Нардуган б?йр?ме турында сценарий татарча

Нардуган бәйрәме

Максат: Балаларны татар халык бәйрәмнәренең берсе – Нардуган бәйрәме белән таныштыру.

Бурычлар:1. Балаларның сөйләм телләрен  үстерергә ярдәм итү, бәйрәмнең исемен, гамәлен атый белергә өйрәтү.

2.Балаларның игътибарын, үзләштерү, кабул итүне,  сенсор тою сәләтен, сорауларга җавап бирү осталыгын үстерү.

3.Бәйрәмнәргә кызыксыну уяту һәм мәхәббәт тәрбияләү

Җиһазлар: ясалган хайван битлекләре, милли киемнәр, учак макеты,  музыкаль , презентация.

Әзерлек эше:  презентация карау, битлекләр әзерләү, җыр һәм шигырьләр  өйрәнү.

Бәйрәм барышы (1 нче слайд):

Беренче бала:    Нар,нар, Нардуган

                               Нардуган бәйрәменә чакырабыз!

Икенче бала:      Ап-ак мамык карлар ява,

                               Акка төреп дөньяны.

Өченче бала:      Бүген безне Нардуган

                               Үз янына җыйнады.   ( 2 нче слайд)

Тәрбияче:      Урта Идел буенда һәм Уралда яшәгән кайбер татар төркемнәренең халык                      тәкъвимендә (календарь) кышкы кояш торгынлыгы 25 нче декабрьдән алып 7 гыйнварга кадәрге вакытка туры килә.  «Нар» монгол теленнән кояш, ут, ялкын дигәнне аңлата, ә «дуган» –  туган дип тәрҗемә ителә. Шуңа күрә дә Нардуган бәйрәмен кояш, табигать уяну бәйрәме белән бәйләгәннәр.  (3 нче слайд)

Тәрбияче:      Башкортлар һәм удмуртларда бу бәйрәм – Нардуган, чувашларда – Нартукән яки Нартаван, дип йөртелә. Декабрь азагында, гадәттә, ул 25 нче декабрь булган, кичен авыл яшьләре, төрле битлекләр һәм костюмнар киеп, өйдән-өйгә кереп йөри башлаганнар. Биегәннәр, такмаклар әйткәннәр  уеннар уйнаганнар һәм учак тирәли әйлән-бәйлән әйләнгәннәр.  (4 нче слайд)

Нардуган бәйрәменең иң кызык вакыты – ахыры –  учак ягу санала. Күпчелек авылларда бер авылга бер зур учак ягылган, һәм авыл халкы ул учактан берәмләп яки парлашып сикереп чыга торган булганнар.  (5 нче слайд)

Тәрбияче:   Әйдәгез бергәләп битлекләрне киик һәм уйнап алыйк! (6 нчы слайд)

Балалар:

                           Нардуган Котлы мөбәрәк булсын,

                            Тормыш түгәрәк булсын

                         Мал  туарыгыз артсын,

                            Колыннарыгыз чапсын,

                            Игеннәрегез уңсын,-

                            Күкәй кебек тук булсын,

                            Нардуган, Нардуган

Бер төркем балалар: Ал кирәк, гөл кирәк, сезгә бездән кем кирәк? (7 нче слайд)

Икенче төркем балалар: Ал кирәк, гөл кирәк, безгә сездән Мансур кирәк! (чабып кулларны өзә                              һәм бер баланы үз ягына алып китә, уен шулай чиратлашып уйнала)

Тәрбияче: Ничек күңелле булды! Әйдәгез әле учак кабызыйк һәм әйлән-бәйлән җыр җырлыйк!

Балалар учак тирәли җыр җырлый. (8 нче слайд)

Тәрбияче: Ә хәзер, балалар, әйдәгез әле парлашып учак аша сикерик, күңел ачыйк! (9 нчы слайд)

Балалар парлашып учак аша сикерәләр.

Беренче тәрбияче:

                                      Нардуган, Нардуган,

                                      Нардуган, хуҗалар,

                                      Котлы-мөбәрәк булсын,

                                      Тормыш түгәрәк булсын.

 Икенче тәрбияче:    Ай рәхмәт! Бар теләкләрегез дә кабул булсын

                                      Гореф – гадәт, йолалардан

                                      Ярамый шул качарга.

                                      Бүгенгедәй һәрчак шулай

                                      Кирәк күңел ачарга!

Бәйрәм ахырында, балаларга күчтәнәч таратыла.

«Нардуган бәйрәме» Степанова Л.В.

“Нардуган бәйрәме”

Театральләштерелгән тамаша

Любовь Степанова, Балык бистәсе районы Казаклар Чаллысы урта мәктәбе укытучысы

И, керәшен, карендәшем минем,

Халкымның бер асыл бизәге.

Синең көйне бер тыңлаганнарның

Гомерлеккә өзелә үзәге.

Максат:

1.      борынгыдан килгән матур йолаларыбызны яшь буынга җиткерү;

2.      керәшеннәрнең йолаларына, киемнәренә, дини бәйрәмнәренә кызыксыну уяту һәм мәхәббәт тәрбияләү.

Котлы булсын, Нардуган!

     “Телдә, музыкада, гамәли сәнгатьтә халкыбызның рухи мирасын саклап калган өчен без күп яктан керәшеннәр алдында бурычлы”- диде М. Ш.Шәймиев Бөтендөнья татар конгрессында.

     Әйе, керәшеннәрнең буыннан- буынга тапшырырлык гүзәл һәм үзенчәлекле бәйрәмнәре бик күп. Шуларның берсе ─мәҗүси бабаларыбыздан килгән─Нардуган бәйрәме.

     “Нардуган”бәйрәмен Рождестводан (раштуа, 7 январь) Крещениегә (качману, 19 январь) кадәр 12 көн үткәргәннәр.  Беренче көнне балалар өйдән-өйгә йөреп акча җыйганнар.”Нардуган” сүзенең килеп чыгышы “кояш” дигән мәгънәгә туры килә. Нар туган, икенче төрле әйткәндә, яңа ел башланган.

     Бәйрәмне үткәрүнең кагыйдәләре түбәндәгечә: кеше танымаслык булып, йорттан-йортка җыр- теләкләрнең иң яхшыларын, иң изгеләрен җиткереп, һәркем үз һөнәрен күрсәтеп йөри. Нардуганның соңгы көнендә  нардуганчылар йөзләрен ачканнар. Бәйрәм вакытында киемнәрнең күп һәм чуар булуы  да игътибарга лаек, бу көннәрдә  кызлар-егетләр аулак өйләргә җыелганнар: кул эшләре эшләгәннәр, “күз бәйләш”, “йөзек салыш” уйнаганнар, матур җырлар җырлаганнар. Аулак өй булганын егетләр белеп алса, гармун тартып шунда килгәннәр. Тәрәзәләрне шакып, өй кыегына менеп, бүре булып улаганнар,морҗадан әтәч төшергәннәр.

     Әти- әниләре ерак җиргә киткән булса, кызлар  аулак өйдә кунып калганнар. Аерылышкан вакытта, алар бер-берләрен озата барганнар. Уеннар кайбер вакытта таң атканчы дәвам иткән.

     Менә шундый борынгыдан килгән йола-бәйрәмнәребезне барлау, киләчәк буыннарга җиткерү─ безнең изге бурычыбыз. Бетерәсе түгел иде шушы матурлыкны, аны кабул итеп алган буыннар, шушы йолалар кебек чиста, матур булып калсыннар иде. Менә ни өчен кирәк безгә нардуган, “олы көннәр”, безнең гаҗәеп тирән мәгънә салынган җырларыбыз. Без үзебезнең матур йолаларыбыз белән, үзләренең кемлеген аңлый торган, горур һәм кешелекле буыннар үстерә алыр идек.

Нардуган бәйрәменнән күренеш

                            Нардуган, Нардуган,

                     Нардуган, хуҗалар

                            Котлы мөбәрәк булсын,

                            Тормыш түгәрәк булсын,

                            Мал-туарыгыз артсын,

                            Колыннарыгыз чапсын,

                            Игеннәрегез уңсын,-

                            Күкәй кебек тук булсын,

                            Нардуган, Нардуган.

   I күренеш

 Бу шигырь юллары укылган вакытта сәхнәгә куелган өстәл янәшәсенә “әби” белән “бабай”  чыгалар. Өстәлдә тәмле ризыклар. “Әби” коймак пешерергә әзерләнә, “Бабай” аңа ярдәмгә килеп чыра телә башлый.

Бабай. Кара әле анасы, кызлар озаграк йокламыйлармы, уятырга вакыт бит инде?

Әби. И, карт шайтан, үзеңнең яшь чагыңны оныттың мени соң? Кичке уеннан кайткач, үзеңнең иртән иртүк торасың килә идеме? Аларның яшь чагы, йокыларының иң тәмле чагы. Менә хәзер табикмәк пешерәм, тәмле ис чыгуга үзләре үк сикереп торырлар әле.

     Бабай. Килен белән малай кая соң әле. Чишмә юллары күрше авылга күчмәгәндер бит?

     Әби. Картым, бар әле, минем янымда тузга язмаган сүзләр сөйләп утырганчы, урамга чыгып кар көрә!

     Шул чакны өйгә “Данлаучылар”керә. Алар карт белән карчык каршысына басып, барысы да бердәм “Данлау” иманын әйтәләр:

     “И Христос-Аллабыз! Синең тууың белән дөньяга белем яктысы яшнәгән…Мәңге алла безнең өчен яшь бала булып туган”.

     Әби. И, рәхмәт инде изге бәйрәмне искә алып мактап йөрүегезгә.

Бабай. Үзегезгә күчтәнәч бирим әле ( кесәсеннән янчык алып, кергән балаларга акча өләшә).

Данлаучылар чыгып китүгә, алар артыннан ук өйгә яшьләр керәләр.

Яшьләр. Арумысез, Аннук әби, Микулай бабай!

    Әби, бабай. Арулар әле арулар! Ни эшләп бер көтү йөрисез әле?

Яшьләр. Аннук әби, Микулай бабай! Бүген кич сезнең өйдә йөзек салыш уйныйк әле? Өегез дә иркен, лампагыз да җиделе.

Бабай. Кызлар, егетләр! Керүен керерсез, тик өйнең астын өскә китермәгез!

Яшьләр. Юк, Юк. Итекләребезне салып куярбыз, урын җиргә утырмабыз.

Бабай. Ярый, ярый.

     Яшьләр гөрләшеп, сөенешеп чыгып китәләр.

II күренеш

          Яшьләр кич утыралар.(чигәләр, бәйлиләр).Керәшен җыруы “Ай-лю- ли” башкарыла.

Җырлап ди лә, җырлап без карыйк.

Килешерләр булса әле көебез

Килешерләр булса, ай көебез

Җалан шушылай берләргә җөрербез.

     Ай- лю- ли, вай- лю-ли.

Безнең кырларыбыз ай имәнлек

Имән төпкенәйләре игенлек(2)

Безләргә ди шушылай җөрешергә

Бирсен ходай җылларга иминлек.

     Ай- лю- ли, вай- лю-ли.

Өсләреңә кигән күлмәгеңнең

Тагын калмадымы ишләре (2)

Берләргә ди яшик, ил бай булсын,

Китсен башкаларның исләре.

Урамнан нардуганчылар тавышы ишетелә…

Кызлар. Нардуганчылар килә. Араларыннан берсен Уен очыннан Бака Сашасы дисәм инде…

Нардуганчылар кызлар утырган аулак өйгә керәләр. Үзләренең һөнәрләрен күрсәтәләр.

Кызлар.   Әйдәгез әле, нардуганчылар, бер килгән килеш “чабата” биюеп биеп алыйк әле.

     “чабата” биюен башкарганда кызлар нардуганчыларның йөзләрен ачалар.

Нардуганчылар. Бир кергән килеш бер җыр да җырлап китик инде.

     “ Кәвәл авылы көе” башкарыла. (нардуганчылар чыгып китә)

,,Нардуганчылар”

Бер кыз. Кызлар су җылынган, әйдәгез яшьләр, “йөзек салыш” уенын башлыйк.

Берсе чиләк белән су алып керә ( су өсте капланган)

     -Хәзер, йөзекләрегезне эчегездән теләкләрегезне әйтеп, суга салыгыз. Син Марина болгатып торырсың.

     Йөзекләрне кызлар суга салалар.Марина кулын тыгып, суны болгатканнан соң, судан йөзек ала.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Тыпыр-тыпыр тыпырдатып

Биеп йөрисең икән.

Быел кияүгә чыгам дип,

Сөенеп йөрисең икән.

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Кулымдагы йөзегемнең

Исемнәре Клара.

Ир тапмасаң, райсовеска

Гариза биреп кара.

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Аклы ситса күлмәгеңне

Атнага бер киярсең.

Үз ярларың булмаса да,

 Кеше ярын сөярсең

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Югары бактым- ай күрдем,

Түбән бактым -тай күрдем.

Зур абзарның эчләрендә

Көдрә башлы яр күрдем.

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә…

Урамда сызгырган тавышлар ишетелә.

  Бер кыз.  — Кызлар, әйдәгез әле, “Безнең ил” дигән матур җырыбызны җырлап алыйк әле.

Максат:.Балаларны татар халык бәйрәмнәренең берсе — Нардуган бәйрәме белән таныштыру.

Бурычлар:1.Балаларның сөйләм үстерергә ярдәм итү, бәйрәмнең исемен, гамәлен атый белергә өйрәтү.

2.Балаларның игътибарын, үзләштерү, кабул итүне,  сенсор тою сәләтен, сорауларга җавап бирү осталыгын үстерү.

3.Бәйрәмнәргә кызыксыну уяту һәм мәхәббәт тәрбияләү.

Җиһазлау: Зал бәйрәмчә бизәлгән.Уртада татар өе, өстәл куела, анда: самавыр, чигелгән тастымал, тәрәзә каршында өстәл, өстәл өстендә самовар, чәй чынаяклары, пешкән ризыклар. уенчыкларга түбәтәй, калфаклар кидертеп куела, йөзек, яулык, 4 урындык, 10уенчык, телеграмма, капчык, биш-алты уенчык.

Әзерлек эшләре: шигырьләр ятлау, җырларны өйрәнү.

                                Бәйрәм барышы.

1нче алып баручы: Арулармы сез, саулармы сез, кадерле дуслар, туган-тумачалар!

Бәйрәмебезне “Бәйрәм бүген” җыры белән кызлар башлап җибәрә.

1.Күтәренке күңелле,  

Бар да көләч, шат бүген.

Күктә кояш елмая,

Яшералмый шатлыгын.

Кушымта:

Ап-ак карлар явалар

Җырлап бәйрәм көенә.

Бәйрәм бүген, бәйрәм дип

Ак карлар да сөенә

2.Җыр күтәрә күңелне,

Бар да көләч шат бүген.

Бүген әни бәйрәме

Яңа ел бүген.

(Простоквашинаның музыкасы яңгырый. Ашыгып почтальон керә.)

-Сез монда нишлисез?

Алып баручы: Почтальон, башта исәнләшергә кирәк.

Почтальон: Исәнмесез!

Бергә: Исәнмесез!

Почтальон: Миңа 5нче номерле “Таңкай” балалар бакчасы кирәк иде.

Алып баручы: Ни өчен?

Почтальон: Телеграмма алып килдем.

Алып баручы: Дөрес килгәнсең.

Почтальон: Мин сезгә телеграмма калдырып китәм. Мәгез. Минем өле бик күп җирләргә барасым бар. Саубулыгыз.

Алып баручы: телеграмма  укып карыйк әле. Аны безгә  Нардуган Ана җибәргән.

Озакламый

Киләм, киләм

Ерак җирдән.

Матур көннәр,

Салкын көннәр,

Бураннар да, карлар да

Алып киләм.

Киләм, киләм,

Бүләк белән

Сезгә киләм.

Сезгә нәни дусларым,

-Нинди бәйрәм турында язган икән Нардуган Ана? Нинди бәйрәмнәрне беләбез әле без?

Балалар җавап бирә. — Сабантуе, Нәүрүз

Алып баручы У татарского народа есть праздник Нардуган. Обычно его начинают праздновать с 22 декабря по 7 января. Нардуган — это, те же Святки. В переводе Нардуган — это «рождения солнца». Праздник символизирует пробуждение природы и торжество жизни. В праздник ряженые с обрядовыми песнями ходили по домам, желая всем радости, здоровья, достатка.

 Алып баручы:  

Ап-ак мамык карлар ява,

Акка төреп дөньяны.

Бүген безне Нардуган

Үз янына җыйнады.

-Кемдер ашыгып килә. Кем булыр икән ул?(Салмак кына  сихри  көй уйный, Нардуган Ана керә).

Нардуган Ана: Исәнмесез, балалар.

                             Нардуган, хуҗалар

                            Котлы мөбәрәк булсын,

                            Тормыш түгәрәк булсын,

                            Мал-туарыгыз артсын,

                            Колыннарыгыз чапсын,

                            Игеннәрегез уңсын,-

                            Күкәй кебек тук булсын,

                            Нардуган, Нардуган.

Алып баручы: Балалар ,әйдәгез әле, җырлап күрсәтик.

Кыш Бабай җырын җырлау.

Агачларга бәсләр элеп,

сурәтләрен тәрәзләргә

Ясап куйган Кыш бабай,

Ясап куйган Кыш Бабай

Рәсемнәре бигрәк матур,

Сокланып карап туймаслык.

Оста икән Кыш Бабай

Оста икән Кыш Бабай.

Өреп китсә, сулар ката.

Елгаларга бозлар ята.

Тылсымлы да Кыш Бабай,

Тылсымлы да Кыш

Нардуган Ана: Җырыгыз бар! Бик яхшы. А сейчас мы посмотрим, не боитесь ли вы зимы. Ребята, сейчас мы поиграем в игру.  (уенны анлата. Ватман кәгазеннэн алдан ясалган чыршы һәм йолдыз рәсемнәрен чыгара). Күзне бәйләгән килеш менә шушы йолдызны чыршының очына ябыштырып куярга кирәк.  Йә, кайсыгыз булдыра?
Балалар уйный.
Нардуган Ана: А вот стихи о зиме, новом годе знаете?

Милена

Һәр җир карланган

Сулар бозланган.

Уйный җил-буран,

Бу кайчак туган?

Балалар: кыш.

Булат:

Без- нәниләрне

Кыш та сагынган.

Төнлә килеп ул

Карлар яудырган.

Азалия

Кырга ак кардан

Юрган ябылган

Җир язга чаклы

йокыга талган

Альбина

Җир йоклый тыныч,

Күреп тәмле төш.

Уяныр әле,

Тукта, үтсен кыш.

Г. Алина

Кыш килде, кыш килде,

Безгә яңа эш килде.

Мамык карлар көрибез,

Юллар такыр, киң булсын,

Асфальт юлга тиң булсын

Азалия

Исәнме кыш, саумы кыш,

Буранлы кыш, салкын кыш.

Син килгәнсең ерактан,

Бик ерактан төньяктан.

Гөлфирә

Йомшак кына кар яуды,

Бөтен җирне каплады.

Ап-ак булды болыннар,

Ап-ак булды киң кырлар.

Нардуган анасы:    Әйдәгез әле, нардуганчылар“чабата” биюеп биеп алыйк әле.

“Чабата” биюе.

1нче уен-эстафета. “Кем әйберне тизрәк күчерә?”(чанага салып уенчыклар ташу)

Уен барышы: Залның кара-каршы башларына урындыклар куелган. Сигнал буенча командада беренче торучылар урындыклардагы бер әйберне чанага салып, 2нче урындыкка куялар, артка барып басалар.Әйберне беренче ташып бетергән команда җиңүче була.

Җыр җырлау”Жем-жем комеш тун кигэн” 

 Нардуган анасы: Ә хәзер “йөзек салыш” уенын уйныйбыз. Тезелешеп утырыйк.(Музыка уйнаган арада Нардуган ана йөзек сала. Соңыннан кемдә йөзек сикереп чык, ди.)

1 нче җәза.  Җыр җырлау.”Әйлән-бәйлән”.

Сез дә безгә кушылыгыз

 Без шатлык таратабыз,        

Тирә-якны яңгыратып

Җырларга яратабыз.

Кушымта:

Әйлән-бәйлән, әйлән-бәйлән,

Безнең белән, безнең белән әйлән.

Җыр — ул канат, җыр ул — бәйрәм!

Без биибез тыпыр-тыпыр,

Без биибез тып та тып.

Бер башласак, бик тиз генә

Булмый безне туктатаып.

Кушымта.

Ягез, сез лә кушылыгыз,

Утырмагыз, торыгыз!

Җырлый җырлый биик әле,

Сез кул чабып торыгыз.

Кушымта.

2 нче җәза. Биергэ.

3нче җәза. Илфар Шигырь сөйли.

Кыш бабай, кыш бабай

Безгә бик таныш бабай.

Сакал-мыек ап-актан,

Килгән безгә      ерактан.

Бүләкләр алып килгән,

Бүреген кыңгыр кигән.

Әйлән- бәйлән уйната.

Биетә һәм җырлата.

Безгә конфетлар бирә,

Үзе елмая, көлә.

Кыш бабай безгә тагын,

Яңа ел алып килә.

Алып баручы  Бик әйбәт җырулар чыкты. Рәхмәт, балалар. Әйдәгез әле, җегетләр, сез дә белгәннәрегезне күрсәтегез әле – әби-бабаларыгыз өйрәткән акыллы сүзләрне искә төшерик.

Җәй эшләсәң- кыш ашарсың..

Сөйләп күрсәткәнче, эшләп күрсәт.

Тырышкан табар, ташка кадак кагар.

Аз сөйлә, күп эшлә.

Уңган кеше, алтын кеше.

Калган эшкә кар ява.

(Төрлечә киенгән чегән хатыны керә.)

Чегән хатыны:  Өйдәме, өйдәме,

Өйдәме, хуҗа?

Нардуган!

Телибез шатлык,

Бәхетле дөнья.

Кая әле, кулыңны бир әле, күрәзә карыйм әле. Бик дәрәҗәле тормышта яшисең икән.

              Ә хәзер бер уен уйнап карыйк. (Капчыгыннан биш-алты уенчык чыгарып, алдан хәзерләнгән өстәлгә куя. Бер баланы чакырып чыгара.) Менә шушы уенчыкларны карап кал. Күзеңне бәйлибез дә уенчыкларның берсен алып куябыз. (Берничә бала белән уйнап алырга була. Уенчыкларның урыннарын алыштырып куеп уйнасан да ярый.)

Алып баручы. Барыбызга да дәрәҗәле тормышта яшәргә язсын.

Нардуган, Нардуган,

Нардуган, хуҗалар,

Котлы-мөбәрәк булсын,

Тормыш түгәрәк булсын.

Нардуган ана Ай рәхмәт! Бар теләкләрегез дә кабул булсын.

Чегән хатыны:  Миңа да китәргә кирәк. Саубулыгыз.

Алып баручы.

Гореф – гадәт, йолалардан

Ярамый шул качарга.

Бүгенгедәй һәрчак шулай

Кирәк күңел ачарга!

Нардуган анасы Ярый, балалар, Миңа да китәргә вакыт та җитте. Менә сезгә безнең күчтәнәчләребез. (күчтәнәчләр таратыла)

Алып баручы. Бик зур рәхмәт сезгә, Нардуган анасы.Кадерле кунаклар, шушының белән безнең бәйрәм кичәбез тәмам. Сезгә саулык- сәламәтлек, бәхет-шатлык телибез.

Сценарий праздника «Нардуган»

Мероприятие познакомит детей с татарским праздником Нардуган, его народными обрядовыми, играми, песнями, плясками, поможет закрепить знания детей о природных изменениях.

Описание разработки

Максат:.Балаларны татар халык бәйрәмнәренең берсе — Нардуган бәйрәме белән таныштыру.
Бурычлар:1.Балаларның сөйләм үстерергә ярдәм итү, бәйрәмнең исемен, гамәлен атый белергә өйрәтү.
2.Балаларның игътибарын, үзләштерү, кабул итүне,  сенсор тою сәләтен, сорауларга җавап бирү осталыгын үстерү.
3.Бәйрәмнәргә кызыксыну уяту һәм мәхәббәт тәрбияләү.
Җиһазлау: Зал бәйрәмчә бизәлгән.Уртада татар өе, өстәл куела, анда: самавыр, чигелгән тастымал, тәрәзә каршында өстәл, өстәл өстендә самовар, чәй чынаяклары, пешкән ризыклар. уенчыкларга түбәтәй, калфаклар кидертеп куела, йөзек, яулык, 4 урындык, 10уенчык, телеграмма, капчык, биш-алты уенчык.
Әзерлек эшләре: шигырьләр ятлау, җырларны өйрәнү.

Бәйрәм барышы.
1нче алып баручы: Арулармы сез, саулармы сез, кадерле дуслар, туган-тумачалар!
Бәйрәмебезне “Бәйрәм бүген” җыры белән кызлар башлап җибәрә.
1.Күтәренке күңелле, 

Бар да көләч, шат бүген.
Күктә кояш елмая,
Яшералмый шатлыгын.

Кушымта:
Ап-ак карлар явалар
Җырлап бәйрәм көенә.
Бәйрәм бүген, бәйрәм дип
Ак карлар да сөенә

2.Җыр күтәрә күңелне,
Бар да көләч шат бүген.
Бүген әни бәйрәме
Яңа ел бүген.

(Простоквашинаның музыкасы яңгырый. Ашыгып почтальон керә.)
-Сез монда нишлисез?
Алып баручы: Почтальон, башта исәнләшергә кирәк.
Почтальон: Исәнмесез!
Бергә: Исәнмесез!
Почтальон: Миңа 5нче номерле “Таңкай” балалар бакчасы кирәк иде.
Алып баручы: Ни өчен?
Почтальон: Телеграмма алып килдем.
Алып баручы: Дөрес килгәнсең.
Почтальон: Мин сезгә телеграмма калдырып китәм. Мәгез. Минем өле бик күп җирләргә барасым бар. Саубулыгыз.
Алып баручы: телеграмма  укып карыйк әле. Аны безгә  Нардуган Ана җибәргән.
Озакламый
Киләм, киләм
Ерак җирдән.
Матур көннәр,
Салкын көннәр,
Бураннар да, карлар да
Алып киләм.
Киләм, киләм,
Бүләк белән
Сезгә киләм.
Сезгә нәни дусларым,
-Нинди бәйрәм турында язган икән Нардуган Ана? Нинди бәйрәмнәрне беләбез әле без?
Балалар җавап бирә. — Сабантуе, Нәүрүз
Алып баручы У татарского народа есть праздник Нардуган. Обычно его начинают праздновать с 22 декабря по 7 января. Нардуган — это, те же Святки. В переводе Нардуган — это «рождения солнца». Праздник символизирует пробуждение природы и торжество жизни. В праздник ряженые с обрядовыми песнями ходили по домам, желая всем радости, здоровья, достатка.
Алып баручы: 
Ап-ак мамык карлар ява,
Акка төреп дөньяны.
Бүген безне Нардуган
Үз янына җыйнады.

-Кемдер ашыгып килә. Кем булыр икән ул?(Салмак кына  сихри  көй уйный, Нардуган Ана керә).
Нардуган Ана: Исәнмесез, балалар.
Нардуган, хуҗалар
Котлы мөбәрәк булсын,
Тормыш түгәрәк булсын,
Мал-туарыгыз артсын,
Колыннарыгыз чапсын,
Игеннәрегез уңсын,-
Күкәй кебек тук булсын,
Нардуган, Нардуган.
Алып баручы: Балалар ,әйдәгез әле, җырлап күрсәтик.
Кыш Бабай җырын җырлау.

Агачларга бәсләр элеп,
сурәтләрен тәрәзләргә
Ясап куйган Кыш бабай,
Ясап куйган Кыш Бабай

Рәсемнәре бигрәк матур,
Сокланып карап туймаслык.
Оста икән Кыш Бабай
Оста икән Кыш Бабай.

Өреп китсә, сулар ката.
Елгаларга бозлар ята.
Тылсымлы да Кыш Бабай,
Тылсымлы да Кыш
Нардуган Ана: Җырыгыз бар! Бик яхшы. А сейчас мы посмотрим, не боитесь ли вы зимы. Ребята, сейчас мы поиграем в игру.  (уенны анлата. Ватман кәгазеннэн алдан ясалган чыршы һәм йолдыз рәсемнәрен чыгара). Күзне бәйләгән килеш менә шушы йолдызны чыршының очына ябыштырып куярга кирәк.  Йә, кайсыгыз булдыра?
Балалар уйный.
Нардуган Ана: А вот стихи о зиме, новом годе знаете?
Милена
Һәр җир карланган
Сулар бозланган.
Уйный җил-буран,
Бу кайчак туган?
Балалар: кыш.
Булат:
Без- нәниләрне
Кыш та сагынган.
Төнлә килеп ул
Карлар яудырган.
Азалия
Кырга ак кардан
Юрган ябылган
Җир язга чаклы
йокыга талган
Альбина
Җир йоклый тыныч,
Күреп тәмле төш.
Уяныр әле,
Тукта, үтсен кыш.
Г. Алина
Кыш килде, кыш килде,
Безгә яңа эш килде.
Мамык карлар көрибез,
Юллар такыр, киң булсын,
Асфальт юлга тиң булсын
Азалия
Исәнме кыш, саумы кыш,
Буранлы кыш, салкын кыш.
Син килгәнсең ерактан,
Бик ерактан төньяктан.
Гөлфирә
Йомшак кына кар яуды,
Бөтен җирне каплады.
Ап-ак булды болыннар,
Ап-ак булды киң кырлар.
Нардуган анасы:    Әйдәгез әле, нардуганчылар“чабата” биюеп биеп алыйк әле.
“Чабата” биюе.
1нче уен-эстафета. “Кем әйберне тизрәк күчерә?”(чанага салып уенчыклар ташу)
Уен барышы: Залның кара-каршы башларына урындыклар куелган. Сигнал буенча командада беренче торучылар урындыклардагы бер әйберне чанага салып, 2нче урындыкка куялар, артка барып басалар.Әйберне беренче ташып бетергән команда җиңүче була.
Җыр җырлау”Жем-жем комеш тун кигэн”
Нардуган анасы: Ә хәзер “йөзек салыш” уенын уйныйбыз. Тезелешеп утырыйк.(Музыка уйнаган арада Нардуган ана йөзек сала. Соңыннан кемдә йөзек сикереп чык, ди.)
1 нче җәза.  Җыр җырлау.”Әйлән-бәйлән”.
Сез дә безгә кушылыгыз
Без шатлык таратабыз,   
Тирә-якны яңгыратып
Җырларга яратабыз.
Кушымта:
Әйлән-бәйлән, әйлән-бәйлән,
Безнең белән, безнең белән әйлән.
Җыр — ул канат, җыр ул — бәйрәм!

Без биибез тыпыр-тыпыр,
Без биибез тып та тып.
Бер башласак, бик тиз генә
Булмый безне туктатаып.
Кушымта.
Ягез, сез лә кушылыгыз,
Утырмагыз, торыгыз!
Җырлый җырлый биик әле,
Сез кул чабып торыгыз.
Кушымта.
2 нче җәза. Биергэ.
3нче җәза. Илфар Шигырь сөйли.
Кыш бабай, кыш бабай
Безгә бик таныш бабай.
Сакал-мыек ап-актан,
Килгән безгә      ерактан.

Бүләкләр алып килгән,
Бүреген кыңгыр кигән.
Әйлән- бәйлән уйната.
Биетә һәм җырлата.

Безгә конфетлар бирә,
Үзе елмая, көлә.
Кыш бабай безгә тагын,
Яңа ел алып килә.

Алып баручы  Бик әйбәт җырулар чыкты. Рәхмәт, балалар. Әйдәгез әле, җегетләр, сез дә белгәннәрегезне күрсәтегез әле – әби-бабаларыгыз өйрәткән акыллы сүзләрне искә төшерик.
Җәй эшләсәң- кыш ашарсың..
Сөйләп күрсәткәнче, эшләп күрсәт.
Тырышкан табар, ташка кадак кагар.
Аз сөйлә, күп эшлә.
Уңган кеше, алтын кеше.
Калган эшкә кар ява.
(Төрлечә киенгән чегән хатыны керә.)
Чегән хатыны:  Өйдәме, өйдәме,
Өйдәме, хуҗа?
Нардуган!
Телибез шатлык,
Бәхетле дөнья.
Кая әле, кулыңны бир әле, күрәзә карыйм әле. Бик дәрәҗәле тормышта яшисең икән.
Ә хәзер бер уен уйнап карыйк. (Капчыгыннан биш-алты уенчык чыгарып, алдан хәзерләнгән өстәлгә куя. Бер баланы чакырып чыгара.) Менә шушы уенчыкларны карап кал. Күзеңне бәйлибез дә уенчыкларның берсен алып куябыз. (Берничә бала белән уйнап алырга була. Уенчыкларның урыннарын алыштырып куеп уйнасан да ярый.)

Алып баручы. Барыбызга да дәрәҗәле тормышта яшәргә язсын.
Нардуган, Нардуган,
Нардуган, хуҗалар,
Котлы-мөбәрәк булсын,
Тормыш түгәрәк булсын.
Нардуган ана Ай рәхмәт! Бар теләкләрегез дә кабул булсын.
Чегән хатыны:  Миңа да китәргә кирәк. Саубулыгыз.
Алып баручы.
Гореф – гадәт, йолалардан
Ярамый шул качарга.
Бүгенгедәй һәрчак шулай
Кирәк күңел ачарга!
Нардуган анасы Ярый, балалар, Миңа да китәргә вакыт та җитте. Менә сезгә безнең күчтәнәчләребез. (күчтәнәчләр таратыла)
Алып баручы. Бик зур рәхмәт сезгә, Нардуган анасы.Кадерле кунаклар, шушының белән безнең бәйрәм кичәбез тәмам. Сезгә саулык- сәламәтлек, бәхет-шатлык телибез.

Муниципальное бюджетное учреждение дополнительного образования «Дом детского творчества

города Димитровграда Ульяновской области»

педагог дополнительного образования

Хисмятулова Эльвира Ильфаковна

Методическая разработка

Сценарий семейного мероприятия «Нардуган – рожденный солнцем»

25 Декабря Нардуган («рожденный солнцем»)

25 Декабря Нардуган («рожденный солнцем»)

25 декабря в вечернее время сельская молодежь в костюмах и масках с выкриками: «Нардуганга – а – а» или: «Шайтан туена – а – а»… начинали обходить окрестные крестьянские дворы. Пляски ряженых, исполнявшиеся во время Нардугана, представляют собой целый цикл из нескольких частей:

1. приветственный танец (болдыр кырында бию): исполнялся во дворе перед каждым домом костюмированной группой в возрасте 10-15 лет

2. танец при входе в дом

3. танец пряхи, исполнявшийся нардуганской бабкой, и танец деда

4. благодарственный танец с пожеланиями благополучия

5. прощальный танец

6. пляски и танцы, связанные с гаданием

7. игры и хороводы, сопровождаемые кострами.

Основным музыкальным инструментом, сопровождавшим пляску ряженых, была скрипка, а позже гармоника.

Для исполнения пляски болдыр кырында бию мужчины переодевались женщинами, а женщины — мужчинами, пачкали себе лицо сажей. Костюмированная группа, держа в руках либо череп, либо чучело коня, ходила из дома в дом, затевала пляски и разыгрывала сценки. Останавливаясь перед каждым домом, под незатейливую музыку мальчика – музыканта святошники плясали поочередно.

Через некоторое время вслед за первой появлялась другая костюмированная группа. В пляске принимали участие более взрослые парни 15 – 20 лет. Они исполняли танец при входе в дом. Если в приветственном танце принимал участие смешанный состав исполнителей, то на этом этапе девушки не участвовали.

Парни переодевались в женские костюмы и начинали шествие по домам. Ряженые выбирали одного распорядителя, который устанавливал очередность – кому за кем плясать.

Таким образом, задабривание шайтана в танце, ряжение в прошлом у татар было не простой игрой. Это целое обрядовое действие, которое должно было непосредственно повлиять, главным образом, на исход урожая в будущем. К наиболее традиционной народной хореографии относятся следующие танцы: «Кара каршы бию» («Линейный танец»), «Чиратлы бию» («Поочередный танец») и подражательные танцы “Эт биюе” (Танец собаки), «Сарык биюе («Танец овцы»), «Елан биюе» («Танец овцы») и др. Основными мотивами этих танцев является ожидание успехов в крестьянском труде, благополучия и удачи в личной жизни.

Последняя группа танцев и хороводов тесно связана с зажиганием костров, являясь обязательной и, несомненно, исконной принадлежностью праздника, оно занимало важное место на Нардугане. Костры были центром, вокруг которого совершались основные танцевальные действия ряженых. Костры раскладывали обычно в каждом дворе. Для этого в середину костра втыкали шест с надетым на него колесом (солярный знак), которое поджигали, или надевали на шест горящую солому. Крещенные татары приписывали жару от горящей соломы целебные свойства. В народе говориться, что если прыгать через горящий костер с зажженный соломой, не будешь болеть весь год.

Далее следовало исполнение различных песен, плясок и хороводов, которые продолжались всю ночь. Празднование Нардугана разнообразилось исполнением хороводов вокруг костра. Хороводы были неотъемлемой составной частью праздника. В основном они носили лирический характер и заключались в хождении молодежи вокруг огня. Хождение по кругу в давние времена, очевидно, символизировало круговое движение солнца, а зажженный костер – солнечный ореол. В начале XX века магический смысл хороводов, сводившихся к стремлению повлиять на солнце для прихода теплых и солнечных дней утрачивается. Ритуально – обрядовые мотивы и магическая символика в песнях, исполнявшихся во время вождения хороводов, также исчезают.

Обряд хождения ряженых по домам и связанные с ним пляски, игры и хороводы еще сохраняется кое – где и в настоящее время в крещенотатарских деревнях и селах.

Габбасова Р.Р. –воспитатель группы продленного дня , МБОУ «СОШ №3 п.г.т.Кукмор» Республики Татарстан

Конспект сценария праздника «Нардуган»
в группе продленного дня  (проводится на улице)

Программное содержание:

Познакомить детей с татарским праздником Нардуган, его народными обрядовыми, играми, песнями, плясками. Закрепить знания детей о природных изменениях, солнце. Воспитывать любовь к татарскому народу и желание детей интересоваться татарскими народными праздниками.

(Ряженные ходят по группам и созывают детей на праздник.)

Ход праздника:

Ведущий: Ребята! Сорока принесла нам телеграмму. Давайте прочитаем.

(Дорогие ребята! У нас в лесу праздник. Все животные в лесу готовятся к празднику. А вы ребята готовы встретить праздник?)

Ведущий: Ребята, о каком празднике нам написала сорока? Какие праздники вы знаете?

Дети: Новый год, сабантуй, Науруз, праздник осени и т. д.

Ведущий: У татарского народа есть праздник Нардуган. Обычно его начинают праздновать с 22 декабря по 7 января. Начинается праздник в день зимнего солнцестояния и празднуется вплоть до Крещения. По своей сути, Нардуган — это, практически, те же Святки. С увеличением светового дня и, соответственно, усилением солнца, по поверьям, ослабевает действие темных сил. В переводе Нардуган — это «рождения солнца». Праздник символизирует пробуждение природы и торжество жизни. В праздник ряженые с обрядовыми песнями ходили по домам, желая всем радости, здоровья, достатка. А главные герои этого праздника Нардуган ата и Нардуган ана.

А вот кто-то к нам спешит!

(Появляются Нардуган ата, Нардуган ана. )

Нардуган ата:

Нардуган, Нардуган,

Нардуган, хуҗалар,

Котлы, мөбәрәк булсын,

Тормыш түгәрәк булсын.

Нардуган ана:

Мал-туарыгыз артсын,

Колыннарыгыз чапсын,

Игеннәрегез уңсын,

Күкәй кебек тук булсын.

Нардуган ата:

А сейчас мы посмотрим, не боитесь ли вы зимы.

Ведущий: Ребята сейчас мы поиграем в игру «Не пошевельнись»

(Дети под музыку бегают и выполняют разные движения, когда музыка остановиться нужно, замереть на месте. Нардуган ата старается напугать и пошевелить детей. )

Нардуган ана: Я вижу, вы не испугались! А вот стихи о зиме, новом годе знаете?

Дети: (Рассказывают стихи. )

Ведущий: Ребята, а давайте покажем, как мы умеем соревноваться. Мы докажем, что не боимся никаких морозов.

Эстафеты:

«Санки»

«Кто быстрее перенесет снежки?»

«Ледовые дорожки»

«Бросание снежков»

Нардуган ата: Я вижу, вы с заданиями справились. А вот в мою игру поиграйте.

Хороводная игра: «Нардуган»

(Дети встают в круг, Нардуган в середине. Поют хороводную песню. )

Нардуган анна:  Молодцы! А вот вам и наши угощения. Нам пора в путь дорогу. До свидание! Сау булыгыз!

Ведущий:

Бәйрәмнәр гөрләп торсын.

Күкләр гел аяз булсын,

Җир йөзендә бар балалар

Бәхетле, таза булсын!

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/90904-scenarij-prazdnika-nardugan