Башҡортостан Республикаһы Хәйбулла районы муниципаль район
Аҡъяр ауылы «Бәпембә» балалар баҡсаһы баланы үҫтереү үҙәге
муниципаль автономиялы мәктәпкәсә белем биреү учреждениеһы
Өлкәндәр төркөмө өсөн
«Кәкүк сәйе» фольклор байрамы
Әҙерләне:
тәрбиәсе БайсуринаЗ.Ә.
Байрам тышта үткәрелә.
Төп белем биреү өлкәһе: телмәр үҫеше.
Белем биреү өлкәләрен интеграциялау: танып белеү үҫеше, социаль- коммуникатив үҫеш.
Интеграцияланған бурыстар.
Белем биреүсе: тирә-йүнде өйрәнеүгә теләк уятыу, ҡоштар, үләндәр, бөжәктәр донъяһына балаларҙың иғтибарын йәлеп итеү, улар тураһында яңы белем биреү. Урманға, ҡырға сыҡҡанда хәүефһеҙлек ҡағиҙәләрен теүәл үтәүҙе талап итеү.
Үҫтереүсе: Һүҙ байлыҡтарын арттырыу, телмәрҙәрен үҫтереү
Тәрбиәүи: милли уйындар аша балаларҙың һаулығын нығытыу; уларҙа иғтибарлылыҡ, уяулыҡ, татыулыҡ, дуҫлыҡ, тәбиғәткә, уның үҫемлектәренә, хайуандарына ҡарата яҡшы мөнәсәбәт, һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү. Әхлаҡи ҡағиҙәләрҙе үҙләштереүҙе тәьмин итеү.
Алдан үткәрелгән саралар: тәбиғәт тураһында йырҙар, шиғырҙар, бейеү өйрәнеү, әңгәмә үткәреү
Алып барыусы йүгереп сыға. Ул байрам тураһында хәбәр итә.
Алып барыусы. Тыңлағыҙ! Тыңлағыҙ!
Яҙғы байрам, бөгөн байрам!
«Кәкүк сәйен үткәрәбеҙ!
«Кәкүк сәйе», «Кәкүк сәйе!»
Бөтәһе лә килһендәр,
Байрамыбыҙға рәхим итһендәр!
Оло инәй. Һаумыһығыҙ, балалар! Байрамығыҙ мөбәрәк булһын!
Бала. Инәй, ниңә «Кәкүк сәйе» байрамын үткәрәләр ул?
Оло инәй. Борон-борондан башҡорттар ҡош-ҡортҡа табынып йәшәшәгәдәрн. Кәкүк- халҡыбыҙҙың әкиәттәрендә ҡошҡа әйләнгән әсәне, үҙ һөйгәненә тоғро ҡалған ҡыҙҙы сағылдыра.
Бала. Инәй, шул турала беҙгә һөйлә әле?
Борон-борон заманда Кәкүк исемле егет йәшәгән. Уның яратҡан ҡыҙы булған, ти. Бер ваҡыт һуғыш сыҡҡан. Егет һуғышҡа киткән һәм әйләнеп ҡайтмаған, ти. Ҡыҙ уны бик һағынған. Бер көндө: «Әй, Хоҙай миңә ҡанаттар биреп ҡошҡа әйләндерһәңсе, мин һөйгәнемде эҙләп табыр инем,» — тиеп ялбарған, ти. Шунан ҡыҙ ҡошҡа әйләнеп осоп киткән, һәм «Кәкүк, кәкүк,» — һөйгәнен саҡырып эҙләп тик йөрөй, ти. Сит ояға йомортҡа һала, баҫып сығарырға түҙемлеге етмәй шул.
Кәкүк саҡыра башлай.
Оло инәй. Балалар, кәкүк тауышын ун ҡолаҡ менән ишеттегеҙме, һул ҡолаҡ менәнме?
— Уң ҡолаҡ, уң ҡолаҡ?
— Тәүге кәкүк тауышын уң ҡолаҡ менән ишетһәң гел яҡшылыҡ ишетәһең ул, балалар. Хәйерлегә булһын!
Кәкүк саҡыра
Балалар, кәкүктән нисә йәш икәнен һораһаң ул дөрөҫ яуап бирә.
Балалар.
Моңло Кәкүк,
Әйтсе әлүк,
Миңә нисә йәш?
Бөтә балалар кәкүк тауышын һанайҙар (1-2 ҡат …)
Алып барыусы. Дөрөҫ әйтте бит кәкүк,
Алдай күрмәгеҙ берүк!
Саҡырайыҡ ҡунаҡҡа,
Килеп етһен ул тиҙ үк!
Бөтәһе бергә: Кәкүк, кәкүк, кил әле!
Хәлебеҙҙе бел әле!
Кәкүк кейемендә тәрбисәе «Осоп» сыға.
Мин дә килдем ҡунаҡҡа,
Һыйҙарым урман тулы.
Йыйып-йыйып ашағыҙ.
Балаҡайҙарым, был-йыуа,
Үҫеп биттәрен йыуа.
Тәме уның ҡымыҙҙай,
Салат «бәлеш бешерергә
Бик тә шәп япраҡтар! (ҡуҙғалаҡ)
Инәй. Беҙ йәш саҡта, балалар,
Төрлө үлән ашаныҡ
Аслыҡ, юҡлыҡ саҡтарҙа
Ялан, урман ҡотҡарҙы.
Күп үләндәр юҡ хәҙер,
Көтөү- көтөү һарыҡтар
Үлән тамыры кимерә.
Алып барыусы. Ишеттегеҙме, балалар
Ил инәһе һүҙҙәрен!
Үләндәрҙе һаҡлайыҡ,
Тапамайыҡ, яндырмайыҡ!
Ҡый, бысраҡ ҡалдырмайыҡ!
Ағастарҙы һындырмайыҡ
Ҡоштарҙы, бөжәктәрҙе һаҡлайыҡ.
Үлән бөтһә, ни ҡала?
Быны белһен һәр бала!
Балалар уртаға сыға
- Беҙ беләбеҙ һине, кәкүк,
Яҙын йырың тарала.
Бына нимәләр ишеттек.
Быйыл һинең турала.
Кәкүк «Миңә бик ҡыҙыҡ, тыңлайым һеҙҙе»
2-се бала. Шомло әкиәт, легенда
Кәкүк ҡошҡа бәйләнгән
Моңһоҙлоҡта, йүнһеҙлектә
Битәрләүгә әйләнгән.
3-сө бала. Сәнгелдәк аҫмай ағасҡа
Бәпестәрен бәүетмәй,
Емдәр ташып балаларға
Ҡанаттарын нығымай.
4-се бала: Ун-егерме йомортҡаһын
Һала төрлө ояға.
Баҫып ҡарап ултырырға
Әллә инде ояла?
Кәкүк. Ваҡытым юҡ шул, балалар
Ун сәғәтләп эшләйем.
Бер сәғәттә йөҙ ҡарышлауыҡты
Суҡышыма тешләйем.
«Оҙон сәсле» һимеҙкәйҙәр
Миңә бик тәмле һыйға
Һайланарар һыйланғанда,
Башҡа ҡош теймәй уға.
5-се бала. Шулаймы? Ә беҙ белмәнек,
Файҙаң күп бит урманға.
Кәкүк тауышы ишетелә.
Ҡыҙҙар кәкүк менән бергә «Кәкүк» булып бейейҙәр.
Оло инәй. Һай, афарин, балалар. Бик матур бейенегеҙ. Ҡарға, кәкүк кешеләргә изгелек килтереүсе ҡоштар. Шуға ла уларға бағышлап байрамдар үткәрәләр. Уларҙан йәйҙең матур килеүен игендең ишелеп уңыуын һорағандар.
Алып барыусы. Оло инәй, беҙҙең балалар шундай зирәктәр, йомаҡ ҡойошорға яраталар.
- Көндөҙ уның күҙе һуҡыр, төнөн һунарға сыға. Шар күҙле матур… (Өкө)
- Йыр -моңдарға күмә ерҙе, Илаһи мәл-таң тыуғас тәбиғәткә шикһеҙ ғашиҡ, һоҡланғыс ҡош… (Һандуғас)
«Ҡар»ҙа «ҡар» тип осоп йөрөй,
Үҙе уғры, үҙе яһил,
Исеме уның … (ҡарға)
Оло инәй. Һай, афарин. Бик күп йомаҡтар беләһегеҙ икән? Ҡоштарҙы ла бик яратаһығыҙҙыр инде?
Алып барыусы. Эйе, инәй. Балалар, беҙ ҡыш көнө ҡоштарға нимәләр эшләйбеҙ? Ә яҙ көнө?
Дөрөҫ балалар. Ә хәҙер оло инәйгә матур итеп йырлап күрһәтегеҙ.
ЙЫР.
Балалар салҡатан ҡолайҙар ҙа ерҙән услап алалар.
1-се бала. Усыма үләп сыҡты
Оло инәй. Йыл яҡшы килер.
2-се бала. Минең усыма йөн сыҡты,
Оло инәй. Йөн сыҡһа — мал үрсей.
3-сө бала. Миңә йыуа сыҡты.
Кәкүк саҡыра.
Алыпбарыусы. Балалар, кәкүк саҡыра, әйҙәгеҙ теләктәр теләйек.
Бергә. Тәнемдең һаулығын бир илемдең именлеген бир.
Ямғыр яу, яу
Иген үҙһен ишелеп
Асыҡмаһын кешелек.
Ямғыр яу, яу
Донъялар имен булһын.
Оло инәй. Амин шулай булһын инде, балалар.
Балалар, борон кәкүк ауылға осоп килһә, аслыҡ була, ти торғайнылар. Шуға күрә ҡырға сыҡҡан ыңғайы кәкүк ултырып саҡырған ағас төбөнә аҡ ризыҡ-һөт ҡатыҡ ҡоя торғайнылар.
Оло инәй теләктәр теләпағас төбөнә һөт ҡоя.
Балалар, еңгәйҙәрегеҙҙең
сәйе әҙер ҙә булып киләлер шул. Беҙҙе сәйгә саҡырғансы әйҙәгеҙ уйындар уйлап алайыҡ. «Аҡ тирәк», «наза», «Йәшерәм яулыҡ» уйынын уйнайҙар.
Алып барыусы. Уйын бөттө, балалар
Ҡайнаны самауырҙар
Кәкүккәй эсерә сәй,
Тәмле булһын сәйебеҙ!
Йәмле булһын йәйебеҙ
Матурлыҡты һаҡлайыҡ
Ил инәһе теләктәрен онотмайыҡ.
„Кәкүк сәйе“
байрамының сценарийы.
Йылға
буйында, яланда. Тирәктәр үҫеп ултыра.
Ҡоштар
һайрағаны ишетелә.
А4ин2й ( сәскә йыйып йөрөй):
эй, йәмле Аш7а6ар буйҙары,
ҡалай матур тирәк төбө, ниндәй күркәм
ялан! Балаларҙы саҡырайым
әле.
Малайҙар,
ҡыҙҙар әйҙәгеҙ әле
Кәкүк сәйенә! (Самауар ҡуйып
ебәрә.)
Малайҙар
һәм ҡыҙҙар
килеп сығалар
-Һаумыһығыҙ, балалар!
-Һаумыһығыҙ,
инәй! (кәкүк тауышы ишетелә, бер бала к2к1к булып 7ыс7ыра).
Камила:
)л2с2й62р, е8г2л2р,
Апай6ар 32м 3ылыу6ар,
К2к1к с2йен2 т2м-томдо
Сы4ары4ы6 кему6ар.
Нур:
Яланда бигер2к т2мле,
С2к-с2к,б2леш,бауыр3а7.
Етте сы4ып ялан4а,
К2к1к с2йе эсер са7.
Е8г2л2р,апай6ар, ин2й62р т0рл0 т2м-том тотоп сы4алар
Айг1з2л: Моңло
кәкүк, әйтсе -әлүк. Миңә нисә йәш?
Кәкүк тауышын
һанайҙар. Бер, икәү, өсәү……..
Кәкүк
12 тапҡырҡысҡырғас,балалархорменән:
Һиңә 12 йәш!
ёБер бала а4ас артында к2к1к булып 7ыс7ыраЁ
Динар: Моңло
кәкүк, әйтсе кәкүк. Мин нисә йәшкә тиклем йәшәйем?
Кәкүк
тауышын һанайҙар.
Бер, икәү, өсәү……..
Айг1з2л: Оҙон
ғүмерле булаһың ик2н !
А4ин2й 1
— №аумы3ы4ы6!Бына бе6 б0г0н, 7ыр4а, т2би42тк2 к2к1к
с2йен2 сы7ты7. К2к1к с2йе йола3ы тура3ында 26ер2к 30йл2п кит2м. Кәкүк сәйен электән алып май айында, кәкүк килгәс, үткәрәләр. И8 т2162 унда сы7ма9тан алда малай6ар й2 3ыбай, й2 й2й21 0й 3айын ашамлы7 йыя тор4айнылар. Кемд2р 30т, май, 7орот, бир2, кемд2р тал7ан тартып бир2, йоморт7а, майлы
икм2к йыйып алалар. Шунан б0т23е л2 матур кейенеп 7ыр4а сы4алар.
К2к1к 16е матур итеп
7ыс7ыр3а ла, кеше у4а шомланып, шикл2неп 7арай тор4айны бит. «)й башына ултырып 7ыс7ыр3а – килешм2й:йорт7а 7ай4ы кил2, ауыл4а осоп кил32, аслы7 була»- ти халы7. Шу4а 7ыр4а сы77ан ы84айы
к2к1к ултырып са7ыр4ан тир2к т0б0н2 а7 ризы7 – 30т, 7аты7 7оя тор4андар. Илг2 именлек
3орап, к2к1кт2н гел я7шы тел2кт2р тел2п, тир2к башына 7арап ялбара тор4андар.(А4ин2й 30йл2г2н ва7ытта балалар
32м ин2й62р а4ас т0пт2рен2 30т 7ойоп сы4алар)
?ы66ар 3ылыу
егетк2 кей21г2 сы7ма9мынмы ик2н тип, к2к1кте8 к1пме са7ыр4анын 3анай6ар. Бер
ту7тау3ы6 о6а7 са7ыр3а – 3ылыу егетк2, 26 ген2 са7ыр3а – яман кей21г2.
2 2бей62р
к2к1кт2н нис2 йыл 41мере барлы4ын 3ора4ан бул4андар.
К2к1к с2йе эск2с, а6а7тан
7ал4ан ризы7ты тир2к т0б0н2 3алып китк2нд2р. Был элек-элект2н килг2н к2к1к с2йе
шулайыра7 бул4ан. Т0рл0 ер62 т0рл0 итеп 1тк2рг2нд2р 32м б0т23е л2 к18елле ял
итеп, уйындар уйнап 7айт7андар.(Бо6о7 телефон, Наза, А7 тир2к, К1мер й060к, №2п2л2к, К16 б2йл2ш,
Эн2,еп 32м т0й0н, Иш2к, Йо6ро7 е9к2те1 3.б.)
Айг1з2л:
№аумы, к2к1к 7ош7айым,
?асан киде8, ду97айым?
Емешт2ре8 бик т2мле,
Мо8ло ла тауыш7айы8.
Ты8ла к2к1к тауышын,
«йтер 41мер а4ышын,
«йтер 16е 3а4ышын,
Уйландырыр я6мышы8.
А4ин2й62р баш7арыуында З.?отлогилдина
31662ре, Р.Тимербаев музыка3ы «№анама к2к1к» йыры
Р1зил2:
А4ин2й62р, ни 0с0н «К2к1к с2йе» байрамы 1тк2р2л2р ул?
Ни82 3анду4ас й2ки сыйырсы7 с2йе т1гел?
А4ин2й 2
-Борон-борон заманда к2к1к исемле егет й2ш2г2н. Уны8
30йг2н 7ы6ы бул4ан ти. Л2кин 3у4ыш башлан4ас егет яу4а китк2н. ?ы6 бик
3а4ынып 30йг2нен к0тк2н 32м о6он толомдарын 1рг2нд2 “Ми82 7анаттар
биреп,7ош7а 2йл2ндер328се хо6ай, мин уны э6л2п табыр инем”,-тип
ялбар4ан.
Бер к0н ирт2н тор3а, 3ылыу6ы8 толомдары урынына 7анаттар
19еп сы4а 32м 7ы6 тирм2н2н осоп сы4ып кит2.
Халы7та к2к1кте8 бер 7анаты 3алпы,ти62р. Ул 7ы66ы8 1релеп
б0тм2г2н толомо ик2н. ?ы6 16ене8 кем ик2нен д2 онот7ан,тик 30йг2нене8
исемен ген2 х2терл2г2н. «К2к1к,К2к1к»-тип 7ыс7ырып сит оялар4а йоморт7а
3ала,л2кин ба9ып сы4арыр4а т16емлеге етм2й ик2н шул, 30йг2нен э6л2п
осоп сы4а ла кит2,бахыры8.Балалар, о7шанымы,был легенда 3е6г2?
— Балалар, 2й62ге6 2ле х26ер
«К0м0ш й060к» уйынын уйнап алайы7.
ё «К0м0ш й060к»,наказ4а Айг1з2л баш7арыуында бейе1Ё
Фир621ес ин2й:
!л2нд2р6е 3а7лайы7,
Тапамайы7, яндырмайы7!
!л2н
б0т32, ни 7ала?
Быны
бел3ен 32р бала!
Быйыл4ы йыл президент тарафынан тир2-я7 м0хитте 3а7лау
йылы тип и4лан ителде. Шу4а к1р2 балалар, тир2= я7 м0хитте 3а7лау
бе66е8 т0п бурыс булып тора.
— Балалар, 3анап сы4ы4ы6 2ле, нинд2й шифалы 1л2нд2р бел23еге6?
(А7 акация, дег2н2к, 7ара торма, кер2н, 2лморон тамыры, аба4а(папоротник), чистотел, 7арабой6ай с2ск23е, каланхоэ, шыршы, 7ыяр, б2пк2
1л2не, 3арым3а7, юл япра4ы, картуф, василек 3.б.)
?ы97аса дарыу 1л2нд2ре тура3ында 30йл2п кит2.
Айнур
К1пте к1рг2н – к16е ю7,
Бер кемд2н д2 сере ю7,
Ауы6ы бар, 316е ю7,
Тауышы бар, теле ю7 (7урай)
Д.Айнур:
?урай был, мо8ло 7урай,
К0й0 7ыр6ар6ы урай.
Тау6ар6а 192 7урай,
У4а
барыр юл урау.
Тимер2йев Нур баш7арыуында 7урай мо8о.
Камила:
Борон4о йыр, м28гелек йыр,
И9ке йыр, т1гел я8ы.
Шул и9ке йыры мен2н ул
Та8 7алдыра донъяны! (к2к1к)
Айг1з2л:
К2к-к1к, к2к-к1к, 7ош7айым,
Мине8 мо8ло ду97айым,
Са7ыр мине я6 3айын,
Са7ыр мине к0н 3айын!
Тын
да алмай ты8лармын
№ине, на64а к1мелеп.
Я6
хист2рен2 тулыр
Мине8 я7ты к18елем!
«Замандаш»
ансамбле баш7арыуында «К2к1к» йыры
А4ин2й 1
— Балалар, к2к1к с2йене8 3у8ынан
кешел2р тел2к тел2г2нд2р. 2й62ге6 2ле, к1м2кл2п тел2кт2р тел2йек:ё Ин2й62р 32м балалар сиратлап тел2кт2р 2йт2л2рЁ
· Был йылда иген у83ын.
· Б0т2 ер62 л2 тыныслы7 бул3ын.
· Т2би42тебе6 7орома3ын.
· Б0т2бе662 3ау булайы7…
Етеп кил2 й2мле й2й,
К2к1кк2й эсер2 с2й,
Т2мле бул3ын с2йебе6!
Й2ш23ен Ер-2с2бе6!
Й2мле й2й62р й2йл2рбе6,
Бай 3ый6арын т2мл2рбе6.
Матурлы7ты 3а7лайы7
Б0т2 бул4ан тел2кт2р6е
Б0т2бе662 а7лайы7!
А4ин2й 2
А7 самауыр6ар 7уяйы7,
Т2мле бул3ын с2йебе6.
“К2к1к с2йен” байрам итк2с,
Матур кил3ен й2йебе6
— Балалар, 2й62ге6
берг2л2п «А7тир2к» уйынын уйнап алайы7.
А4ин2й 1
— Ям4ыр6ар яуып тор3он, илд2 тыныслы7 бул3ын, ерг2 аслы7
килм23ен, дошман бе66е е8м23ен. Матур байрамдар 32р ва7ыт 7абатланып
бе66е8 к2йефт2р6е к1т2реп й2ш2рг2 д2рт 09т23ен
— А7 самауыр6ар 7уй6ы7,
Й2й6ек а7 ашъяулы7тар,
К2к1кт2н именлект2р 3орап,
№алды7 т0рл0 ризы7тар.
«й62ге6, с2й эс2йек,
Т2м-том ауы6 ит2йек
— Х0рм2тле 7уна7тар, бары4ы66ы ла с2й 09т2лен2 р2хим итеп
са7ырабы6
Кәкүк сәйе
Кәкүк сәйе
Маҡсат: балаларҙы башҡорт халҡының йолалары менән таныштырыу; башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижадына һөйөү тәрбиәләү.
Йыһызландырыу: урман аҡланы итеп биҙәлгән зал. Ҡоштар тауышы яҙылған яҙма яңғырай. Алып барыусы менән дүрт бала сыға.
Алып барыусы :Ҡыштың ҡарлы бурандарын иҫләргә генә ҡалды,
Бар доньяға, тәбиғәткә яҙ хужа булып алды.
1-се ҡыҙ: Ҡара әле апайым, ниндәй матур сәскәләр,
Аллы-гөллө төҫтәр менән ҡояштай нур сәсәләр.
2-се ҡыҙ: Төшкәнме ни аҡланға мең төрлө күбәләктәр,
Әкрен генә иҫкән елгә осоп китер кеүектәр.
3-сө ҡыҙ: Ана инде кәкүк ҡайтҡан, яңғырап тора тауышы
Тыуған яғын ныҡ һағынған шикелле.
4-се ҡыҙ: Кәкүк, кәкүк миңә нисә йәш
1.2.-11Ҡара әле кәкүк дөрөҫ әйтте минең йәшемде
Алып барыусы: Кәкүк ҡайтҡан, кәкүк ҡайтҡан ҡалмайыҡсы кәкүк сәйенән
Йәгеҙ әйҙә өләсәйҙе, апайҙарҙы, ағайҙарҙы саҡырайыҡ кәкүк сәйенә
«Яҙ килде» йыры менән кереп киләләр.
Һауыт-һаба, ашамлыҡтар тотоп еңгәләр, оло инәй залға инә. Әйберҙәрҙе урынлаштыралар, табын йәйәләр. Ҡурай моңо аҫтына балалар инә.
Алып барыусы: Йәшел яланда кәкүк сәйе эсеүе бик тәмле була
Күмәкләп әҙерләгән табында бик матур була
Оло инәй: Тәбиғәт ниндәй матур, ә һауаһы һуң ниндәй саф,
Күкрәк тултырып тын алһаң , тының иркенәйер саҡ
5-се бала: Ә шишмә һыуы менән сәй ҡайнатып эсеүе үҙе ни тора.
6-сы бала: Ә был аҡланға кем сәскәнән балаҫ йәйҙе икән
Әллә был яҙҙың йәйгә бүләге микән
7-се бала: Ә ниңә һуң был кәкүк берҙә туҡтамай ҡысҡыра ул.
8-се бала: Ә өләсәй ул ҡысҡырған һайын ғүмер ҡыҫкарамы
Оло инәй: Улай түгел балаларым, ул башҡаса өндәшә
Ҡош телендә әйтә һеҙгә аҡыллы бул, йөҙ йәшә
Еңгәләр: Тәбиғәттең бик яуаплы мәле – емеш ағастары сәскә ата
Бала сығарарға, тип ашҡынып, йылы яҡтан ҡоштар ҡайта
Табынға ултыралар Сәй эсәләр
Оло инәй: Яҙ көнө ҡырҙа сәй эсеү борондан ҡалған йола
Бында инде йырҙар йырлап, уйын ҡорорға була
«Яҙ» йыры
Алып барыусы: Йәгеҙ әле бик булмаһа еңгәне бейетәйек
Ул бейеһен ә беҙ күмәкләп сәпәкәйҙәр итәйек
Еңгә бейей
Еңгә : әйҙәгеҙ күмәкләшеп уйын уйнап алайыҡ, «йәшерәм, яулыҡ» уйыны
Оло инәй: Һөнәрегеҙ ҡайһылай күп, бик уңған икәнһегеҙ,
Мин һеҙҙең мәҡәлдәр беләһегеҙ микәнен белгәм килә!
Кәкүк ҡысҡыра шунда әйтергә
1-се бала: Тәнемдең һаулығын бир
Илдең именлеген бир
2-се бала:Илгә именлек килһен
3-сө бала: Күктән изгелек булһын
4-се бала: Көндәр һәр саҡ матур торһон
5-се бала: Иген ишелеп уңһын
Оло инәй: Рәхмәт балалар ҡайтайыҡ, бөтәбеҙ ҙә инде туйҙыҡ
Ағас төбөндә һый ҡалһын- ашаһындар ҡоштар, ҡуяндар.
Ағас төбөнә ашамлыҡтар ҡуялар
Алып барыусы: Табындарҙы һәр ваҡыт биҙәһен муллыҡ
Күгебеҙ ҙә аяҙ булһын, булһын тыныслыҡ
Еңгә: Киләсәк йылдарҙа ла шулай йыйылырға яҙһын
Татыу ултырғанда табында «Кәкүк сәйе» булыр тәмлерәк.
«Бәпембә» йыры менән тамамлап ҡуялар.
Кәкүк сәйе.
Ҡурай моңо ағыла. Сәхнәгә Алһыу менән Артур сыға.
Алһыу.
Ҡар һыуы китте инде,
Ерҙәр ҙә кипте инде,
Кәкүк сәйенә яланға
Сығыр мәл етте инде.
Артур.
Яланда бигерәк тәмле
Сәк- сәк, бәлеш, бауырһаҡ.
Етте, сығып яланға,
Кәкүк сәйе эсер саҡ.
Оло инәй, балалар сәхнәгә сығалар.
Мансурова А.Ф.
Һаумыһығыҙ, килгән ҡунаҡтар, балалар, һеҙҙе яҙ байрамы – “Кәкүк сәйе “ менән ҡотлайбыҙ!
Денис.
Аҡ самауырҙар ҡуяйыҡ,
Тәмле булһын сәйебеҙ.
«Кәкүк сәйе» н байрам иткәс,
Матур килһен йәйебеҙ!
Денислам.
Изге теләктәр теләйек,
Уйнайыҡ та йырлайыҡ,
Матур шиғырҙар һөйләйек –
Аптырашып тормайыҡ.
Галиева А.М.
Йәгеҙ, балалар, тәмле сәй ҡайнағансы, матур табын ҡоролғансы, шиғыр һөйләп, йырҙар йырлап, йомаҡ ҡойоп алайыҡ.
Рәзилә.
Ә минең бер һорауым бар. Ниңә “Кәкүк сәйе» байрамы үткәрәләр ул, Һандуғас йәки Һабан турғайы сәйе түгел?
Мансурова А.Ф.
Борон-борондан башҡорттар ҡош-ҡортҡа табынып йәшәгән. Ҡарға, Кәкүкте кешеләргә изгелек килтереүсе ҡоштар, тип иҫәпләгән халҡыбыҙ. Шуға бағышлап байрамдар үткәргәндәр. Уларҙан йәйҙең матур килеүен, игендең ишелеп уңыуын һорағандар.Кәкүк сәйен кәкүк саҡыра башлағас, кәкүк емеше сыҡҡас уҙғарғандар.Аңлашылдымы.
Балалар.Эйе.
Оло инәй.
Әйҙәгеҙ, балалар, ҡоштар тураһында йомаҡ ҡойоп алайыҡ. Бына һеҙгә йомаҡтар, уҡып ишеттерегеҙ әле.
Алһыу.
Көндөҙ уның күҙе һуҡыр,
Әллә тығылған бөкө?
Төнөн һунарға сыға
Шар күҙле матур…
Бөтәһе бергә. Өкө.
Бала. Дөрөҫ.
Азалия.
Тыуған яҡҡа бик тоғро ҡош,
Ҡайҙа ғына ул тормай.
Күктә, ерҙә, хатта өйҙә
Кинәнеп уйнай…
Бөтәһе бергә.Турғай.
Бала.Дөрөҫ.
Элина Абзалилова.
Ҡаяларҙан һауаларға
Йәйеп оса ҡоласын,
Бөркөт кеүек ҡыйыу ҙа ул,
Матур ҙа ул…
Бөтәһе бергә .Ыласын.
Бала.Дөрөҫ.
Рәзилә.
Йыр- моңдарға күмә ерҙе,
Илаһи мәл – таң тыуғас,
Тәбиғәткә сикһеҙ ғашиҡ,
Һоҡланғыс ҡош..
Бөтәһе бергә. Һандуғас.
Бала.Дөрөҫ яуап.
Айнур.
Ҡар ҙа,ҡар тип осоп йөрөй,
Ҡысҡыра юҡҡа-барға.
Үҙе уғры, үҙе яһил,
Исеме уның …
Бөтәһе бергә.Ҡарға.
Бала.Дөрөҫ.
Катя.
Тауҙар иле- уның ере,
Бармай бер ниҙән өркөп.
Ҡурҡыу белмәҫ был дәү ҡоштоң
Исеме булыр…
Бөтәһе бергә. Бөркөт.
Оло инәй.
Афарин, балалар!Ҡоштар тураһында күп беләһегеҙ икән.Ҡоштарҙы яратаһығыҙҙыр инде?
Балалар. Эйе, инәй. Ҡышын уларға ем һибәбеҙ, тағараҡтар эләбеҙ.
Кәкүк саҡырыуы ишетелә.
Оло инәй.
Уң ҡолаҡ менән ишеттегеҙме, һул ҡолаҡ менәнме?
Балалар.
Уң ҡолаҡ менән, уң ҡолаҡ менән.
Оло инәй.
Тәүге кәкүк тауышын уң ҡолаҡ менән ишетһәң, гел яҡшылыҡ ишетәһең.
Мансурова А.Ф.
Балалар, кәкүк ауылға осоп килһә, аслыҡ була, ти торғайны ололар. Шуға күрә ҡырға сыҡҡан ыңғайы ағас төбөнә аҡ ризыҡ — һөт, ҡатыҡ ҡойғандар.Теләк теләгәндәр.
Ағас төбөнә һөт, ҡатыҡ ҡуялар.
Азалия.
Илгә именлек килһен.
Алһыу.
Күктән изгелек булһын.
Катя.
Көндәр һәр саҡ матур тороп,
Рәзилә.
Иген ишелеп уңһын.
Данис.
Һаумы, кәкүк ҡошҡайым,
Ҡасан килдең, дуҫҡайым?
Емештәрең бик тәмле,
Моңло ла тауышҡайың.
Тыңла кәкүк тауышын,
Әйтер ғүмер ағышын,
Әйтер үҙе һағышын,
Уйландырыр яҙмышың.
Афарин. Ҡул сабалар.
Гөлдәр (йыр” Кәкүк”)
Һайҙар кәкүк тә, вайҙар кәкүк,
Һайҙар кәкүк тә, вайҙар кәкүк.
Йәйҙең йәмле көндәрендә,
Һин киләһең кәкүк.
Кәкүк,кәкүк.
Һайҙар кәкүк тә, вайҙар кәкүк,
Һайҙар кәкүк тә, вайҙар кәкүк.
Йәйҙең йәмле көндәрендә,
Һин булаһың кәкүк.
Һай,афарин!Ҡул сабалар.
Катя (йыр “Күгәрсен”)
Һай,афарин!Ҡул сабалар.
Галиева А.М. Әйҙәгеҙ, балалар,үҙебеҙ белгән уйындарҙы уйнап алайыҡ.
«Аҡ тирәк, күк тирәк» уйыны. Ике командаға бүленәләр.
-
се команда.
Аҡ тирәк, күк тирәк,
Беҙҙән һеҙгә кем кәрәк.
-
се команда.
Аҡ тирәк, күк тирәк,
Беҙгә Лилиә кәрәк.
Балалар. Эй,өҙә алманы.
Мансурова А.Ф.
Лилиәгә ниндәй яза бирәйек?
Балалар. Бейеһен.
Лилиә . «Һаҡмар һылыуы» бейеүе.
Ҡул сабалар.
2 — се команда.
Аҡ тирәк, күк тирәк,
Беҙҙән һеҙгә кем кәрәк.
1-се команда.
Аҡ тирәк, күк тирәк,
Беҙгә Артур кәрәк.
Балалар. Өҙә алманы.
Галиева А.М.
Артурға ниндәй яза бирәйек.
Балалар. Ҡурайҙа уйнаһын.
Артур (ҡурайҙа уйнай)
Ҡул сабалар.
Ҡыҙ. Ҡыҙҙар, малайҙар,әйҙәгеҙ бергәләшеп « Косилка молотилка» йырын йырлайыҡ.
Бөтәһе бергә .Әйҙәгеҙ.
Йыр. Косилка молотилка.
Уйнап алайыҡ әле , йырлап алайыҡ әле,
Уйнайыҡ та, йырлайыҡ та , бейеп алайыҡ әле.
Косилка- молотилка,
Сортировка веялка.
Косилка- молотилка,
Сортировка веялка.
Уйнайбыҙ бергә- бергә,
Йырлайбыҙ бергә- бергә.
Уйнап- көлөп, гөрләп йәшәп,
Эшләйбеҙ бергә-бергә.
Косилка- молотилка,
Сортировка веялка.
Косилка- молотилка,
Сортировка веялка.
Сәй ҡайнаны. (сәхнә артынан ҡысҡыралар)
Оло инәй.
Бына беҙ уйындар уйнап, йырҙар йырлап, бейеп күңел асҡансы кәкүк сәйе лә әҙер булды.Әйҙәгеҙ,балалар, көттөрмәйек инде.
Балалар сәй табынына китәләр.
Галиева А.М. Мансурова А.Ф.
Ошоноң менән беҙҙең “Кәкүк сәйе” байрамы тамам. Иғтибарығыҙ өсөн рәхмәт.
17.11.2012
Урок-праздник татаро-башкирской кухни «Кэкук сэйе»
Разработка урока-праздника татаро-башкирской кухни по разделу «Технология приготовления пищи».
Оценить
2448
Содержимое разработки
Урок-праздник татаро-башкирской кухни
«Кукушкин чай» (кэкук сэйе)
Цели:
Обучающая – обобщить и систематизировать знания по разделу «технологии» «Культура питания».
Развивающая – развитие знаний по народному творчеству, умений по приготовлению блюд из различных продуктов питания.
Воспитательная – привитие учащимся чувства любви и уважения к народным обрядам и традициям, чувства национального достоинства, коллективизма и аккуратности.
Оформление: на доске – национальный орнамент, чеканка; плакат – название праздника, названия праздничных блюд, открытки «башкирская кухня», оформление уголка по народно-прикладному творчеству; накрыт стол для детей и гостей. Дети одеты в национальные татарские и башкирские костюмы.
Звучит легкая музыка. Гостей у входа в класс встречают девушки в национальных костюмах. Гости по обычаю моют руки водой из кумгана, затем угощаются караваем хлеба с медом и проходят за праздничный стол. На столе – пышущие самовары, посуда с национальным орнаментом.
Звучит мелодия курая, которая сменяется фонозаписью шума леса и пением кукушки.
Исполняется танец «Кукушечка».
Исполнив танец, девушка обращается к учащимся и гостям:
На кукушкин да на праздник
Собрались сегодня мы,
И богатым угощеньем
Угоститься от души.
Пожелаю я, друзья, вам
Мира, счастья в каждый дом.
И всегда, вот как сегодня,
За богатым быть столом.
Учитель. Спасибо тебе, кукушечка, за добрые слова и пожелания. Добро пожаловать на наш праздник. На каждом празднике, по обычаю, выбирается главная устроительница. Сегодня главной устроительницей праздника выбрали меня.
Сегодняшним праздником мы завершаем раздел «Технологии» «Культура питания». Пять лет вы постигали премудрости приготовления блюд. И я хотела бы, чтоб вы рассказали, чему научились.
Дети.
— Учились готовить блюда из основных продуктов с использованием более сложной бытовой техники, инвентаря.
— Освоили микроволновую технологию приготовления пищи.
— Знакомились с особенностями приготовления блюд во фритюре.
— Изучали способы консервирования пищевых продуктов, технологии приготовления кондитерских изделий.
— Сервировали столы, изучали национальные кухни, культуру застолья, семейные традиции.
Учитель. Да, действительно, кухня каждого народа – это важная и интересная часть его культуры.
Кулинарное искусство татарского и башкирского народа богато своими традициями, уходящими в глубь веков. В процессе многовековой истории сложилась оригинальная национальная кухня, сохранившая свои самобытные черты до наших дней. Ее своеобразие тесно связано с социально-экономическими, природными условиями жизни народа, особенностями его этнической истории
Ученица. Однако татарская и башкирская национальные кухни развивались не только на основе своих этнических традиций, большое воздействие на нее оказали кухни соседних народов – русских, мари, удмуртов и др.; а также народов Средней Азии, особенно узбеков и таджиков. В татарскую кухню довольно рано проникли такие блюда, как плов, халва, щербет. Вместе с тем кулинарные заимствования не изменили основных этнических особенностей кухни, а только сделали ее более разнообразной.
Ученица. Существенное влияние на формирование кухни оказала и природная среда. Расположение на стыке двух географических зон – лесного Севера и степного Юга, а так же в бассейне двух рек – Волги и Камы способствовало обмену естественными продуктами между природными зонами. Все это обогатило ассортимент продуктов народной кухни.
Дети представляют блюда – хлеб и мучные изделия. Звучит проигрыш к песне о хлебе, и на этом фоне звучат слова ученицы.
Ученица. С детства нам сладок запах свежеиспеченного домашнего хлеба, запах материнских рук, испачканных тестом и, конечно же, ни с чем несравнимый вкус домашнего каравая, любовь и уважение к которому мы впитываем с молоком матери. Вот об этом я буду петь в моей песне.
Звучит песня о хлебе на башкирском языке. Далее участницы праздника представляют чэк-чэк, баурсак, бухарское калеве, юаса.
1 ученица. Особенностью традиционного татарского стола является разнообразие мучных блюд. Пресное и дрожжевое тесто делают двух видов – пресное и сдобное.
Обращают на себя внимание изделия из пресного теста. Из него пекли булочки, лепешки, пирожки, лакомства к чаю. Я для сегодняшнего праздника испекла бухарское калеве.
2 ученица. Татарская и башкирская кухня богата изделиями из сдобного и сладкого теста: чельпек, катлама, кош теле, ляваш и т.д. Некоторые сдобные изделия по содержанию и способу приготовления типичны для тюркских народов, образуя оригинальные национальные блюда.
Одним из таких блюд является Чэк-Чэк – обязательное свадебное угощение, которое приносит в дом мужа молодая. Сегодня Чэк-Чэк я приготовила для вас.
3 ученица. А я приготовила баурсак, он отличается от предыдущего блюда формой нарезки теста и вместо меда посыпается сахарной пудрой.
О юасе. По старому народному обычаю, когда башкиры выдавали замуж дочерей или женили сыновей, ездили друг к другу в гости. С собой брали свадебный гостинец – юасу. Юасу складывали в полотняный мешочек и по приезде вручали главному свату. После кумыса и супа приступали к чаепитию. Тогда жена главного свата выставляла в круг на широкую скатерть поднос с юасой, политой медом. Родственникам жениха или невесты юасу высыпали прямо в ладони.
Если в юасе оказывалось недостаточно масла или меда, или она была слишком тонкой, то пели частушки, уличающие сваху в скаредности. Если же юаса оказывалась пышной, щедро пропитанной маслом и медом, пели другие частушки – восхваляющие щедрость и кулинарное мастерство хозяйки. И песенка та называлась «Юаса».
Оказался сват богатым.
Юаса его в меду.
Коль не веришь, съешь-ка сам ты –
Тает сахаром во рту.
У месившей тесто свахи
Щедрая, видать, душа:
Юаса ее, как сахар,
И без масла хороша.
Развязав мешочек белый,
Юасу всем раздадим.
Пусть приятно свахе будет:
Без остатка все съедим.
Учитель. Бишбармак является королем среди национальных башкирских и татарских блюд. «Биш» означает «пять», «бармак» означает «пальцы». Издавна башкиры и татары ели бишбармак руками, предварительно их вымыв. Сейчас правила еды изменились, бишбармак едят деревянными ложками.
6 ученица. У башкир – «бишбармак», у татар – «куллама» – общее блюдо для многих тюркских народов. Но первостепенное значение имеют жидкие горячие блюда. И особое своеобразие национального стола до сих пор определяют супы с мучной заправкой, прежде всего суп-лапша – «токмач», а по башкирски «хурпа».
В исполнении участницы праздника будет исполнен танец «Бишбармак», в котором посредством танцевальных движений воспроизводится весь процесс приготовления этого блюда.
Исполняется танец. На стол гостям преподносят бишбармак, казанский плов, хурпа (шурпа).
Участницами праздника представляются следующие блюда: перемяч, вак-бэлши, бэлиш с рисом и сухофруктами, бэлиш с тыквой, губадия, кыстыбый, пудинг будэнэ.
7 ученица. Во время званных обедов, особенно у горожан, подается плов. Наряду с классическим (бухарским, персидским) готовился и местный вариант – так называемый «казанский» плов из отварного мяса.
8 ученица. Традиционным татарским кушаньем является эчпочмак (треугольник) с начинкой из жирного мяса и лука. Позже в начинку стали добавлять и картофель, нарезанный кубиками.
9 ученица. Специфичны и многообразны у тюркских народов печеные изделия с начинкой. Наиболее древним является кыстыбай, что означает «незащипанная лепёшка с начинкой». Он представляет собой комбинацию пресного теста (в виде сочня) с пшённой кашей (в виде начинки). С концаXIX века кыстыбай стали делать с картофельным пюре. Моя семья очень полюбила это блюдо, и я вам сегодня его представляю.
10 ученица. Любимым и не менее древним является бэлиш из пресного или дрожжевого теста с начинкой из кусков жирного мяса (баранины, говядины, гусятины, утятины) с крупой или картофелем. Бэлиш делают больших или малых размеров, в особо торжественных случаях готовили вак-бэлиш.
11 ученица. А я вам приготовила бэлиш с сухофруктами.
12 ученица. Распространённым изделием, особенно сельской кухни, является бэкэн – это пироги обычно круглой формы, часто с овощной начинкой (тыква, морковь, капуста). Особой популярностью пользуется бэкэн с тыквенной начинкой.
13 ученица. Очень своеобразным блюдом является губадия, прежде всего характерная для кухни городских казанских татар. Этот круглый высокий пирог с многослойной начинкой – одно из обязательных угощений при торжественных приёмах.
14 ученица. Очень любят в деревнях блюда из круп и яиц. Я приготовила пудинг будэнэ с изюмом.
Учитель. Рано вошел в быт татар и башкир чай, большими любителями которого они являются. Пьют чай крепким, горячим, разбавляя молоком и обязательно из пиал. Чай у татар и башкир является одним из атрибутов гостеприимства.
Праздник – это не только угощение, чаепитие, но и проведение народных игр, забав, танцев.
Звучит проигрыш к башкирскому танцу. Исполняется танец башкирских девушек.
Дети. Обязательным атрибутом всех национальных праздников является национальный костюм. Платье с оборками, камзол, который украшается разноцветной тесьмой и монетами. Монеты, камни, бисер – все это служит не только украшением национального костюма, но и оберегом от сглаза.
А теперь поиграем в игру «Найди себе пару» (проводят родители участниц праздника).
Учитель. Наш праздник подходит к концу. В исполнении участницы международного конкурса тюркских народов «Мелодии Урала» звучит песня (исполняет родительница).
Праздничный стол накрыт, и всех гостей просим отведать праздничные блюда.
А всех девушек я благодарю за большую подготовку и проведение праздника, а также их родителей за помощь и моральную поддержку.
Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/5873-urok-prazdnik-tataro-bashkirskoj-kuhni-kjekuk
«Свидетельство участника экспертной комиссии»
Оставляйте комментарии к работам коллег и получите документ
БЕСПЛАТНО!
- Дата публикации: 14.05.2020
- Автор:
- Должность: учитель башкирского языка и литературы
- Учебное заведение: МОБУ СОШ с.Тубинский Республики Башкортостан
- Населённый пункт: Республики Башкортостан,Баймакский район, с. Тубинский
Библиографическое описание
ГОСТ Р 7.0.100–2018
Исхакова Диля Адигамовна Сценарий башкирского национального праздника «Кәкүк сәйе» / Д. А. Исхакова. – Текст : электронный // Педагогический альманах : электронное СМИ. — URL: https://www.pedalmanac.ru/113211. — Дата публикации: 14 мая 2020.
ГОСТ 7.82-2001
Исхакова, Д. А. Сценарий башкирского национального праздника «Кәкүк сәйе» [Электронный ресурс] / Диля Адигамовна Исхакова // Педагогический альманах : [сайт]. — 2020. — 14 мая. — [Россия]. — Режим доступа: https://www.pedalmanac.ru/113211, свободный. — Загл. с экрана.
ГОСТ Р 7.0.5-2008
Исхакова Д.А. Сценарий башкирского национального праздника «Кәкүк сәйе» // Социальное партнёрство в сфере образования «Педагогический альманах» : cетев. издан. 14.05.20. URL: https://www.pedalmanac.ru/113211 (дата обращения: 01.02.2023).
Рецензии
Для данной публикации рецензий не найдено.
Поделитесь своими успехами с коллегами!
Автору публикации предоставляется скидка 50%
«В прежние времена двое молодых людей − егет и девушка − полюбили друг друга и виделись украдкой, объясняясь взглядами. Но вот встретиться, постоять рядом не было никакой возможности − запрещал шариат. За такие дела молодых людей строго наказывали. Но влюбленных тянуло друг к другу.
Однажды весной, когда проросла трава на лугах и расцвели цветы, девушки под присмотром старух и пожилых женщин отправились к озеру собирать дикий лук.
А егеты, договорившись через посредников со своими девушками, стали ждать в ближних тальниках. Подсунув старухам мелкие подарки и подношения, они получили их согласие поиграть на лужайке вместе с девушками (тогда особенно любили играть в игру «Белый тополь, серый тополь»). Пока молодые играли, старухи, наслаждаясь теплом, красотой вечера, расчесывали свои волосы и нехотя между собой переговаривались, а егеты вместе со своими девушками разбрелись кто куда. Молодые влюбленные − егет и девушка − тоже пошли на берег Туяляса (река в Баймакском районе Башкортостана, берущая начало с гор Ирендыка) и сели под прибрежные тополя. Вдруг на тополь уселась кукушка, прокуковала пару раз и замолкла. Тогда егет взглянул на свою девушку и сказал:
− Спрошу-ка я у этой кукушки, сколько мне осталось жить.
− Не надо! − испугалась девушка. − Нельзя. Вдруг опять прокукует только раз или два. Тяжко нам будет.
Но егет стал упорствовать и спросил кукушку, сколько он будет жить. Кукушка прокуковала двенадцать раз и улетела прочь. Егету было тогда двадцать лет. Значит, если верить кукушке, ему предстояло умереть в тридцать два года. Девушка опечалилась, а егет старался казаться веселым, шутил с ней, а потом повел ее к друзьям и стал играть вместе со всеми в игру «Белый тополь, серый тополь».
Порезвившись вдоволь, девушки отправились домой, а парни решили искупаться в Туялясе. Шумно бросились они в воду, и тут наш егет хлебнул воды и утонул. На руках принесли его в аул и похоронили. Его любимая девушка в память о егете сложила песню, которую стали называть «Кукушка».
Не кукуй, кукушка, эй, рядом со мной,
Лучше на березе кукуй да на кривой.
Настоящий егет не покажет вида,
Хоть его душа и наполнена тоской.
Кәкүк сәйе байрамы.
Маҡсат:
1. Боронғо йолаларҙы кире ҡайтарыу.
2. Балаларҙың ижади һәләтен үҫтереү.
3. Йолаларға ҡарата, башҡорт теленә,
4. Тыуған илгә һөйөү тәрбиәләү.
Йылға буйында, яланда. Тирәктәр үҫеп ултыра.
Ҡоштар һайрағаны ишетелә.
Әбей( сәскә йыйып йөрөй): эй, йәмле Дим буйҙары, ҡалай матур тирәк төбө, ниндәй күркәм ялан! Балаларҙы саҡырайым әле.
Малайҙар һәм ҡыҙҙар әйҙәгеҙ әле Кәкүк сәйенә! (Самауыр ҡуйып ебәрә.)
Малайҙар һәм ҡыҙҙар килеп сығалар
Һаумыһығыҙ, балалар!
Һаумыһығыҙ, инәй! (кәкүк тауышы ишетелә).
Гөлзәниә: Моңло кәкүк, әйтсе -әлүк. Миңә нисә йәш?
Кәкүк тауышын һанайҙар. Бер, икәү, өсәү……..
Кәкүк ете тапҡыр ҡысҡырғас,балалар хор менән: Һиңә ете йәш!
Батыр : Моңло кәкүк, әйтсе кәкүк. Мин нисә йәшкә тиклем йәшәйем?
Кәкүк тауышын һанайҙар. Бер, икәү, өсәү……..
Гөлзәниә : Оҙон ғүмерле булаһың! Әйҙәгеҙ, уйнап алайыҡ әле.
Бөтәһе лә түңәрәккә тотоношоп баҫалар.
Кәкүк сәйе байрамына
Беҙ аҡ ҡалас бешерҙек.
Бына шулай ҡабарған
Бына шулай бик бейек.
Бына шулай киңерәк,
Бына шулай түңәрәк.
Ҡаласты түңәрәк буйлап йәшерәләр. Уртала Гөлзәниә күҙен йомоп тора. Ул ҡаластың кемдә икәнен дөрөҫ әйтмәһә, уға яза бирәләр. Бейергә.
Малайҙар таҡмаҡ әйтә: Баҫыр ул, баҫыр ул,
Баҫыр өсөн килгән ул
Уйнап- көлөп күңелдәрен
Асыр өсөн килгән ул.
Ҡыҙҙар: Бейеүсенең итәгенә
Алма биҙәге төшкән
Бейеүсегә һүҙ әйтмәгес
Яңы бейергә төшкән.
Гөлзәниә : әйҙәгеҙ, «Аҡ тирәк, күк тирәк «уйының уйнайыҡ.
Бөтәһе лә: әйҙәгеҙ!
Аҡ тирәк, күк тирәк
Беҙҙән һеҙгә кем кәрәк?
Беҙгә Алмаз кәрәк. (бер нисә тапҡыр әйтәләр, уйнайҙар)
Юлиә: әйҙәгеҙ ярышып алайыҡ!
Бөтәһе лә: әйҙәгеҙ!
(Ҡыҙҙар ҡалаҡҡа йомортҡа һалып йүгереп ярыша. Малайҙар тоҡ кейеп көс һынаша.)
Илида: әйҙәгеҙ, «Һәпәләк” уйының уйнайыҡ!
Бөтәһе лә: әйҙәгеҙ!
Кем ҡала? Маянһылыу ҡала. Малайҙы тоторға тейеш.Улар тауыш биреп йөрөйҙәр.
Ришат ҡала. Ҡыҙҙар сулпылары менән сыңлаталар. Тик Ришат тота алмай.
Наҙгөл: булманы инде һинән, әйҙәгеҙ, «Ритайым” бейеүен бейеп алайыҡ! Данияр башла. ( Бейейҙәр).
Әбей: уйнап, бейеп туйғанһыҙҙыр, сәй ҙә ҡайнаны, әйҙәгеҙ, балаҡайҙарым, Кәкүк сәйенә рәхим итегеҙ.
Аҡ тирәк, күк тирәк.
Балалар икегә бүленеп, ике яҡҡа баҫалар.
Уйындар
«Аҡ тирәк, күк тирәк! Уйыны.
Уйнаусылар ике төркөмгә бүленеп, етәкләшеп ике яҡҡа баҫалар. Беренсе төркөм башлай:
— Аҡ тирәк – ти. Икенсе яҡ:
— Күк тирәк – ти.
— Беҙҙән һеҙгә кем кәрәк?
— Беҙгә Линара кәрәк!
Линара ҡаршы яҡҡа йүгереп, бөтә көсө менән ҡулдар сылбырын өҙөргә тейеш. Өҙһә, бер уйнаусыны үҙенең төркөмөнә алып китә. Ҡулдарын ысҡындыра алмаһа, Камилә был төркөмдә ҡала. Ә хәҙер икенсе төркөм башлай. Уйын шулай дауам итә. Ҡайһы төркөмдә уйнаусылар күп була, шул еңеүсе була.
«Һәпәләк” уйыны.
Уйнаусылар түңәрәккә баҫалар, ә берәү уртала күҙен бәйләп ҡала. Ҡыҙ ҡалһа, егеттәр «кә-күк” тип тауыш бирә. Әгәр ҙә малай ҡалһа, ҡыҙҙар сулпыларын сыңлаталар. Малай уларҙы тоторға тейеш. Кем тотола, шул ҡала. Кем тота алмай, шул еңелә.
«Ритайым” бейеүе.
Бейеүселәр түңәрәккә баҫалар. Береһе бейеүҙе башлай, ул үҙенең күңеленә хуш килгән бейеүсе янына бара ла, тыпырлап бейергә саҡыра ла, үҙе менән бейергә төшә. Ҡалған бейеүселәрҙе шулай уҡ тыпырлап, береләп бейергә саҡыра.
Түңәрәк яһап, тыпырлап бейейҙәр. Һуңынан дүрт яҡҡа ҡулдары менән тотоношоп, ҡапҡа яһап баҫалар. Ҡаршы торғандары менән урындарын алышалар. Урындарында бейеүселәр бер-береһенең арҡаһына ҡулдарын ҡуйып, тыпырлап әйләнәләр. Түңәрәк яһап, тыпырлап бейейҙәр.
Скачать файл:
kkuk_sye_bayramy.docx 19.29 КБ