ГБОУ Республики Марий Эл «Октябрьская школа-интернат для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей»
Игровая программа
«Марий кас»
Подготовила и провела:
воспитатель Ильина Е.В.
Аннотация
Хочу представить вашему вниманию свой опыт работы в приобщении детей к истокам народной культуры и ее традициям марийского народа.
С первых лет жизни ребенка приобщение его к культуре, общечеловеческим ценностям помогают заложить в нем фундамент нравственности, патриотизма, формирует основы самосознания и индивидуальности.
Старая поговорка гласит: «Всё новое – хорошо забытое старое». Действительно, исследователями отмечено, что часто человек и человечество возвращается, казалось бы, давно оставленным положениям, в истинность которых уже перестали верить.
Народная культура – предмет, который человек должен постигать на протяжении всей жизни – от первых шагов. Чем раньше мы начинаем вводить детей в мир народной культуры, тем лучших результатов добиваемся.
Наши дети должны знать не только историю, но и традиции национальной культуры; самореализовать себя как личность, любящую свою Родину, свой народ и все, что связано с народной культурой. Чем раньше мы начинаем вводить детей в мир народной культуры, тем больших результатов добиваемся.
Основной целью моей работы является патриотическое воспитание школьников через ознакомление с народной культурой и традициями марийского народа. Цель достигается путем формирования интереса к истории и культуре наших предков, воспитания творчески развитой личности, актерского мастерства, музыкальности на основе разных жанров марийского фольклора.
Цель: Воспитание патриотизма, приобщение детей к истокам народной культуры и духовности на основе марийского фольклора.
Задачи:
1. Коррекция эмоционально-волевой сферы посредством через устное народное творчество.
2.Воспитание нравственных качеств личности ребенка: доброты, справедливости, гордости и уважения к национальным традициям и языкам;
3.Развитие творческих способностей детей: актерского мастерства, музыкальности на основе разных жанров марийского фольклора.
Оборудование: национальные блюда: подкогольо, мелна; национальная одежда, вышитые полотенца, музыкальные инструменты.
(Марий вургемым чийыше озавате ден озакугыза устел воктене шогылтыт, шонан пурам тамлен ончат. Ты жапыште удыр-рвезе-влакын весела йукышт шокта. Нуно пурат. Удыр-шамычын кидыштышт- кунчылавондо, тур турлаш кунавуй. Рвезе-влак ыштышаш йыдалым, гармоньым, тумырым налыныт).
Ты жапыште портышто изи ныл йоча модыт:
-Ты, Ванюша, посмотри,
Мы пускаем пузыри:
Синий, красный, голубой,
Выбирай себе любой!
(Удыр – рвезе-влак мурым мурат)
Моркинский улына
Мланде пашам ыштена,
Олык шудым солена,
Веселан ме илена.
Ме муренат кертына,
Ме куштенат кертына.
Мураш кушташ веле огыл,
Пашаланат кертына.
Йоча-влак: Салам лийже, ковай, кочай!
Озавате. Салам лийже, удыр-рвезе-влак!
Ик йоча. Ковай, таче ме тендан дек кидпаша дене шинчаш, касым пырля эртараш толынна.
2-шо йоча. Портыштет мураш, кушташ да модаш лиеш чай?
Озавате. Лиеш, лиеш. Верланыза, кидпашам ыштыза, мурыза,куштыза. Мыламат весела лиеш.
(Мурен, куштен изи йоча-влак унам вашлийыт)
Теве тылат пурла кид, Изи улам, изи улам
Теве тылат шола кид. Киса кайык гай улам.
Теве тылат пурла, шола Авам кыраш туналеш гын,
Теве тылат яра кид Конга шенгек вел шылам.
(Олымбаке шинчын, чылан кидпашам ыштат)
Озавате. Пайремлан тамле пурам шолтенам, тамлен ончыза. (Ленеж гыч пурагоркашке пурам темкален-темкален, кажне йочам рат дене сийлен коштеш).
Айста чылан пурам йуына, Эре шонем, эре шонем
Пурым йуыт манын шонышт. Молан шочынам шонем.
Айста чылан муралтен колтена Кугарня шуэш, пайрем толеш
Келшен илат манын шонышт Йора шочынам шонем.
Вес йоча. Пураже пеш тамле, шонан-шонан.
Озавате.(мура).
Ончалза вуйышкем, ончалза вуйышкем-
Пеледышан шовычым пидынам.
Ончалза тышкырак, ончалза тушкырак-
Пеледыш гай уна-шамыч толыныт.
Чевер кече ончалеш да,
Портемланат весела.
Удыр-рвезе-шамыч толыда да,
Чонемланат весела.
Кумшо йоча. Пундыш вуйыш лум возын гын, туштым тушташ лиеш. Мый кидпашам ыштымынам тушто дене туштем, палыза: Ший тукан тага корнывож еда кудалыштеш.
Удыр. Э-э, тидым палена – сузло.
Кунчыла шудырышо удыр.Ик каваным ныл шорык куреш.
Ик рвезе. Кунчыла шудырымаш докан.
Озавате. Мушкындо гай веле – поч гыч нолталаш ок лий.
Вес удыр. Мундыра!
Турым турлышо удыр.Порт йыр чыве вуран чапаж дене каялеш.
Вес рвезе. Тидыже турым турлымаш чай.
Тумырзо. Чондымо чонаным куштыкта.
Ик удыр. Гармонь!
Кандыра пунышо рвезе. Ик коля кок почан!
Ик рвезе. Йыдал!
Озавате. Чолга, ушан улыда, чыла туштым палышда. Ынде, пашада веселан ышталтше манын,йомакым кочада каласкала, колыштса…
Чылан. Колыштына! Колто, кочай, йомакетым!
(Удыр-рвезе-влак озакугыза йыр чумырген шинчыт, кидпашам ыштат. Марий сем почеш озакугыза йомакым каласкала.)
«Лудиге»
Озакугыза. Илен улмаш ик кува. Кугече пайремлан тудын деке пеш шуко уна толын. Кувалан ятыр муным чиялташ да уна-влакым йошкар муно дене сийлаш логалын. Пайрем эртен кая. Куван ик чывыже игым лукташ моткоч шичнеже. А тудын муныжо кодын огыл. Сандене кува чыве йымалан лудо муным пышта.
Чыве пыжашыштыже муным шуко жап ырыктен шинча. Ик кечын кува онча: муно-влак шелышталтыныт. Вашке иге-влак лектыт. Чыве моткоч куанен. Кува иге-влакым погалта да уремысе шаршудыш колта. Иге-влак, пик-пик-пик манын, авшт воктен пордыт.
Чыве игыже-влаклан ойла:
-Ке-ке-ке! Ке-ке-ке!
-Ида кай торашке!
-Ик, кок, кум,
-Ныл,вич, куд,
-Чоя пырыс кочкеш вет!
Шудо ношмым, шукшым муэшат, иге-влакым сийла. Кенета лудиге-влак лакым ужылдат, тушко йуштылаш куржын пурат. Чыве, игыже-влак вудыш пурен каят манын, пеш лудын, лаке йыр курышталеш, кыдетла. Йукым колын, порт гыч кува лектеш. Ийын коштшо лудиге –влакым вуд гыч луктеш. Чыве пеш йывырта. Игыже-влакым вудалтен, вута велыш нангая, шулдыр йымакше погалта.
-Кеч-мом манза: Кажне авалан шке игыже, шочшыжо шерге. Йомак умбак, мый-тембак, ко колыштын-устел йымак.
Чылан. Йомакше пеш онай.
Удыр-влак. Ковай, кочай, мурым муралтена, лиеш мо?
Озавате. Тыште чыла ышташ лиеш. Мурыза, шергаканем-влак.
(Удыр-влак порт покшеке лектыт, гармонь почеш муралтен, чучкалтат).
Разрешите муралташ,
Разрешите шушкалташ,
Разрешите йолташ-шамыч,
Гармонь почеш тавалташ.
Тау лийже, кукулан
Садыш толын мурмыжлан.
Тау лийже, ковайлан, кугызайлан,
Мемнам пагален ужмыжтлан.
Рвезе. Меат мурен кертына.
(Удыр-влакым рвезе-влак вашталтат.)
Ой, корно сай, корно сай,
Олык воктен корно сай.
Ой,илыш сай, илыш сай,
Мемнан дене илыш сай.
Изи улам, изи улам,
Киса кайык гай улам.
Капем мыйын изи гынат,
Пашалан мастар улам.
Сита ынде куштышна,
Тумырзына ноялеш.
Сита ынде мурышна,
Гармонистна ноялеш.
Озавате. Тау, удыр-влак. Тау, рвезе-влак. Айста ынде модына. Ко модеш, тудо патыр лиеш. «Ший шергаш» модыш дене модына, келшеда?
Чылан. Келшена!
Озавате. Мылам полшышо да вудышо ен кулеш. Шотлеммут дене ойырена. Ко могайым пала?
Ик удыр.( Шотлаш туналеш)
Ик марий олаш каен,
Ораваже пудырген.
Ораважым ачалаш
Мыняр пуда кулеш, каласе
(«Каласе» шомак дене ончыктымо ен лу марте кеч могай числам ойлышаш)
Ик йоча. Визыт. Визытан цифр дене ком лумдена,тудо полшышо ен лиеш.
(Удыр — рвезе-влак йырым йыр шинчыт. Вудышо шергашым икте почеш весылан кидышкышт пуэда. Тыге ик йочан кидышкыже пышта. Кутышо йоча, кон кидыште шергаш, палышаш. Пален ок шукто гын, мураш, кушташ, йомакым каласкалаш, туштым тушташ йодыт).
-Муро «Ший шергаш»
Озавате. Удыр-рвезе-влак, айста ынде кушталтена.(Покшек лектешат, муралтен чучкалта).
Ынде лийза тыгерак,
Верым пуыза кумданрак.
Мые лектам кушталташ,
Шке койышем ончыкташ.
Муралташ гын, муралташ,
Ок кул йукым чаманаш.
Кушталташ гын, кушталташ,
Ок кул ен деч вожылаш.
Озавате. Моло-влакымат кушташ ужам. (Удыр-рвезе-влак тошто мрий куштымашым куштат).
Вес удыр. Таче касым пеш веселан эртарышна. Монган монго каяшат жап.
Озакугыза. Рвезе калык дене пырля жап эртымымат шым шиж. Кидпашамат ыштышна, мурышнада куштышна, модна. Арам огыл калык ойла: «Муро-калык чон. Муро- илыш йолташ. Эреак ваш келшен, веселан илыза, вет келшымаште- кугу вий!»
Ик йоча. Ковай, кочай, шинчаш пуртымыланда пеш кугу тау. Мемнам шарналташда мурым муралтен кодена:
Олыкшым яраш огына кодо,
Каваным каванлен кодена.
Ковайым, кочайым яраш огына кодо,
Мурым муралтен кодена.
Солыкым рузен-чеверын,
Кидым рузен- чеверын.
Ой, ковайна, кочайна,
Вес гана толмеш чеверын.
Удыр. Ой, таче касым кузе веселан эртарышна. Жап ятыр эртыш. Ынде малашат жап.
Рвезе. Чынак, таче ме касым пеш веселан да пайдалын эртарышна. Мурышна, куштышна, модна, туштымат туштышна, йомакымат колтышна. Арам огыл калык ойла: «Муро илаш да пашам ышташ полша»
Озакува. А ынде чыландам устел коклаш ужам, уян когыльым тамлен ончена, шонан пурам сийлена.
Чыланат. Чеверын, ковай, кочай!
Озавате. Чеверын! Весканат толза!
Шинчаш толшо удыр-рвезе-влак юарлен лектын каят.
Ведущая 1. Иледа? Кутыреда?
Поро ныжылге кас лийже тышке погынышо чыла марий калыкемлан.
Поро кас лийже шкендам, да тыгак мемнам пагален толшо шерге
унана-влак!
Марий кас, марий кас,
Тый улат мыланна шерге кас.
Марий кас , марий кас
Тек лият эре вучымо кас.
Ведущая 2.
Добрый вечер. Примите наше простое марийское -Сай улыда.-
В этом
приветствии все самое наилучшее пожелание Вам, дорогие друзья! И
очень хочется, чтобы в этом зале не было ни одного уголка, где
могла бы спрятаться скука.
Ведущая 2: Пагалыме
марий калыкем ! Пайрем кечын чылаланда пеҥгыде тазалыкым, тыныслыкым
да порылыкым тыланена. Пашада лектышан, кумылда волгыдо, еш пиалда кинде сукыр гай тичмаш, пушкыдо да
мӱй таман лийышт. тек тыде …..волгалт шога….
Ведущая 2.
Кто же такие марийцы ? Это финно-угорский народ в России, проживающий в
основном в Республике Марий Эл. В ней проживает около половины всех марийцев.
Остальные представители нашего населения рассеяны по многим областям и
республикам Поволжья и Урала. Небольшая
диаспора проживает здесь, в нашем селе Павловка.
Ведущая 1 : Марий
–калык кинде шончал дене вашлиеш, тазалыкым куго –юмо деч йодеш.
Ведущая 2. Встречаем
всех вас с пожеланиями добра , счастья, примите в дар от нас
угощение.
Звучит фонограмма песни
Байназова «Салам»
Девочки несут блины в зал, угощают,
одновременно идет марийский перепляс.
Ведущая 1. Ынде мурым
саламлыза. Мотор марий калыклан — мотор муро. Йоратымаш гын —
мондалтыме лийже.
Ведущая 2. А теперь встречайте первый концертный номер.
1.Какшан сер умбалне ломбо .
Ведущая
2.
Наш
вечер движется вперед, как белоснежный пароход. Думаю, что настало
время познакомиться поближе. С помощью кричалки мы познакомимся
поближе и поприветствуем друг друга.
Ведущая 2. Среди нашей марийской диаспоры
очень много талантливых людей, проживающих на территории нашего села.
Сегодня мы приветствуем медицинских и педагогических работников,
работников школы, медучреждения, работников культуры, нефтяной и
газовой промышленности, работников гэса ( гидроэлектростанции), и всех, кто
неравнодушен к традициям , быту и фольклору нашего народа. Особо
хочется отметить наших пенсионеров, которые продолжают оставаться в
строю и нашли время пришли к нам на наш праздник. Один из них
присутствует в нашем зале и хотел бы порадовать своим творчеством
собравшихся гостей. Встречайте — Микишкин Никифор Микишкинович,
талантливый поэт и интересный собеседник, который пишет стихи на
родном марийском языке. Итак , вашему вниманию предоставляется. (
название стихотворения).
Я читаю
стихотворение.
А теперь встречайте —
вашему вниманию предоставляется очаровательный танец. Танцует
очаровательная пара.
2. Танец « ОЙ, ЙОЛТАШЕМ, ОШЫМ ЧИЕ»
Я читаю
стихотворение.
А теперь я предлагаю вашему вниманию свои
стихи. Дело в том , что пишу стихи на русском языке . ……стих о школе.
Ведущая 1. Чайым йуаш врема шуэш,
каналташ, чай дене пошкыдым вашлияш , родо – шочшо тукымым саламлаш. Мурым
–мурена да тыланда чайым пыштена.
Ведущая 2. Издавна славится
наш народ гостеприимством, хлебосольством. «Гость в дом – радость в дом!»
Любит наш народ попотчевать гостей всякими кушаньями, яствами: Что в печи- на
стол мечи! Встречайте следующую песню и не забывайте угощаться.
Встречайте следующую песню.
3. Чай корка.
Ведущая 1. Ынде изиш
кушталтена мо ?
Ведущая
2. Обьявляется музыкальная пауза.
В
это время — во время музыкальной паузы Аксана и Венера идут
переодеваться — они готовятся для танца «Окавий».
После
того , как закончилась музыкальная пауза, слово берет ведущая 2. А теперь для вас танцуют сестры Абдулмановы.
4. Встречайте — танец « Окавий».
После
того, как закончится танец, Аксана и Венера идут переодеваться снова
.
Ведущая
2 : Наш вечер продолжается .
Ведущая
1: Кушеч шочмо эл туналеш ? Шочмо эл чылалан шерге .Тасма гай
вудшо, курык вуэш мемнан ялна верланен, кÿшычын чевер кече иле
мландым чот ырыкта, йÿштö телым йÿдйымал велыш поктен колтен.
Сылне пеледыш нерген мурым вашлиза.
Ведущая
2: : Что может быть дороже родной земли ?
Наше село расположено в самом живописном месте Республики Башкортостан.
В дар от нас примите песню — посвящение.
5. Песня « Ай пеш чевер, пеш чевер».
Ведущая
1: Шагат йукшым пуа, время йыле эрта , модаш пагыт шуэш. Ынде
изиш модына мо ?
Ведущая 2: Обьявляется игра « Шляпа ».
Ведущая
1: : Шум ден шум мутлана, такмак ден такмак оляса. Такмакым мурена —
почешыже кушталтена.
Ведущая
2: Итак , дорогие наши , уважаемые гости, по –русский — частушки , а
–по-марийский — такмак –влак , — относятся к устному народному
творчеству. Богатый и щедрый марийский народ пел песни и танцевал
свою веревочку когда работал в поле, когда встречал гостей , когда принимал
новорожденного в своем доме. Мы очень рады тому, что традиции ,
начатые нашими предками , продолжаются и здесь собрались те , кому
не безразлична судьба марийского народа.
Такмак влак.
Музыкальная
сценка — проводит Олеся. В это время Аксана и Венера идут
переодеваться на башкирский танец.
Как
только закончится музыкальная сценка –
Ведущая
2: Нуримановский район находится на левобережье нижнего течения реки Уфы, к
северо-востоку от г. Уфы, граничит с Иглинским, Благовещенским и Караидельским
районами Республики Башкортостан. Сегодня мы приветствуем тех гостей,
кто смог посетить наш праздник . Наш сегодняшний вечер несомненно
приурочен к 100 летию образования Республики Башкортостан, так как мы
не смогли обойти это событие, ведь наша республика стала первой
автономной республикой . Для всех собравшихся в этом зале дарим
следующий танец.
Башкирский танец.
Ведущая
2 : Не забывайте угощаться , принимать в дар от нас стихи, песни и
пляски. Почти все собравшиеся гости , родственники , наши соседи и наши
коллеги — это выходцы с больших и малых деревень, которые волею
судьбы оказались в нашем селе и следующую песню мы посвящаем всем
нам. Встречайте песню на русском языке!
Ведущая 1. Изе вуд воктене изи ялем верланен, мотор
-сылне пуртысым ямдылен . Ачай-авайын илыме верыже, изе годсо
времаже — пытарен ушеш войзеш. Рушла муро дене тендам саламлена,
поро касым полеклена.
. Песня Матвея.
Ведущая
1. Ко тынаре кужу йуд вошт Малыдегеч коштеда? Ко мемнан верч йуд
омыжым монден? Тудо мемнан авай. Авайын шумжо чердеч коранда, авайын
шумжо тазалыкым пуа.
Ведущая
2.
Мамины
руки – тепло,
Мамины
очи – светло,
Мамина
сказка во сне,
Мамины
гены во мне,
Мамины
мысли со мной,
Маме
поклон мой земной.
На
нашей планете столько людей —
Знакомых,
родных и лучших друзей.
Но
есть в этом мире один — самый важный,
Умный,
красивый, добрый, отважный.
Встречайте следующую песню (песня о маме ) .
Ведущая
1: Мыйын таче —
Шочмо
кече!
Кап-кыл
мучко Вÿр модеш.
Таче
угыч у йук дене
Туналам
мый чот мураш.
Шергылт
кайыже мыйын муро
Туня
мучко йырым-ваш.
Йырваш
илыш мурымо годым
Мый
ом чыте мурыде.
Мыйын
кид-йол модмо годым
Мый
ом чыте куштыде.
Ведущая
2. Всем, кто справил свои юбилеи и дни рождения совсем недавно, кто
справляет в этом месяце , кому предстоит отгулять свой предстоящий
праздник — наш местный умелец-виртуоз дарит песню.
Ведущая
1. Муро сем лектеш – муро сем почеш — кушталтыме шукта.
Удыр
дене эрге пар дене куштат , семжыдене тавалтат.
Вашлийза — вашлийме семым.
Ик пар кушталта, а те кидым тавалтеда.
Танец .
ВЕДУЩАЯ
2: О родном крае немало песен сложено.
, А
ВЫ ПОСЛУШАЙТЕ ЕЩЕ ОДНУ. ВСТРЕЧАЙТЕ .
Ведущая 2: Послушайте живую музыку, насладитесь звуками
баяна, неравнодушные , подпевайте.
Ведущая
1. Кенеж шуэш, куко мура, мурыжат сылне пагыт манылтеш. Вашлийза.
Ведущая
1. Времаже эртен кая мо ? Ынде коктын огыл — визытын кушталтена мо ?
Семже пеш сылне, удырлак пеш мотор. Йол –дене тавалтена, семжыден
каласена. Вашлийза.
Ведущая
2 : Красивые марийские девчата дарят всем собравшимся гостям
заключительный танец , но это не означает конец нашего вечера.
Встречайте озорных, веселых и красивых. Танец « Девчата».
Ведущая
1 . Куштымет шукта гын — кушталте, мурымет шукта гын – муралте.
Чеверласен ит кай, погынымаш пытен огыл. Кас умбакыже шуйна.
Ведущая
2 . Встречайте неординарное, красивое , замечательное дефеле,
подготовленное нашими артистами — не забывайте хлопать , подбадривать ,
дарить улыбки и хорошее настроение. Наш вечер продолжается.
За поддержку, понимание , помощь. Ну , конечно, не сможем обойти
вниманием технический персонал , который работает в этом здании.
Всем
спасибо , праздник продолжается , а песни , пляски еще будут.
Поиск по сайту
Фольклорный праздник «Марий кас»
| Предмет: | Другое |
|---|---|
| Категория материала: | Конспекты |
| Автор: | Вишнякова Раисия Аркадьевна |
| Тип материала: | Документ Microsoft Word (doc) |
|---|---|
| Размер: | 35.92 Kb |
| Количество скачиваний: | 27 |
Скачать
Просмотров: 63
Похожие материалы
- Приготовление блюда из яиц (9 класс, коррекционной школы для обучающихся с овз)
- Технологическая карта занятия «Е. Пермяк Первая рыбка»
- Презентация «День Защитника Отечества»
- Урок «Проблема экономического выбора»
- Сценарий вечера встречи выпускников «Школьные годы чудесные…»
- Викторина «В мире шахмат»
- Сценарий мероприятия ко Дню Матери «Дорогой и единственной посвящается…»
- Кройка и шитьё носового платка (9-й класс,обучения на дому, коррекционная школа для обучающихся с ограниченными возможностями здоровья)
- Внеклассное мероприятие «Букет для мамы»
- Конспект «Правовое обеспечение родителей дошкольников»
Марий йылме кас
Вечер марийского языка
Тÿҥ шонымаш. шочмо марий йылмым тунемаш да шымлаш кумылым пеҥгыдемдаш условийым ышташ.
Задаче-влак. 1) Марий йылме да литератур дене тунемме теме-влакым ушештарен иктешлаш. 2) Йочан уш-акылжым пойдараш, артистизмым, сылнылыкым вияҥдаш. 3) Сай койыш-шоктышым воспитатлаш.
Оборудований: ИКТ, газет, марий тувыр, тÿрлымö шовыч-влак.
– Поро кас! Пагалыме туныктышо, тунемше да уна-влак! Марий каснам почыт 5-ше классыште тунемше ÿдыр ден рвезе-влак. Нуно марий поэт-влакын шочмо йылме нерген возымо почеламутыштым тыланда колышташ темлат. Тиде В. Васильевын, В. Колумбын, Ю.Петровын, Ф. Ибатовын шÿм гыч лекше мутышт.
Тÿня койышан лийнеже гын,
Ом керт илен мый тый дечет поснаже,
Ласка да ныжылге шÿмбел йылмем.
Улат тый шÿлышем да шÿмын чанже,
Улат яндар йöратымаш тулем.
Куш, тумо гай пеҥгыдемын,
Кудыр лышташ-влакет семын
Янлык коклаш кушкын омыл,
– Таче ме тендан денем марий йылмылан пöлеклалтше касым эртарена. Мемнан модышна тÿрлö тур гыч шога. Модшо-влакым пагалыме жюри аклаш тÿҥалеш, палыме лийза. Тÿҥалына веле!
Модшо-влак шкешт дене палдарат.
1-ше тур «Калыкмутым шуяш».
– Шым гана висе, ик гана…
а) кудалте, б) пÿч, в) пунчал, г) тошкал.
– Пушеҥге пушегылан эҥерта, айдеме…
а) пошкудылан б) йолташлан в) айдемылан, г) таҥлан.
– Шÿдö теҥгет ынже лий, шÿдö … лийже.
а) тушманет, б) шорыкет, в) йолташет, г) икшывет.
2-шо тур «Калык пале-влакым палет мо?»
– Пырыс окнасе вÿдым йÿэш гын, игече…
а) йÿкшемда, б) левыкта, в) ояра, г) пылаҥда.
– Телым лум шуко лиеш гын, … шуко шочеш.
а) кинде, б) шудо, в) снеге, г) поҥго.
– Теле йÿштö лиеш гын, кеҥеж … лиеш.
а) йÿран, б) шокшо, в) кукшо, г) юалге.
Музыкальный паузо. Муро «Айда, йолташ!»
3-шо тур «Алфавитым палет мо?»
Нине буква кокла гыч могай буква марий мут тÿҥалтыште нигунам ок вашлиялт?
Алфавитысе кумшо гласный буква…
4-ше тур «Фразеологизм-влакым палет мо?»
– Тиде фразеологизм мом ончыкта?
а) ойгыра, б) куана, в) шортеш, г) шÿлыкаҥеш.
Фразеологизмым умбакыже шуяш.
а) ужам, б) палем, в) саклем, г) шижам.
а) кушташ, б) куржаш, в) шогаш, г) кошташ.
Петров Игорь С.Чавайнын «Ото» почеламутшым наизусть каласкала.
5-ше тур «Литературым палет мо?»
«Миша» почеламутым возышо поэт:
а) О. Ипай, б) М. Казаков, в) А. Тимиркаев, г) С. Николаев.
Марий сылнымутлан тÿҥалтышым пыштыше:
а) Ш. Осып, б) М. Шкетан, в) С. Чавайн, г) Н. Игнатьев.
«Ший пÿян Ший Пампалче» йомакын геройжо:
а) Шымалче, б) Пигалче, в) Окалче, г) Пампалче.
6-шо тур «Вер-шöрым, кундемнам палена мо?»
Йоча-влаклан лекше марла газет:
а) Пионер йÿк, б) Ямде лий, в) Марий Эл, г) Ÿжара.
Нефтекамск олаште лекше марла газет:
а) Марий Эл, б) Кугарня, в) Чолман, г) Ÿжара
Марий кугыжаныш драмтеатр кöн лÿмжым нумалеш?
а) Тыныш Осып, б) М. Рыбаков, в) М. Шкетан, г) С. Чавайн.
Музыкальный паузо. Муро «Калтаса, кузе илет?»
7-ше тур «Лексике. Мут состав»
Виян мутын синонимжым му.
а) патыр, б) пашаче, в) тале, г) куатле.
Рвезе мутлан антонимым му.
а) шоҥго б) эрге, в) самырык, г) коча.
Могай падеж марий йылмыште уке?
а) именительный, б) творительный, в) дательный, г) винительный.
Марий йылме могай тÿшкаш пура?
а) тюрк, б) славян, в) финно-угор.
Финно-угор йылме тÿшкаш пурышо йылме.
а) руш, б) эстон, в) англичан, г) грузин.
Марий калыкын кумдан палыме эстраде мурызыжо:
а) Степанов, б) Иванов, в) Шакиров, г) Антонов.
а) тÿмыр, б) гармонь, в) гитар, г) пианино.
Марий семÿзгар йÿк шокта (аудиом колыштмаш).
Могай литератур жанр тыге тÿҥалеш «Иленыт улмаш…»?
а) преданий, б) йомак, в) легенде, г) басне.
Литературный геройым пале (Герой пура. Тиде …)
а) Кориш, б) Атаманыч, в) Мичу, г) Эйно.
Кö эн шуко мутым муэш (5 минут жап пуалтеш).
Жюрин аклымыже. Модшо-влакым саламлымаш.
учитель марийского языка и литературы школы с. Ялгыз Нарат Татышлинского района
Цель: Воспитание патриотизма, приобщение детей к истокам народной культуры и духовности на основе марийского фольклора.
Задачи: 1.Воспитание любви к родному краю, знакомству детей характерными особенностями марийского фольклора;
2.Воспитание нравственных качеств личности ребенка: доброты. Справедливости, правдивости, гордости за свой край и народ;
3.Развитие творческих способностей: детей на певческих навыков, актерского мастерства, музыкальности на основе разных жанров марийского фольклора
Марий вургемым чийыше озавате устел воктене шогылтеш. Ты жапыште удыр-рвезе-влакын весела йукышт шокта. Нуно пурат. Удыр-шамычын кидыштышт кунчылавондо, тур турлаш кунавуй. Рвезе-влак ыштышаш йыдалым, гармоньым, тумырым налыныт. Мурат:
Ме муренат кертына,
Ме куштенат кертына.
Мураш кушташ веле огыл,
Пашаланат кертына.
Йоча-влак: Салам лийже, кокай!
Озавате. Салам лийже удыр-рвезе-влак!
Ик йоча. Кокай, таче ме тый декет кидпаша дене шинчаш, касым пырля эртараш толынна.
2-шо йоча. Портыштет мураш, кушташ да модаш лиеш чай?
Озавате. Лиеш, лиеш. Верланыза, кидпашам ыштыза, мурыза,куштыза. Мыламат весела лиеш.
(Олымбаке шинчын, чылан кидпашаштым ыштат)
Озавате.Пайремлан тамле пурам шолтенам, тамлен ончыза. (Ленеж гыч пурагоркашке пурам темкален-темкален, кажне йочам рат дене сийлен коштеш).
Вес йоча. Пураже пеш тамле, шонан-шонан.
Озавате.(мура).
Ончалза вуйышкем, ончалза вуйышкем-
Пеледышан шовычым пидынам.
Ончалза тышкырак, ончалза тушкырак-
Пеледыш гай уна-шамыч толыныт.
Чевер кече ончалеш да,
Портемланат весела.
Удыр-рвезе-шамыч толыда да,
Чонемланат весела.
Кумшо йоча.Пундыш вуйыш лум возын,ынде туштым тушташ лиеш. Мый кидпашам ыштымынам тушто дене туштем, палыза: Ший тукан тага корнывож еда кудалыштеш.
Удыр. Э-э, тидым палена – сузло.
Кунчыла шудырышо удыр.Ик кавным ныл шорык куреш.
Ик рвезе. Кунчыла шудырымаш докан.
Озавате. Мушкындо гай веле – поч гыч нолталаш ок лий.
Вес удыр. Мундыра!
Турым турлышо удыр.Порт йыр чыве куран чапж дене каялеш.
Вес рвезе. Тидыже турым турлымаш чай.
Тумырзо. Чондымо чонаным коштыкта.
Ик удыр. Гармонь!
Кандыра пунышо рвезе.Ик коля кок почан!
Ик рвезе. Йыдал!
Озавате. Чолга ушан улыда, чыла туштым палышда. Ынде, пашада веселан ышталтше манын,йомакым каласем, колышты?
Чылан. Колыштына! Колто, кокай, йомакетым!(Удыр-рвезе-влак озавате йырчумырген шинчыт, кидпашам ыштат. Марийсем почеш воспитатель йомакым каласкала.)
Озавате. Илен улмаш ик кува. Кугече пайремлан тудын деке пеш шуко уна толын. Кувалан ятыр муным чиялташ да уна-влакым йошкар муно денесийлаш логалын. Пайрем эртен кая. Куваник ик чывыже игым лукташ моткоч шичнеже. А тудын муныжо кодын огыл. Сандене кува чыве йымалан лудо муным пышта.
Чыве пыжашыштыже муным шуко жап ырыктен шинча. Ик кечын кува онча: муно-влак шелышталтыныт. Вашке иге-влак лектыт. Чыве моткоч куанен. Кува иге-влакым погалта да уремысе шаршудыш колта. Иге-влак, пик-пик-пик манын, авшт воктен пордыт.
Чыве игыже-влаклан ойла:
Ке-ке-ке! Ке-ке-ке!
Ид акай торашке!
Ик, кок, кум,
Ныл,вич, куд,
Чоя пырыс кочкеш вет!
Шудо ношмым, шукшым муэшат, иге-влакым сийла. Кенета лудиге-влак лакым ужылдат, тушко йуштылаш куржын пурат. Чыве, игыже-влак вудыш пурен каеныт манын, пеш лудын, лаке йыр курышталеш, кыдетла. Йукым колын, порт гыч кува лектеш. Ийын коштшо лудиге –влакым вуд гыч луктеш. Чыве пеш йывырта. Игыже-влакымвудалтен, вута велыш нангая, шулдыр йымакше погалта.
Кеч-мом манза:Кажне авалан шке игыже, шочшыжо шерге. Йомак умбак, мый-тембак, ко колыштын-устелйымак.
Чылан. Йомакше пеш онай.
Удыр-влак. Кокай, мурым муралтена, лиеш мо?
Озавте. Тыште чыла ышташ лиеш. Мурыза шергаканем-влак.
Удыр-влак порт покшеке лектыт. Гармонь почеш муралтен чучкалтат.
Разрешите муралташ,
Разрешите шушкалташ,
Разрешите йолташ-шамыч,
Гармонь почеш тавалташ.
Чодыраште кайык мура,
Мотор кечым мокталтен.
Ме муралтен колтена,
Йочасаднам мокталтен.
Тау лийже кукулан
Садыш толын мурмыжлан.
Тау лийже кокайлан
Мемнам пагален ужмыжлан.
Рвезе. Меат мурен кертына.
(Удыр-влакым рвезе-влак вашталтат.)
Муралталеш рвезе,
Шушкалталеш рвезе.
Ок муро гын, ок шушко гын,
Могай тудо рвезе.
Ой, корно сай, корно сай,
Олык воктен корно сай.
Ой,илыш сай, илыш сай,
Садикыште илыш сай.
Изи улам, изи улам,
Киса кайык гай улам.
Капем мыйын изи гынат,
Пашалан мастар улам.
Сита ынде куштышна,
Тумырзына ноялеш.
Сита ынде мурышна,
Гармонистна ноялеш.
Озавате. Тау, удыр-влак. Тау, рвезе-влак. Айста ынде модына. Ко модеш, тудо патыр лиеш. «Йоратымаш» модыш дене модына, келшеда?
Чылан. Келшена!
Озавате. Мылам полшаш погышо ен кулеш. Шотлеммут дене ойырена Ко могайым пала?
Ик удыр.( Шотлаш туналеш)
Ик марий олаш каен,
Ораваже пудырген.
Ораважым ачалаш
Мыняр пуда кулеш, каласе
«Каласе» шомак дене ончыктымо ен лу марте кеч могай числам ойлышаш.
Ик йоча. Визыт. Визытан цифр дене ком лумдена,тудо погышо ен лиеш.
Чылан.(Шотлат) Икыт, кокыт, кумыт, нылыт, визыт.
Вес йоча. Кажнылан пакчасаска лумым пуэдем.(Суретым пуда).
Мый садешак шочынам,
Мый садешак кушкынам,
Йоратышым… ревым!
Рвезе. Ой!
Вес йоча. Мо лийыч?
Рвезе. Йоратышым!
Вес йоча. Мом?
Рвезе. Кешырым.
Ко «Ой!» манын ок шукто, тудо погышо енлан мом –гынат: шергем, тасмам, носовикым да тулеч молым-пуа. Вара нуным мурыктат, куштыктат, почеламутым, туштым каласыктат.
Озавате. Удыр-рвезе-влак, айста ынде кушталтена.(Покшек лектешат, муралтен чучкалта)
Ынде лийза тыгерак,
Верым пуыза кумданрак.
Мые лектам кушталташ,
Шке койышем ончыкташ.
Муралташ гын, муралташ,
Ок кул йукым чаманаш.
Кушталташ гын, кушталташ,
Ок кул ен деч вожылаш.
Озавате.Моло-влакымат кушташ ужам. (Удыр-рвезе-влак тошто мрий куштымашым куштат).
Вес удыр.Таче касым пеш веселан эртарышна. Монган монго каяшат жап.
Озавате.Рвезе калык дене пырля жап эртымымат шым шиж. Кидпашамат ыштышна, мурышнада куштышна, модна. Арам огыл калык ойла: «Муро-калык чон. Муро- илыш йолташ. Эреак ваш келшен, веселан илыза, веет келшымаште- кугу вий!»
Ик йоча.Кокай, шинчаш пуртыметлан пеш кугу тау. Мемнам шарналташет мурым муралтен кодена:
Олыкшым яраш огына кодо,
Каваным каванлен кодена.
Кокайым яраш огына кодо,
Мурым муралтен кодена.
Солыкым рузен-чеверын,
Кидым рузен- чеверын.
Ой, кокайна, кокайна,
Вес гана толмеш чеверын.
Чыланат. Чеверын, кокай!
Озавате. Чеверын! Весканат толза!
Шинчаш толшо удыр-рвезе-влак юарлен лектын каят.