитеты и исполкомы местных Советов народных депутатов. Разница в проведении сабантуя в различных населенных пунктах теперь заключается лишь в числе его участников. А от этого зависит и размер основных призов, и продолжительность состязаний. Там, где народу больше, возрастает число желающих померяться силой, ловкостью. Отдельные различия наблюдаются также в организации сбора подарков для сабантуя, который, как правило, проходит по давней традиции.
Проводят его накануне праздника, в субботу, а если село большое, то иногда начинают собирать подарки в пятницу, во второй половине дня. Сбор подарков — әйбер җыю, яулык җыю, как и прежде, впечатляющее зрелище. В некоторых деревнях, например, Лениногорского, Мензелинского районов для сбора подарков седлают до 50 и больше самых лучших колхозных коней. С веселой песней юноши разъезжают из одного конца деревни в другой, собирая полотенца, платки, отрезы материи и т. д. Их прикрепляют к уздечкам коней. Чем больше собрано подарков, тем богаче украшена лошадь наездника. Поэтому каждый юноша старается заполучить как можно больше подарков, договариваясь о них заранее со своими соседями, родными, знакомыми. Если же юноши собирают подарки без лошади, то обвязываются крест-накрест через плечо двумя полотенцами и вешают на них другие подарки. И только в отдельных деревнях под Казанью подарки собирают уважаемые в селе старики-аксакалы. Они идут от дома к дому и подвешивают подарки к шесту, который несут на плече. Обычно хозяин, а
чаще хозяйка сами выносят подарки и ждут сборщиков у ворот своего дома. Интересно отметить, что подарки дают и приезжие гости. Юноши благодарят одаривающих песнями .
Подарков собирается много, они разнообразны. Как и прежде, обязательным является подарок молодой снохи— яшь килен. По традиции она дарит вышитое полотенце. Однако в последние годы, с исчезновением домашнего производства тканых полотенец, молодушки стали дарить для сабантуя рубашки, считая их более подходящим подарком, чем обычные фабричные полотенца. С сожалением приходится констатировать, что при этом теряется моральная значимость подарка. Ведь раньше каждая яшь килен готовила свое полотенце, зная, что оно принародно будет передано одному из победителей состязаний. По красоте узора полотенца судили об умении, трудолюбии, мастерстве молодой хозяйки. Самое лучшее полотенце получал батыр сабантуя. Это было большой честью не только для него, но и для изготовительницы этого подарка.
Традиционным является и сбор яиц. Их дают и вместо подарка, и вместе с подарком. Яйца собирают в ведро. Часть их сдают в потребкооперацию. Вырученные средства идут на приобретение необходимых для сабантуя вещей. Остальная часть яиц используется на майдане во время различных шуточных состязаний, их пьют борцы и т. д.
Завершая сбор подарков, юноши еще раз проезжают по селу с песнями, музыкой, показывая всем, сколько собралось вещей.
Вот эта приподнятость, этот особый настрой, который царит при сборе подарков, делает его любимым народным обычаем, предшествующим непосредственно самому празднику. Ведь в нем принимают участие лучшие баянисты, гармонисты села, песни не смолкают ни на минуту. И если начинает собирать подарки небольшая группа ответственных за это людей, то постепенно их число возрастает, так как к ним присоединяются все новые и новые юноши, молодые мужчины. И, конечно, ребятишки села, для которых это является большим событием, и в целом оставляет неизгладимое впечатление.
Одно из браных полотенец (традиционные полотенца с красными узорными концами — кызыл башлы сөлге все еще встречаются среди собранных подарков) вывешивается на длинном шесте при въезде в село, оповещая всех о предстоящем сабантуе.
Место проведения праздника определяется заранее. Оно соответствующим образом оборудуется: там устанавливают шест для лазанья, наклонное бревно, бум. Территория очищается от камней, разравнивается. Иногда оборудуется трибуна. В некоторых селах есть постоянное, специально отведенное для майдана место типа небольшого стадиона, оборудованное необходимыми для состязаний приспособлениями, сиденьями для участников праздника. В день сабантуя на майдане ставят стол с призами и подарками для победителей, работают торговые палатки, буфеты. Это площадь радиофицируется.
Открывает сабантуй один из руководителей колхоза или района, поздравляя собравшихся с национальным праздником труда. Объявляются имена лучших в проведении весенне-полевых работ. При этом нередко используется спортивный предестал почета, на который приглашают победителей. Им вручаются призы, обговоренные условиями соревнования по успешному проведению весенне-полевых работ- Они с красными лентами через плечо с надписью «Батыр сева» — Чәчү батыры совершают на майдане круг почета. В райцентрах, в городах передовики, совершающие круг почета, иногда несут знамена своих предприятий, колхозов.
В некоторых селах вслед за этим объявляют итоги смотра-конкурса на лучшее содержание деревень, улиц, их озеленение, чистоту, состояние дорог. На майдане победителям вручают призы.
В последнее время в ритуал открытия праздника вводится подъем флага сабантуя. Он встречается как в городах, так и в сельской местности. Подъем флага, как правило, в городах поручается передовикам производства и батыру прошлого сабантуя, а в сельской местности победителям социалистического соревнования на весеннем севе.
Вслед за торжественным открытием праздника следует его развлекательная часть. Новым моментом, внедряющимся в последнее Десятилетие, является организованное выступление певцов, танцоров — участников
художественной самодеятельности. А в рабочем поселке Арске становится традиционным парад и выступление физкультурников, в котором принимают участие студенты педагогического училища. Следует отметить, что особенно красочно, в виде инсценированных выступлений была проведена эта вступительная часть в юбилейные годы (в год 50-летия ТАССР, 30-летия Победы, 60-летия Октябрьской революции и т. д.), в частности, во всех четырех районных сабантуях г. Казани.
Свои традиции в проведении сабантуя складываются в новом индустриальном центре республики в г. Брежневе. Начиная с 1973 года здесь к сабантую приурочивают проведение праздника песни, основным моментом которого является выступление многотысячного сводного хора.
Праздник песни удачно влился в традиционный народный сабантуй. С одной стороны, он обогатил его эмоционально. Уже подготовка к празднику песни, репетиции, совместные спевки, в которых участвуют представители большинства производственных коллективов сами по себе создают особый настрой, необходимый для удачного проведения любого праздника. Выступления же многотысячного сводного хора, различных хоровых коллективов отдельных предприятий создают атмосферу приподнятости, коллективного творчества, рождают чувство сопричастности к празднику,
деятельного соучастия в нем. Это дает возможность для активного самовыражения для большого количества людей, тем самым способствуя рождению настоящего праздника. Ведь «подлинный праздник — это когда не смотрят, а действуют, играют, радуются и веселятся все, демонстрируя публично свои дарования и возможности» .
С другой стороны, такое слияние с сабантуем способствовало популярности самого праздника песни. Нет необходимости говорить о значении этого массового мероприятия в культурной жизни народа. Однако для нашей республики — это новое явление. Ввиду отсутствия навыков его организации во многих районах республики праздники песни не смогли стать регулярными, а потому и значимыми явлениями, несмотря на усилия их устроителей. В г. Брежневе же приуроченность к сабантую сделала их регулярными. Хочется надеяться, что эти праздники станут традиционными.
Наблюдения показывают, что выступления участников художественной самодеятельности, привлекая всеобщее внимание к майдану, собирают, организуют многотысячные массы людей, прибывших на праздник.
После концерта объявляется время и место проведения отдельных видов состязаний, так как из-за большого стечения народа, большого числа желающих принять участие в состязаниях и обширной программы праздника невозможно провести все виды состязаний на майдане. Конные скачки, бег, прыжки, вело- и мотогонки (если они включены в программу), как правило, устраивают в другом месте. Но призы победителям вручаются только на майдане.
Главным, наиболее любимым и самым популярным видом состязаний на сабантуях по-прежнему остается национальная борьба. Начинают ее два мальчика дошкольного возраста (иногда два старика). Затем поочередно выходят на ковер мальчики-школьники, юноши, мужчины среднего возраста.
Громом аплодисментов встречают зрители каждый удачно проведенный прием. Тот, кто сумел положить на лопатки своего противника, получает подарок из вещей, собранных у населения.
Кульминационным моментом не только в этом виде состязаний, но и в целом сабантуя, является борьба батыров, то есть тех, кто вышел победителем в предварительных схватках. А когда на ковре остаются два непобежденных борца, страсти накаляются до предела. Следует отметить, что поединки на майдане демонстрируют не только силу, ловкость, мастерство, мужество батыров, но и их спортивное благородство, уважительное отношение к сопернику. Характерный эпизод приводит Д. Р. Шарафутдинов с сабантуя на КамАЗе. В борьбе за абсолютный приз сошлись сверхтяжеловес Р. Гайфуллин (115 кг) и легковес Ф. Ахметов. Оба вышли победителями во всех схватках. Никто не сомневался в победе тяжеловеса. Майдан насторожился по другому поводу: а не сомнет ли он своего противника, не ушибет ли? Но борец-тяжеловес лишь оторвал противника от земли и, когда все затаили дыхание, ожидая его мощного броска, спокойно поставил его на ноги. В этом проявился благородный кодекс батыров сабантуя — не демонстрировать без нужды свою силу.
Победитель в борьбе получает самый ценный подарок сабантуя. В настоящее время призы бывают довольно крупными, особенно в городах: ковры, радиоприемники, стиральные машины, настенные часы и т. д. Иногда батыр по традиции получает живого барана.
Интересно отметить, что майдан стал спортивной колыбелью для многих известных борцов. А татарская борьба из праздничного развлечения, составной части сабантуя переросла в вид спорта, по которому в последние годы проводятся личнокомандные первенства не только нашей республики, но и РСФСР .
Одновременно с борьбой (предварительные схватки) на другой стороне майдана пробуют себя силачи — здесь соревнуются в подъеме тяжести: гири (пудовой, двухпудовой), иногда штанги.
Большое оживление вносят различного рода шуточные состязания, которые проводятся в это же время на майдане. Их довольно много. Это различные состязания в беге: бег с ручкой ложки во рту с положенным на нее яйцом; бег с ведрами на коромысле, наполненными водой. Иногда этот забег организуют только для мужчин. Бег в мешках, бег по двое, когда нога одного привязана к ноге другого. Много смеха вызывает бой мешками, набитыми сеном, травой, который ведут, сидя на бревне, или состязание, во время которого нужно с завязанными глазами разбить палкой горшок, стоящий на земле. Очень популярны: перетягивание каната, палки, лазанье на высокий гладкий столб, наверху которого подвешен приз (иногда живой петух в клетке) и т. д.
Именно эти состязания являются наиболее массовыми, во многих из них активное участие принимают женщины. Как известно, в традиционном сабантуе они присутствовали только в роли зрителей и находились на почтительном расстоянии от майдана. Быть может, именно эта возможность участия в состязаниях девушек, женщин сделала их не только повсеместным, но и важным, значимым моментом праздника, создающим непринужденную атмосферу праздничного веселья.
Одновременно проводятся состязания певцов, чтецов, танцоров. Молодежь водит хороводы, устраивает танцы. Характерной чертой всех состязаний на сабантуе является то, что любой присутствующий в любой момент может включиться в них. Единство выступающих и зрителей делает его настоящим праздником.
Майдан длится с 10—11 утра до 2—3 часов пополудни. Поэтому даже на сельский сабантуй выезжают продовольственные магазины, столовые, буфеты со своим товаром. И идет бойкая распродажа сладостей, печеных изделий, соков, воды, чая. Если сабантуй проводится на расстоянии от села, то нередко здесь на лужайке устраиваются семейные чаепития за самоваром, который берут с собой.
После окончания соревнований на майдане народ расходится по домам. А под вечер молодежь снова собирается на вечерние игрища — кичке уен. Сейчас их иногда называют вечерний сабантуй. Их проводят на краю села, на лугах, иногда на месте дневного майдана. В последнее время нередко — в клубе. Вечерние игрища характерны для сельской местности. Именно, вечером проводят здесь состязания певцов, танцоров, чтецов, особенно если насыщенной была дневная программа.
Так в общих чертах проходит современный сабантуй. Это уже не тот непритязательный, сельский праздник, каким он был в традиционном быту. Народная любовь к празднику ко многому обязывает его. организаторов, которыми в настоящее время, как отмечалось, выше, являются партийные, советские работники, руководители хозяйств.. В, этой, связи хотелось бы остановиться на некоторых. спорных, а иногда и явно нежелательных, на наш взгляд, моментах праздника, которые выявляются в результате, анализа хода сабантуя в различных районах республики.
Эти моменты касаются, главным образом, вопросов соотношения традиционного и нового как в самом празднике, так и в организаторской работе по его проведению.
Касаясь организационной стороны праздника, хотелось бы отметить, что не всегда используется в достаточной мере традиционная форма управления им, а именно — организующая роль аксакалов, основанная на авторитете старших. Сейчас нередко старики-аксакалы приходят на сабантуй лишь почетными гостями. А почему бы не попросить их стать активными организаторами праздника, следящими не только за ходом состязаний, но и за порядком на майдане, как это было раньше? И надо бы вернуть прежнее отношение к организационной работе на сабантуе, которая была не просто обязанностью, а обязанностью почетной. Такое отношение воспитывалось исподволь, а авторитет старших на сабантуе был непререкаем. И в наши дни важно найти энтузиастов-организаторов, всячески поддерживать их. Такая помощь нужна тем более, что масштабы любого сабантуя намного увеличились. Они стали более многолюдными не только потому, что многие населенные пункты стали крупнее, а главным образом потому, что сабантуй стали проводить не в каждом селе, а в наиболее крупных, как правило, на центральных усадьбах колхоза, совхоза, в райцентре.
Правомерно ли такое объединение праздника? Думается, нет. Это, с одной стороны, лишает многих жителей небольших сел, особенно людей старшего поколения, детей возможности участия в нем, так как добраться, до места проведения даже колхозного, сабантуя не так-то просто. Еще труднее бывает им участвовать, когда проводится только районный праздник. А такие случаи встречаются. В частности, нередко ограничиваются проведением одного, районного сабантуя в районах Западного Закамья (Чистопольский, Алексеевский, .Алькеевский, Черемшанский), Правобережья Волги (Апастовский, Камско-Устьинский, Буинский). Жизнь показывает, что потребность в своем деревенском празднике по-прежнему остается насущной, важной. Ведь, как правило, это время общения, встречи с родными, друзьями и т. д. И сабантуй как нельзя лучше дает возможность удовлетворить эти потребности. Объяснение же отказа от сабантуя в маленьких деревнях тем, что народу там мало, участников состязаний — незначительное количество, не верно уже потому, что простая многолюдность — это еще не признак удачного праздника. Пусть масштабы будут меньше, скромнее подарки, меньше соревнующихся, но зато здесь собираются хорошо знающие друг друга люди. Праздник нужен им.
Наоборот, укрупнение, объединение сабантуя, тем более ограничение одним районным праздником затрудняет и организацию, и проведение его. Именно эта многолюдность, когда на праздник собирается огромное количество незнакомых людей, лишает их возможности непринужденного праздничного общения. В этом случае сабантуй из праздника превращается в зрелище. Такое явление нежелательно. Праздник создать гораздо труднее, чем просто зрелище. Сабантуй должен сохраняться и дальше развиваться именно как праздник. В этой связи встает такой вопрос: быть может, целесообразнее, наоборот, не устраивать районных сабантуев, а проводить их в каждом населенном пункте как свой местный праздник, тем более, что торжественная часть открытия сабантуя в какой-то мере дублируется во время проведения районных слетов механизаторов, животноводов, которые становятся регулярными и повсеместными.
При проведении таких укрупненных сабантуев нередко по селам по-прежнему проводят сбор подарков. Собранные вещи отвозят на центральную усадьбу, где будут проходить состязания. Часть подарков везут на районный сабантуй. Все это ведет к обезличке подарков, так как многие не видят, кому достается его подарок. Таким образом, и первая часть сабантуя может потерять праздничность, превратиться в простое собирание вещей. Вместе с тем нежелателен и отказ от сбора подарков на праздник. Такая тенденция в некоторых селах также наблюдается. Обычно это мотивируется тем, что колхозы сейчас богаты и могут выделить достаточное количество средств на приобретение подарков. Да, это действительно так. Но не в этом суть. В празднике всегда была важна не столько материальная, сколько моральная сторона. На сабантуе всегда высоко ценилось народное признание, тот почет, которым окружались победители состязаний. С другой стороны, выделяя, охотно отдавая вещи для своего праздника, народ демонстрирует свою щедрость. Так стоит ли лишать его этой возможности? Несостоятельна мотивировка отказа от сбора подарков и тем, что это отвлекает людей от работы. При хорошей организации труда и отдыха такого вопроса, как правило, не возникает.
Как уже отмечалось, на приобретение подарков определенные средства выделяют колхозы, в райцентрах и городах — промышленные предприятия. Именно на эти средства приобретаются дорогие призы для победителей основных состязаний сабантуя. В этой связи возникает сомнение: уместна ли покупка дорогостоящих призов для сабантуя? Ведь сейчас нередко для вручения батырам приобретают ковры, холодильники, стиральные машины, радиоприемники и т. д. Нет-нет да и возникает нездоровый интерес к состязаниям: стремление участвовать в них в погоне за дорогостоящим призом.
И еще один спорный момент — вопрос о соотношении традиционного и нового в проводимых на сабантуе состязаниях. Как известно, на традиционном сабантуе повсеместно обязательными были скачки, бег, прыжки и национальная борьба. Причем все эти виды состязаний были одинаково значимыми, их победители получали равноценные подарки.
Правда, в связи с тем, что на виду у всех от начала и до конца проводилась на майдане борьба, длившаяся большую часть сабантуя, борьба батыров становилась кульминационным моментом праздника. Она доставляла истинное наслаждение зрителям, являясь одновременно ареной для демонстрации силы, ловкости, смелости, мужественности.
И сейчас популярность борьбы Огромна. Более того, она стала главной настолько, что нередко заслоняет собой другие виды состязаний. Далеко не везде сейчас на сабантуе можно увидеть скачки, бег. Если они и проводятся, то отношение к ним самих организаторов в ряде мест очень несерьезное. Об этом свидетельствуют мизерные по ценности призы, предназначающиеся победителям. Нередко эти соревнования плохо рекламируются, поэтому все меньше становится участников. И невольно получается так, что серьезные соревнования на майдане (шуточные — они и есть шуточные!) ограничиваются борьбой. Едва ли правомерно превращение сабантуя в соревнование по татарской борьбе. Введение единых правил судейства, безусловно, способствовало их упорядочению. «Но вот проведение соревнований строго по весовым категориям (легкий, средний и тяжелый вес), определение трех победителей — трех батыров — как-то не вяжется с народным понятием «батыр майдана». Ведь испокон веков батыр сабантуя — это самый ловкий, самый смелый и самый сильный. Думается, и сейчас батыр майдана должен быть один. Кстати, так и бывает на многих деревенских сабантуях, где исходят именно из такого принципа, а не требований чисто спортивных соревнований.
Организаторы сабантуя, очевидно, донимая нежелательность ограничения состязаний одной борьбой, стремятся вводить в них новые виды соревнований, например, подъем штанги, волейбол, футбол (при этом, как уже говорилось, иногда упуская из виду традиционные, доступные для большинства участников). Но сабантуй по духу своему праздник, где выявляется личное первенство в различных состязаниях. Поэтому командные первенства не вписываются и не приживаются в нем. Они только отвлекают внимание не столько зрителей (болельщиков там немного), сколько организаторов соревнований на майдане.
Точно так же сабантуй — не место для проведения соревнований по шахматам, шашкам (такие попытки в отдельных районах предпринимаются). К подбору видов соревнований надо подходить умело, учитывая специфику праздника, не забывая о том, что они должны служить обогащению в нем праздничности. Хорошо, когда игры, состязания сабантуя превращаются в вид спорта. Но сложившиеся виды спорта со своими строгими правилами едва ли уместны на этом празднике, ибо праздника без импровизаций быть не может, и жесткие рамки спортивных соревнований ему противопоказаны.
В целом же нет сомнений в том, что сабантуй и в будущем останется любимым народным праздником. Несмотря на явно выраженную связь его с трудовой деятельностью, он значительно шире по своему назначению и содержанию, масштабам бытования. В нем воедино связаны радость труда с любовью к родной природе, к весенне-летнему ее обновлению. Так было и в традиционном быту, еще ярче эти его качества проявляются сегодня.

Сценарий праздника на татарском языке для детей

подготовительных групп

«На лесной полянке»

подготовила
воспитатель (по обучению детей татарскому языку)
Хафизова Файруза Файзрахмановна

Тема: “Урман аланында”.
Максат. Балаларны татар халкының мәдәнияты, гореф-гадәтләре, халык авыз иҗаты белән таныштыру аша татар телен өйрәнүгә кызыксыну уяту.
Бурычлар.
-Тәрбия:
Туган ягыңа мәхәббәт,
Туган як табигатенә сакчыл караш,
Урманда яшәүче җан ияләренә карата кайгыртучанлык хисләре тәрбияләү,
Татар халкының милли традицияләре белән танышуны дәвам итү.
-Үстерү:
игътибарлылык , сабырлык, иҗади фикерләү сәләтен үстерү.
күзәтүчәнлекне үстерү, тере һәм тере булмаган табигатьнең үзара бәйләнешен табигатьтәге җәйге үзгәрешләр аша күрсәтү.

-Өйрәтү:
балаларның урман турындагы белемнәрен үстерү,
бәйләнешле сөйләм телен камилләштерү,
балаларның татарча сөйләшү күнекмәләрен үстерү.

Оборудование һәм материаллар: урман күренеше өчен агач , гөмбә, җиләк, чәчәк макетлары, чишмә ясау өчен зәңгәр тукыма, каен агачы макеты,көянтә-4,бизәлгән чиләкләр-8, зур чебен гөмбәсе эшләпәсе, урман иясе өе өчен ширма, аю костюмнары, агач кашыклар, ике кәрзин, 10 теннис шары, кулъяулык, чәчәк таҗлары, төрле агач яфраклары, агач рәсемнәре.
Техник әсбаплар:магнитофон, аудиоязмалар.
Дидактик материал:гөмбә битлекләре.
Бизәлеш: музыка залына урман күренеше ясалган, төрле агач, гөмбә, җиләк, чәчәк макетлары куелган, уртада каен агачы макеты, бер якта чишмә, ә икенче якта урман иясенең өе.
Балалар белән эшләнгән эш: җәй, урман турында әңгәмәләр үткәрү, җырлар, шигырьләр,биюләр өйрәнү.
Бәйрәм барышы.
Урман шаулаган тавыш яңгырый (магнитофон язмасы)
Татар киеме кигән балалар ак каен тирәсендә әйлән-бәйлән уены уйныйлар.
1 бала:
Яшел,яшел, ямь-яшел
Каенның яфраклары,
Кояш көлә, үсә яфрак
Җәйнең матур чаклары.
2 бала:
Яфраклары яшел ак каенның,
Хәтфә җәйгән кебек һәр ягы.
Әйлән-бәйлән уйный яшь балалар,
Шаулап тора һәркөн тау ягы.
3 бала:
Шат балалар бигрәк матур кызлар.
Ак каенны сөеп мактыйлар,
Һәр ел саен килеп шулай
Ак каенда бәйрәм ясыйлар.
Җыр “Ямьле җәй”М. Әндәрҗанова сүзләре һәм көе.
Алып баручы. Исәнмесез, балалар! Без бүген шундый матур залга бик үзенчәлекле бәйрәмгә җыелдык. Без Ак каен кызы янына бәйрәмгә килдек. Элек-электән кешеләр каен агачын хөрмәт иткәннәр, аны яратып “ак каен” дип йөрткәннәр, аның турында җырлар чыгарганнар. Ак каен янына җыелып кызлар һәм малайлар төрле уеннар оештырганнар, җырлап-биеп күңел ачканнар.
“Су юлы” биюе.
(Көянтә-чиләк күтәргән кызлар суга бару күренешен күрсәтәләр,”Фазыл чишмәсе” , татар халык көе, Р.Сабит эшкәртүендә).
Алып баручы: менә инде су да алып кайттык, эш бетте, инде уйнарга да ярый.
Уен “Чума-үрдәк, чума-каз”.
Урман иясе өеннән чыга.
Урман иясе: Мин урман иясе. Кем ул анда тавышланып, минем тынычлыгымны бозып йори.
Алып баручы:Бу бит балалар, ак каен янында бәйрәм оештырганнар. Кыш үтте, җәй җитте, урман йокыдан уянып яшел күлмәген киде. Кояш кыздыра, кошлар сайрый.
Урман иясе: Бик яхшы. Мин җәйне яратам,кошлар сайраганда йокы да тәмле.
Өенә кереп китә.Шүрәле керә.
Шүрәле: Кара ничек җырлыйлар, колаклар тонып бетте. Тор әле урман иясе.(урман иясе чыга).
Урман иясе: Кайда? Нәрсә? Ни булды?
Шүрәле: Әйдә, Урман иясе ак каен янына барабыз,хәзер кызлар яфрак җыярга киләчәк.
Урман иясе: Менә әйбәт.
Шүрәле: Ничек инде әйбәт булсын. Үзеңнең агач башың белән уйлап кара әле. Алар хәзер җырлап-биеп бөтен урманны яңгыратырлар, безгә йокларга бирмәсләр.
Урман иясе: Ә нәрсә эшләргә соң?
Шүрәле: Әйдә ак каен янына алардан алда барабыз.
Урман иясе:Барабыз.
Шүрәле: Ак каенны сындырабыз!
Урман иясе:Сындырабыз!
Шүрәле: Ә аннары җиргә күмеп куябыз.
Урман иясе: Күмеп куябыз! Әйдә! (чыгып китәләр)
Каен кызы керә.
Каен: Кызлар, минем янга килегез. Яфракларымнан тәкыя үрегез!

Сценарий праздника на татарском для детей

Ак каен белән лирик бию.
(татар халык көе “Лирик бию”)
Агачлар арасыннан энҗе чәчәк килеп чыга.
Энҗе чәчәк: Исәнмесез, балалар. Мин бик нәфис чәчәк. Чәчәкләрем ап-ап энҗеләргә охшаган. Ләкин шаян җил урманга керде дә чәчәкләремне күтәрде, алар кыңгырау кебек зеңгелдәде (кыңгырау зеңгелдәтә). Шаян җил минем энҗеләремне таратып бетерде, миңа нәрсә эшләргә инде.
Алып баручы: Борчылма, энҗе чәчәк ,без сиңа ярдәм итәрбез.
Уен “Энҗеләрне кәрзингә җый”.
Кыз: Кызлар, мин каен төбендә гөмбә таптым.
Кызлар: Бу бит чебен гөмбәсе.
Чебен гөмбәсе: Безне чебен гөмбәсе генә димәгез. Кешеләр өчен агулы булсак та, урман җәнлекләренә дәва без. Авырган вакытларында алар безне табып ашыйлар һәм шулай дәваланалар.
“Чебен гөмбәләре биюе”
(гөмбә битлеге кигән балалар бии, “Әпипә” көенә)
Шүрәле һәм Урман иясе зур чебен гөмбәсе эшләпәсе астында каен янына керәләр.
Шүрәле һәм Урман иясе: Әһә, эләктегезме! Каен кызын безгә бирегез.
Каен: Балалар, мине коткарыгыз!
Алып баручы: Каенкай, курыкма безнең балалар сиңа ярдәм итәрләр. Әйдәгез, балалар, ярдәмгә аю балаларын чакырабыз.
“Аю малайлары биюе”
Урман иясе: Гафу итегез инде безне , башка алай эшләмәбез. Без бит шаярдык кына.
Шүрәле: Әле без сезгә бүләк тә алып килдек, (агач кашыклар чыгара) агач кашыклар, без аларны агачтан юнып үзебез ясадык.
Алып баручы: Менә рәхмәт. Ә безнең балалар кашыклар белән бию өйрәнделәр.
“Кашыклар белән бию” (татар халык көе “Әнисә”)
Каен: Рәхмәт сезгә, балалар. Ә хәзер минем тирәдә рәхәтләнеп ял итегез. Мин сезгә бик кызык уеннар алып килдем.
Уеннар.
1.”Таҗлардан чәчәк җый”.
2.Әйлән-бәйлән “Кулъяулык”
3.”Агачларның яфракларын тап”.
3.”Очты-очты”.
Җыр “Безнең туган як кына”Р. Вәлиева сүзләре, М.Минһаҗев көе.
Каен: Рәхмәт сезгә, балалар, минем күңелемне ачтыгыз. Мин сезгә бүләкләр әзерләдем (яфрак формасындагы печеньеләр өләшә). Мине онытмагыз, тагын кунакка килегез.
Алып баручы: Менә безнең каен кызы янындагы бәйрәмебез ахырына якынлашты. Сау булыгыз, балалар!

Сценарий новогоднего праздника на татарском

«СЕРЛЕ АЛМА» для старшей группы (на татарском языке)

Серле алма
(Балалар бакчасының олылар төркеме өчен яңа ел сценарие.)

Залга Кар кызы керә, кулында алма.
-Бу алманы миңа Кыш бабай бирде. “Мин килгәнче сакла, берсенә дә бирмә”,-
диде. Алмасы да бит гади алма түгел, серле алма: кем аны ашап карый, шуның теләге тормышка аша. Тик теләкләр әйбәт, матур булырга тиеш. Әй балалар сөенерләр инде. Кая гына куеп торыйм соң?

Як ягына карана, чыршы төбендәге бүкәнне күрә.

-Менә нинди әйбәт урын./ Алманы бүкәнгә куя./ Ах, онытканмын бит! Кыш бабайга кайсы бакчага барасын әйтмәгәнмен. Нишләргә инде хәзер? Каршысына бармый булмас.

Кар кызы чыгып китә.

Аю керә.

-Ары лап-лап, бире лап-лап,
Аю бии аяк таптап.
Эх, бии белсәм лә,
Таптамас идем бер дә.
Биер идек бергәләп
Дуслар белән күмәкләп.

Алманы күреп ала.

-Ай, нинди матур алма.
Бик тә кызыктым аңа.
Бер кабып карыйм әле,
Тәмен дә белим әле.

Алманы ашап карый. Сихри музыка яңгырый, аю әйләнә. Аю янына дуслары йөгереп чыга һәм бергәләп бииләр.

Залга карга очып керә.

-Кар-р, кар-р мин карга,
Яратам мин җырларга.
Тик мине яратмыйлар,
-Кычкырма син, кит,- диләр.

Сандугачтай җырласам,
Бер дә кумаслар иде.
Чут-чут итеп сайрасам,
Тыңлап туймаслар иде.

Алманы күреп ала.

-Ай, нинди матур алма.
Бик тә кызыктым аңа.
Бер кабып карыйм әле,
Тәмен дә белим әле.

Алманы ашап карый, сихри музыкага әйләнә һәм сайрый башлый.

Карга очып китә, ә залга тычкан йөгереп керә. Бала чүгәләп бара.

-Мин бик бәләкәй тычкан,
Басу-кырда мин үскән.
Зур булсам,һич беркем дә:
Соры бүре, төлке дә
Тимәсләр иде миңа.

Алманы күреп ала.

-Ай, нинди матур алма.
Бик тә кызыктым аңа.
Бер кабып карыйм әле,
Тәмен дә белим әле.

Алманы ашап карый. Сихри музыкага әйләнә. Шул вакыт аның каршына төлке килеп чыга.

ТӨЛКЕ: Әһә! Хәзер мин сине тотам,
Тотам да, кабып йотам!

Тычкан чүгәләгән җиреннән торып баса. Төлке аннан куркып:

ТӨЛКЕ: Ай-ай-ай, гафу ит,
Ялгышканмын икән бит.

Төлке йөгереп чыгып китә.

Сценарий новогоднего детского праздника на татарском

ТЫЧКАН: мускулларын күрсәтеп

-Мин зур үстем!
Мин батыр!
Мин бик көчле,
Карап тор!

Тычкан герләр күтәреп күрсәтә.
Убырлы карчык белән Шүрәле керәләр.

Убырлы карчык: /як-ягына карана/ Кыш бабай юк, Кар кызы да күренми.

Шүрәле:Бик вакытлы килгәнбез. Алар килеп җиткәнче, берәр этлек эшләп, бәйрәмнәрен бозарга өлгерәбез әле.

Убырлы карчык: Я, нишлибез?

Шүрәле: Эйдә, балаларны кети-кети итәбез! Кети-кети!

Балалар янына бара, аларны кытыкларга маташа.

Убырлы карчык: Тукта әле, һаман балаларны кытыкламыйлар инде. Кызык түгел.

Шүрәле: Алайса, әйдә зурларны кытыклыйк! Кети-кети!

Бармакларын селкетә-селкетә әти-әниләр янына бара.

Убырлы карчык: Җитте инде, һаман кети-кети дә, кети-кети.

Шүрәле: Минеке ошамаса, үзең уйлап тап.

Убырлы карчык:/уйланып тора да/ Әйдә Кар кызын урлыйбыз!

Шүрәле: Син нәрсә?! Былтыр урладык бит, соңыннан Кыш бабай үзеңне бозга катырганын оныттың мени?

Убырлы : Ярар, ярар…Әйдә Кыш бабайның таягын урлыйк!

Шүрәле: Әйтә күрмә! Өченче ел шул таякка бармакларым ябышып калды! Бүтән кети-кети итә алмам дип, котым очты.

Убырлы: Әй, куркак!…Әйдә чыршының уенчыкларын җыеп алыйк! Себеркемне бизәп куярмын! Җен пәрие көнләшеп үлсен!

Шүрәле: Әйдә! / Шүрәле чыршы артына китә./

Убырлы: Һаман бәйрәм дә бозып йөрисе килми. Эх, бер егет килеп чыкса иде, мине вальска чакырса иде…Тьфу, тьфу, тьфу.. Әллә нинди уйлар килә башка.

Бүкәнгә таба бара, алманы күрә.

Убырлы: Каян килгән бу алма? /Алманы ашап карый/ Тәмле икән үзе.

Сихри музыка яңгырый, Убырлы карчык әйләнә.
Аның янына Шүрәле килә. Убырлы оялып, күзләрен аска иеп тора.
Шүрәле аптрап аңа карый, әйләнеп чыга.

Шүрәле: Ни булды сиңа, дускай? Әллә…Теге…Ни… Биеп алабызмы?

Шүрәле белән Убырлы карчык вальс бииләр.

Кыш бабай белән Кар кызы керәләр.

Кыш бабай: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар! Нинди матур бәйрәм бара..

Убырлы карчык белән Шүрәлене күрә.

Кыш бабай: Нишләп йөрисез монда?.тагын бәйрәмне бозарга килдегезме?

Шүрәле: Юк-юк, бабай, син нәрсә! Уебызда да юк!

Кыш бабай: Балалар, әйтегез әле, бу юньсезләр нәрсә эшләделәр?

Балалар: Бер нәрсә дә эшләмәделәр.

Убырлы: Күрәсеңме, Кыш бабай,без бик әйбәтләр! Әйдә, Шүрәле, китик. Кыш бабай килде, монда тәртип.

Шүрәле: /пышылдап/ Тукта инде, капчыгын эләктерик!

Убырлы: / Шүрәлене ишеккә таба тарта/ Капчыксыз да бит әйбәт!
Ничек биедек бит. Шәп!

Шүрәле белән Убырлы карчык чыгып китәләр.

Кыш бабай: Кызым, алманы бир әле, балаларның теләкләрен үтәргә вакыт җитте.

Кар кызы: : Хәзер, бабай!

Кар кызы бүкәнгә таба бара. Аламаны эзли.

Кар кызы: Бабай, алма юк! Югалган.

Кыш бабай: Әллә Шүрәле белән Убырлы алдылар микән? Бик тиз чыгып киттеләр. Сез күрмәдегезме, балалар?

Кыш бабай янына Аю, Тычкан һәм Карга килә.

Тычкан, Карга, Аю: Аны без ашадык!

Кыш бабай: Теләкләрегез үтәлдеме соң? Күңелегез булдымы?

Аю: Әйе, Кыш бабай, рәхмәт! Күңелем булганчы биедем!

Карга : Ә мин шундый матур итеп җырладым, хәттә сандугачлар да тынып калды.

Тычкан: Мине күр әле, бабай: ничек үстем, көчем дә артты. Хәзер мин бернәрсәдән курыкмыйм!

Өчесе бергә: Рәхмәт, сиңа, бабакай!

Сөйләшкән арада, балалар түгәрәк ясыйлар. Кыш бабай уртада кала, ул балаларны күрмәмешкә салыша.

Кыш бабай: Теләкләр үтәлгән, чыршы бизәлгән, монда эш тә калмаган. Әйдә, кызым, кайтыйк!

Балалар:
Кыш бабай, ә без сине җибәрмибез!
Син безнең белән җырламадың.
Син безнең белән биемәдең.
Син безнең белән уйнамадың.

Кыш бабай: Әй, карт бүкән! Онытканмын! Әйдәгез, бергәләп җырлыйк!

Кыш бабай белән күмәк җыр.

Бала : Эләктең син тозакка,
Бикләп куйдык йозакка.
Чыгасың килсә аннан
Уйна син безнең белән!

Уен “Чыгармыйбыз”. Уйнаган вакытта Кыш бабай бияләен “югалта”.

Алып баручы: Кыш бабай, бу синең бияләй түгелме?

Кыш бабай: Минеке, кызым. Төшеп калган бит. Бир әле,кызым, киим әле.

Алып баручы:Бабай, ә син аны куып җит!
Түгәәек эчендә уен. Ахырда Кыш бабай бияләен куып җитә, киеп куя.

Кыш бабай: Ах, сез шуклар, шаяннар! Тотыйм әле үзегезне!

Кыш бабай балаларны тотмакчы була, балалар үз урыннарына “качалар”.

Кыш бабай: Бу балалар бигрәк җитез. Берсе дә тоттырмады.Ә мин хәлдән тайдым, эсселәдем.

Кыш бабайны урындыкка утырталар.

Алып баручы:Балалар, бабаебыз эри күрмәсен, аны “өф” итеп суытыйк!

Кыш бабайны “суыталар”.

Кыш бабай: Ай, рәхмәт, балалар. Рәхәт булып китте, хәл дә керде.

Алып баручы: Кыш бабай, безнең балалар сиңа дип шигырьләр өйрәнеп килделәр.

Балалар Кыш бабайга шигырьләр сөйлиләр. Соңгы бала сөйләгәндә, Кыш бабайның аяклары селкенә башлый. Ул аларны куллары белән тотып туктатмакчы була.

Кыш бабай:Нишли бу аякларым? Туктатып кына булмый!

Кар кызы:Бабай, аларның биисерәре килә бит.

Кыш бабай:Эх, торам аңламыча.
Сыздырыйк бер татарча!

Кыш бабай белән Кар кызы бииләр.

Кыш бабай: Уф,уф(утыра). Әз генә хәл алыйм да, китәрбез, кызым.

Кар кызы: Ничек инде “китәрбез”? Эшләрең бетмәде бит әле.

Кыш бабай: Бетмәде? Хәзер, барлап чыгабыз:
Җырладыкмы?

Балалар: Җырладык!

Кыш бабай: Биедекме?

Балалар: Биедек!

Кыш бабай: Уйнадыкмы?

Балалар: Уйнадык!

Кыш бабай: Вәт шул! Эш бетте! Китәргә вакыт җитте!

Балалар: Ә бүләкләр?!

Кыш бабай: Әйе шул, бүләкләр! Кая әле капчыгым?

Кыш бабай белән Кар кызы бүләкләр өләшәләр.

Кыш бабай: Сау булыгыз, балалар!
Сау булыгыз, оланнар!
Яңа ел котлы булсын,
Бәйрәмнәр матур узсын!

Сценарий праздника 23 февраля на татарском языке

в детском саду

Балалар бакчасында
23 февраль –
— Ватанны саклаучылар коненэ багышланган бэйрэм иртэсе барышы.
(торле яшьтэге группа очен)

Зал бэйрэмчэ бизэлгэн. Хэрби тематикага кагылышлы рэсем кургэзмэсе оештырылган стенада.
Максат: балаларда ир-атларга, этилэргэ, бабайларга, гомумэн, Ватанга мэхэббэт, горурлану хислэре тэрбиялэу. Ватанны саклаучы хэрби гаскэр торлэрен ныклап истэ калдыру. Аларга карата хормэт тэрбиялэу.
Бэйрэм барышы:
А.б. Гаилэнен, терэге – ир-ат, эти кеше. Безнен татар халкында борынгыдан эти кеше – гаилэ башлыгы итеп, ан,а зур ихтирам, олы хормэт белэн караганнар, бу бугенгесе кондэ лэ шулай кала бирэ. Ни эйтсэн,дэ гаилэнен, ботенлеге, барлыгы анын. Жилкэсендэ. Этилэр ил терэге, гаилэ таянычы да. Безнен этилэребез, этилэребезнен этилэре, без тыныч яшэсеннэр, матур уйнасыннар, тамакларыбыз тук булсын, илебез имин булсын очен Ватаныбызны саклаганнар. Без бу кадерле кешелэребезне 23 февраль – Ватанны саклаучылар коне белэн тэбрик итэбез! Сезгэ, хормэтлелэребез, ныклы сэламэтлек, балаларыбызга урнэк булуыгызны, гомерлэрегез озын булып, тыныч кук йозе астында яшэргэ насыйп итсен!
…Энилэрне ин кадерле дибез,
Этилэрсез яшэп буламы?!
Таба алмам алыштырыр кеше-
Эйлэнсэм дэ ботен доньяны.
«Балам» диеп бер дэшуе дэ бит
Жылы сала жанга, кунелгэ.
Кайгыртуын очен рэхмэт, эти,
Шулай булсын иде гомергэ!
Се безнен кунелдэ мэнгелек ышаныч.
Сез кочле, сез – батыр, сез – безнен куаныч!
Сез – алтын багана, гаилэдэ – сез терэк.
Тынычлык, иминлек сагында – сез кирэк!!!
Хормэтле этилэребез! Э хэзер сезне котлап, сезгэ диеп эзерлэнгэн бэйрэмебезгэ кечкенэ артистларыбызны – балаларны чакырабыз!
«Бравые солдаты» жыры астына балалар залга керэ.
Шигырьлэр сойлилэр:
Лэйсэн: Буген бэйрэм конендэ
Этилэрне котлыйбыз.
Шатлык, бэхет, сэламэтлек
Хэммэгезгэ телибез.

Айзилэ: Минем эти – йорт тозуче,
Ул сала биек йортлар.
Ул салган яна йортларда
Балкып торалар утлар.
Эмир: Минем эти – алтын куллы
Эшлэмэмгэн эше юк!
Саумы, Фэнил абый, диеп
Баш имэгэн кеше юк!
.Эдилэ. Яшэсен безнен этилэр,
Сэламэт хэм шат булып.
Кызларынын, эниебезнен
Кадерлелэре булып!
Алия: Эти гел булэклэр ала, Энигэ дэ мина да.
Анын да бэйрэме житте, кыш аенда – февральда,
Ил сакчылары коне ул, эти очен зур бэйрэм.
Этиемэ атна буе эзерлэдем мин булэк!
А.б. Хормэтле этилэребез, э хэзер сезгэ балаларыбыздан булэккэ «Этиебез» жыры янгырый.
Жыр «Этиебез»

Шигырьлэребезне дэвам итэбез.

Ильнур. Хэрвакытта ил сакчысы
хэрчак уяу, хэрчак сак.
Ул узенен эте белэн
тора илнен сагында
биек таунын башында,
Агачлар арасында
кузэтэ барысында.
Узенен бинокленнэн
карый дингез ярларын,
курэ тау араларын.

Раяз. Эте анын зур дусты.
Кулында автоматы
Кинжалы бар билендэ
Ватаныбыз чигендэ
Хэрвакытта ил сакчысы
хэрчак уяу, хэрчак сак.
Ул курсэ дэ хэр ягын,
узен курмилэр анын.

Фирзэр. Ул саклый илебезне,
Безнен хэрберебезне.
Тыныч яшэсеннэр ди.
Бэхетле уссеннэр, ди.
Менэ усеп житермен,
Ил сакларга китермен!

Чулпан: Этиебез бик гадел,
Юмарт, шаян хэм кочле,
Безнен очен ул зур терэк,
Эти безгэ бик кирэк!
Эти безнен горурлык,
Телибез ана саулык,
Язсын иде гомергэ
«Эти» диеп яшэргэ!

Влад: Зимний солнечный денек
Весело скрипит снежок,
Лыжи, санки мы берем,
С папою гулять идем!
Мне завидуют вокруг –

папа самый лучший друг!

Сценарий 23 февраля на татарском

А.б. Э хэзер бию карап алыйк эле!
«У меня, у тебя» биюе.
Балаларыбыз бэйрэм шигырьлэрен дэвам итэлэр.

Настя. Чтобы мирно всем жилось,
Чтобы мирно всем спалось,
Каждый день и каждый час,
Зорко охраняет нас
Армия наша! Благодарны люди ей,
Славной Армии своей,
В честь нее гремит салют,
В песнях славу ей поют!
Армия наша: самая могучая!!!
Армия наша: самая лучшая!!!

Адилэ. Этиебез бик куп эшли
Безгэ булэклэр ала!
Хэерле юлларны телэп,
Энием котеп кала.
Юлларда йоргэн чакта,
Унышлар юлдаш булсын!
Барыбыз белэн бергэ
Озак яшэргэ язсын!

Ильшат. Эти булса ойдэ ешрак,
Оебез балкып тора,
Энинен дэ йозе якты,
Елмаеп кына тора.
Эти белэн урамда,
Йорулэре, эй! Эйбэт!
Эти, эйдэ чык урамга,
Уйныйк эле бергэлэп!

Нурислам. Бабайнын да улы мин!
Эбинен дэ улы мин!
Этинен дэ улы мин!
Энинен дэ улы мин!
Аларнын ун кулы мин!!!
Бабай кебек булырмын!
Эби кебек булырмын!
Эти кебек булырмын!
Эни кебек булырмын!
Бернигэ дэ карамый,
Шулай булмый ярамый!
Сон бит инде олы мин,
Туган илнен улы мин!

А.Б. Э хэзер яраткан бабаларыбызга багышланган жырны тынлап алыйк.
Жыр «Бабай»

Данияр. Каеш будым билемэ,
Тасма тактым жинемэ,
Йолдызлы бурек кидем.
Мин солдат булдым дидем!
Эни каршына бастым,
— Килдем иптэш командир,
Эйдэ берэр фэрман бир!
— Смирно! Ди эни дэ,
Печэн ашат бэтигэ,
Бераз утын ярырсын,
Аннан суга барырсын!
-Була!-дидем фырт кына
Хэм борылдым кырт кына,
Шуннан китте и китте,
Мине чын солдат итте,
Бетте ялкау гадэтем,
Санаулы хэр сэгатем.

Кэрим. Мин дэ этием шикелле,
Шофер булырга уйлыйм,
Шунын очен хэрвакыт,
Машинам белэн уйныйм.
Тизрэк усеп шофер булсам,
Нишлэргэ белер идем,
Урамдагы бар баланы,
Утыртып йорер идем!
Мэрьям. Хэммэсе дэ эзер,
Чэй кайнаган куптэн,
Мичтэ бэлеш пешкэн,
Тик этинен кайтып
Житэсе бар эштэн.
Сагынып, зарыгып,
Барыбыздан да битэр,
Этине мин котэм.
Ул кайтудан да зур
Шатлык бармы икэн
Бу доньяда бутэн?!
Инсаф. Этием белэн икэу,
Без гел бергэ йорибез,
Бергэ утын китэбез,
Бергэ карлар корибез,
Язлар житкэч балыкка,
Тан аткач ук барабыз,
Тота алсак энигэ дип
Сатып кына алабыз.
Бергэ ишкэк ишэбез,
Бергэ кэрзин урэбез,
Бик кунелле шибез,
Менэ шуна курэ без!
А.Б. Балалар, эйдэгез эле этилэребезгэ тагын бер бию булэк итэбез.
«Разноцветная игра» биюе.

А.б. Балалар, этилэребез утырып торып арып киттелэр ахрысы, бэйрэмнэре конендэ эйдэгез аларны да бераз уйнатып алыйк эле.е Кичэбезнен икенче олешенэ кучэбез.
Безнен белэн ярышырга
Житез этилэр кирэк.
Кемнэр ярышырга эзер,
Чыгып басыгыз тизрэк!!!

1 нче уен. «Дорес эйт» дип атала
(берничэ этинен кузлэре бэйлэнэ, хэм хэр эти узенен кызын, яки улын табарга тиеш)

2 нче уен «Кем тизрэк» дип атала. Кайсыларыбыз булган солдатлар монда, кайсыларыбыз булачак солдатлар. Барлык солдатлар га 1 шарт бар, алар тиз киенэ белергэ тиешлэр, малайларыбыз элегэ армиядэ булмадылар, шуна курэ аларга этилре булыша хэзер. Кем беренчнрэк баласын киендерер икэн?

3нче уен «Кулдан кулга бир» дип атала. Солдатлар торле шартлаткыч, бомбаларны кутэреп сазлыкка, болотага килеп житэлэр, бер ярдан икенче ярга чыгарып куярга кирэк.
(балалар 1 рэткэ, этилэр икенче рэткэ тозелешеп басалар да тупны остэн жибэрэлэр, астан кире китерэлэр, кайсы команданын тубы беренче кешегэ алдан килеп житэ,шул жинуче була).

4нче уен « Ин тоз атучы» снайперлар уены
(корзинага бомбаларны ташлап, обезвредить итэргэ кирэк)

5 нче уен – эстафета. «Сазлык аша чыгу». Аяк табаны зурлыгындагы картон бирелэ. Шул картонга баса – баса, билгелэнгэн урынга барып житэргэ хэм, кире йогереп килеп, иптэшенэ бирергэ кирэк. Ул уенны дэвам итэ. Ин беренче тэмамлаган команда – жинуче.

6нчы уен «Разведчиклар» уены
Балалар, дошманнын кайда, ничек урнашуын ин элек кем билгели, эйтэ аласызмы? Дорес, разведчиклар. Дошман тылына барып алар дошманнын ничек урнашуын рация аша узебезнекелэргэ тапшыралар, лэкин бу мэгълуматны телэсэ кем укый алмый. Эйдэгез карыйк эле этилэребез узлэренен осталыкларын югалтмадылармы икэн. Этилэребез барыбыз да хат эзлилэр.

Хатны укыйлар. «Эле ярый сез бар жирдэ,
Безнен ныклы терэк.
Бэхетебез тулы булсын,
Сез безгэ шундый кирэк!
Хэр бала да бу доньяда
Булсын иде этиле!»

А.Б. Жир йозендэ яшэуче хэр кешенен ин зур телэге – тынычлыктыр! Без хэзер этилэребезгэ жир йозендэге сонгы бомбаларыбызны тапшырабыз хэм алар:
Булмасын ул, булмасын
Кирэкми безгэ сугыш!
Булмасын бер куркыныч,
Булсын ботен ил тыныч!!!
Дип бомаларны шартлатсыннар — хэр бомба эчендэ телэклэр! (эрелгэн шарлар эчендэ телэклэр язылган)
Телэклэрне этилэр укыйлар:
1. Бомбалар шартламасын!
2. Балалар еламасын!
3. Пулялар сызгырмасын!
4. Кан коелмасын!
5. Яшь тугелмэсен!
6. Ботен жирдэ балалрнын колгэн тавышлары гына янгырап торсын!
7. Кояш гел елмаеп торсын!
8. Кугебез гел аяз булсын!
9. Барыбыз да дус яшик!
10. Гаилэлэребез тигез, тыныч булсын!
11. Этилэребез яныбызда булсын!
12. Сугышлар булмасын!

Фирузэ: Шаулый урман, горли болын,
Яфрак яра тал-тирэк!
Матур тормыш тозу очен,
Безгэ тынычлык кирэк!
Бэхетле матур балачак-
Безнен беренче телэк!
Эти янда булсын очен –
Безгэ тынычлык кирэк!
Безгэ тынычлык кирэк!

А.Б Шушы шигырь юллары белэн бэйрэмебезне тэмамлыйбыз. Барыгызнын да гаилэлэрендэ тынычлык, иминлек булсын! Кадерле кунаклар! Без сезгә-илебез сакчыларына рәхмәт белдерәбез. Сезгә олы хөрмәт йөзеннән балаларның үзләре ясаган бүләкләрен кабул итеп алыгыз!
Әкрен генә көй яңгырый, балалар әтиләренә, бабайларына бүләкләрен тапшыралар.
Жыр “Солдатлар” башкарыла.

Тэмам.

Сценарий выпускного вечера на татарском языке

2 өлеш.

Төзүче: Прокопьева Татьяна Ильинична, Тукай районы аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнүле Мәләкәс урта гомуми белем бирү мәктәбенеӊ татар теле һәм әдәбияты укытучысы.

А л ы п б а р у ч ы. Кадерле укучылар, әти-әниләр, кунаклар! Чыгарылыш кичәсенеӊ 2 өлешен башлыйбыз.
Тагын 9 укучыбыз мәктәпне тәмамлады. Алар барлык имтиханнарын да унышлы тапшырды, без мона бик шат.
Әле кайчан гына сез 1 нче сыйныфка укырга кергән идегез. Әйе, ул вакытта барысы да беренче иде — беренче укытучы, беренче кыӊгырау, беренче укыган сүзләр, беренче шатлыклар, беренче борчулар… Белем үрләрен яулый-яулый 11 ел сизелми үтеп тә киткән.
Кадерле укучылар! Сезнен белән гел бергә булдык, шатлыкларыбыз да, борчуларыбыз да уртак иде, инде менә аерылышу мизгелләре дә килеп житте. Сезне олы тормыш юлына аяк басуыгыз белән чын күӊелдән тәбрик итәбез.

Кайчан гына әле күбәләктәй
Ашкынып килдегез мәктәпкә.
Җиз кыӊгырау дәште сезне беркөн
Яналыклар тулы дәрескә.
Үтте бик күп айлар, үтте еллар.
Куз алдында үсеп життегез.
Белем үрләренә омтылдыгыз,
Бәйгеләрдә бик еш җиӊдегез.
Мәктәптә сез канат ныгыттыгыз,
Хәзер инде очып китәсез.
Шатлык, куаныч, изге күӊел белән
Каршылагыз һәр көн иртәсен.
Эшләрегез һәрчак унай булсын,
Изге хисләр безнеӊ йөрәктә.
Хәерле юл сезгә, укучылар
-Калабыз без шушы теләктә.
Тин мәхәббәт бирсен Ходай сезгә,
Бәхет диӊгезендә йөзегез.
Муллык, шатлык, сәламәтлек белән
Тулы булсын һәрбер көнегез.
Ышанабыз сезгә: мәӊге кызартмассыз,
Безнен йөзне, туган ил йөзен,
Онытмагыз, һәрчак көтә сезне,
Әти-әниләрегезнеӊ нигезе.

Хөрмәтле Сәрия Хәнифовна! Белем диӊгезе буйлап корабль йөзә, ә Сез капитан күперчегендә утырасыз, корабльнеӊ командасын белеп, ышаныч белән һәм кыю алып барасыз. Кайчакта жил-давыллар да була, тик Сез каушап калмыйсыз. Оста җитәкче сез.
Иӊ беренче сүзне сезгә бирик.
«Кызыклы имтихан» оештырыла. һәр укучы билет соравына җавап бирә.
Кайбер сораулар:
1. Син мәктәпкә килгән беренче көнеӊне хәтерлисеӊме? Ул синеӊ хәтереӊдә нинди булып истә калган? Сине мәктәп нәрсәгә өйрәтте?
2.Син кем булырга хыялланасыӊ? Һәм ни өчен?
3.Фамилиясен әйт: Дмитрий Иванович … (җавап: Менделеев), Сине 1 сыйныфта укыганда истә калган иӊ сөенечле һәм иӊ борчыган вакыйга.
4.Михаил Васильевич … (Ломоносов). Иӊ истә калган укытучылар белән булган берәр кызыклы вакыйга.
5.Нинди сорауга «әйе» дип жавап биреп булмый? (Син йоклыйсыӊмы?) Ашханәгә кайсыгыз иӊ беренче булып керә иде. Хәтерлисезме?
6.Йомык күз белән нәрсәне күрергә мөмкин? (Төш.) Дәресләрдә еш йокларга туры килә идеме?
7. Кайчан күк җирдән түбәнрәк була? (Суда шәүләсе төшкән булса) Шпаргалканы еш куллана идеӊме?
8. Өч лампочка янып тора иде, аныӊ берсен сүндерделәр. Ничә лампочка кала? (Өч.) Әти-әниеӊнән көндәлекне качырырга туры килгән чаклар күп булдымы?
9.Нәрсәне әзерлиләр, ләкин ашый алмыйлар? (Дәресләрне.) Көндәлектәге икелеләрне төзәткәнеӊ булгаладымы?

Бик яхшы, сез имтиханны уӊышлы тапшырдыгыз?
Күптән түгел генә мәктәпне тәмамлаган берәр яшь укытучыга сүз бирергә мөмкин.

Шуннан соӊ укытучыларга «имтихан» бирер вакыт җитте.
Сораулар мондыйрак эчтәлектә булырга мөмкин:
1. Сезгә хәзерге мода ошыймы?
2. Сез ничек ял итәргә яратасыз?
3. Үзегез белән укучылар арасында килеп чыккан кызыклы хәл турында сөйләгез.
4. Безнеӊ укучыларныӊ киләчәктә кем булырга җыенганнарын әйтегез.
5. Җирнеӊ уртасында ни бар? («И» хәрефе.)
6. Алты «н» язсаӊ нәрсә була? (Алтын.)
7. Нинди кыӊгырау чылтырамый? (Чәчәк.)
8. Бөтен дөнья буйлап сәяхәт итсә дә, бер почмакта кала. (Марка)
9. Елныӊ нинди айлары 28 көнне үз эченә ала? (Барысы да.)
10. Ашаганда кулланыла торган жиһаз. (Пычак яки калак.)
11. Көн йөри, төн йөри, бер атлам җир китә алмый. (Сәгатъ.)
12. Иртә белән чыга, кичен югала, аныӊ урынына иптәше кала. (Кояш, ай.)

Сүзне мәктәптә 11 сыйныф укучылары белән иӊ күп көчен һәм вакытын биргән укытучыга бирергә мөмкин.

Сценарий выпускного вечера на татарском

Алып баручы : Мәктәп еллары!
Нинди гүзәл көннәр!
Тупланганнар анда барсы да:
Укучының кайгы-шатлыклары,
Яшь кызларның сагышы…
Шау-гөр килеп узган кичәләр,
Яшьләрнең шат,шаян җырлары,
Яшь кызларның керсез хыяллары,
Җырлап үткән мәктәп еллары.
Синдә кала, барысы синдә кала
Гүзәл уку, мәктәп еллары.

Әти-әниләрне дә имтихан бирдерик әле.
1. Сез беренче тапкыр балагызны мәктәпкә алып килгән көнегезне хәтерлисезме? Ул нинди хисләр белән мәктәпкә барган иде?
2. Сезнеӊ балагыз теләге белән укырга йөри идеме, әллә инде… (бар, үзеӊ укы, туйдым, бармыйм )
3.Мәктәпнеӊ беренче көннәрендә истә калган иӊ шатлыклы вакыйгаларныӊ берсе ?
4. Балагыз белән бергә утырып ятлаган шигырегез, ул истәме әле сезнеӊ хәтерегездәме?

Башлангычта уку дәверендә сезгә балагыз белән бик күп әкиятләр укырга туры килде.

Кайсы әкиятләр турында сүз бара:
1.Яшелчә үстерү-җитештерүче фермер хуҗалыгы турындагы әкият (Шалкан).
2.Таштан ясалган төзелмәләрнеӊ саламга караганда яхшырак икәнлеге кайсы әкияттә күренә. (Өч дуӊгыз баласы).
3.Халык саны кирәгеннән артык булганлык нәтиҗәсендә торак җимерелә. Бу нинди әкият? «Тиремкәй».
4.Ашлыкныӊ туклануга яраклы хәлгә барып җиткәнче үткән авыр юлы. (Колобок)
5.Кайсы әкияттә, экстрасенс президентка радар бүләк иткән. (Алтын әтәч)
6.Акчалар белән дөрес эш йөртмәү нәтиҗәсендә иӊ беренчеләрдән бүлып зыян күрүче турындагы әкият. (Буратино)
7.Мәхәббәтнеӊ кешене жанварга әйләндерә алуы турындагы әкият (Ал чәчәк)
8.«Ун тапкыр чык, уӊганчы чык» -кайсы әкият героинясына туры килә бу сүзләр? (Дюймовочка)
Әткәй – әнкәй – минем пар канатым,
Сез булганга дөньям түгәрәк.
Иңне- иңгә, җанны җанга куеп.
Яшик әле, яшик бергәләп

Хөрмәтле әти-әниләр бүген сезне дә ишетәсе килә, әйдәгез бергәләп берәр җыр җырлагыз әле.
Тәнәфес.
Биюләр.
Уеннар.

Кичәнеӊ «патша малае»н һәм «патша кызы»н сайлар вакыт җитте.
Без бу җаваплы эшне Станиславка тапшырабыз. Станиславныӊ күзе бәйләнә
1. Кызлар тезелеп баса: Кулларыннан танырга,
2. Колакларыннан танырга,
3. Аяк балтырыннан
4. Туфлиларыннан

«Патша кызы белән патша малае» вальс бии башлый, башкалар да кушыла.
Жыр куела__________________________________________

Биюләр беткәч, «патша малае» һәм «патша кызы» кулында — укучыларныӊ алдагы тормышларын күрсәтә торган кызыклы әйтемнәр язып салынган тартма. Билетларны кызлар алалар, тамашачыларга укып күрсәтәләр. Билетларда кызлар өчен шундый сүзләр булырга мөмкин:
1. Син һәрвакыт үзеӊә килешә торган мода белән киенәсеӊ.
2. Үзеӊ белән үзеӊ идарә итә беләсеӊ.
3. Син дөньяда барыннан да күркәм, пакь һәм киӊ күӊелле.
4. Син бик тыӊлаучан, тыйнак һәм киӊ күӊелле кыз.
5. Син бик үткен кыз, үз сүзеӊне тартынмыйча әйтәсеӊ.
6. Чын укытучы булырсыӊ әле син.
7. Шофер булгач, безне утыртмый китмә, яме, дустым. Алдагы тормышында да шулай ярдәмчел бул!
8. Кайда гына булсан да, әти-әниеӊә, дусларыӊа хатларны ешрак яз!

Бию марафоны (вальс, ламбада, утята, танго и т.д.) Конкурсны шарлар белән катлауландырырга мөмкин.

Канат ярган нәни кошлар сыман
Талпынасыз очып китәргә,
Яшьтән күңелегезне җилкендергән
Хыялларны чынлык итәргә.
Аерыласыз сөйгән мәктәп белән
Гомерегезнең алсу таңында.
Хәерле юл теләп озатабыз
Саф чәчәктәй тормыш язына.

Хөрмәтле чыгарылыш укучылары! Сезнеӊ бүген соӊгы очрашу – соӊгы кичә. Сез бүгенге көннән очы-кырые булмаган тормыш диӊгезе буйлап сәяхәткә китәсез. Сезнеӊ кораблар – хыял, өмет һәм ышаныч корабларын катлаулы тормыш юлларында озын-озак сәяхәт көтә. Бу соӊгы чыгарылыш кичәсеннән соӊ сезнеӊ юллар аерылышырлар. Сез һәрберегез үз юлыннан китәрсез. Ә сез бергә үткәргән еллар, сезнеӊ хәтерегездә мәӊгегә калыр. Әйдәгез, аерылышыр алдыннан ант бирик, тугрылык анты.

Хөрмәтле 20.. елныӊ чыгарылыш укучысы! Яна тормыш бусагасында иптәшләреӊ алдында:
1. Гомереӊ буе сине укытканнарны һәм синеӊ белән укыганнарны онытмаска;
2. Кадерле мәктәбеӊне онытмаска, укытучыларны хөрмәт итәргә;
3. Иптәшләреӊ, классташларыӊ, укытучыларыӊ белән биш елга бер булса да очрашуга килергә;
4. Киләчәктә балаларыӊны шушы мәктәпкә укырга бирергә;
5. Һәрвакытта, сезне мәктәптә өйрәткәнчә, максатчат, принципиаль, ярдәчел, ихлас һәм гадел булып калырга;
6. Берурында тукталып калмаска, ирешкән уӊышларыгызны, алган белемнәрегезне һәрвакыт тулыландырып торырга, акыл белән эш итәргә ант итәсезме?

Укучылар мәктәп каршына урамга чакырыла. Аларга гель тутырылган шарлар бирелә. «Балачагагым кая китә» («Куда уходит детство») жыры башкарыла. Теләкләр теләп, шарларны очырталар.

_________________________________________________________

А л ы п баручы.

Укучылар! Имтиханнарныӊ дулкынландыргыч минутлары инде артта калды. Унбер ел дәвамында мәктәп сезгә тормыш өчен кирәкле булган белем бирде, эшләргә, кылган гамәлләрегезгә тәнкыйть белән карарга, уз алдыгызга максат куярга һәм аӊа омтылырга өйрәтте, булачак профессиягезне билгеләргә ярдәм итте.
Буген сезнеӊ белән бергә илебездә күп меӊләгән яшьләр мөстәкыйль тормышка аяк баса, халык хужалыгы, югары уку йортлары яшь талантларны кабул итә. Тормыш биографиягезнеӊ һәр бите ижади эзләнүләр, намуслы хезмәт жиӊүләре белән бизәлсен. Сезне тагын бер тапкыр мәктәп тәмамлавыгыз белән чын күӊелдән котлыйбыз! һәрчак бәхет һәм уӊышлар юлдаш булсын сезгә, дуслар!

Юрау уены. Ɵстәл артында башкарыла. Зур тартмадан укучылар берәр әйбер алалар. Алып баручы аларныӊ мәгънәсен анлата.

Борчак – әти-әниләрегезнеӊ бакчасында быел көтелмәгән уӊыш булачак;
Ачкыч – сез төзүче булачаксыз;
Балдак – туйга барачаксыз;
Тәнкә акча – банк хезмәткәре булачаксыз;
Йөрәк – бик җитди мәхәббәт;
Кошелек – хәзинә табачаксыз;
Лавр яфрагы – алдынгы эшче булырсыз;
Сәдәф, төймә – тегү һөнәрен үзләштерерсез;
Җеп – сезне озын юл көтә;
Тәгәрмәч – «иномарка» алачаксыз;
Балыкчы крючогы –быел ук кияү, яисә кәләш эләктерәчәксез;
Сабын –сериалда төшерәчәкләр егезне;
Кэнфит – сезне баллы тормыш көтә;
Кыстыргыч – кемнедер каптырачаксыз;
Каен яфрагы – кемдер сезгә шундый итеп ябышып калачак;

Һәм кичәбезнеӊ ахырында, кадерле укучылар, мин сезгә хат язарга тәкъдим итәм, Киләчәккә, 2017 елга хат. Сез бу хатыгызда яӊа тормыш бусагасын атлап керер алдыннан күӊелегездә туган кичерешләрегезне, теләкләрегезне, хыялларыгызны, хисләрегезне язып калдырырсыз. Ә хатларыгызны биш елдан соӊ очрашуда ачып укырсыз.

Әкрен музыка астында укучылар киләчәккә хат язалар. Хатлар җыеп алынганнан соӊ, класс җитәкчеләренә тапшырыла.

Аяз көн. Сентябрь. Чәчәкләр.
Бант. Чәч толымы. Беренчеләр.
Ике икең. Әлифба. Бишле.
Һәм беренче икеле.
Фиргавен. Глобус. Карта.
Бизәкләнеп беткән парта.
Селте. Пифагор. Кислота.
Лев Толстой. Бугаз. Нота.
Имтихан. Соңгы бал.
Шатлык яртылаш борчылу белән.
Аттестат. Бакчада гөлләр.
Нигә соң күңелсез кем белә?

Инде менә бүген кошлар кебек,
Иркен киӊлекләргә очасыз.
Хәерле юл сезгә!
Куллар болгап Сезне менә озатып калабыз.

Сценарий на татарском День учителя

Укытучылар көне!

Музыка:

Алып баручы1: Хәерле көн, хөрмәтле укытучылар, укучылар, әти-әниләр һәм килгән кунаклар бәйрәмебезне башлыйбаз! Бүген көн кадагына бер проблема куела: мәктәп белән нишлибез?
Алып баручы2: Дөрес! Кайчанга кадәр түзәргә була инде!
Алып баручы1: Чөнки без “Күңелле, кызыклы итеп укырга кирәк” дигән мәктәпнең иң мөхим уставларының берсен үтәмибез.
Алып баручы2: Ни өчен мин дәресләрне еш калдырам дип беләсез? Чөнки минем уңайлы мөмкинчелекләре булган урында организмның йоклыйсы килә. Парталарга башны салган килеш йоклау бик уңайсыз, беләсегез килсә! Укытучыларның кайберләре йоклаган укучыны уятырга батырчылык итәләр. Мин бу күренешне ямьсезлек дип атыйм!
Алып баручы1: Сине вакытыңда уятмасаң, урындыгыңнан авып төшәрсең! Минем уйлавым буенча иң мөхим проблема: дәресләрнең күңелсез үтүе! Дәресләрдә көчле музыка яңгырарга тиеш, дискотека өлеше булса тагын да күңеллерәк булыр!
Алып баручы2: Мин проблеманы чишү юлларын тәгъдим итәм: димәк, мәктәпкә йөрергә мәҗбүр итәләр икән, уңайлы шартлар да тудырсыннар. Мәсәлән, раскладушка куярга кирәк!
Алып баручы1: Миңа мәктәптә сәламәтлек какшавы ошамый. Статистикага карагыз: укучыларда сколиоз, гастрит. Мин спорт залда бассен, ашханә урынына шашлык, туңдырма гына бирә торган ресторан ясап куяр идем.
Алып баручы 2: Дәресләргә тукталып китик. Нәрсә укыйбыз бит ә? Берсе дә тормыш итәр өчен кирәк түгел. Мин күршеңнән күчереп язу,укытучының дәресен өзү, әти-әниләрдән ялганлап акча алу кебек дәресләр кертер идем.
Алып баручы1: Ярар, килешәм. Ә укытучылар белән нишләргә?
Алып баручы 2: Әйе, нишләргә? Математика укытучысы мәсьәлә бирем җибәргән иде. Әти шуны чишә алмыйча ярты савыт аналгин ашап бетерде. Әни әтинең кан басымын төшерә алмыйчы интекте. География дәресендә Вильнюс көнгерә токымы дигәнне аңлата дигән идем, укытучым кычкырып җибәрмәсенме?! Өй эшләре, кычкыручы укытучыларны өйләренә озатырга тәгъдим итәм.
Алып баручы1: Син, хаклы түгел. Өйләренә озатмыйк, тәрбиялик без аларны!
Музыка:

Монтаж

укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Сынарга үземдә сабырлык көчен!
укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Исән – сау үссен дип һәр сабый кешем!

укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Һәр бала күрсен дип хезмәт җимешен!
укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Күрмәсен дип беркем ана рәнҗешен!

укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Гыйлем наданның ексын дип бишен!
укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Намуслы явыздан булсын дип өстен!

укучы: Мин нигә сайладым укытучы эшен?
укучы: Булмасын дип көнче, көндәшем!
укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Киңәшкә керсен дип миңа бар күршем!

укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Һәрбер җирдә хаклык җиңсен өчен!
укучы: Нигә мин сайладым укытучы эшен?
укучы: Яшәргә, эшләргә, яшьнәтеп яшен!

укучы: Сорыйм олыгая барган саен
укучы: “Бир тагын ходай, сабырлык көчен!”

укучы:
Бүген бәйрәм – Укытучылар көне.
Без буген мәктәбебездә армый-талмый хезмәт куючы, безнең күңелләребезгә яхшылык орлыклары сибүче, белем илендә тәүге ачышлар ясатучы, акны- карадан, яхшыны- яманнан аерырга өйрәтүче укытучыларыбызны хөрмәтләргә җыелдык.

Укучы: Укытучым! Гүзәл бәйрәмеңә
Телим шигырь бүләк итәргә.
Күңелемдәге олы рәхмәтемне
Изге теләгемне әйтергә.

Сценарии на татарском День учителя

Укучы: Укытучы, сердәш, киңәшчем Сез,
Һәрвакытта гадел, түзем дә.
Иң хөрмәтле, матур кеше булып
Каласыз Сез күңел түрендә.

Укучы: Укытучы, өмет һәм мәхәббәт
Саласыз Сез безнең йөрәккә.
Һәр сүзегез, акыл-киңәшегез
Зур ышаныч безгә, терәк тә.

Укучы: Укытучы, Сезгә сабырлаклар
Бирелгәндер, ахры, Ходайдан.
Бәхет, уңыш Сезгә юлдаш булсын
Мактаулы һәрбер юлларда

Укучы: Туган телнең моңын, бар тылсымын,
Җир йөзендә ниләр барлыгын.
Ни өчен кич кояш батуын
Якты йолдыщларның балкуын,

Укучы: Диңгез, океаннарны, күлләрне,
Иксез-чиксез галәм серләрен,
Агач, үсемлекләр, гөлләрне,
Африканың кайнар чүлләрен.

Укучы: Җырчы чишмәләрне, җилләрне,
Сандугачлы, җылы җәйләрне,
Тагын бик күп әллә ниләрне
Укытучым, Сездән өйрәндек.

Укучы: Укучы: Укытучы – тынгы белмәс кеше,
Җәй көне дә көзне сагына.
Балаларны уйлый иртә-кичен,
Һәркөн күзе мәктәп ягында.

Укучы: “Дәрес бирә” җиләк җыйганда да,
Су сипкәндә кичен бакчада.
Табигатҗкә чыгып, сирәк-мирәк
Бераз яллар итеп кайтса да.

Укучы: Кая инде аңа Сочи, Кырым,
Каян килсен шундый рәхәтлек?!
Ходай сәламәтлек бирсен диеп,

Эштән ала инде ләззәтне.

Укучы: Укытучы өчен уку елы –
Урак өсте, уңыш үстерү.
Мәшәкатьләр, борчу-шатлык белән
Һәрбер уку көнен уздыру.

Укучы: Хәерле юл сиңа, укытучы,
Изге булсын кылган гамәлең,
Булдыргансың, рәхмәт, молодец!дип,
Гел “бишлеләр” тезсен каләмең!

Музыка:

Алып баручы1: Ялагайлар! Хаман без керткән законнарны үтәргә теләмиләр. Сез бит, дәресләр буе укытучының авызына карап утырасыз. Өегезгә кайткач та китапка кадаласыз. Менә безгә нишләргә? Укытучылар сезне түгел, безне ачулана. Минем, мәсәлән, уенга чыгып киткәч, кайтасым килми, арып кайткач йокым туймый, өй эшен дә әзерләмим, шуңа дәресләрдә игътибарсыз мин.
Алып баручы 2: Әллә үз законнарыбызны кертмибезме? Әйдә төзәләбез? Теләсәк безгә ярдәм итәрләр. Тәртибне үзгәртсәк,укытучылар безне гафу итәрләр. Алар һәрвакыт безнең кечкенә генә уңышыбызга чын күңелдән шатланалар, барлык ялгышларыбызны төзәтәләр.

Алып баручы1: Кичер мине, укытучым,
Тынычлыгың алганым өчен.
Тырышлыгыңны бәяләми
Битараф булганым өчен.

Алып баручы2: Кичер, сөйкемле йөзеңә
Җыерчыклар салган өчен
Дәресләргә әзерләнми.
Икелеләр алган өчен.

Алып баручы1,2: Рәхмәт сиңа, укытучым,
Сабыр булып калган өчен,
Бар явызлыкны оныта,
Гафу итә алган өчен.

Концерт номеры:
Җыр:

Алып баручы:
Безнең мәктәптә_____ укытучы бар. Һәрберсе үзенә якын булган фәнен сайлаган. Араларында башлангыч сыйныфларны, табигать – математика фәннәрен һәм гуманитар фәннәрне укыта торганнары бар.
Әйдәгез, аларны алкышлар белән сәламлик:

Алып баручы:
1. Исламова Диләрә Марс кызы
2.Закирова Фәридә Марат кызы
3.Фарукшина Илмира Абдуллиновна
4.Загитова Зинфера Ильяс кызы
5.Сахипгараев Илгиз Шәрипҗан улы
6.Загитова Ләйлә Азгар кызы
7.Адлер Эльвира Демьян кызы
8. Шайдуллина Лилия Лексон кызы

Концерт өлеше!
Укучы: Диләрә Марсовна!
Инженермы, врачмы ул, төзүчеме,
Нефтҗчеме, кырда иген игүчеме.
Кем булса да –
Акыллы һәм көчле булып
Килеп баса ил алдына
Кеше булып.
Шул чакта син чын күңелдән шатланасың,
Ул бит минем укучым дип мактанасың.
Диләрә Марсовна, Сез белем дип аталган корабльнең капитаны. Бәйрәм көнендә капитанның күңеле нинди хисләр кичерә”?

Концерт номеры: Бию

Укучы: — Хөрмәтле башлангыч класс укытучылары! Кеше гөмерендә гүзәл мизгелләр белән бәйле бер шәхес – аның 1 укытучысы була. Һәрберебезнең: олыбызның, кечебезнең мәңге хәтерендә ул.

Укучы: Әлифне таяк дип белми,
Мәктәпкә килдек.
Беренчедән дүрткә чаклы
Никадәр белдек.
Истә әле каләм тоткан кулым
Бармый иде дәфтәр юлыннан
Өйрәттегез безне язарга сез
Тотып башта нәни куллардан.
Укучы: Адлер Эльвира Демьяновна!, Загитова Ләйлә Азгаровна!, Шайдуллина Лилия Лексоновна!
Яхшылыклар өчен рәмәт сезгә,
Һәрчак шулай белем бирегез.
Шатлыктан гел елмайсын
Юмарт күңелегез.
Әлифбаның хәрефләре аша
Сукмак салдың яшәү серенә.
Әнием – беренче укытучым,
Иң кадерле кеше күңел түрендә.
Укучы: Рәхмәт сезгә укытучыбыз,
Безнең яшь буынның
Йөрәгенә салдыгыз батырлык,
Күңеленә нур, теләгенә канат
Акылына бирдегез матурлык.
Авырлыклар бердә кичермәгез
Кыенлыклар бердә килмәсен.
Сезнең йөзегездә шатлык нуры,
Балкып торсын, мәңге сүнмәсен.
Укучы: Ак кәгаздәй сабый күңеленә,
Язмышларны башлап яздыгыз.
Өмет тулы күпме күзләргә сез
Яшәү чаткылары салдыгыз.
Кайгыртып гел кеше язмышларын
Безнең янәшәдә яшисез.
Ходай сезгә озын гомер бирсен
Рәхмәт сезгә чып-чын кеше сез.

Концерт номеры: Частушки

Укучы: — Бер вакыт дәрестә укытучы укучыдан сорый икән: — Мин юынам, син юынасың, ул юына – кайсы заманда?
Укучы нәрсә дип җавап бирә? (җавап әйтелә)
— Әйе. Чын күңелдән хөрмәт иткән татар теле һәм әдәбияты укытучысы Зенфира Ильясовна!. Сез гадел һәм тәрбияле булырга да өйрәтәсез. Үзегезнең күңел

җылысын да бирәсез. Һәр адымыбызны күзәтеп, төпле киңәшләрегез белән тормышыбызны бизәгән укытучыбыз сез.
Укучы: Уйларыгыз изге, сабыйларның
Күңеленә барып ялгана
Күпме хисләр кирәк алар өчен,
Ял-йокыңны онытып янарга.
Ил карты да сезгә башын иеп
“Мөгаллим” – дип зурлап эндәшә.
Яшьләр сездән матур үрнәк алып
Күркәмлеккә сезгә тиңләшә.

Укучы: — “Ир кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аз”, — дигән халык әйтеме Илгиз абыйга атап әйтелгәндер. Аның кулыннан килмәгән эш юк. Үзенең һөнәрен балаларга бирергә тырыша, тормышка яраклы ир-егет, хатын-кыз булып үсүләрен тели.
Укучы: Бәйрәмегезнең матур хәтирәсе
Күңелегездә калсын уеылып
Тәбриклибез Сезне чын күңелдән
Барыбыз да бергә җыелып.

Концерт номеры: Сценка

Укучы: Кая барма урыс теле кирәк,
Без ул телне ныклап өйрәндек.
Дәресләрдә урыс телендә без
Купме әкият, шигырь сөйләдек.
Хәркемгә дә бирелмәгэндер ул
Илмира апа төсле укытучы.
Урыс телен өйрәнгәнбез икән
Юкка тугел, юкка тугелдер.
Илмира Абдуллиновна!
Рәхмәт сезгә! Спасибо!
Ике телле иттегез.
Хөрмәтебез билгесе дип
Җырыбызны кабул итегез.

Концерт номеры җыр:

Укучы: -Безнең алыштыргысыз химия-биология укытучыбыз Зинаида Рифовна. Сезгә алдагы тормышыгызда яңадан яңа үрләр яуларга язсын. Авыр, әмма җаваплы һәм мактаулы эшегездә зур уңышлар телибез.
Укучы: Күктәге йолдызлар кадәр,
Шатлыклар килсен сезгә.

Мәктәптә үткән һәр сәгать,
Куаныч бирсен сезгә.
Укучы: — Ул тыйнак кыз. Мәктәп бусагасын укытучы буларак атлап керә. Аны үзе укыткан кызлардан аеруы кыен. Аның күзләре балаларга җылы нурларын тарата.
Тарих, тарих, тарих дию белән
Куз алдыма Фәридә апа килә,
Әйтә кебек кузләремә карап,
Әйдә уткән параграфны сөйлә.
Сөйлә миңа, син шул хакта
Ниләр язалар китапта.
Укып булса да килдеңме?
Сорыйсымны син белдеңме?
Фәридә апа!
Сезгә булган хөрмәтебез
Мәңге калыр йөрәктә.
Чәчәк букетыбыз Сезгә
Чын кунелдән, буләккә.

Концерт номеры: Җыр

Укучы: Хөршидә апа, Айсылу апа!
Сәлам биреп, йолдызлар да
Эшләпәсен салыр сезгә.
Балалык – яшьлек чаткысы
Һич сүрелми йөзегездә.
Һаман да япь-яшь булып,
Калырсыз сез безнең күңелдә.
Төрле яктан сагынышып
Кайтырбыз без сезне күрергә.

Концерт номеры: Вальс

Ахыры.
( Әкрен генә көй яңгырый) Алып баручылар тезелеп шигырь юллары сөйлиләр.

Укучы: Сезгә карап сокланабыз һәрчак,
Күңелләрдә туа горурлык.
Рәхмәт сезгә, әле ярый сез бар

Безгә үрнәк булып торырлык.

Укучы: Туган якның ал таңнары сезгә
Бүләк иткән күңел аклыгын.
Юлдаш итеп сайлагансыз яшьтән
Челтерәп аккан чишмә сафлыгын.

Укучы: Кайгырганда юатучы,
Безнең өчен ут йотучы,
Гаделлеккә өйрәтүче,
Рәхмәт сиңа, Укытучы!

Укучы: Нинди генә теләк теләсәк тә,
Бик аз булыр кебек тоела.
Күпме игелекләр эшләдегез
Кешеләргә гомер буена.

Укучы: Артта калган якты эзегезгә,
Кылган эшегезгә таң калып,
Алгы көнегездә дә хөрмәт тоеп,
Яшәгез сез җирдә шатланып.

укучы: Дөнья тыныч, еллар имин булсын,
Йортыбызда булсын бәрәкәт.
Җан җылыгыз, саф күңелегез өчен,
Барыбыздан сезгә мең р ә х м ә т!

укучы: Укытучыларны тагын беркат һөнәри бәйрәмнәре белән котлыйбыз. Авыр һәм мактаулы эшләрендә уңышлар, гаилә бәхете, сәламәтлек, әлбәттә инде, тырыш, акыллы укучылар телибез.

Сценарий день знания на татарском языке

«1 сентября — День знания» (на татарском языке)
1. Балалар шарлар, чәчәкләр тотып керәләр, 4 звено ясап басалар. Бию башкарыла.
2. “Китап” җыры башкарыла.(3 бала шигырь сөйли)
Котлау. Чәчәк бәйләме тапшыру
Инсценировка
Әни: Динә кызым , әйдә кызуырак ки инде сандалигыңны.Эшкә соңга калам, ә син бакчага.
Бала: Әнием, мин бакчага бармыйм.
Әни: Тизрәк бул кызым. Бүген 1 сентябрь – Белем көне, соңа калырга ярамый. Матур күлмәгеңне ки, ак зур бантикларыңны так. (әнисе көзгедән карый, иреннәрен буый).
Бала: Бармыйм булгач, бармыйм.
Әни: Кызым эшкә соңга калам. (кыз әнисе артыннан өстерәлә — өстерәлә бара)
Бала: Бармыйм, анда Кәрим минем чәчемнән тарта.
Әни: Ярый, мин аның әнисенә әйтермен.
Бала: Анда ботка, аш ашаталар.
Әни: Ярый Кызым, бакчадан кайтканда мин сиңа чипсы, йогурт алырмын.
Бала: Бакчада йоклаталар, ә мин Йокыбикә кызы белән дус түгел.
Әни: Йә, ярый мин сине бүген иртә килеп алырмын кызым.
Бала: Әнием, син сүз бирәсеңме7
Әни: Бирәм, акыллым, бирәм, тизрәк атла инде.(Бакчага барып җитәләр)

Сценарий день знания на татарском

Әни: Пока кызым!
Бала: Әнием, пока! Иртә килеп алырга онытма.
(Эт өргән тавыш ишетелә. Знайка керә)
Белгеч: Тобик, Тобик, әйдә минем белән мәктәпкә. Анда шундый кызык.
(як – якка карый)Тобик , без кая килеп эләктек соң синең белән?(шатланып) Ә, бу мәктәптер әле! Исәнмесез балалар! Тобик, әйдәле исәнләш әле балалар белән. Һау!Һау! (реверанс ясый)
Бала: Сәлам, малай! Син ялгышасың бу мәктәп түгел, ә балалар бакчасы.Әйдә синең белән тынышыйк.
Белгеч: Минем исемем Белгеч.
Бала: Ничек кызык исем, шулаймы балалар?
Белгеч: Мине шулай атап йөртәләр. Чөнки мин дөньяда бар нәрсәне беләм, бик күп кызыклы китаплар укыдым, мәктәпкә барганчы сезнең кебек балалар бакчасына йөрдем , күп итеп ботка ашадым. Озак итеп йокладым. Менә тагын беренче сентябрь килеп җитте. Миңа кабат мәктәпкә барырга вакыт.
Бала: Ә мәктәптә нәрсәләргә өйрәтәләр?
Белгеч: математика дәресендә тапкырларга, бүләргә, рус теле дәресендә рус телендә матур итеп сөйләшергә. Биология дәресендә үсемлекләр, хайваннар турында сөйләшәбез, әле миңа мәктәптә бик күп нәрсәләргә өйрәнергә кирәк.
(Белмәмеш керә)
Бу дөньяда күп белүче
Шук, шаян малайдыр мин
Нинди сорау бирсәләр дә җавабын табамдыр мин.
Белмәмеш: Ә сез нишләп утырасыз монда? (балаларга карап)
Бала: Нинди тәрбиясез малай. Башта исәнләшергә кирәк.
Белмәмеш: Привет!
Бала: Сәлам! Ә синең исемең ничек?
Белмәмеш: Мин Белмәмеш, ягъни тәрҗемәдә иң күп белүче!(горур кыяфәттә)
Бала: Балалар мин бернәрсә дә аңламыйм әле. Менә бер Белгеч, менә икенчесе.(бер – берсенә төртешеп, сугышып алалар, бала аларны икесен ике якка аера)
Бала: Туктагыз, әле, тукта! Ә хәзер мин сезне тикшереп карыйм. Балалар, ә сез шыпырт кына утырыгыз, аларга ярдәм итмәгез.Безгә аңышырга кирәк кайсы Белгеч, кайсы Белмәмеш!
(рәсемнәр яки А, Б хәрефе күрсәтелә)
Белгеч: Бу А хәрефе.
Белмәмеш: Бу Т хәрефе.
Белгеч: Белмәде.
Белмәмеш: Харап булган, аз гына ялгышкан.
(шул рәвешле Б хәрефе күрсәтелә)
Белгеч: Чөнки син бернәрсә дә белмисең!
Хәтта минем этем дә синнән күп белә.
Йәле Тобик, санап күрсәт әле балаларга.
(бер саны күрсәтелә, эт 1 тапкыр өрә, 3 саны, 3 тапкыр) Молодец, Тобик! (башыннан сыйпый)
Алып баручы: Туктале Динә мин дә тикшереп карыйм әле үзләрен. Хәзер мин сезгә табышмаклар әйтәм, ә сез дөрес җаваплар бирегез
Табышмак:
Исе юк, төсе юк
Аннан башка тормыш юк. (су)
Ялт – ялт ялтырый,
Җирнең өсте калтырый. (яшен)
Озын, яшел – түтәлдә,
Сары, тозлы – кисмәктә (кыяр)

Белмәмеш: Ә мин, ә мин җырлый һәм бии беләм. Телисезме, сезне дә өйрәтәм. Ләкин башта әйтегез әле миңа , ә сез җырлый һәм бии беләсезме? Ә сезнең яраткан хайваннарыгыз бармы? Минем яраткан йонлач Мурка исемле песием бар. Ул шундый итеп кычкыра әйтерсең лә җырлый. Менә болай: Мяу – мяу – мяу!
“Җырчы хайваннар” уены уйнала.(песи, эт, сыер, тавык)
Бала: Нинди күңелле уен уйлап таптың син Белмәмеш.
Белмәмеш: Ә мин бик күп уеннар беләм. Хәзер мин балаларны да уйнарга өйрәтәм.
Беләмәмеш: Бу уен “Очты – очты” дип атала . Мин хәзер сезгә оча һәм очмый торган әйберләр атыйм, ә сез хәрәкәт белән күрсәтәшсез. Шулай итеп башладык.
Бала: Син бит биергә яратам дигән идең?
Белмәмеш: Әлбәттә, биергә мин яратам! Әйдәгез сезне дә өйрәтәм.
(урындыклар янына басып “Если нравится, то делай так” биюе башкарыла.
Алып баручы: Карале Белмәмеш синең дә Белгечкә ияреп мәктәпкә укырга барасың килмиме?
Белмәмеш: Бик килә, минем бик күп сорауларга җавап табасым килә.
Алып баручы: Алайса, белем иленә ак юл сиңа Белмәмеш. (Белгеч, Тобик белән Белмәмеш бергәләшеп чыгып китәләр)
Алып баручы: Ә хәзер уртанчылар, зурлар, мәктәпкә әзр. төркемнәрен спорт мәйданчыгына асфальтта “Минем яраткан бакчам” темасына рәсем конкурсына чакырабыз.
(асфальта рәсем конкурсы оештырыла)

День матери на татарском языке.

Әниләр бәйрәме.

Р.Р.Набиуллина.
Татарстан,Зәй районы,
Югары Пәнәче
төп белем мәктәбе
укытучысы

Максат: Әниләргә, өлкәннәргә карата кадер-хөрмәт, ярату, олылау хисләре,әдәплелек, әхлаклылык сыйфатлары тәрбияләү, укучыларның төрле яклап сәләтләрен үстерү,
иҗади активлыкларын арттыру, сәнгатьле сөйләм телен үстерү.

Җиһазлау :”Тормыш яме — Әнкәй, хатын-кыз”, “Әнкәй җирдә иң зур кеше”, “ Ана- бөек исем! “ плакатлары, балалар чыгарган газеталар, рәсемнәр, иншалар.

1.Хәзер сүзне иң кечкенәләребезгә бирәбез.
Һәркемнең дә әни сүзен
Әйтеп теле ачыла.
Әни сүзен укыйбыз без
Әлифбаны ачуга.
2. 5 нчеләр әниләрен котлыйлар.
Мин әниемне роза чәчәгенә ошатам. Ул чыннан да матурлыгы, тынычлыгы белән роза чәчәгенә ошаган. Ә без аның бөреләре, өч матур бөресе. Һәр розаның да чәнечкеле энәләре бар, шул чәнечкеләре белән әнием мине дә кара җанлы кешеләрдән саклап , яклап тора кебек.Ана беркайчан да баласына начарлык эшләмәс, һәрвакыт яклар. Кешелек дөньясында гына түгел , хайваннарда баласына карата миһербан, яклау чагыла.
Бу сүзләрне мин балалар язган иншадан алдым.
3. Иртән йокыдан торуга бүлмә кояш нуры белән тулган. Өйдә тәмле аш исе аңкый. Сиңа бик рәхәт. Хәзерге бу иртәнге сәгатьтә синең кечкенә йөрәгеңдә шатлык тыпырчына һәм ул “әни “ сүзе булып күкрәгеңнән очып чыга. Син шул вакытта үзең дә сизмәстән”әни” дип дәшәсең. Ә әнинең йөзенә елмаю куна, аның күңеле татлы хисләр белән тула.
Әниләр бәйрәме көнендә
Җырламый калырга буламы.
Әниләр булмаса, әниләр булмаса
Җылытыр иде кем дөньяны?
Диләр 6нчы класс укучылары “Әни турында җыр” башкаралар.
4. Әнкәй! Дөньядагы бердәнбер иң матур, иң татлы сүз. “Әнкәй дигәндә, дөньялар яктырып, җылынып китә, күңелләр нечкәрә, күзгә яшьләр килә.Иң кыен чакларда без әнкәйләрне искә алабыз.
туган телебезне дә ана теле дип йөрибез.

Җырлыйсы килеп кенә
Тора бүген безнең дә,
Көтеп алган бәйрәме
Бүген һәммәбезнең дә.
Сезнең хөрмәткә 7 ләр чыгыш ясый, “Әнкәй” җыры.
5. “Әни” сүзе бар телдә дә бертөсле ягымлы һәм матур булып яңгырый”. Безгә ничә генә яшь булмасын, барыбер аның ягымлы карашы һәм җылы сүзе кирәк. Беренче тапкыр тәпи басканда да, олы тормыш юлына басканда да безгә әниебезнең киңәшләре кирәк була.
Сәламәтлек ташламасын сезне
Һәр көнегез үтсен шатлыкта.
Яшәү яме, дөнья иминлеге
Юлдаш булсын сезгә алда да.
8 класс кызлары бии.
6. Әни! Бу сүз астында күпме җылылык, мәхәббәт, яхшылык бар. Әни ул дөньяга Ходай тарафыннан җибәрелгән фәрештә. Ул үзенең баласын бәлаләрдән, начарлыктан саклый һәм яклый.
“Япь-яшь минем әнием”. 9 класс укучылары чыгыш ясый.

Көннәр якты булсын өчен, әни кирәк.
Йокы татлы булсын өчен, әни кирәк.
Җил –яңгырдан саклар өчен, әни кирәк.
Усаллардан яклар өчен, әни кирәк.
Ашлар тәмле булсын өчен,әни кирәк.
Дөнья ямьле булсын өчен, әни кирәк!

Кадерле әниләр, барыгызны да әниләр бәйрәме белән тәбрик итәм. Озын гомер, тән сихәтлеге, саулык сезгә. Күңелегездәге җан җылысының нуры сүнмичә, сүрелмичә, балаларыгызның игелеген күреп, аларга яшәү чыганагы булып яшәсәгез иде.
Җыр: “Һәрвакыт булсын кояш”

Сабыр, йомшак күңелле әниләребез,! Бүгенге бәйрәмгә килүегез өчен зур рәхмәт сезгә! Киләчәктә безгә менә шулай тагын очрашырга язсын.Гел шулай якты йөзле, тәмле сүзле булып калыгыз.Балаларыгызны, оныкларыгызны сөендереп, исән-сау булып, тыныч, мул тормышта яшәгез

Поздравления на татарском языке

Источник