Кышлаучы кошлар турында сценарий

Кошлар безнең дусларыбыз

Максат: Балаларның кышлаучы кошлар турындагы белемнәрен тирәнәйтү; аларны танырга өйрәтү. Бәйләнешле сөйләм телен үстерү. Кошларга карата сакчыл караш тәрбияләү.

                                                      Кичә барышы

Исәнмесез, балалар, хәерле көн!  Хәлләрегез ничек?

Балалар, без сезнең белән бүген туган ягыбызда кышлаучы кошлар турында сөйләшербез.

                                           Музыка (кошлар сайравы)

Кошлар җир йөзендә иң киң таралган тереклек ияләре. Кошлар —  табигатьнең күрке, яме, урман табиблары. Хәзер аларның 9 меңгә якын төре бар. Татарстанда исә җәй көннәрендә — 200дән,ә кышын 40 төрдән артык кош очратырга мөмкин.

 Сез инде кошларны беләсез, без аларны ике зур төркемгә бүлеп йөртәбез. Нинди төркемнәр әле алар. (күчмә кошлар һәм кышлаучы кошлар).

Күчмә кошлар турында нәрсә әйтә аласыз? (көз көне җылы якка очып китәләр).

Ә кышлаучы кошлар нишлиләр? (урманнардан кешеләр янына очып киләләр).

Әйдәгез кышлаучы кошларны санап китик әле. (чыпчык, кызылтүш, песнәк, саескан, күгәрчен, тукран, ала карга).

Исемнәрен бик яхшы беләсез, ә үзләрен таный алырсыз микән?

                   Уен “Кышлаучы кошларны тап” (Рәсемнәр)

Кошлар безнең дусларыбыз дибез, ә алар кешеләргә нинди файда китерәләр соң? (җәй көне зарарлы бөҗәкләрне чүплиләр, шулай итеп урман, болыннарны кибүдән саклыйлар; матур итеп сайрыйлар, үзләренең матурлыклары белән тирә –юньне балкытып торалар).

Балалар, хәзер безнең кайсы ел фасылы? (кыш). 

Урамнарга, бакчаларга

Урман, кырлар өстенә

Ак мамыктай күбәләк кар

Төшә дә төшә генә.

Һава саф – рәхәт суларга,

Яп-якты бөтен урын.

Көндезләрен кояш көлә,

Җир киде йомшак тунын.

Кыш айларын санап китик әле. (декабрь, январь, февраль).

Балалар, кыш көне туган ягыбызда нинди үзгәрешләр була? (җир кар белән каплана, урманнар, кырлар кар астында кала, сулыклар боз белән каплана, көннәр салкын була)

Кошлар шушындый салкын көннәрдә нишлиләр икән? Нәрсә белән тукланалар? (кешеләр янына очып киләләр, калган җиләк – җимешләрне ашап бетерәләр, Кешеләрдән калган азык- төлек калдыкларын чүплиләр, кешеләр җимлекләр эләләр). 

Ә җимлекләргә нәрсәләр салырга була? (симәнке, ипи бөртекләре, май, шикәр,ярма).

                                              Уен « Очты-очты»  

Кош очып керә.

Ачты бик карыным,

Өшимен, туңамын,

Кешеләр ярдәмгә килегез,

Суыктан бит харап булабыз!

Кыш җитте, бөтен җир

Капланды кар белән.

Салкында кошларга

Бик авыр, мин беләм.

И кечкенә кошчыгыбыз! Бик ачыккансың, туңгансың икән. Әйдә без сине ашатабыз, җылынырсың, рәхәтләнеп очарсың!

Бала җимлек чыгара, балалар җим салалар.

Мин ярма салам!

Мин симәнке салам!

Мин шикәр салам!

Мин ипи салам!

Әйдәгез, балалар, кошчыкның дусларын да чакырыйк әле, бергә бергә күңелле булыр.

Килегез, кил кошкайлар,

Сез бит безнең дускайлар.

Бакчабызга куныгыз,

Көндә кунак  булыгыз.

Песнәк, песнәк, кил тизрәк

Җим сибәм сиңа әзрәк.  

Бигрәк суык кышларын,

Белмим ничек кышлармын?

Азык табу бик кыен,

Җаным асрау бар уем.

Чыпчык, чыкчык-чык-чырык,  

Җим сиптем, кил тиз очып!

Салкын дими, буран дими,

Чыркылдаучы әле без.

Башкаларны гына сыйлап

Мине оныта күрмәгез.

Кызылтүшем оялма,

Җим сибәмен бер оя.

Балан белән миләшне

Күптән ашап бетердек.

Безгә азык кирәк дип

Сезгә хәбәр китердек.

Күгәрченем гөр-гөр-гөр,  

Җим сиптем менә күр-күр.

Күгәрчен тыныч көн күрә

Кешеләр белән бергә.

Гөлдер-гү, гөлдер-гү,

Бигрәк җитез өлгер ул.

Саескан ала канат,

Җим сибәм кабат – кабат.

Саескан гына димәгез,

Мин дә бик кирәкле кош.

Миңа да салкын куркыныч,

Бик авыр була бит кыш.

Әйдәгез кошларны сыйлап алыйк әле!

    Ашагыз, кошкайлар,

    Сез бит безнең дускайлар!

Кош

Рәхмәт инде , балалар,

Мине ачлыктан коткардыгыз

Тәрәзәгезгә килеп сезне

Һәр бәйрәмдә котлармын.

Башкаларга да әйтермен: 46 нчы номерлы балалар бакчасында бик кайгыртучан балалар яшиләр, сез шунда барыгыз диярмен.

    Ә без, үз чиратыбызда, агачларга җимлекләр эләрбез һәм сезнең килүегезне түземсезлек белән көтәрбез! Сау бул!

                                        Хәрәкәтле уен ”Кошлар ояда”

Әйдәгез, балалар, кошлар турында табышмаклар әйтешик әле. “Кем зирәк – әйт тизрәк!” уенын уйныйбыз.

Кырау булсын,

Кырпак булсын,

Китмәс дустым.

Җәен-кышын

Салмый сары

Алъяпкычын. (песнәк)

                                                 Шигырь  

Элек-электән килгән шундый гыйбәрә бар: песнәкләрне үтерергә ярамый. Әгәр дә песнәкне үтерсәң, башка хайваннарны үрчетеп булмый. Шуңа күрә җимлекләрне бик аска куярга ярамый, песиләр тотарга мөмкин.

Ап-ак карда кып-кызыл алмалар. (кызылтүш).

Кызылтүшләр бик матур кошлар. Ап-ак карда кызылтүшләре алмаларны хәтерләтә.

Бер кошка кызыгамын-

Тәпие кызыл аның.

Атлаган саен баш ия-

Гадәте кызык аның.  (күгәрчен).  

Күгәрченнәрнең нинди генә төрләре юк. Алар кулга бик тиз ияләшәләр.

Циркта күгәрченнәр төрле-төрле катлаулы күнегүләр башкаралар.

Коерыгын алса- башы ябыша,

Башын алса-коерыгы ябыша.  (саескан).   

Саескан ялтыравыклы әйберләр ярата. Ул нинди ялтыравыклы әйбер күрсә, шуны оясына ташый. Кайвакытта саескан оясында алтын әйберләр дә тапканнар.Аны шуңа күрә русча сорока – воровка,

Ягъни саескан карак дип тә атыйлар.

Урмый-чәчми,

Ил өстендә көн итә.  (чыпчык).

                                                       Шигырь  

Чыпчыклар бик әрсез кошлар. Әгәр дә чыпчыклар бик каты чыркылдаша башласа, җылы буласын көт тә тор.

Җәй шакылдый бу чүкеч,

Кыш шакылдый бу чүкеч,

Ничек чыдый бу чүкеч?  (тукран)

Тукран бөтен агачны

Тук-тук-тук сугыпкарый,

Көчле һәм очлы борыны

Шундый зур эшкә ярый.

Агач кимергән кортларны

Эзләп, чукып бетерә.

Урман докторы булып ул

Бик күп файда китерә.

Балалар кошларны ничек итеп сакларга кирәк инде?  (җимлекләр ясап элергә, ясап куйгач, алар турында онытмаска, карларын себереп төшереп, җимне салып торырга; Җимлекләрне аска куймаска, кошларны песиләрдән сакларга.

Ә хәзер әйдәгез, сез ясап алып килгән җимлекләргә нәтиҗә ясыйк.

Җыр “Минем нәни дусларым”

Башлангыч  класста
тәрбия сәгате:

                                   
“ Бездә кышлаучы кошлар “

                                                 Тәрбия
дәресенең максатлары:

     Кошлар
турында булган белемнәрне арттыру; бездә кышлаучы һәм күчмә кошларны танырга
өйрәнү; кошларга
карата сакчыл караш тәрбияләү һәм ярдәм итү хисе уяту; бәйләнешле һәм язма сөйләмне үстерү;  иҗади активлыкны
арттыру; кызыксынучанлык тәрбияләү; коллективта эшләү өчен укучыга уңай мөхит тудыру;

Җиһазлау: төрле кошларның рәсемнәре ,
презентация

Тәрбия дәресенең барышы.

I. Актуальләштерү.

     Бүген көн шактый салкын. Барыбыз да җылы итеп киенеп
мәктәпкә кызу-кызу килдек. Миңа юлымда кошлар да очрады. Ә сез укучылар
кошларны күрдегезме? Алар нишлиләр иде? ( Җаваплар тыңлана)

II. Төп өлеш.

  Кошлар турында.

        Җир шарында 9600 төрле кош яши. Татарстанда 200 төрдән, кыш
айларында 40 лап төр кош очратырга була. Кошлар һавада очарга җайлашканнар.
Шуңа күрә алар кеше аягы басмаган урыннарда да яшиләр. Бер илдән икенче илгә,
таулар, урманнар һәм диңгезләр аша күчеп китү кошлар өчен авыр түгел. Кошлар
бик тиз очалар: Яр карлыгачы (керәшә) 1 сәгатьтә – 150 км. Карлыгач – 90 км.
Сыерчык – 80 км. Карга – 50 км. Чыпчык – 30 км.

-Укучылар, ә кошларның файдасы бармы соң?( Җаваплар тыңлана)

Кошлар зарарлы бөҗәкләрне чүпләп авыл хуҗалыгына зур
файда китерәләр. Миллионлаган төп ашлыкны бөҗәкләрдән саклап калалар.

Кошларның күзләре, колаклары сизгер. Күпчелек кошлар
бер урында гына яшәмиләр. Елның вакытына һәм табигый шартларның үзгәрүенә
карап, алар бер урыннан икенче урынга күчеп йөриләр. Бала чыгару өчен җылы
яклардан безнең якларга очып киләләр.

Утрак кошлар турында сөләшү.

      — Нинди
кошлар көзен безнең якларда кыш үткәрергә кала соң? ( Җаваплар тыңлана. Чыпчык
рәсеме күрсәтелә. Алга таба һәр кошның рәсеме демонстрацияләнә бара.)

        Хәзер мин сезгә аларның кайберләре турында сөйләрмен. Аларның
атамаларын исегездә калдырырга тырышыгыз. 

Ала каргалар зур кошлар. Алар авылда да,
урманда да яшиләр. Каргалар бик тапкыр кошлар. Азыкны алу өчен төрле хәйләгә дә
баралар.Ала каргалар үзләренең калган ризыкларын төрле җирләргә яшерә дә
беләләр.Алар кечкенә кошларга да һөҗүм итәләр.

Чыпчыклар салкынны тыныч кына кичерә. Алар бер аякларын
үзләренең йомшак каурыйларына яшерәләр дә икенче аякларында гына басып торалар.
Күбрәк бер-берсенә елышып утыралар. Кыш көне карда коенырга яраталар

Тукран –урманнарыбызның гүзәллеге
ул. Тукран – тырыш, хезмәт сөючән кош. Алар агачлардан төрле корткыч бөҗәкләрне
чүплиләр. Шулай итеп, агачларга гомер өстиләр.

Карабүрекләр – бик чибәр кошлар. Ана кош
ата коштан да матуррак. Аның түше ут янып тора. Карабүрекләр 7-10 лап булып
төркемләнәләр. Салкын никадәрле көчле булса, кошлар төркеме дә шуның хәтле
тыныч утыра, аз хәрәкәтләнә. Караңгы төшә башлауга алар агач-куаклар астына
качалар һәм шунда төн үткәрәләр.

Саескан – бик шома, хәрәкәтчән,
кайгыртучан кош. Шуңа күрә кышкы салкыннарда алар кешеләр яши торган җирләргә
якынлашалар.

Песнәкләр – бик хәрәкәтчән кошлар.
Алар бер агач ботагыннан икенчесенә сикереп уйныйлар, башаркан торырга
яраталар, ботакта атыналар, хәтта иң нечкәсендә дә асылынып кала алалар. Бу очракта
аларга озын һәм очлы тырнаклары ярдәмгә килә.

Күгәрченнәр кышын кеше яши торган урыннарда, мал абзарлары
тирәсендә калган ризык калдыклары белән тукланалар. Көтү-көтү булып йөриләр.
Алар һәрвакыт парлап яшиләр һәм үз парлары белән 20 еллап бергә гомер итәләр.
Шуның өчен аларны тынычлык кошлары дип атыйлар.

Физминут.

Түгәрәккә тезелеп басалар. Бер укучы һәртөрле оча һәм очмый торган
нәрсәләрнең исемнәре белән:”Очты, очты..” дип, кулларын күтәреп җилпенә.
Балалар оча торган нәрсәләргә генә аның хәрәкәтен кабатларга тиешләр. Ялгышучы
бала уеннан чыга.

Очты,
очты — каргалар очты.

Очты,
очты – песнәкләр  очты.

Очты,
очты — аюлар очты.

Очты,
очты — самолетлар очты.

Очты,
очты — куяннар очты. Һ.б.

Кышын кошлар.

Кышын кошларга бик кыен. Кыска көннәрдә,
азык табып, тамакларын туйдырырга да өлгермиләр, инде кич килеп җитә. Бозлавык
вакытларда аларга агач кәүсәсе буйлап ризык эзләве тагын да кыенлаша. Шулай
итеп, бик суык көннәрдә күп кенә кошлар катып үләләр. Мәсәлән, мондый чакларда
10 песнәктән бары 1 генә песнәк исән кала икән. Менә шуңа күрә без кошларга
кышын ярдәм итәргә тиешбез.

Җимлекләр турында сөйләшү.

—   Кышлаучы кошларга кеше
ничек ярдәм итә ала? (Балаларның җаваплары тыңлана.)

—   Җимлекләрне ничек
ясарга һәм кошларны ничек ашатырга була соң? (Балаларның җаваплары тыңлана.)

Җимлекләр һәм аларны ясау
турында сөйләшү.

— Җимлекләрне кая урнаштырырга кирәк?

— Җимлеккә нинди ризыклар салырга
кирәк?

— Сез мондый җимлекләр күргәнегез
бармы? (Рәсемнәре күрсәтелә)   

Җимлекләрнең төрләре белән танышу.
Аларны ясау ысулларын аңлату. Җимлекләр ясаганда куркынычсызлык кагыйдәләре
искә төшерелә.

Җимлекләрне агачка элгән вакытта
ботакларны сындырырга ярамаганлыгы, нинди ризык салырга кирәклеге, кошлар
ашханәсен гел чистартып, кардан арындырып тору кирәклеген искәртү.

Уен.

Хәзер  өйрәнгәннәргә таянып,
биремнәрне эшләгез.

1нче команда — бирелгән рәсемнәрдән
бездә кышлаучы кошларны таба.

2 нче команда — бирелгән рәсемнәрдән
җылы якта кышлаучы кошларны таба

3 нче команда — җимлеккә ниләр
салырга кирәклеген әйтә.

IV. Йомгаклау.

Тәрбия сәгатенә укучылар шигырьләр
өйрәнгәннәр. Әйдәгез аларны тыңлыйк.

Нәни дусларым (Л.Әмирханова)

Чырык-чырык килеп янда

Чыпчыклар серләшәләр.

Җим сипсәнә, диеп миңа

Әйтерсең эндәшәләр.

Кулымдагы икмәгемне

Бүлешәм алар белән.

Канатларын  җилпи-җилпи

Рәхмәт әйтәләр,беләм

Карга (Р.Харис)

Кар-р-р,кар-р-р,

Оябызда кар бар.

Йоклап булмый карда-

Мин бит бала карга-

Бирегезче көрәк,

Кар көрәргә кирәк!

Каркылдама ,карга,

Канатыңны барда.

Без бит синнән аста,

Көрәк сабы кыска.

Канатларың-көрәк,

Кар көрәргә өйрәт.

 Тәрәзәне кем чиртә (Р. Вәлиева)

— Тәрәзәне кем чиртә:

Чык-чык! Чык-чык!

— Мин килдем шулай иртә,

— Чыпчык, чыпчык.

Бик тә ашыйсым килә.

Чик-чик! Чик-чик!

Йөгереп янына килдем,

Яраткан җимен бирдем.

— Үпкәләмә, дускаем,

Гафу ит, яме! — дидем.

—Укучылар, бүген кемнәрдә кошларга
ярдәм итү теләге туды?

— Ә кемнәр үзләре җимлек эләргә тели?
( Җаваплар тыңлана)

Кошлар – безнең якын дусларыбыз. Кышын аларга ярдәм
кулы сузыйк!



Конспект занятия «Кошлар — безнең дусларыбыз»

25.07.2014

Конспект занятия по развитию речи для старшего возраста «Бездә кышлаучы кошлар»

Занятие для старшего возраста на татарском языке. Цель занятия: углублять знания детей о зимующих птицах: о внешнем виде, о повадках, чем питаются. Активизировать словарь. Воспитывать бережное отношение и желание помочь зимующим птицам.

Оценить

1357

“Татарстан Республикасы Биектау муниципаль районының “Ямаширмә “Йолдыз” балалар бакчасы” мәктәпкәчә белем бирү муниципаль бюджет учреждениесе

“Кошлар – безнең дусларыбыз”.

(күңел ачу кичәсе)

Тәрбиячеләр: Хадиева Гөлназ Искәндәр кызы.

Мифтахова Алсу Әдхәм кызы

30.03.2018

Тема: “Кошлар безнең дусларыбыз”.

Максат: укучыларның кошларның файдасы, төрле ел фасылларында кошларга карата сакчыллык турындагы белемнәрне ныгыту; кошлар тормышыннан кызыклы мәгълүмат белән укучыларның белемнәрен арттыру; табигатькә һәм кошларга карата мәхәббәт һәм җаваплылык тәрбияләү.

Алып баручы 1.: Исәнмесез, кадерле дуслар, кунаклар! Бүгенге кичәбез кошлар көненә багышлана. Кошлар җир йөзендә иң күп таралган тереклек ияләре. Җирдә барлыгы 100 миллиард чамасы ош яши. Татарстанда җәй көннәрендә 200ләп, кышын 40 төрдән артык кош очратырга мөмкин. Кошлар һавада очарга җайлашкан. Шуңа да аларны кырыс антарктида да, биек тау кыяларында да, диңгез өсләрендә дә очратырга мөмкин.

А. Б. 2. Кошларның иң кечкенәсе колибри, ул берничә грамм авырлыкта гына. Ә иң зурысы тәвә кошы, авырлгы 90 кг га җитә. Кошлар табигатьнең күрке. Алардан башка табигать җансыз.Алар бик күп зарарлы бөҗәкләрне юк итәләр, сайраулары белән тормышыбызга ямь өстиләр. Шуңа күрә без кошларга ярдәм итәргә, аларны сакларга тиеш.

Бүгенге кичәбез дә кошлар көненә багышлана. Бәйрәмне үткәрер өчен бирегә ике команда кирәк булачак “Чыпчыклыр” ягъни кышлаучы кошлар һәм “Сыерчыклар” – күчмә кошлар.

Табышмаклар әйтү.

Төнлә очарга ярата,

Көндез очмый, йокыга ята. (Ярканат)

Ука – ука тыш кына,

Су коена инештә,

Оча алса да, җирдә йөри,

Ите яхшы бәлешкә.(Үрдәк)

Кулы юк, балчык ташый,

Балтасы юк, оя ясый. (Карлыгач)

Чырык-чырык чыркылдый,

Бер җиргә дә ул китми.

Безнең белән дус яши,

Әйтегезче, ул ни? (Чыпчык)

Кырау булсын,

Кырпак булсын,

Китмәс дустым.

Җәен-кышын

Салмый сары

Алъяпкычын. (Песнәк)

Ала чапан киенгән,

Мал суйганга сөенгән,

Шунда төшеп йөгергән. (Саескан)

Ерактан килгән кунак булса да, тәрәзә артында тора. (КАРЛЫГАЧ)

Гөлдер, гөлдер, гөлдер бу,

Кызыл тәпи кемдер бу? (КҮГӘРЧЕН)

Чуар киемле урам малае

Борчак җыя. Кырда куна. (ЧЫПЧЫК)

Колга башында йорты

Эчендә тора җырчы. (СЫЕРЧЫК)

Үзе озын, чабуы кыска. (ТОРНА)

Бер кошым бар: тынмый.

Агачка оя кормый;

Өе — җирдә,

Җыры — күктә. (ТУРГАЙ)

Җәй шакылдый бу чүкеч,

Кыш шакылдый бу чүкеч,

Ничек чыдый бу чүкеч. (ТУКРАН)

Йомры, йомгак сары йомгак

Йөгереп йөри чирәмдә. (ЧЕБИ)

Соскы борын – бакылдык,

Күп сөйләшә — такылдык. (ҮРДӘК)

Башы тарак,

Койрыгы урак.

Кычкырта быргысын,

Уята барысын. (ӘТӘЧ)

Суда юынып алды,

Өсте коры калды. (КАЗ)

Койрыгын алса – башы ябыша,

Башын алса – койрыгы ябыша. (САЕСКАН)

Үзе йомырка басмый,

Баласын да бакмый. (КҮКЕ)

Канаты бар, аягы бар,

Үзе йөзә алмый. (ТАВЫК)

Алып баручы: Елгада бозлар кузгалды…
Елмая, көлә кояш.
Урамнар буйлап атлады
Ямьле һәм күңелле яз.

Әйдәгез әле, балалар, бергәләшеп “Яз җитә” җырын җырлап алыйк.

5. Хәрәкәтле уен «Оясыз кош».
Балалар парлашып түгәрәккә басалар. Алар кошлар булалар.
Кошлар түгәрәк буйлап очып йөриләр.
Тәрбияче: Очып баручы кошлар
Тукталдылар аланда.
Балалар парлашып басалар, парсыз калган бала – оясыз кош
була. Ул бала уеннан чыгарыла.
Тәрбияче: Утырып ял иттеләр,
Кире очып киттеләр. Уен шулай дәвам итә.

Игътибарлылык уены «Кошлар кайтты».
Тәрбияче шигырьне укый, балалар, күчмә кошларның
исемнәрен ишеткәч, кул чабалар:
Мондый кошлар кайттылар:
Күке, казлар, аккошлар,
Сандугачлар, песнәкләр,
Ябалаклар, ләкләкләр,
Кара карга, тургайлар,
Сыерчыклар, чыпчыклар,
Карлыгачлар, торналар.
Барыгыз да булганнар,
Барыгыз да уңганнар.

Алып баручы: Әйдәгез әле, балалар, яз турындагы җырларны искә төшереп китик.

Җыр: “Весенняя полька”

Эрудит сораулар.
— Кошлар хайваннардан нәрсә белән аерылалар?
— Ак сыртлы кошның исеме ничек?
— Кызыл күкрәкле кошны атагыз.
— Оча торган барабанчыны кем белә?
— Нинди кошлар хат ташучы була алалар?
— Нинди кош, сәгате булмаса да, вакытны әйтә?
— Көз көне җылы якларга китеп, язын кире кайткан кошлар
ничек дип аталалар?
— Нинди кош көндез йоклый, төнлә оча, кешеләрне куркыта?
— Дөньяда иң зур кош нәрсә ул?
— Нинди кош судан коры чыга?
— Урман докторы дип кайсы кошны атыйлар?
— Нинди кош үз йомыркасын чит ояга сала?

Алып баручы: Балалар ә хәзер без кошларның ничек кычкырганнарын тыңлап, нинди кош икәнен әйтеп бирергә тиеш.

Уен: “Кайсы кош тавышы”

Әйтемнәр:
а) Кош оясын туздырма, башың авыртыр.
б) Кошларга таш атма, күзең сукыраер.
в) Сыерчыкларга оя яса, эшең уңар.
г) Кош йомыркаларын ватма, күз яшеңне түгәрсең.

“Очты-очты” уены .

Алып баручы: Булдырдыгыз, балалар. Кошлар турында бик күп беләсез икән. Алга таба да кошларны яратып, аларны кайгыртып, аларга һәрвакытта да ярдәм итеп торыгыз.

Кошлар табигатьнең күрке. Алардан башка табигать тә җансыз.Алар бик күп зарарлы бөҗәкләрне юк итәләр, сайраулары белән тормышыбызга ямь өстиләр. Әйе, яз җитү белән кошлар кайта, күктә, агач башларында яңадан тормыш башлана. Гаҗәеп матур бу тормыш. Кошларга ярдәм итик, аларсыз бит дөньяның бер чите китек. Шуңа күрә без кошларга ярдәм итәргә, аларны сакларга тиеш.

Рейтинг:   / 20

Татарстан Республикасы Әтнә районы мәктәпкәчә белем бирү муниципаль бюджет учреждениесе “Олы Әтнә балалар бакчасы”

Экология шөгыле
Тема: “Бездә кышлаучы кошлар”
(зурлар төркеме)

Төзеде: 1 категорияле тәрбияче Гараева А.Ф.

2012 ел
Максат. Балаларны безнең якларда кышлаучы кошлар белән таныштыру; кошлар турында алган белемнәрен тирәнәйтү;сөйләмдә ясалма һәм кушма сүзләр куллану күнекмәләре бирү,эзлекле һәм мөстәкыйль фикерләүне, күзәтүчәнлекне үстерү; кечкенә дусларыбызга карата кызыксыну, кайгыртучанлык тәрбияләү.
Ярдәмлек. Кош рәсемнәре,уенчыклары, “Кошлар” китабы (авторы Т.Р.Шакирова), табышмаклар китабы.

Эшчәнлек барышы.
Тәрбияче. — Исәнмесез, балалар! Экология шөгылен башлыйбыз.
Балалар. — Исәнмесез!
Тәрбияче. — Балалар, сез бүгенге шөгыльнең нәрсә турында барачагын менә бу табышмакның җавабы аша үзегез белергә тиешсез.

● Җәй шакылдый бу чүкеч,
Кыш шакылдый бу чүкеч,
Ничек чыдый бу чүкеч? (Тукран).

Тәрбияче. — Балалар, нинди кош икән бу?
Балалар. — Бу-тукран.
Тәрбияче. — Әйе, балалар, дөрес әйттегез, бу-тукран. Әйтегез әле балалар: тукран кышлаучы кошмы әллә күчмәме? (Кышлаучы).
Балалар. – Кышлаучы.
Тәрбияче. — Әйе, кышлаучы кош. Без бүген сезнең белән кышлаучы кошлар турында сөйләшербез.
Тукран- урман кошы. Ул һәрвакыт хәрәкәттә. Тукран үзенең көчле томшыгы белән агачлардан бөҗәкләр эзли. Очлы тырнаклары ярдәмендә агачта нык утырып тора ала. Ә койрыгы аңа терәк булып тора. Тукранны балалар, “урман докторы” дип тә атыйлар. Ни өчен шулай диләр?(…)
Балалар. — Ул- агачлардагы бөҗәкләрне, кортларны ашый.
Тәрбияче. — Әйе, бик дөрес балалар. Тукран агачтагы корткыч бөҗәкләрне юк итә, агачның гомерен саклый. Шулай итеп үзе дә туклана, урманга да файда китерә.
— Хәзер мин сезгә, Мәрзия апа Фәйзуллинаның “Урман докторы” дип аталган шигырен укып китәм.

Тукран һәр агачны
Тук-тук-тук сугып карый,
Көчле һәм очлы борыны
Шундый зур эшкә ярый.

Агач кимергән кортларны
Эзләп, чукып бетерә.
Урман докторы булып, ул
Бик күп файда китерә.

Тукраннарның берничә төре яши: кара тукран, яшел тукран, кечкенә, уртача зурлыктагы чуар тукран.

Тәрбияче. — Хәзер мин сезгә тагын бер табышмак әйтәм.

● Кыш һәм җәй буе
Кызыл читек кигәне,
Күк ефәктән күлмәге,
Ул һәркемнең сөйгәне. (Күгәрчен).

Тәрбияче. — Балалар, бу нинди кош икән?
Балалар. — Бу- күгәрчен.
Тәрбияче. — Әйе, дөрес балалар, бу күгәрчен. Күгәрченне кайда очратырга мөмкин соң?
Балалар. — Урамда.
Тәрбияче. — Әйе балалар, урамда, күбесе кеше яши торган урыннарда яшиләр. Күгәрченнәр кайвакыт ояларын да өй кыекларында ясыйлар. Табышмакта аның турында “күк ефәктән күлмәге” дип әйтелгән. Чөнки күгәрченнәрнең канатлары күксел төстә һәм аның каурыйлары ялтырап тора. Муены белән күкрәгендә әле яшел төс, әле ал төс чагылып китә. Тәпиләре кып-кызыл.
Күгәрченнәрнең төрләре бик күп. Әйтик, декоратив күгәрчен, почта, йорт күгәрченнәре.
Тәрбияче. — Игътибар белән тагын бер табышмакны тыңлагыз.

●Түшләрендә кояш төсе
Аркасында яз төсе.
Кышын тәрәзәмә килеп:
“Таныйсыңмы?” ди төсле. (Песнәк).

Тәрбияче. — Балалар, бу табышмак нинди кош турында булды икән соң?
Балалар. — Песнәк турында.
Тәрбияче. — Бик дөрес балалар, бу табышмак безнең песнәк турында булды.
Песнәкләр – бик хәрәкәтчән, кечкенә кошлар. Аның томшыгы көчле. Томшыгы ярдәмендә ул агач кайрысыннан бөҗәкләр чүпли. Песнәк үлән орлыгы, төрле җиләкләр белән туклана. Песнәкләргә кыш көне азык табу кыенлаша, шуңа күрә алар кеше яши торган урыннарга якынаялар. Песнәкләрнең дә төрләре бик күп. Мәсәлән, зур песнәк, зәңгәр песнәк, озын койрыклы, бүрекле песнәкләр була.
Тәрбияче. — Балалар, сез тагын бездә кышлаучы нинди кошларны беләсез?
Балалар. — Чыпчык, ала карга, кызылтүш.
Тәрбияче. — Бик дөрес балалар.
Тәрбияче. — Балалар, әйдәгез әле, сезнең белән бер уен уйнап алыйк әле. (Х.Гарданов “Килегез, кил, кошкайлар” шигыре буенча). Уен барышында сез бик игътибарлы булырга, кошларны таный белергә тиеш.
Хәзер мин кошларны чакырам. Җимлеккә нинди кош килер икән?
Килегез, кил, кошкайлар,
Сез бит безнең дускайлар.
Бакчабызга куныгыз,
Көн дә кунак булыгыз.
1) Чыпчык, чыпчык-чык-чырык,
Җим сиптем, кил тиз очып! (Бер бала чыпчык рәсемен сайлап ала да җимлеккә куя. Балалар эндәшне кабатлыйлар. Уен шулай дәвам итә).
2) Карга, карга, син кара,
Кабып кал азык барда!
3) Саескан-ала канат,
Җим сибәм кабат-кабат.
Тәрбияче. — Балалар, көннәр җылы вакытта кошларга җим табуы җиңел, ә менә кыш көне җир өсте кар белән каплангач, кошларга азык табу кыенлаша. Шуңа күрә, кошларны ашатырга, җимлекләр ясарга, оялар элеп куярга кирәк.
Тәрбияче. — Ә җимлекләргә нәрсәләр салырга мөмкин соң?
Балалар. — Ипи валчыклары, көнбагыш.
Тәрбияче. — Әйе, ипи валчыклары, ярмалар, көнбагышлар салырга кирәк.
Шуңа күрә, безгә кошларга һәрвакыт ярдәм итәргә, алар турында кайгыртырга тиешбез.
Тәрбияче. — Балалар, шуның белән шөгылебезне тәмамлыйбыз.
Сау булыгыз!

Тема: “Кышлаучы кошлар”

Икенче кечкенәләр төркеме.

Танып белү – тирә-юнь белән таныштыру

Максат:Балаларның белемнәрен системага салу, сөйләм телләрен үстерү.

Бурычлар:

Тәрбияви: кошларга карата сак караш, алар турында кайгыртучанлык, кышын аларны тукландыру теләге тәрбияләү.

Белем бирү: балаларның кышкы табигатьнең характерлы үзенчәлекләрен, кышлаучы кошлар турындагы белемнәрен камилләштерү, сорауларга тулы җавап бирергә өйрәтү, каләм белән ярма бөртекләре ясауны ныгыту.

Үстерешле: Сүзлек запасын баету, игътибарлыкларын, күзәтүчәнлекне үстерү.

Җиһазлар: “Җимлек янында” рәсеме, сары буяулар, пумалалар, кәгазьдән ясалган тәлинкәләр, җимлекләр, интерактив такта.

Әзерлек эше:

• Саф һавада йөргәндә балалар бакчасы тирәсендәге җимлекләрне, кошларны күзәтү;

• Җимлеккә очып килгән кошларны күзәтү;

• Дидактик уеннар уйнау;

• Кыш турында шигырьләр уку, әңгәмә үткәрү;

• Ата-аналар белән җимлек ясау.

СӨЭ: җимлек, күгәрчен, песнәк, чыпчыклар.

Индивидуаль эш: авырсынган балалар белән яңа сүзләрне кабатлау (Азиз, Риналь).

Эшчәнлек барышы:

1. Психогимнастика

Кулларга без тотындык,

Бер-беребезгә елмайдык.

Җылы китте кулларга,

Рәхәт булды дусларга.

1. Тәрбияче:Балалар, тыңлагыз әле, безгә кемдер килә. Нәрсә тавышы бу, балалар?

Акбай керә.

Акбай: Исәнмесез, балалар.

Балалар: Исәнмесез.

Акбай: Сез мине таныдыгызмы?

Балалар: Әйе, син Акбай.

Акбай: Балалар, сезнең кәефләр ничек?

Балалар: Минем кәефем әйбәт.

• Минем кәефем яхшы.

• Минем кәефем күңелле.

• Минем кәефем күтәренке.

Тәрбияче: Акбай, ә синең кәефең ничек?

Акбай:Минем кәефем бик әйбәт. Балалар, ә минем бик уйныйсым килә. Мияүбикә белән уйный башлаган идем, ләкин ул миннән качты. Ә сез минем белән уйныйсызмы?

Балалар: Әйе.

Акбай: Уенның исеме “Киресен әйт”

Ак-кара

Менә-төшә

Зур-кечкенә

Озын-кыска

Көн-төн

Эссе-салкын

Тәрбияче: Акбай, ә безнең балалар табышмакта беләләр, игътибар белән тыңла әле, җавабын белерсең микән?

Һәр җир карланган,

Сулар бозланган,

Уйный җил, буран,

Бу кайчан була?

Акбай: Бу кыш.

Тәрбияче: балалар, ә хәзер нинди ел фасылы:

Балалар: кыш.

Тәрбияче: Ә кыш җиткәч сез нинди үзгәрешләр була?

Балалар: Кыш көне салкын

• Җирне кар каплый.

• Җил, буран уйный.

• Кешеләр җылы итеп киенә.

• Кошлар кешеләр янына очып килә.

Тәрбияче: Әйе, балалар, дөрес әйтәсез. Кошлар безнең янга очып киләләр. Ә без алаларга кышын булышабыз. Аларны ашатабыз, карыйбыз. Менә карагыз әле, без әти-әниләребез белән җимлек ясадык.

Тәрбияче: Әйдәгез әле, бергә әйтәбез Җимлек. Азиз – кабатла әле, Җимлек. Риналь, кабатла әле – Җимлек. Әйдәгез әле хәзер ял итеп алабыз. Басабыз, балалар.

Без җимлек ясадык,

Кошларны карадык,

Башта карадык өскә,

Аннан карадык аска,

Уңга, сулга карадык,

Кошлар кебек очтык,

Урыннарга утырдык.

Тәрбияче: Балалар, ә нинди кошлар җимлеккә килгән, кем аларны таныды? Бу нинди кош очып килгән?

Балалар: Күгәрчен очып килгән.

— Песнәк очып килгән.

— Чыпчыклар очып килгәннәр.

Тәрбияче:Әйдәгез, балалар, бергәләшеп әйтәбез: күгәрчен, песнәк, чыпчыклар.

Риналь, Азиз кабатлагыз әле, күгәрчен, песнәк, чыпчыклар.

Тәрбияче:Акбай, син беләсеңме, Җимлеккә нәрсә салырга ярый? Кошлар нәрсә ашыйлар?

Акбай: беләм, аш, ит, сөякашыйлар.

Тәрбияче: Тукта әле, Акбай. Балалар, Акбай дөрес әйттеме?

Балалар: Юк.

Тәрбияче: Балалар, әйдәгез әле, искә төшерәбез, җимлеккә без сезнең белән нәрсә сибәбез?

Балалар: Көнбагыш сибәбез

• Ярмалар сибәбез.

• Ипи сибәбез.

Тәрбияче: Балалар, карагыз , кошлар җимлеккә очып килгәннәр,ачыкканнар, әйдәгез әле, аларга ярдәм итик, ярма бөртекләре ясыйк.

Тәрбияче пумала очы белән нокталар ясап күрсәтә. Балалар Сары буяу белән ярма бөртекләре ясыйлар. Кыш турында музыка яңгарай.

Тәрбияче: Хәзер, әйдәгез, кошларга ярмаларны менә бу җимлеккә куябыз, урамга чыккач, кошларны сыйларбыз.

Акбай: Балалар, миңа сездә бик ошады. Минем сезгә бүләгем бар. Мин сезгә конбагыш бүләк итәм. Урамга чыккач җимлеккә сибәрсез.Мин хәзер Мияубикәне табамда, сезнең нинди уңган икәнегез турында сөйлим. Саубулыгыз, балалар.

Балалар: Саубул, Акбай.

Тәрбияче: Балалар: Ә сезгә бүген нәрсә ошады:

Балалар: Без ярмалар ясадык.

Кошларга булыштык.

Миңа да сезнең белән бүген ошады. Әйдәгез әле үзебезгә кул чабабыз.