Кыз узату той сценарий

Именно она помогала продвигать важный для столицы проект «Арбат Астана». Полгода назад стала сооснователем проекта «Красота спасет мир!» и активно поддерживала одну из участниц конкурса «Достойный гражданин Казахстана» Марину Чейшвили. Социальные проекты и интеллектуальные мероприятия — основная нынешняя деятельность Алии Хайруллаевны.

Ровно год назад в ее семье произошло важное событие – замуж вышла единственная дочь, которая, кстати, пошла по стопам мамы и работает PR-менеджером в банке. Легко ли пиарщикам организовать семейное мероприятие и как все происходило? Узнаем это лично у Алии Хайруллаевны.

— Алия Хайруллаевна, каково это выдавать замуж единственную дочь? 

— Конечно, это было волнительное событие для нашей семьи. Знаете, я заметила, что для моего супруга Каната выдать дочь замуж стало бОльшим потрясением, чем для меня. Я же давно приняла мысль, что когда-нибудь Анара встретит свою судьбу и уйдет из родительского дома.

Наша дочь всегда была свободной личностью. С 10 дней от роду мы практиковали свободное пеленание, потому что уже с младенчества она не терпела ограничений! Спала всегда отдельно. Я никогда ее не укачивала, не убаюкивала, этого и не требовалось, она не была капризным ребенком. Спала крепко. Мы жили в семейном общежитии, могли ее уложить и тут же устроить «дискотеку». Спокойная, неэмоциональная, малоговорливая, интроверт по сути – вся в папу! С детства самостоятельная, мы ей всегда доверяли и всегда уважали в ней личность. Когда она познакомила нас со своим парнем, у нас не оставалось сомнений, что это жених, который когда-то станет ее мужем.

Так и произошло. Через несколько месяцев после этого знакомства, Магжан сделал предложение руки и сердца нашей Анаре.

Через пару месяцев мы встретились и познакомились с родителями жениха в ресторане. Нам вручили символическое «кәде» – корзину с яствами и за ужином мы обговорили нюансы предстоящих событий.

Единодушно решили, что не будет обмена подарками. Также договорились объединить три действа: «алдынан өту», «құда түсу» и «сырға салу» в одно мероприятие. Сватов мы встретили 16 декабря у себя дома, как и должно быть в классическом варианте.

После сырға салу, нам вручили обязательные 5 подношений: қалым мал = той мал; кілем; ана сүті; өлі-тірі и қоржын с подарками всем присутствующим родственникам невесты.
Подарки мы согласовывали заранее, поэтому все остались довольны. Например, все женщины получили в дар серебряные изделия, гранатом. И в этом был особый смысл.

Там же мы объявили, что будем проводить Кыз узату, несмотря на то, что Анара была против лишних, с ее точки зрения, расходов. Наша дочь вообще не любитель шумных праздников. Последний праздник, который мы для нее организовывали с приглашением родственников, был, когда ей исполнилось 11 лет. Отметили по-домашнему, только со своими.

Далее она уже отмечала в кругу друзей без нас и вне дома.

Я очень много читаю, активно интересуюсь краеведением, казахскими народными традициями и называю это обретением этноса! Что-то мне не нравится из обычаев и традиций, а что-то мне было бы интересно реализовать в жизни.

У казахской женщины последний ее личный праздник – это Қыз ұзату, когда родня провожает невесту замуж. После этого больше ее не чествуют, она растворяется в муже, в детях, в семье, в роде… Ее больше нет как отдельной личности. Только мужчинам отмечали различные события и достижения. Вот так было у казахов раньше. То, что женщины сейчас проводят свои дни рождения шумно, организовывая банкеты – это уже современное веяние. 

Поэтому мы не могли не устроить Қыз Узату. Более того, наша девочка достойна красивого особенного праздника и нам очень хотелось ей такой день подарить.

— Как происходила подготовка?

 — Дети хотели жениться летом: с фотосессиями, выездами и т. д. Рассматривали вариант оупенэйр. Настраивались на лето, но потом оценили плюсы и минусы, учли, что в это время в Астане будет проводиться EXPO-2017, а это сложности со свободными заведениями, раздутые цены, ограничение движения транспорта. Потому как нам нужно было соотнести качество и стоимость, мы решили, что будем проводить Узату в феврале. Как мы рассуждали: январь – холодно, отдых после всех новогодних праздников, всеобщее безденежье, в марте — 8 марта, Наурыз- а это опять взлёт цен на продукты и все виды услуг, оттепели, значит грязь…. А февраль – «мертвый» сезон, заведения свободны и рады любым клиентам.

— То есть вы советуете проводить такие мероприятия зимой? 

— Конечно! Посмотрите сколько плюсов! Кроме того, зимняя красота, чистота, белоснежность. День Узату Анары 25 февраля был очень светлый и даже по-весеннему тёплый и солнечный.

— Сколько человек было? 

— 90 человек. 24 гостя со стороны жениха, а остальные – наши, самый узкий круг. Сделали мы так для того, чтобы Анара чувствовала себя комфортно среди близких людей. Поэтому некоторые неприглашенные родственники огорчились и были в недоумении. Я объясняла, что у нас не той, а вечеринка и приглашаем только тех, кто лично знаком с Анарой и кого наша дочь может узнать. А то, иногда бывает так, что люди приходят на той и имен молодоженов не знают. Вот это было первое потрясение для нашей родни. Что мы еще сделали необычного? Мы разделили родственников: на Ұзату пригласили всё среднее поколение, а их детей — племянников, половина которых уже женаты, взяли с собой на Той жениха.

— Вы провели стилизованное мероприятие? 

— В стиле семейной вечеринки. Первая часть называлась «Детство», вторая часть – «Друзья». Мы хотели камерность, ощущение единого стола. Это могла позволить рассадка за П-образным столом. Но мы не нашли подходящий зал: либо слишком большой и пустой, либо маленький и тесный. 

Также рассматривали загородный формат, но тогда нужно было бы организовать трансфер — доставку гостей. Учитывая непредсказуемую февральскую погоду в Астане, мы не рискнули и решили отказаться от этой идеи. В итоге, выбрали очень красивый, нарядный ресторан с отличной кухней в центре старого города.

— Вы нанимали агентство или сами все организовали?

— Обычно говорят: «Мал, банкетный зал, тамада тапсаң — болды!». Вот такой рецепт казахской свадьбы, но меня он не устраивал.

Поэтому, когда речь зашла о сценарии, то если честно, я не желала стандартного помпезного мероприятия и планировала сделать его нешаблонно. Изнутри меня шло желание сделать некий микс традиционных казахских опций, даже может быть некоторых забытых, в более современном варианте.

Я сама написала поминутный сценарий. Агентство мы не нанимали, но, конечно, не обошлось без профессионалов шоу-индустрии. Тамада! Нам нужен был двуязычный интеллигентный тамада. Избитые игры и шутки были исключены, мы не хотели ничего стандартного, создавали свое, новое, эксклюзивное.

Со всеми подрядчиками, с кем я встречалась для обсуждения мероприятия, сразу говорила, что будет не так, как они привыкли. Будет согласование всех моментов и авторский надзор с моей стороны. Вот тут и происходил основной отбор. Если человек был готов на эксперименты, я понимала, мы найдём общий язык. Так было с художниками, фото- и видеографами, с оформителем зала, с самим рестораном, который ввел в меню специально для нас новый салат и изменил рецептуру некоторых блюд. Так и с тамадой. Придуманные и предложенные мной интерактивы и игры были хорошо реализованы им.

— Какие традиционные и нетрадиционные элементы вошли в программу? 

 — Из традиционного: списки по столам, две части с антрактом-дискотекой, тосты – толпами в категориях, бесбармак. 

Что касается нетрадиционного подхода, то мы отказались от бумажных приглашений. Разослали через WhatsApp специально нарисованную художницей открытку с приглашением в виде стихотворения.

На нашей вечеринке не было профессионального шоу и артистов, кроме отличного вокалиста, который работает в паре с тамадой. Гости сами пели, сами танцевали, близкие родственники заранее готовили творческие номера.

Первый час мероприятия был особенно интерактивный: три фотозоны; экспозиционный уголок, где были выставлены вещи из детства Анары; на экране демонстрировался слайдшоу, где гости могли увидеть свои фото с невестой. У гостей брали интервью, потому что мы не планировали всем давать слово для тоста.

А еще наша вечеринка началась вовремя! Кто еще может этим похвастаться?!

По сценарию прозвучало 5 бата, что было очень важно и символично для нас. К слову, я не люблю, когда с рюмкой стоят аксакалы, поэтому, считаю верным заменять их тосты на бата.
Кроме того, наша невеста не сидела скромно с потупленными вниз глазами. Это был ее праздник, поэтому мы сделали все, чтобы ей было весело и интересно. Чтобы максимально задействовать ее в сценарии, было подготовлено несколько сюрпризов…

— А кто занимался оформлением? 

— Оформление требует много сил и ресурсов, поэтому мы пригласили профессиональных дизайнеров-оформителей и остались довольны. Тема нашего мероприятия была Гранат. Но гости об этом не знали и мы не заявляли определенный дресс-код. Почему гранатовая тема? Потому что имя нашей дочери «Анар» — в переводе с тюркского гранат.

В этом стиле было оформлено и приглашение, и баннер для фотозоны. Баннер, к тому же, был в виде раскрытой книги, так как Анара очень много читает. Мы специально придумали стихотворение про нее по правилам японского синквейна. Знаете, даже на обоях в ресторане был изображен гранат.

Среди угощений был специальный салат с гранатом, вместо бонбоньерок – handmade керамические шкатулки в виде граната, инкрустированные шлифованным сколом настоящего граната. Мы в них положили конфеты. А если туда поставить свечу, то будет подсвечник! Так же можно использовать их и в качестве копилки. Для приглашенных детей мы заказали пряники в виде раскрытой книгой и рисунком Анары как на баннере. Для шестерых подружек невесты были изготовлены керамические медальоны с гранатом.

— Как прошло само мероприятие? 

— Все началось со встречи гостей – моя младшая абысын вместе с тамадой брали интервью, рассказывали про зоны активности, работали фотографы.
Далее – приезд сватов. Они красиво и торжественно спустились к собравшимся гостям по шикарной лестнице по парам. Тамада громко представлял их, озвучивая имена сватов и рассказывая, кем они приходятся жениху и откуда приехали. Под традиционное шашу их делегация заняла почетное место. Потом был приглашен жених с другом, они также спустились по лестнице под аплодисменты. Невесту выводили мы с супругом и это, как вы понимаете, уже не в казахских традициях. 

После того, как Канат зачитал бата покойного дедушки, написанного на нашу свадьбу, он передал Анар жениху. Вечеринку начали со слайд-шоу, где показали как росла Анара и как ей делают предложение. Главная линия вечеринки была наша семья, но основной акцент я сделала на ее отношениях с папой: слайд-шоу с фото и видео, где они вдвоем, танец папы с дочерью.

В сценарий были включены сюрпризы для невесты, про которые я уже говорила. Это видеопоздравление из Москвы от ее подруг и еще, ранее утерянные, архивные видео ее московского детства. Анаре наши старания очень понравились! Она была настолько впечатлена и тронута, что решила рассказать про некоторые свои воспоминания.

Одна наша подруга сочинила более 25 стихов к мероприятию. Мы их раздали по столам и устроили конкурс на лучшего чтеца.

Тосты гостей получились яркими и интересными: они старались говорить просто и искренне, без шаблонов. Как я просила, звучали смешные истории, воспоминания, связанные с Анарой.

Вечер получился по-настоящему теплый и душевный.

— Некоторые узату заканчиваются очень грустно, невеста и родственники расстаются в слезах. 

— Мы старались этого не допустить. Анара сказала, что не надо ее расстраивать, что она хочет с хорошим настроением уйти в новую семью. С этой целью мы исключили сынсу — прощальную песню невесты, заменив ее на песню сестренки Анары. Перед уходом невеста сделала подарки самым дорогим и близким ей людям и только они имели возможность попрощаться с ней, принимая подарок.

По утраченной казахской традиции она передала в дар любимой сестренке свою девичью шкатулку. Знаете, все-таки проводы невесты – очень трогательный момент и многие гости прослезились, включая дедушку Анары. Признаюсь, в какой-то момент я с трудом сдерживала дрожь в голосе, но совладала с собой. Наша дочь ушла от нас счастливая, ей праздник понравился и мы были этому рады!

Кыз узату, или проводы невесты, снова активно входит в моду, а значит, нужно знать, как правильно его проводить..

Если раньше обычно проводили сватовство и свадьбу, то сейчас кыз узату становится почти обязательным элементом торжеств, которыми отмечают создание новой семьи. При этом кыз узату не стоит считать заменой девичнику или репетицией «большой» свадьбы. Смысл его в том, чтобы семья проводила свою дочь в замужнюю жизнь и дала свое благословение.

К проведению кыз-узату есть определенные требования.

Это прежде всего девичий праздник, что отражается на его проведении. Во-первых, его полностью проводит и оплачивает сторона невесты. Во-вторых, на нем принято говорить прежде всего про невесту, на приглашениях и в фотозоне принято размещать только ее имя. Имя жениха появляется в оформлении, только когда дело доходит до свадьбы.

Со стороны жениха на кыз-узату обычно приглашаются только его ближайшие родственники, преимущественно старшие. Нередко состав приглашенных совпадает с составом сватов на кудалыке. Более дальние родственники и друзья жениха приходят, как правило, только на свадьбу, на которой по этой причине обычно заметно больше людей, чем на кыз-узату .

Свадебное платье и букет также остаются для свадьбы, на узату-той девушка обычно надевает красивое вечернее платье. В последние годы большую популярность приобретают наряды в казахском стиле.

Когда родные жениха приезжают к месту проведения узату-тоя, можно провести «арқан керу», как и во время сватовства: женщины со стороны невесты натягивают перед ними веревку или ленту, и им положены небольшие подарки за то, что они пропускают гостей внутрь.

Когда жених входит, две родственницы невесты отводят его к очагу, в который он должен налить немного масла. Им он также делает небольшие подарки. Чаще всего это деньги или не слишком дорогие украшения.

Кыз-узату обычно заканчивается ближе к полуночи, в районе 23 часов, следующим обрядом: самый старший из присутствующих благословляет девушку, и перед ней расстилают дорожку из белой ткани — «ақ жол», вдоль которой выстраиваются ее родственники. Мать подводит невесту к началу дорожки, где ее под руку берут снохи со стороны жениха. В этот момент должна исполняться песня «Сынсу», то есть «прощание-плач». Петь ее может как сама девушка, пока идет, так и ее родственницы и подруги. Раньше с этой песней девушки обходила дома своих родных, прощаясь с ними, потому что обычно уезжала в другой аул. Если девушка во время праздника была в красивом платке, саукеле или другом головном уборе, она может подарить его одной из сестер, которой желает тоже найти свое счастье и стать невестой в ближайшем будущем.

Таким образом будущую супругу проводят по дорожке.

Оборачиваться нельзя – это считается плохой приметой, знаком разлада в семье. Если девушка все же пытается оглянуться, родственницы обычно кричат ей: «Не смотри». Когда невеста сходит с дорожки, ее по традиции встречает свекровь и надевает ей на голову белый платок, а потом жених берет ее на руки или за руку и уводит.

После этого девушка уезжает в его дом в сопровождении нескольких близких женщин. По приезде их встречают очень тепло, устраивают шашу, то есть осыпают конфетами, накрывают дастархан, показывают дом, в котором будет жить молодая семья. Иногда надевание платка свекровью переносят на этот момент, не проводя его непосредственно на тое. Когда родственницы невесты убеждаются, что ее приняли достойно и с хорошим отношением, они возвращаются к себе домой. Перед отъездом сторона жениха вручает им подарки.

На следующий день проводятся две дополнительные церемонии.

В дом жениха привозят приданое его будущей супруги. В некоторых регионах Казахстана с этим этапом связана традиция «қыз жасауын көрсету», что означает «осмотр приданого». Родственники жениха, в основном женщины, придирчиво рассматривают и обсуждают каждую вещь до мелочей. За каждый предмет присутствующим при обряде снохам положен денежный көрiмдiк. Результаты осмотра даже могут повлиять на отношение к невесте. Сейчас эта традиция понемногу уходит в прошлое.

В доме родителей невесты примерно в то же время проводят «қыз өлтірісі», что переводится примерно как «жертва ради дочери». Этот ритуал обычно проводится довольно быстро: режут барана, мясо готовят и угощают им родных и друзей семьи, чаще всего — тех, кто по какой-либо причине не смог присутствовать на узату.

Свадьба обычно проходит через неделю-две после узату.

Қызды үйінен ұзатып салу ата-ана үшін өте үлкен бақыт. Себебі кез-келген ата-ана өз қызын таңдаған жары мен құда-құдағиларына аманатпен шығарып салғысы келеді. Сондықтан да қандай ата-ана болмаса да бұл күнге өте мұқият дайындалады.

Жігіт пен қыз келіскесін бір-бірінің ата-анасымен танысып алғаны дұрыс. Той кезінде түсініспеушіліктер болмауы үшін құдалар алдын ала киіт анау мынауды алдын ала келісіп алғандары дұрыс (көбіне келіспеушіліктен реніш туып жатады). Қазіргі заманда қызға сырға салу мен бірге қызды ұзатуды бірге бір күнде жасайды.

Сонымен қызды ұзатар кезінде мына салт — дәстүрлер жасалады:

Келінмен таныстыру Құдалар келе жатқан кезде есік алдына екі адам арқан тартады, арқан тартқан адамдарға құдалар жағы өз жоралғысын (орамал, мата, ақша) береді.

Құдалар есіктен кіріп амандасқаннан соң қыздың екі жеңгесі жігітті отқа май құйғызуға алып кетеді. Отқа май құйғызғанан соң жігіт жоралғысын (көбіне ақша, моншақ анау-мынау ұсақ түйектер) береді.

Құдалар жайғасып алғасын, болашақ келіндерін таныстырады. Оған құдағи көрімдігін беруге міндетті. Жастарға бір бөлек үлкендерге бөлек дастархан жасалады.

Қызға сырға салуТамақтарын ішіп алғасын қоржын ашуға кіріседі. Бірінші кезекте, өлілер риза болсын деп босағаға ер адамға киім қыстырады. Сонан соң қызға әкелінген сырға салынады. Оның қыздың құлағына енесі не қайын әпкелері салады.

Қыздың өлі — тірісі деп бір мал атайды. Көбіне қой немесе жылқы әкелінеді. Әкелінген киіттер беріледі, негізі алдын ала келісіп алынса аттарын атап береді. Көбіне алтын заттарын береді. Қыздың анасына «ана сүтінің» ақысы мен құдағи қоржын табыс етіледі. «Ана сүтінің» ақысына көбіне анасына жеке алтын зат алып береді. Құдағи қоржынның ішіне піскен ет, тәттілер, арақ-шарап салады. Қоржынның сырты сақина, білезік, моншақтармен көмкеріледі. Оларды қоржынды ашқан қыз жақтың кісілері бөлісіп алады. Соңында қыздың анасына «қыздың қалыңы» деп ақша беріледі. Бұл ақшаны бұрындары қалың мал деп атаған. Ары қарай той жалғасады.

Етке отырған кезде күйеу бала сыбағасы төс тартылады. Төс тартылған табақты қайтарып берген кезде жігіт ішіне ақша салып береді. Үлкендер жағына бауыр асату басталады.

Құда, құда дегізген,
Құйрық бауыр жегізген.
Айналайын баладан,
Құдасы бар дегізген, — деп құдаларға бауыр асату басталады. Бауыр асатуда бауыр мен құйрық май ортасына қатық жағып бір — бірден құдалардың бәріне таратып шығады. Бауырдан жеген құдалар табаққа ақша салады.

Қызды шығарып салу Дастарханда отырыс біткесін қыз жақ құдаларына киіттерін кигізеді. Сонан кейін, қызды алып кетерде қыздың аяқ кимін тығып қояды. Қыздың аяқ кимін күйеу бала жеңгелерінен сатып алуы керек.

Ары қарай той көбіне той залында жалғасады. Тойда жастарға ақ бата беріліп, тілектер айтылады. Көп қыздар қоштасарларында сыңсу айтады. Сыңсыма — қыздың ата-анасымен, туыстарымен қоштасу жыры. Бірақ, қазір көп ешкім айтпайды, арнайы осы әнді орныдайтын әншілерді жалдайды. Ол әнді орындай отырып, қызды бар туысымен қоштастырып шығады. Қызды соңында үлкендердің батасын беріп ақ мата бойы мен шығарып салады. Қызды артына қаратпай алып кету керек. Қыз ұзату тойы көбіне түнгі 00 00 ге шейін жалғасады.

Настоящая казахская свадьба — многоэтапное дело, которое невозможно уместить в один или два дня. От первого неофициального решения поженить детей до официального Куда тусу, казахского сватовства, могут пройти годы. Известны случаи, когда родители принимают решение о будущей свадьбе сразу после рождения малыша или даже до рождения ребёнка.

Сейчас многие традиции соблюдаются не так строго, но проведение свадьбы остаётся сложным делом, полным обязательных требований, необязательных пожеланий и искреннего стремления отметить торжество по первому разряду.

Что такое Кыз Узату

В двух словах объяснить, что такое казахские «проводы невесты» или Кыз Узату, невозможно. Это не девичник, не репетиция основной свадьбы, не ритуальное действо. В Кыз Узату отражается душа казахов, трепетно и нежно, относящихся к девушке-невесте, покидающей отчий дом.

Кто организует проведение праздника

Кыз Узату организует и проводит сторона невесты, все расходы ложатся на родителей невесты. Суть торжества заключается в том, чтобы достойно проводить дочь в новую жизнь, дать ей возможность проститься с родными, близкими. Информацию о месте и времени проведения Кыз Узату обговаривают с другой стороной во время Куда тусу, сватовства.

Некоторые молодожёны не заморачиваются с двойным празднованием свадьбы, а просто проводят одно торжество на две семьи. Для других семей, свято придерживающихся традиционных правил, Кыз Узату – событие вселенского масштаба. К его проведению привлекаются все родственники.

Кыз Узату в процессе напоминает настоящую свадьбу, но с некоторыми условиями.

• Гостей не так много, как на основной свадьбе.
• На торжестве присутствуют родители и старшие родственники обеих сторон.
• Невеста одевается в праздничное, но не свадебное платье.
• Молодёжь веселится, танцует только до 11 часов вечера
• Примерно в это время невеста должна исполнить главный обряд Ак жол, пройти по белой тканевой дорожке.

Белая и чистая дорога ведёт девушку к новой жизни и новому семейному счастью. Её главная задача ни разу не оглянуться в прошлое, смотреть только вперёд. У конца Ак жол девушку ждёт жених и его мама. Мама надевает на невесту белый платок, а жених, подхватив будущую жену на руки, увозит её в свой дом. С этого момента девушка уже в дом родителей не возвращается, живёт в семье жениха.

Время для проведения Узату

Чаще всего Кыз Узату от свадьбы отделяет неделя. Это наиболее удобный и разумный вариант. Месяц покажется молодожёнам слишком долгим сроком, а промежуток в один-два дня не даст прийти в себя после «проводов невесты».

Тяжесть основных расходов и забот ложится на сторону невесты, поэтому гостей приглашают тоже они. Семья жениха представлена его родителями и несколькими самыми уважаемыми и близкими родственниками. Большинство гостей со стороны жениха будут приглашены на свадьбу.

Как оформляются пригласительные на Кыз Узату

В случае с полиграфической продукцией все делается серьёзно. Как и открытки на свадьбу, пригласительные на Кыз Узату заказываются в типографии с индивидуальным дизайном. Стоимость зависит от количества открыток и типа дизайна. В том же стиле оформляют остальную полиграфию: номера на столы, баннеры на входе в зал, пресс-стену и даже упаковку бонбоньерок, сладких подарков для гостей.

Оформление зала на Узату

Кыз Узату – девичий праздник. Главная героиня торжества – невеста. В зале всё делается по её вкусу и желанию. Обычно девушкам нравится оформление в светлых тонах, с использованием милых женских деталей: оборочек, бантиков и цветочков. Всё чаще невесты выбирают оформление зала в национальных казахских традициях, надевают народный костюм и собирают традиционные столы с национальным угощением.

На пресс-стене размещают название праздника, имя невесты. Жениху присутствовать в информационном поле не обязательно. Это не его день, не его праздник. В день свадьбы близкие постараются показать его жизнь с рождения до момента свадьбы в подробностях и деталях. На Кыз Узату пресс-стена рассказывает только о невесте, о её достижениях, успехах, красоте и добром нраве. На фоне пресс-стены или специально подготовленной фотозоны обычно фотографируются гости и главные участники торжества. В зале обязательно должен работать фотограф и оператор. Событие достойно сохранения в веках!

Подарки гостям — тойбастар

Чтобы память о празднике не угасала в сердце каждого, можно подарить приглашённым на торжество гостям маленькие, но приятные подарки. Это не обязательное правило, а свободное решение организаторов. Обычай пришёл в Казахстан с запада, но оказался близок и понятен щедрой душе казахского народа. В коробочки-бонбоньерки помещают небольшие сувениры или сладости.

Где празднуют КызУзату

Традиционно проводы невесты организовывались в её доме. Сейчас большинство семей предпочитают выбрать зал в ресторане. Определяя место празднования, важно точно знать количество гостей. Хорошо, если ресторан будет расположен в удобном месте, оборудован парковкой, а в зале найдётся место не только для столов, но и для танцев, выступления артистов и проведения обряда Ак жол. По сценарию празднования Кыз Узату допустимо применять караоке, устраивать конкурсы, использовать услуги тамады, приглашать шоу балеты и певцов.

В крупных городах проблем с выбором зала нет, выбор ресторанов огромный. Главное, чтобы зал был оборудован системой кондиционирования, иначе в помещении будет не слишком комфортно. Летом можно организовать празднование Кыз Узату на природе. Обряд Ак жол, проведённый под звёздным небом выглядит удивительно торжественно и трогательно, запоминается на всю жизнь.

Платье на Кыз Узату

В наше время не существует каких-либо строгих ограничений. Главное, чтобы невеста выглядела красиво, элегантно, без ноток вульгарности. Подойдёт нарядное, не слишком открытое платье любого цвета и фасона кроме свадебного. Свадебный букет на Кыз Узату не используют, оставляют западную традицию на свадьбу.

Жених одевается под стать невесте, в нарядный, красивый и дорогой костюм. Отлично, если одежда молодых будет гармонировать друг с другом по стилю или цвету.

При желании строгого соблюдения традиции невеста и жених могут нарядиться в национальные костюмы, оформить зал и стол по-казахски. Если в сценарии проведения Кыз Узату будет момент одевания шапки или Сукеле, то причёску невесты следует продумать заранее, посетив салон красоты. Профессиональные визажисты помогут создать гармоничный образ, так чтобы макияж соответствовал причёске, а невеста выглядела одинаково восхитительно в Сукеле и без неё.

Обрядовые действия на Узату не являются обязательным требованием. Не все казахи стремятся к строгому исполнению традиций, выполняя лишь их малую часть.

На каком языке вести Кыз Узату

Язык для проведения торжества выбирают организаторы праздника. Стараются сделать так, чтобы все гости и участники чувствовали себя комфортно. В одной ситуации всё торжество можно провести на казахском языке, в другой – только первую часть вечера, чтобы оказать особое уважение гостям старшего поколения.

Для дальнейшего весёлого времяпрепровождения, для игр и танцев использовать уже русский язык, как и просит молодёжь русскоязычных казахов или «шала-казахов».

Основные правила проведения Кыз Узату

К проведению традиционного казахского праздника есть некоторые минимальные требования, которые соблюдаются всеми.

• На торжество жених и невеста приезжают раздельно.
• Жених дарит невесте цветы.
• Обряд Ак жол – самое главное событие на Кыз Узату. Пройдя по белому полотну, девушка окончательно прощается с отчим домом и полностью переходит в дом жениха.

Прощальную песню Сынсу невесте петь не обязательно, мелодия может звучать в исполнении профессиональной певицы или в записи.

Учитывая неторопливость казахов, начало мероприятия лучше ставить на ранний срок. Планируете начать в семь часов? Приглашайте гостей к шести. К семи как раз все соберутся.

До полуночи невеста обязана оказаться в доме жениха, поэтому уже в 11 часов начинают готовиться к Ак жол. Торжество завершается на трогательной и красивой ноте, под красивую песню, которую вполне может исполнять профессиональная певица. Артисты приглашаются на пафосные мероприятия, на бюджетных торжествах от души веселятся под современные музыкальные записи.

Обертки шоколадок на Кыз Узату

План посадки кудалар и гостей на Кыз Узату

Видео Кыз Узату

Шоу программа, сценарий, тосты, песни (сынсу), танцы, костюмы и наряды.

Кіріспе

 «Ұлын ұяға, қызын
қияға қондыру» әрбір ата-ананың тілегі, әрі парызы. Ата-анасының рұқсатын алған
қызға жігіттің ата-анасы құда түсіп келіп, құда-құдағилар құйрық-бауыр
жескеннен кейін, екі жақ та болатын тойға дайындалуға кіріседі. 

 Адам өміріндегі
ең бір қызықты да, қуанышты да ұмытылмас белең – оның үйленіп, жеке отау тігуі.
Ұрпақтарының үлгілі отау құруы – сол жастардың ата-аналары мен ауыл адамдарының
ғана тілек-талабы емес, қоғамдық қажеттілік. Отбасы – мемлекеттің іргетасы. Қоғамдағы
әр шаңырақтың босағасы берік, мерейі үстем болмай, мемлекеттің де мықты болуы
мүмкін емес.
Қазақ халқының ұлын үйлендіріп, қызын ұзатуда ғасырлар бойы желісін үзбей
жалғасып келе жатқан өзіндік салт-дәстүрлері бар.
Ежелгі қалыптасқан дәстүр бойынша, қазақ жұртында отау тігудің бірден-бір жолы
– құда түсіп, қалың мал төлеп үйлену арқылы жүргізілді.
Қазақтар көбіне балаларды атастыру арқылы үйлендіретін. Атастыру – екі жан
достың әйелдері бір мезгілде аяғы ауырласа, бөпелер тумай-ақ олардың өзара келісуі.
Дегеніндей болса, уақыты келгенде екі жасты үйлендіретін. Егер екеуі де ұл, не
қыз болса, онда олар өскен соң әкелеріндей дос болып өтуге тиісті болған.
Сондай-ақ екі жастың көңілдері жарасса, жігіт сүйгенін алып қашып үйленуі де
ертеден келе жатқан үрдістің бірі. Мұндай жағдайда жігіт жағы айып төлеп, көп
шығынға батады.
Сол сияқты жігіт өзіне ұнаған қыздың әкесіне сөз салу арқылы да үйленеді. Бұл
рәсім – «қыз айттыру» деп аталады.
Жігіт үйленер алдында әуелі өзіне ұнайтын теңін іздестіреді. Бұл дәстүр – «қыз
көру», «жар таңдау» деп аталады.
Сұлулыққа жаны үйір халқымыз ғасырлар бойы ерге адал жар, сенімді серік болар
қыз баланың сымбаты мен келбеті, мінезі мен ақылы, тәрбиесі мен өнегесі қандай
болу керектігі жөнінде дәстүрлі талғамы мен өлшемін қалыптастырған.

Негізгі бөлім

1.     Өткен
заманамыздағы «Қыз ұзату» дәстүрі 

  «Ұлын ұяға, қызын қияға қондыру» әрбір
ата-ананың тілегі, әрі парызы. Ата-анасының рұқсатын алған қызға жігіттің
ата-анасы құда түсіп келіп, құда-құдағилар құйрық-бауыр жескеннен кейін, екі
жақ та болатын тойға дауындалуға кіріседі.

Қыз әкесінің негізгі дайындығы — қызына
беретін жасауы мен киім-кешегі, құдаларға беретін киіттердің айналасында болса,
жігіт әкесі қалыңмалдың соңын беру, қыз алуға барардағы сыйлықтар, той шығыны,
кәде беру және бұдан да басқа толып жатқан дайындықтар қамын жасауға кіріседі. Екі
жақ бірлесе отырып той күнін белгілейді. Ал қыз ұзату тойы күнін қыздың әкесі
белгілеп, тойдан кейін алақанында аялап өсіріп отырған қызын жеңгелеріне қолтықтатып,
құтты ұясына шығарып салады. Енді осы тойдың жайын тарқатып айтар
болсам.

   Біз көріп жүрген қыз ұзату бұрынғыдан өзгерек… «Қазір
оның сарқыншақтары ғана қалды», — дейді көпті көрген үлкен қариялар. Ендеше осы
қыз ұзатудың бүгіні жайында сөз қозғамас бұрын, оның өткенінен бастасақ. Дәстүр
бойынша қалыңдықты алып қайту үшін жеті не одан да көп адам қыздың ауылына
келеді. Ауылға жарты шақырымдай жол қалғанда күйеу бір жолдасымен қалады да
қалғандары ауылға барып күйеудің келгендігін хабарлайды. Сонда қыз-келіншектер
оның алдынан шығып қарсы алады. Ауылға келген күйеу жолдастарымен оңаша отау
тігеді. Отау тігуге ауыл адамдары тайлы-таяғымен түгел ат салысып, жеңгелері
мен балдыздары «кереге керер» жолын алады. Ал шаңырақты сол ауылдың елге сыйлы
кәрі күйеуіне көтерткізеді. Бұл жас күйеуге де соның жолын берсін деген ырым. Тігілген ақ отауға ең алдымен
қалыңдықты, одан соң күйеуді кіргізеді. Қалыңдық отаудың ас-су тұратын сол жақ
босағасына барып, оң аяғымен жерді бір теуіп сыртқа шығады. Бұл «отаудың иесі
біз боламыз» дегенді білдіреді. Осы ғұрыпты күйеу де қайталайды. Отау
тігілгенге арнайы сойылған малдың еті осы жаңа отауда желініп, ас үстінде
қойдың омыртқасын әйел күйеуіне ұсынады. Ол оны жібек орамалға түйіп, отаудың
шаңырағынан сыртқа лақтырады. Бұл ғұрып «жас отаудың шаңырағы биік, босағасы
берік болып, түтіні түзу шықсын» деген ырымды сипаттайды. Бұрынғы заманда қызды алуға деген үлкен
талаптар қойылған екен.

Қыз таңдау
дәстүрі.

1.1 Зерттеушілердің зерттеуімен

Ы.Алтынсариннің
айтуынша, «ақ отаудың босағасы берік болып, түтіні түзу шықсын» дегенді
білдірсе, И.Ибрагимовтың пікірінше, шаңырақ көзінен тысқа мойын тастау әдеті –
болашақ жаңа отаудың түтіні әрқашан сөнбесін деген тілек-арманға, магиялық
сенімге байланысты қалыптасқан.

Сондай-ақ
бұрынғы кезде ұзатылып бара жатқан қыздың киіміне де аса мән берген. Соның
ішінде сәукелеге. Қазан төңкерісі қарсаңына дейінгі қазақтарда қыз ұзату тойы
дайындығының келесі бір қажетті дәстүрі – қалыңдыққа арналып жасалынатын бас
киім – сәукеле және оның той мерзіміне дейін жасалынып бітуі
болған. Қыз ұзату тойына байланысты сәукелені ата-аналар өз мүмкіндігіне қарай
әр түрлі уақытта тіктірген. Ауқаттылар сәукелені күні бұрын жасатып қойса, кейбіреулер
сәукелені алдынала дайындай алмайды. Ал кейібір отбасылар күйеу келіп жатқанда
тіккізген.

Сәукеле
жұқа ақ киізден сырылып тігілетін, өте қымбат бас киім. И.Ибрагимовтың айтуына
қарағанда , ХІХ ғасырдың екінші жартысында сәукеле жасату үшін 5–тен 25 –ке
дейін жылқы құны аталған.

Той
күні қызықты өту үшін той иесі төңірекке аты мәлім өнер адамдарын – ақындар мен
әншілерді, сал-серілер, жыршыларды, билер мен шешендерді, батырлар мен
балуандарды түгел шақыратын болған.

И.Изразцовтың айтуынша, Жетісу
қазақтарының арасында  ұзату тойына маңайдағы ауылдарды тойдан бір күн
бұрын барлық қымбат киімдерін сәндене киген қыз жеңгесі басына қалыңдықтың
сәукелесін киіп, қоныраулы күміс ер-тоқымды жорға мініп шақыратын болған.

Шақырылған
қонақтар жолына, жасына, дәрежесіне қарамай арнайы әзірленген қонақ үйлерге
түсіріліп, қыз-жігіттер оларға қызмет көрсететін. Той малы сойылып, саба-саба
қымыз ішіліп, сыбағалы табақтар тартылғаннан кейін, жаяу жарыс, қыз қуу,
аударыспақ, жамбы ату, теңге ілу секілді өнер сайыстары өткізілетін.

Дәстүр
бойынша тойдың екінші күні балуандар күресі басталады. Балуандар күресі әрі
қарай көкпарға жалғасып, көкпар аяқталғаннан кейін кешке айтыс және ән салу,
күй тарту, жұмбақ айту, «Балтам тап», «Хан», «Мыршым» секілді ойындар ойнатылатын.

Қыз
ұзату тойының келесі бір белгісі — кешқұрым ақ отаудың алдында «Жар-жар»
айтатын қыз-жігіттердің бас қосуы.

Өзбекәлі
Жәнібеков өз еңбектерінде: «Жар-жарды», «Сыңсу», «Аужармен» қоса қалыңдықтың
ұзатылатын сәтінде оның өз үйіндегі тойда, ата-анасымен, жора-жолдастарымен
қоштасу ретінде өткізетін болған» — деп көрсеткен.

Жар-жар
айтудың

тәртібі
бойынша алдымен бір жігіт бастап, қажет жерінде жігіттер тобы қостайды. Ал
жауап сөзді құрбылары қостаған қалыңдықтың өзі қатады. Жар-жар мазмұны жағынан
алып қарағанда қалыңдық пен ауыл жігіттерінің айтысы тәрізді, сондай-ақ бір
ауылда бірге өскен қыз-бозбалалардың бір-бірімен қоштасуы. Жігіттер жағы
үлгілі, әдепті бол, қайын ата, қайын енеңді сыйла, туған ауылыңа сөз келтірме
деп наздарын айтады. Егер қалыңдық баратын жеріне, болашақ күйеуіне көңілі
толмаса, әкесіне, ел-жұртына жар-жар айту сылтауымен өзінің наразылығын да
айтып салады. Бірақ, қазақтың қалыптасқан дәстүрі бойынша бұл есепке алынбайтын
болған.

Кешке
қарай қыз туыстары қыз бен жігіттің некесін қидырады. Неке қию мұсылман дінінің
қағидаларына сай өткізіледі. Қыз анасы күміс жүзік, сақина және садақ жебесі
салынған сырлы тостағанға су құйып, молданың алдына жайылған ақ шүберекке
қояды. Неках дұғасын оқыған молда күйеуден, қалыңдықтан, куәлардан, қыз әкесі
мен бас құдадан ризалық алып, су ұрттатады.

Неке
қиылғаннан кейін ұзату тойы да аяқталады. Қыз үйінен күйеу еліне аттанарда
қимас өз ауылын аралап жүріп, жақын туыстарымен қоштасады. Қоштасудың негізгі
мәні – үйлердің адамдарымен ғана жүздесіп шығу емес, әр туыстың от орнымен,
шаңырағымен қоштасып, сол шаңырақ иелерінен, дәстүр бойынша, ескерткіш есебінде
ұсынған сыйлықтарын қабылдап, ықыластарына ризашылық білдіріп, олардың
сыйлықтарын көзіндей көріп жүруі. Бұл салт ел ішінде «танысу»
деп аталған. Соңынан ата-анасымен, жұртымен, құрбы-құрдастарымен қоштасып, «сыңсу»
айтып, өзінің жаңа үйіне кете барады. Бұның барлығы өткен ғасырдың қыз ұзатуы.

2.    
Жаңа
заман «Қыз ұзатуы»

Бүгінгі
қыз ұзатудың жөні мүлдем бөлек екен. Мен өзім зерттеулерімде аңғардым.  Әрине,
ескі салттың қалдықтары бар, бірақ заманның ағымына қарай көптеген
салт-дәстүрлер ұмыт болып, жаңа дәстүрлер енген. Мысалы, қызды үйден шығарып
саларда төселетін тазалықты, адалдықты білдіретін ақ мата «Ақ жол»
үстіне кейінгі кездері раушан гүлінің гүлжапырақшаларын шашу пайда болды.

Ол
жайында кезінде этнограф, зерттеуші ғалым Жағда Бабалықұлы: «…Қазақтың
әрі-бері тарихында көкті жұлғанды кім көрді? Және сол жұлып-жұлмаланған «тірі
организмді» ұзатылып бара жатқан қыздың аяғының астына төсеу деген не сұмдық?Гүлді
шашқанды қою керек. Қазақта «көктей солған» деген сөз тіркесі бар. Ырым жаман
ғой», деп айтып кеткендігін білеміз.

Алайда,
бұл үрдіс әлі күнге дейін жалғасуда. Сонымен қатар қызды күйеудің қолына әкесі
алып келіп ұстатып жатқанды да көрген боларсыздар. Бұл Бастыстың сериалдарын
көріп өскен жастар үшін дұрыс салт болып көрінері анық. Соған қарамастан,
бұрынғы кезде қыз ұзатудың дәстүрінде әкесі кетіп бара жатқан қызды өз қолымен
алып барып күйеуге ұстатпақ түгілі, еркелеп өскен қызы қиянға кетіп бара
жатқанда жұрт көзінше егілуден ұялып, атқа мініп, ауылдан аулаққа кететін болған.

Айта
берсе көп қой… Тіпті бұрын қызды өз үйінен ұзатып, онымен қимай қоштасып,
жылап жатса, қазір мейрамханаларда дүркіретіп той-думан жасап жатады. Қыздың
кеткеніне әйтеуір бәрі мәз, ағайын-туыс, жора-жолдастар ішімдік ішіп тойлатуда.
Жылдар өткен сайын қыз ұзату үйлену тойы емес екендігін ұмытып бара
жатқандаймыз…

2000-жылдардан
бастап Қыз ұзату міндетті түрде жасалынатын үлкен тойға айналған соң қазіргі
кезде арнайы тойханалар, бірнеше банкет залынан құрылған арнайы ғимараттар
салынуда. Салттың бір кездері ұмыт болғандығынан қазіргі кездің пайда
тапқылары: қыз ұзату тойына сценарий жасаймыз, деп әлек. Сондай-ақ бұл тойда
арнайы декорациялар әкеліп, театрландырылған қойылым жасайтын әртістер де бар
екенін тағы білеміз.

Одан
қала берсе, қазақ-орыс газет-журналдарында соңғы жылдары бірі біліп жазса, бірі
естіп жазған Қыз ұзатуға байланысты түрлі нұсқаулықтар пайда болып жатады.

Бұрын
табақта тартылатын тойбастар бүгінгі күні неше түрлі формада тігілген
қобдишаларда, тіпті өзінің ауқаттылығын көрсеткісі келгендер оны үлкен сандыққа
салып алып жатқандығына да куә болып жүрміз.

Қалыңдық
көп ретте қазақша стильде тігілген көйлекпен ұзатылады, заманауи ұзату бүрмелі
көйлектерді сіз ательеден тіктіртіп, не дүкеннен сатып ала аласыз, сұраныс
барда, ұсыныс та жетерлік. Алайда, солардың ішінен жарасымды, қазақы, қыз
баланың талғамына сай болатын көйлекті табу оңай емес. Бағасы да жоғары.
Мысалы, қолдан жасалған әдемі сәукеле бағасы 30 000 — 100 000 теңгеге дейін де
жетуі мүмкін.

Тойдың
тағы бір нышанына орай арнайы «Жасау» сияқты дүкендер де ашылып, қыз
жасауына қажетті жабдықтарды түр-түрімен сата беруде (әрине, бұл өте ыңғайлы).
Базар-дүкендер болса, қызды шағарып саларда аяғының астына төсейтін ақ жол
маталардың неше түрін жасап сатуда.

Шығынға
батқан қыздың әке-шешесі несие алып жатқан жағдайлар жетерлік. Бір сөзбен
айтқанда, «ырым» деген түсінікті халыққа біртіндеп бизнеске
айналдырғандаймыз… Осыны біреулер түсінсе, біреулер: басқалардан қаламыз
ба — деген оймен жаңа «дәстүрлерге» бас июде.

2.1
Этнографтар
не дейді?

   
Тарих ғылымдарының докторы, профессор Қалшабаева Бибизия Кенжебекқызы:

«Қазақта
баяғыдан бері келе жатқан «Қыз туғанда қырық жеті туылды» деп айтылатын мақал
бар. Яғни ол қалың малдың көлемі болып есептелген. Әрине, қазір бізде
ондай жоқ. Бүгін көбісі: «қыз ұзату тойы деген қазақта болмаған, кейін шығарып
алынған дүние» деп жатады. Ол дұрыс емес. Қазақ ертеден қызын ұзатқанда
той жасаған. Ұлдан кем көрмеген. Қызды жат жұрттық деп ертеден қадірлеген. Қыз
ұзатыларға дейін бір-екі апта бұрын қыздың бүкіл туған-туыстары үйіне шақыратын
болған. Жасауына
дүние қосқан. Ал қыз болса, оларды аралап қоштасу жасайтын болған.
Ұзатудың өзіне келетін болсақ, бұрында, мысалы, ұзату кезінде некені қыздың
үйінен қиып жіберетін. Қазір бұл дәстүр Қытай, Түркия қазақтарында сақталады.
Ал бізде болса, тек жігіттің үйіне барғанда неке қию дәстүрін өткізеді.

Бүгінгі
ұзатуды шамасына қарай жасайды. Үй жағдайы болмаған жағдайда кафе,
мейрамханаларды жалға алады. Ол заманға сай өзгеріс. Дәстүр дегеніміз
өз заманына сай болып, ыңғайланып отырады. Тек оның негізін, берер
тәрбиесін жоғалтып алмау керек. Мысалы, қазірде кей жерлерде қыз ұзатылып
болғаннан кейін өз үйінде жүре береді екен. Тек жігіт тойы жақындаған
кезде баратын көрінеді. Бұл мүлдем дұрыс емес. Ұзату тойы жасалған соң, қыз сол
күні-ақ жігіт үйіне кетеді. Ұзатудың мәні де сонда».

Қорытынды

 
Түп-тамыры тереңге кетіп, нық бекігендіктен, «Қыз ұзату» бүгінгі күні
өз жалғасын табуда. Алайда, ұмыт болып бара жатқан жөн-жоралғысын қайта
жаңғыртып, Батыстан енген, орыстан көшірген салт-дәстүрлерді «Қыз ұзату»
тойының сценариінен шығарып тастау бүгінгі ұрпақтың өз қолында.

 «Қазіргі кезде қоғамда, әсіресе
қыздардың арасында, «Ақылды қыз қашып кетеді, ақылсыз қыз шашып кетеді» деген
пікір бар. Мен онымен келіспеймін. Ол негізі әркімнің отбасылық жағдайына
байланысты деп ойлаймын. Қазақ «Қыз — қонақ» дейді ғой. Сондықтан
өз үйінен жөнімен кеткенедігін дұрыс деп білемін. Өзім де болашақта
жарымды қазақтың салт-дәстүрі, жөн-жоралғысы бойынша аламын деп ойлаймын».

«Салтымызға
мен оң көзқарастамын. Әр қыз баласына ата-ананың ризалығын алып,
басқа әулетке батамен босаға аттағанға не жетсін? Себебі, қазақтың батасы
әр істің ақ бастамашысы ғой. Ер жігіт болашақ қайынатасының
алдына барып, танысып, мән-жайдың қанығын айтып, келісімін алады. Кейін
сырғасын салып, құда-құдағилар құйрық-бауыр жегізіп, кәде тарту сияқты ырымдары
басталады. Алып қашып, батасыз қиылған некеден қыз ұзату әлдеқайда артық,
әрине. Бүгінгі күні мұны дүркіретіп той қылып, думандатып жыр қылып жататындар
аз емес. Мұндай көңілді ата-ана баласының өміріндегі үлкен қуанышына
аясын ба. Осы тойдың астарында сыңсыған қыз бен қимастықпен жылаған
әке-шешенің көз жасы ұмытылып қалып жатады көбінде… Алайда, ең бастысы,
ұлы мен қызының бақыты ғой». Кезінде қыз ұзатылып бара жатқанда түрлі ырымдарын
жасап, салт-дәстүрлерін сақтап, артынан нар-нар жүк артып, жеңгелері жасауын
апарып беретін. Соның бүгінгі көрінісі, жұқанасы болса да, қалған қалдығы
осы деп білемін».

Тема: Свадебный обряд « Проводы невесты» («Қыз ұзату»)

Цель: Познакомить детей с традициями казахской культуры.

Задачи:

1.Прививать интерес к культуре народа через знакомство с национальными окружающими предметам,  традициями.

2. Способствовать общему развитию познавательных интересов детей посредством деятельности по освоению элементов народной культуры,

3.Воспитывать гордость за свой народ и уважительное отношение к людям другой национальности на сравнении схожести и различий культур.

Индивидуальная работа:  

У Дастияра развивать уверенность в себе,  у Андрея –уважительное отношение к девочкам.

Виды деятельности: игровая , двигательная, позновательно-исследовательская.

Предварительная работа:

Знакомить детей с народными обычаями и обрядами, укладом жизни и бытом разных народов , русскими и казахскими народными костюмами.

Используемые материалы:

Сундук, бусы , тюбетейка, платок, лепестки роз, конфеты, лавки, белая дорожка( «Ак Жол»).

Участники: Мама , невеста, подруги невесты, жених, друг жениха.

                                             Ход занятия:

Мы живем в особенном месте – наш районный  центр Бреды объединяет множество национальностей. В нашем селе Боровое насчитывается 11 этнических культур. Весь поселок дружно отмечает и Пасху и собирается на сабантуе.

У нас дети имеют уникальную возможность жить, общаться в таком разнообразном мире, и у них не возникает ни чувства превосходства, ни чувства неполноценности. С первых шагов они впитывают культуру, обычаи, праздники разных народов. Во многих семьях переплетены и породнены многие национальности. Дети воспитываются в дружбе и уважении к другим людям.

У нас особенные люди.
Они пример для многих стран.
Здесь воздают Христу и Будде,
Здесь дружат Тора и Коран… («Живи Оренбург» Ю. Энтин)

На сцене оформлены декорации: лавки , сундук.

Выходят герои и занимают свои места.

Звучит песня в исполнение мамы Сафаровой Жанагуль –Агжоныс Айсовны.

Песня « Напутствие матери дочери».

Действие инсценировки:

Под слова песни мама ведёт невесту изображая жестами и мимикой напутствие своей дочери.

Их встречают подруги невесты. В доме происходит обряд подготовки неветы к встречи с женихом.

 На слова песни жених с другом встречаются с невестой и подругами.

Происходит знакомство с родителями в рамках соблюдения казахских традиций.

Стелется белая дорожка( Ак Жол) невесту проважают в семейную жизнь.

Поклон.

Вывод: Дети познакомились с традициями казахского народа , обрядом «Қыз ұзату».

С новыми  словами : «Рахмет»-спасибо , «тюбитейка» – головной убор,  «Ак Жол»-  дорожка, «салем»-привет.

НАША ЗАДАЧА — продолжать поддерживать, развивать у детей толерантность, уважение к окружающим, уважение к своим истокам.

В связи с этим предлагаю методические рекомендации «Как познакомить детей с разными национальностями»:

1. Рассказать детям о том, что Земля – наш общий дом, что на земле проживает много людей разных национальностей. Рассказывать о национальности каждого ребенка в группе.

2. Привлечь родителей — представителей разных национальностей — для активного участия в создании коллажа – «Мы татары», «Мы русские», «Мы башкиры» . Объединить все фотографии в коллективную работу – «Мы Россияне»

3. Разучить национальные игры.

4. Рисовать национальные костюмы.

5. Рассказывать о быте и жизни разных народов.

6. Рассказать о своей национальности – продемонстрировать национальный костюм.

7. Читать народные сказки.

8. Слушать песни разных народов.

9. Посмотреть презентацию о национальностях.

10. Оформить познавательную выставку «Дружба народов».

11. Просмотр мультипликационных фильмов из серии «Гора самоцветов».

12. Оформить папку – передвижку «Я и ты — мы друзья».

13. Оформить фотовыставку «Многонациональное село».

Қыз ұзату

Среда, Ноябрь 2, 2011 13:01

Бөлімі: Салт-дәстүрлер

Пікірлер жоқ

Қызды алып қайту үшін жеті не оданда көп адам келуі мүмкін, бірақ жалпы саны тақ болуы міндет. Құда‑құдағилар алдымен келеді де күйеу мен күйеу жолдасты қыздың жеңгесінің өзі барып ертіп келеді. Күйеу мен күйеу жолдас ауылға жаяу келеді және үлкен үйді баса‑көктеп өтуіне рұқсат жоқ. Енді қыз ұзатудың кәделеріне тоқталайық:

Көпшік қыстырар – күйеуді алып келу үшін барған жеңгей күйеудің атына мініп, ат көрпенің астынан көпшік қыстырарын алады. Бұл кем айтқанда көйлектік пұлдан аз болмауы тиіс.

Шашу – күйеу бала келісімен, ауылдағы ең сыйлы бәйбіше табаққа құрт, ірімшік, табылса тәтті қосып шашу шашады. Жұрт мұны жапа‑тармағай таласа, теріп алып жейді. Бұл қуаныштың жалпыға ортақ екендігінің белгісі.

Киім ілу – құда‑құдағилар келісімен алдын ала дайындалған адам (көбінесе әйел) олардың киімдерін іліп, кетерде киіндіреді. Осыған байланысты киім иелері – зат не ақша береді.

Табалдырық кәдесі – құда‑құдағилар құданың үйіне кірерде бір әйел олардың жолын бөгеп, қашан кәдесін алғанша көлденең тұрып алады. Мұны табалдырық аттар деп атайды, яғни қазақтың «Табалдырықтан биік тау жоқ» дегені осындайдан қалыптасуы әбден мүмкін.

Сыбаға асу – құдалар келіп жайғасқан соң, алдымен «есіңе алсаң, ескіден сақта» деп сүр еттен сыбаға асады. Мұнда құдалардың сыбаға жамбасы міндетті түрде болады. Қазақта бас. Жамбас, ұлтабар, асықты жілік, төс дегендердің өздерінің иесі – орны болатынын көпшілік білер деп сенеміз. Соғымнан құдаға, басқаға сыбаға беру қазақта өзгермейтін заң. Сыбаға иесі қыстың күні келе алмаса, онда жайлауға көшкенде ұнның арасына сыбағаны тығып апару керек.

Малға бата жасату – сыбаға желініп, шай ішілген соң арнайы мал әкелініп, бата жасатылады. Бұл малды кейбіреулер ерте, кейбіреулер кеш сояды, өйткені құдаларды қашан қайтару қыз жақтың еркінде. «Құда болсаң – шыда» дейді қазақ. Малға бата жасаған адам бұл ет әкелінген соң тағы да бата жасап, табаққа кәде салады. Оны табақ тартушы әйелдер бөлісіп алады.

Құйрық‑бауыр асату – құдалар сойылған малдың етін жеместен бұрын құйрық‑бауыр асатад; үстіне айран құйылған құйрық‑бауырды уыстап асатып, ауызға сыймағанын бет‑аузына, үстіне жаға салады. Құйрық‑бауыр желінген соң, құдалар жағы табаққа кәде салады. Бұны табақ әкелгендер тағы да бөліп алады.

Суға тоғыту – құйрық‑бауыр асатылғаннан кейін ауылдағылардың біреуі: «Үйбай‑ау, мына құдалардың үстіне не болған? Құдаларды дереу шомылдырып, үстін тазаламайсындар ма?» дейді. Осыдан кейін құдаларды бөгенге (суға) құлату басталады. Мұндайда құдалар жағы өздерін құлатуға келгендердісуға ала түсуге хақылы. Қарулылары сұлу құдағи не құдашаны бірге ала түседі.

Бұл кезде көбінесе жазда, қолайлы, өзен‑көлді жерде атқарылады. Дәулеті жеткендер тіпті көлдіарнайы жасатады. Құдалар суға тоғытылыпболған соң ертеңінде киіт беріледі. «Өткенде артық ауыз айтылған сөз болса шомылған сумен тазаоды, мына киіттей таза болып, қатынасымыз жаңадан басталсын» дегені бұл.

Киім тігу – қазақ салтын сақтаған құда‑құдағилар келген түні мүлдем ұйқтамауға тиіс. Егер ұйқтап қалса құдалардың бірі киімін тігіп тастап, айып төлеттіреді. Сол үшін ішіп‑жеуге де, ұйқыға да, өлең айтысуға да шыдаулары керек. Көңілі дариядай, дастарханы мол қазаққа мұндайда іркілу, есеп деген болған емес.

Босаға аттар – құйрық‑бауыр асатудан кейін күйеу үлкен үйге шақыртылады. Мұны босаға аттар дейді. Күйеу баланы ата‑енесі алдына шақырып, маңдайынан сүйеді, бірақ олар көп отырмай бұрынғы үйлеріне қайтуы керек. Осыдан соң күйеу балаға арнайы мал сойылып, оның асықты жілік, төсі тартылады.

Асық жілік – бұл арада күйеудің ұлттық сыбағасы. Басқа жілік сыбаға болмай, дәл осы жіліктің таңдалатыны – мұнда ең алдымен асық бар. Асық балалардың ұлттық ойыншығы. Ол арқылы мергендікке, «қан талапай» ойнап есеп‑қисапқа жаттығады. Сондықтан осындай ойын ойнайтын балалары болсын деп жақсы ниет ырымдап, асық жілікті әдейі таңдайды.

Ал төс – адамның ең аяулы жері. Қазақ бұныда «төстеріңнен төстерің жасылмасын, төсекте төстерің, дастарқанда бастарың бірге болсын» деп берекенің мәңгілігін арман етуден туындатқан.

Неке оқу – қыз бен жігіттің ең биік асуы осы. Бұдан бұрын олар бірге болып қойса – күнә. Бұны нимакран дейді мұсылмандар.

Қазақта некені молда оқиды және неке оқылған сәтте үйге адам сыйғанынша жиналады. Бұлар жас жұбайлардың қосылғандарына куә, сондықтан олар неке суынан ауыз тиюге тиіс. Неке суы үлкен кесеге құйылады да, оған су, тұз, қант, сақина салынады. Су – екеуінің пәктігіне, тұз – егер біреуі келешекте опасыздық етіп осы некені бұзса, дәм атадыға, қант – екеуінің тату‑тәтті өмір сүруіне ырымдап, сақина неке ескерткіші салынады. Неке қиылған соң қыз бен жігіттің жеңгелері құран ұстап, бір жалпақ нан, ақ жайма алып үйге кіреді де, жас жұбайларға төсек салып береді.

Ертеңінде екі жеңге келіп күйеу жігіттен «көңілің толды ма» деп сұрайды. Ақ жайманы қарап, егер қыз абыройлы болса, қыз үйіне қуанышты хабар айтып, сүйінші алады. «Қыз өсірсе, міне, сіздей болсын, арық аттатпай, ауыр жүк көтертпей, еркекті жолатпай өсіргендеріңізге мың алғыс» дегенді естіген ата‑ана бір жасап, құданың төрінде асқарланып, өр отырады. Алда‑жалда керісінше болып шықса, әлгі жалпақ нанның ортасын тесіп апарады.

Мұндай қылкөпірде ешкім өтірік айта алмайды. Екі жеңге қолдарындағы құраннан қорқады.

Қыз қашар – түндік жабар. Қазақта ұрыс‑дауды қыз қашар деп те атайды. Жеңгесі қыз бен жігітке төсек салып, шымылдық құрып, түндік жабады да, қараңғыда жеңге, қалыңдық, күйеу бала үшеуі қалады. Содан соң жеңге алдымен «қол ұстатар» кәдесін бастап қыздың білегінен жігітке ұстатады. Өзі ыстық, өзі жұмсақ білекке алақаны қарылған күйеу баланың алдында «шаш сипатар» ырымы тұрады. Сонан соң жеңге екеуін шешіндіріп, «қол ұстатарға» да, «шаш сипатарға» да кәдесін алып, екеуінің үстіне көрпе жабады, түндік жабады, түндік жауып, есікті бекітеді.

Шатыр байғазы – неке оқылғаннан кейін келіншек аталатын қалыңдық ертеңінде түн тарасымен далаға тігілген шатырға шақыртылады. Бұл «күйеуің екеуің ержетіп, адам болдыңдар. Келешекте шаңырақ иесісіңдер, біз енді сол қуанышқа асығамыз. Бүгіннен бастап қол ұстасып, тізе қосып қатар жүрулеріңе рұқсат» дегені. Бұл жолғы шатырдың байғазысын күйеу жақтың бір құдағиы береді. Өйткені болашақ отау осылардыкі.

Қоржын сөгу – жоғарыдағы кәделердің арасында қоржын сөгу де болады. Бұған әйелдер жиналады. Қоржынның аузына салынған бір киімдік бұл (мата) қоржын сөккен адамның сыбағасы. Оның соң жағалы киімдері – қыздың әке‑шешесіне, туған‑туысқанына тартылады. Тағамды жиылған жұрт жейді, бір табаққа салып, шатыр байғазысы болып жатқан жердегілерге де апарылады. Некесі оқылғанға дейін барар жерінің асынан ауыз тимейтін келінге бұл жолы рұқсат.

Мойын тастау – қыз жақ отау көтеріп ұзатса ғана болады. Отау көтерудің тойына сойылған малдың мойыны күйеуге тартылады, ол тазалап мүжіген соң кішкене ғана ашылған түндіктен мойынды сыртқа лақтырады. Сүйекті тесіктен шығара алмаса қыз жеңгелерінеайып төлейді.

Шаңырақ көтеру – отаудың шаңырағын көтеру баласы көп кәрі күйеуге жүктеледі. Ыңғайлы жерге орналасқан отау өте үлкен болса, кәрі күйеу шаңырақты аттың үстінде тұрып көтереді де, бұл еңбегіне не ат мінеді, не түйе жетектейді. Бұл малды отауды көтерткен жақ береді, себебі болашақта осы жезделеріндей үбірлі‑шүбірлі болыңдар деп жақсы тілек ырымдағаны. Отау көтеру, отауға шығару сол жақтың ыңғайына қарай атқарылады.

Ат байлар – отаудың шаңырағы көтерілгеннен кейін «ат байлары мол болсын, белдеуінен ат, төрінен қонақ кетпесін, дастарқаны жиылмасын!» деп етене жақыны бір ат байлайды.

Сәукеле кигізу – сәукеле кигізерде отаудағы құда‑құдағилар шақырылады, олар көрімдік атайды. Одан соң қыздың шешесі баласының бас жақтағы үкілі тақиясының орнына сәукеле кигізіп, енесінен байғазы алады. Сәукеле – келіншектің бас киім. Сол күні құдалар үлкен үйге кеткенше оны киіп отыруға тиіс.

Босоғаға ілу – той тараған соң, бір түннен кейін келін өз еліне аттанады. Бұл күні күйеу жұрттың ең соңынан аттанып, қайын жұрт үйінің босағасына бір шапан іліп кетеді. Бұл ілудің мәні – күйеу баланың «осы үйдің босағасынан қол үзбеймін. Мен де осы үйдің баласымын» деген ишараты.

Сарын (аужар) – қызды ұзататын күні келін және басқа әйелдер киіз үйдің ішінде отырады да,аужар айтатын жігіттер сыртта, ат үстінде болады.

Қыз ата‑анасы, бауыр, аға‑жеңгесі, ел‑жұртымен қоштасуда өлеңмен, жылап тұрып айтады.

Ойнаушы ең бала күнде түйе болып,

Жүріпті біреу саған ие болып.

Айдынның аққуындай қара қасқа,

Қазан қайтып ұстайсын күйе болып, ‑

деп жігіттер қызды одан арман жылата түседі.

Кішкене болдың күймеден,

Жіңішке болдың инеден.

Ерініңнің сүті кеппестен,

Барасын кетіп кімменен? –

деп жеңгелер де сыңсуға сыңсу қосады. Бұл өлеңдер өз теңіне бара алмай кеткен қыздарға көбірек айтылады.

Аужарды көбінесе кетіп бара жатқан қызды жақсы көретін жігіттер, күйеуді жақтырмағанқайын сіңлісіне жаны ашыған жеңгелер айтады.

Өздері өмір сүрген ортаның теріскейін жігіттер күңірене айтқан уақытта жұрттың көбі, әсіресе бойжеткен қызы бар аналар жағының көзіне жас үйіріледі. «Онда да ата‑енең бар, қайын сіңлің, қайныларың бар. Ешкімнен кем болмайсың, жылама!» ‑ деп ақыл айтқанмен:

Кісі әкесін кісіге әке дейді, әй‑ау,

Айналайын әкемдей қайдан болсын, әй‑ау! –

деп жұбатушылардың ақылына көнбеген қыз:

Есіктің алды ошаған,

Жылқы ішінде қашаған.

Жыл айналып келгенше,

Қош‑есен бол, босағам! –

деп жылай‑жылай, артына қарай‑қарай, бар туысын бір‑бірден құшақтап, зорға аттанады. Еркелеп өскен қызы қиянға кетіп бара жатқанда жұрт көзінше егілуден ұялған қыз әкесі атқа мініп, ауылдан аулаққа кетеді.

Қыз ұзатылып, ауылдың сәні кеткен соң ауыл да көшкен елдің жұрты құсап құлазиды. Қыз өте жақсы болып өсіп, ел‑жұртына қадірлі болса, оны шығарып салуға ауылдың кәрі‑жасы қалмай аттанып, көш жерден әзер қайтады.