Ненан денна лерина сценарий

Классал арахьара болх

«Сийлахь Нохчийн Нана!»

1алашо:Дахар деллачу, нохчийн мотт 1амийначу,г1иллакхаш хьоьхучу Нанна хьалха массо а декхарийлахь хилар хаийтар. Хеназа бохамаш къежйинчу, къанйинчу Ненан сий дар, ларар,э шар.

Эпиграфаш. Ненан сурт.

« Доьзалан хьашташа

хеназа къежйина

Хьомсара шайн нана

йиц ма е боху цо…» /М.Мамакаев./

«…Сийлахь Нана! Хастам хьуна!

Берийн дуьхьа яьхна хьо!

Генахь хиларх,тхаьш мацделча

Хьан комаьрша куьйгаш го…» /А.Сулейманов./

Хьехархо: Марша дог1ийла шу, хьоме хьеший, дай, наной, бераш! Ненан де даздан вовшахкхетта вай кху зала чохь.

Дуьххьара вай долчу баьхкина хьеший бовзийта лаьа суна …..

Нана — цул мерза а, хаза а дош дац кху дуьненахь. Дуьнен т1ехь уггаре исбаьхьа дош ду и, дуьххьара дуьненчу даьллачу беро олу дош ду и. Массо а маттахь цхьабосса к1еда-мерза дека и дош.

Кху дуьненчохь мел долчу х1уманал а сийлахь — Доккхачу дарже лерина бу ненан мерза безам, къинхетаме дог, ховха куьйгаш, хастаме б1аьрхиш. Шен берийн аьрха амалш хьесапе ца оьцуш, уьш мелхо а хьоьстуш, цара д1а мел боккхучу когаца уьш юьхь1аьржонах, тешнабехках ларделахь бохуш, Везчу Деле доьхуш йоккху нанас ша дуьненчохь йоккху хан. Азаллехь синош кхуллуш, уггаре хьалха, нана хилла хьакъ йина, Хьава аьлла ц1е а тиллина, кхоьллина зуда Веза Хинволчу Дала. Сийлахь Пайхамарш, Элчанаш, Эвлаяаш дуьненчу баха хьакъ йина нана-зуда. И деза сийлахь дукъ д1акхоьхьуш зударий, наной бу вайна юккъехь а. Къаьсттина х1окху центран дешархойн наной. Церан суьрташ гойтуш д1адоло лаьа суна вайн таханлера цхьаьнакхетар.

Гойту «Вайн наной» слайд.

Хьехархо

Син оьздангалла йолчу йо1арех хиллачу х1усамнаноша лардина вайн кхерчан сий, кхиийна яхь йолу къонахий , Кадырова Айманис кхиийна вайн къоман президент Рамзан санна.

Мел яккхий халонаш т1ех1иттарх , шен кхаьчна деза дахаран дукъ д1ахьош го вайна и доккха доьналла долу зуда. Паччахьан х1усамнана , цул т1аьхьа паччахьан нана. Амма цу зудчун вастаца вайна ца хаало еса куралла. Аймани коьрта вайна гуш долу амат-доккха иман, оьздангалла, адамалла ю.

Иштта сий долу наной хилла вайн махкана Таймин Биболат, Адин Сурхо, Шейх-Мансур, иштта дуккха а дика к1ентий кхиийна наной.

Дешархочо д1аолу «НАНА» илли.

Хьехархо

Доьзалан корта да белахь а, оцу доьзалх жоп дала а, доьзал кхаба а, и доьзал кхион а, иза меца ца бита а, цу доьзалехь волуш волчу х1ора стагах стаг ван а, йо1ах йо1 ян а, шен доьзалан сий лардан а, яхь, сий, эхь-бехк, доьналла а х1ун ду кхето а, иза шен меттахь латто а, оцу долчу х1уманан дог нана ю.Ненан хьекъале хьаьжжина хуьлу оцу доьзалан хьекъал а , кхетам а.

Цундела , вуно деза а, сийлахь а ду доьзална нана бохург.

Дешархоша нанна лерина стихаш юьйцу.

Дешархо .

Шен сил а мерзаниг,

Малхал а хазаниг,
Х1ун хир ду дуьненчохь,

Хьол хьоме, нана ?!

Са чохь мел долчунна

Ц1ий , дог , 1аь ю нана.

Лаьтта т1ехь х1умма а дац,

Я цкъа а хир дац ,

Хьол деза лара .

Дешархо .

Цхьа башха бу ненан доьзале къинхетам ,

Цунах цкъа къурд бинарг ирс долуш ву .

Буса наб ца ярах , ца хуьлуш дера ,

Кхуьучу доьзалах хьо йоккхайора ,

Хьайн лазам доьзалах ахь лечкъабора .

Аллах1ан кхолламна яра хьо къера.

Сан самуо йоцчуьнан тидам ахь бора

Дахарехь оьшучохь со кхетайора

Кхолламо човхийна , со йоьхна хилча

Эсалчу хьехаршца цатам байбора .

Хьан елакъажаро хаздора дуьне.

Эсала хьежаро дохдора сан дахар.

Ховхачу куьйгашца човхадой лазар,

Со хьуна уллехь бен хиллий-те ирсе ?!

Мерза бу ден — ненан доьзале безам

Цунах цкъа къурд бинарг ирс долуш ву .

Дешархо.

Дахарехь безам хьайн тхуна ца кхоийна ,

Сирла хьайн г1айг1а тхох даима йина,

Халонаш , баланаш тхох ч1ог1а лачкъийна ,

Дагайовхо , могашалла хьайн тхуна а лерина ,

Хилла хьо Аллах1о векал а йина .

Яхалахь сий долу тхан хьоме Нана ,

Хьайн хаза елар денна а тхуна луш ,

Нур долу баьргаш хьайн тхоьга а хьежадеш

Ло санна к1айн долу оьзда хьайн куьйгашца ,

Бераллехь санна тхо мара а къуьйлуш !

Мехкан а сий ду хьо ,

Доьзалан ирс ду хьо

Тхан дегнийн той ду хьо

Хьомсара Нана!

Дешархо.

Сан нана , х1ун ду кху дуьненчохь хьол деза тхуна ,

Аллах1о совг1атна хьо елла тхуна ,

Ховха хьан куьйгаш,

Оьзда ахь буьйцу мотт ,

Г1иллакхах дуьзна ду кийрара жима дог,

Масаммо маьлхан дуьненахь хьо лехна ,

Дуккха ду мукъамаш хьо хасто яздина ,

Говзачу дешнаша хьан кхоллам базбина,

Амма и ницкъ болу нохчийн мотт тоьар бац,

Берриге безам хьоь д1абийца , Нана !

Дешархо.

Суьйре, аьхна суьйре,

Хаза, маьрша йог1у.

Нана, дийцахь туьйра,

Со хьо йолчу вог1у.

Стигла оьху 1ана

Эзар ц1арах тховса.

Хьаьгна ву со, нана,

Цкъа хьан марахь тхьовса.

К1адвелла со ч1ог1а,

Хьоь сатуьйсуш лела.

Хийла дог ца дог1уш,

Хьо ца гучохь вела.

Амма и хьан йовхо

Даим даг чохь къуьйлуш,

Веъна со сайн новкъа,

Ирхонашца къуьйсуш.

Эт1аш когийн айра,

Гуш сайн ирсан кхане,

Со чекхвийлла, майрра,

Хьох дуй бууш, нана.

Шир ца елла хьуна

Сан кху кхерчан уьйраш.

Нана, дийцахь суна,

Хьайн къоьжаллин туьйра.

Дешархо.

Хьан довха б1аьрхиш сан даг т1е 1ена,

1ийжадеш морцу сан кийрара дог.
Ма елха , нана, сан хьоме Нана,

Ма елха г1ийла деш суна дов.

Х1унда яц , Нана , хьо к1антана реза?
Х1унда ахь, Нана , со чехаво?
Кийрарчу сил дукха суна хьо еза,
Сан дагна уллера йовхо ю хьо.

Балано хьовзийна, со холчохь висча,
Сан ойла хьостуш синтем бу хьо.
Мацалло хьовзийна, со меца висча,
Сан кийра бузош кхача бу хьо.

Довхачу дийнахь хьогалло хьийзош,
Ша санна шийла шовда ду хьо.
Шийлачу дийнахь , шелоно хьийзош,
Сан дег1ах хьаьрчаш йовхо ю хьо.

Хьо йоцуш цхьа де-буьйса даьлча,
Балано хьовзадо кийрара дог,
Амма цхьа ц1еххьана хьо йог1уш яйча.
Самукъне ловзабо ас дуьхьала ког.

Ма мерза хета сан дагна нана
Ма дукха еза хьо кху сан дагна.
Хьо йолуш ловр бу ас муьлхха а бала,
Хьо йоцуш хала ду и суна лан.

Ма елха, нана, хьайн б1аьрхиш 1енош,
Ма елха , нана, со чехавеш.
Елало, нана, хьайн к1ентан дог делош,
Елало , нана, бала айбеш.

Дешархо .

Набарна д1атовжар доцуш,
Ахь ойла стенна йо техьа?
Сан нана хьо дагалоций,
Ас хьосту мел дог1у де.

Г1айг1ане ма 1ехьа г1ийла,
1енадеш хьайн б1аьрхиш!
Ахь лайна баланаш хийла.
Йина хьо-м хийлаза тиш.

Схьалохьа хьайгара бала,
Базбелла хьуна и сов
Хьо ирсе яхийта нана,
Хьан метта лийр яра со.

Нагахь ас вас йинехь хьайна
Ялалахь къинт1ера хьо.
Хьох хаьдда ма гойла зама,
Хьо йоцург ирс дайна го.

Х1инццалца моьттура-
Малхо латтайо лаьтта т1ехь йовхо,
Дахаран бух хилла, дог1уш,
Ненан дог хиллера догуш.!

Тхан наной! Х1ара дуьне-латта,
Паналлехь хьийзаш мел лаьтта, —

Шун декхар д1аделла цкъа а,
Вера вац, вера вац цхьа а!

Дешархочо д1алокху эшар «Хаза ду мамица».

Дуьненчу долу бер. Шен сил а дукха дезаш кхобу и нанас. Хийла наб йоцуш буьйса йоккху цо, хийла ага техкош, бераца цхьаьна наб кхетта, аганан г1аж буйнахь 1а иза.

Муьлхха а цамгар хьакхаелла берана сингаттам баьллехь, синтем бов ненан.

Кийра, беана бала сов баларна, батталуш хуьлу цуьнан. Тайп-тайпана ойланаш коьрте хьийзаш, г1айг1ане хуьлу нана ишттачохь .

Бер тоделча, дерриг дуьне шен долуш санна, екхаелла, елаелла хуьлу нана. Ма боккха бу-кх ненан шен бере болу безам! Делан лаам бу иза. Беран багах дуьххьара дош даьлча, дуьххьарлера ког цо баьккхича, багахь церг гучуяьлча, доккхачу дикане ша кхачарх тешна хуьлу иза.

Къа дац т1аккха ненан, бер доккха хилча , ненан ян ма-еззара цо терго еш ца хилча?

Х1инца оха шуна цхьадолчу бераша шайн наношна х1оттош долу сурт гойтур ду.

Дешархоша х1оттайо сценка «Дохкобовлар».

«Дохкобовлар»

-Салман,бепиг,шура эца г1охьа,-элира к1анте нанас.

-Уггар хазачу метте со кхоччушшехь олу-кх ахьа соьга цхьаъ де,-везверца вистхилира

к1ант,ша йоьшуш йолчу книгин цхьа аг1о схьа а карчош.

-Д1о ловзуш йолчу Саците алахьа,мама,-п1елг хьажийра цо йишина т1е.

Йо1е мохь туьйзира нанас:

-Сацита,бепиг,шура эца г1охьа.

-Цхьажимма ловзийтахьа со,мама!-дийхира Сацитас.

Нана х1умнаш йиттина а яьлла,берийн цхьацца т1еюхург тега чорхана хьалха хиънера.

Хаза г1ан а гина самаваьлча санна,хьалаиккхира Салман,ша ешна ваьлла книжка карара

охьа а юьллуш.

Ловзуш шен даьллачу самукъанан хазахетар юьхь т1ехь а долуш,чуеара Сацита а.

-Мама,вайна юург ца йо ахь?-са ца тохалуш, хаттар дира йо1а.Салманан б1аьргаш чохь изза

хаттар дара.

-Ой,- тамаш баран сурт х1оттийра нанас,ша хьийзош йолчу чорхан болар кхин а сих а деш.-

Уггаре сан йиш йоцчу хенахь ма олу аша соьга,шаьш меца ду?

Шаьшшиъ бехке дуйла хиира цу шинна.Иза къинт1ера муха йоккхур яра техьа бохуш йолу

ойла яра эхьо охьадахийтинчу кортошкахь хьийзаш.

Ц1еххьана д1алилхинчу бераша схьаийцира стоьлан йисттехь йолу к1айн сирдиллина

кхабий,цунна уллохь 1уьллу ахчий,т1оьрмиггий.

Хьехархо.

Делан Элчас-Делера салам маршалла хуьлда цунна-шозза хьахийна нана, ненаца дика хила олуш хьехар деш, кхозлаг1а деца а, ненаца а дика хила аьлла. Цо иштта аьлла: «Ялсамане ненан когаш к1елахь ю». Оцу хьадисаша гойту, доьзалхочун мел ч1ог1а хила беза ненаца болу лерам.

Абдулаев Асланан. «Хьехам» хозуьйту.

Хьехархо:

Нана дуьненчохь йолчу хенахь вайна ца хаьа цуьнан мах. И д1аяьлча, шен догъэца нана йоцуш ша висча, хаьа стагана цуьнан хьал, т1аккха самаволу ишттаниг, т1аьхьа делахь а.

Гойту И. Хабаевн «Нана» видео.

Видео «Вигахьа, нана, со».

Х1инца дош берашка лур ду вай. Бераш наной декъалбан лууш ду.

Гойту видео-роликаш.

Чаккхе. А. Димаевн «Гой шуна, доттаг1ий» илли дека.

Хьехархо.

Вайн таханлера цхьаьнакхетар чекхдала гергадахана. Суна т1аьххьара ала луур дара, тхан хьоме наной, оха шу ц1енчу даггара декъалдо кху дезчу денца.

Дуьненахь шайн доьзалан вон а ца гуш, ирсе, беркате дехийла шу!

Бераш, шуьга ала дара сан х1ума, шайн наноша аьлларг делаш, терго елаш шайн нанойн. Шайн наной х1ора дийнахь хьасталаш, хазчу хабарца церан догэцалаш.

Школехь дика дешалаш.

Иштта суна баркалла ала луур дара вай долчу хьошалг1а баьхкинчу хьешашна. Дела реза хуьлда шуна тхо долчу дахкарна. Дахарехь ирс, аьтту, могашалла, балха т1ехь кхиамашт а хуьлийла шун!

Источник

Мероприятие ко Дню Матери «Женщина, чье имя Мать»

Цель:
— вовлечь школьниковв мысленную и познавательную активность в подготовке и проведении праздника;
— помочь увидеть роль матери в жизни каждого человека;
— формировать познавательный интерес к культурному наследию, к изучению поэзии;
— развивать умение подбирать нужный материал, четко формулировать и излагать свои мысли;
— развивать творческие способности;
— привитие чувства любви, почитания матери, женщины;

Оборудование:
Технические средства обучения (презентация), видеозаписи, фото материалы.
Оформление сцены: на вырезанных из ватмана кленовые листьях высказывания о женщине-матери.
Центральная часть сцены: образ матери с ребенком (бумагопластика, цветы, шары).
Ход мероприятия.

Звучит песня В. Толкуновой «Поговори со мною мама».

Ведущая. Самое прекрасное слово на земле – мама. Оно звучит одинаково на всех языках мира.

Ведущий 1. Многие поэты и писатели обрались в своем творчестве к этой теме. Одни – трогательно печалились об утраченном счастье общения с матерью, другие – с юмором вспоминая детские проделки. Но все же эти произведения отличает общее настроение: мама – это основа всей жизни, начало понимания любви, гармонии и красоты.

Ведущий2 Нана! Ма мерза ду-кх и дош. Нана, ма хаьа-кх хьуна сан дагара. Ма хьоьху хьуна даго сан ойла г1айг1ане, г1ийла хилча, г1елъелла, сарралац уьдуш лелла чуйирзича, лазаро б1арзйина, са малделла йисича, са хьийзаш, сагатделла хьаьвзича. Дерриге а хаьа хьуна. Ма-дарра даго хьоьху хьуна соьгара хьал-де. Долчунна т1аьхьа кхуьу, доллучух кхета. Тхоьга, хьайн берашка ладуг1уш, синтеме дац хьан экаме са. Массеран а г1айг1а хуьлу хьуна, массарех а дог лозу хьан, сан хьомсара Нана.

Ведущая. Наш рассказ о вас милые мамы.

1 чтец.

Нохчийн Нана, сийлахь ю хьо,

Кху дуьненахь марзо ю хьо,

Хьан безамо дохдо дуьне,

Хьан куьйгаша хаздо дуьне.

Хьан б1аьрсица – седан серло,

Хьан амалца – маьлхан серло,

Хьан къинхетам – деган йовхо,

Хьан хьекъало – махкахь барт бо.

Г1иллакх, г1уллакх ахь 1амадо,

Оьздангалла хьан къилба ду.

Хьо леринарг декъал ма ву,

Хьо тхан нохчийн Нана ма ю.

Хийла бала ахьа лайна,

Хийла хало эша йина,

Ахь вайн халкъан ц1е ларйина,

Сийлахь ю хьо даиманна.

Хьуна иллеш дохур ма ду,

Хьуна эшарш лоькхур ма ю.

Декъалйе хьо Везчу Дала,

Нохчийн Нана, сийлахь Нана.

2 чтец.

С. Островой
Женщина с ребенком на руках.
Есть в природе знак святой и вещий,
Ярко обозначенный в веках:
Самая прекрасная из женщин —
Женщина с ребенком на руках.
От любой напасти заклиная
(Ей – то уж добра не занимать),
Нет, не Богоматерь, а земная,
Гордая, возвышенная мать.
Свет любви издревле ее завещан,
И с тех пор живет она в веках,
Самая прекрасная из женщин,
Женщина с ребенком на руках.
Все на свете мерится следами,
Сколько б ты не вышагал путей,
Яблоня украшена плодами,
Женщина – судьбой своих детей.
Пусть ей вечно солнце рукоплещет!
Так она и будет жить в веках –
Самая прекрасная из женщин,
Женщина с ребенком на руках!

Ведущий1 По статистике каждую секунду в России рождается три человека. С первого дня ребенок нуждается в заботе матери, а для матери ребенок становится смыслом жизни.

Ведущий2

Нана!

Дуьнент1ехь уггаре а исбаьхьа дош ду и, дуьххьара дуьненчу даьллачу беро олуш долу дош а и ду. Массо а маттахь цхьабосса к1еда-мерза дека и дош.

Ненан куьйгаш уггаре къинхетаме а, ховха а ду.Тешаме а, сема а ду ненан дог.Цуьнан цкъа а ца бов безам, иза цхьанна а х1умана бендоцуш ца хьоьжу. Хьан масса а шо делахь а пхиъ а шовзткъе пхиъ,хьуна гуттар а езар ю нана,цуьнан б1аьра хьажар.Хьан нене болу безам сов мел бу,хьан дахар синкъераме а сирла а ду.

2 чтец.

Набарна д1атовжар доцуш,

Ахь ойла стенна йо техь?

Сан нана, хьо дагалоций,

Ас хьосту мел дог1у де.

Г1айг1ане ма 1ехьа г1ийла,

1енадеш хьайн б1аьрхиш!

Ахь лайна баланаш хийла,

Йина хьо-м хеназа тиш.

Схьалаха хьайгара бала,

Базбелла хьуна и сов

Хьо ирсе яхийта нана,

Хьан метта лийр яра со.

Нагахь ас вас йинехь хьайна,

Ялалахь къинтера хьо.

Хьох хаьдда ма гойла зама,

Хьо йоцург ирс дайна го.

2 чтец.
Д. Яндиев Мама.

Сердце маленькое упрямо
Бьется, бьется, глаза горят.
Слово первое, слово «мама»
Губы нежные говорят.
Ведь у белых, у чернокожих
В первом слове – одна любовь.
И недаром оно похоже
На любой из земных языков.
Неужели настанет время,
Сын забудет как слово звенит,
И тягчайшее из преступлений
Против детства, людей, растений
Сердце матери оледенит?
Не дадим ему волчьей рысью
Пробегать меж людей во мгле!
Должен быть самым ясным, чистым
Материнский взгляд на земле!

Выходит 1-я девушка

1-я девушка. Мать – чудо мира. Своей бесконечной готовностью у самопожертвованию она дарит ребенку чувство нежности и защищенности своим голосом.

1-я девушка

Нохчийн къоман философехь доьзал дийнна цхьа дуьне ду. Оцу дуьненан да стигал ю, латта-нана. Нохчийн къоман хьекъалахь доьзал г1ишлошца а бусту. Оцу г1ишлонан да-тхов,ткъа ц1енкъа-нана. Нана ц1енкъаца юстар,цо шен доьзалан массо а г1айг1а шен дагчохь худ бохург хилла.

Звучит колыбельная песня. (девушка остается на сцене, из кулис обеих сторон выходят остальные девушки)

Звучит песня « ».

2-я девушка. Мы любим своих мам, молодых и пожилых. Все они для нас самые лучшие, добрые, умные, красивые.

3-я девушка

Нана! Дог хьосту ахь, ойла ч1аг1йо, малхан з1аьнарш санна дуьне серладоккху. Нана, Нана! Сан деган йовхо, дуьненан марзо ю хьо.

4 –я девушка. Мать все стерпит, все простит. Вот только б не было войны, об этом заклинает каждая мать, потому что война рождает ненависть и страх.

5 –я девушка

4-я девушка. У мам наших мальчиков особая миссия и особое звание: они матери будущих защитников Родины. И мы хотим им пожелать, чтобы в их судьбы и судьбы их сыновей никогда не вошло страшное слово «война». ( Девушки уходят, музыка заканчивается).

Звучит песня в исполнении С. Ротару «Баллада о матери».

3-й чтец.
Я сына родила не для войны!
Не для войны букварь ему давала,
Тревожилась, гордилась, токовала,
Пожизненно влюбленная, как мать.
Готовая и штопать, и мечтать,
И ждать скупых, нерасторопных писем
С какой – нибудь окраины страны.
Я сына родила не для войны!
Еще вчерашний звонкий голосок,
а нынче — жизнерадостный басок
Мне веру в жизнь и счастье утверждает.
А где – то в мире солнечном блуждает
Угроза смерти, голода и тьмы.

Гремят раскаты орудий, выходит девушка в белом платке, бросает его в центр сцены.

Девушка в белом платке. Говорит: « Самое страшное и трагичное для матери потерять своего ребенка. Наверное, поэтому матери всего мира ненавидят войны, ведь они уносят жизни их сыновей» (и берет платок).

Звучит песня « ».

Девушка в белом платке выходит в середину сцены и говорит: « У чеченцев существует поверье: когда между воинами женщина бросает белый платок – битва прекращается (уходит, выходит 1-я девушка)

1-я девушка. Осенью 1993 года – грузинская женщина – режиссер обратилась к женщинам Грузии с призывом прекратить войну между народами Закавказья. Ее поддержали тысячи женщин – матерей ( на слово «поддержали» выходит 2-я девушка, остаются на сцене).

2-я девушка. Был создан «Союз белого платка». Эшелон в составе из 200 женщин отправился в горячие точки Азербайджана, Армении, Карабаха, Грузии, Чечни, во всех населенных пунктах их ждали, встречали со слезами на глазах и присоединялись к ним (выходят все девушки 3).

Юноша. Солдаты бросали оружие, на время останавливалось кровопролитие. В 1993 году был провозглашен День Матери – День белого платка (девушки в центре снимают белые шарфы и взмахом одной руки поднимают их над собой).

История праздника ( на сцене остаются и рассказывают две девушки).

3-я девушка. Традиция празднования Дня матери берет начало еще в женских мистериях древнего Рима, предназначенных для почитания Великой Матери – богини, матери всех богов. Также известно, что в Англии 15 века отмечалось так называемое «Материнское Воскресенье» — четвертое воскресенье Великого поста, посвященное чествованию матерей по всей стране.

4-я девушка. В США День матери отметили впервые в 1872 году по инициативе Джулии Уард Хоу, но по смыслу, это был скорее День Мира. Собственно День Матери отмечается в США с 1907 года., ежегодно во второе воскресенье мая, а в 1914 г. Президент Вудро Вильсон сделал праздник официальным.

3-я девушка. День матери отмечается в Австрии, как и во многих других странах, каждое второе воскресенье мая. Традиции празднования этого дня похожи на традиции 8 Марта в России. Обычно дети на этот праздник преподносят небольшие букетики весенних цветов. В коле и на специальных занятиях детям помогают учить стихи и мастерить подарки. Этому празднику посвящаются многочисленные развлекательные мероприятия, кондитеры выпекают специальные торты, а в меню ресторанов появляются специальные кушанья.

Есть у австрийцев и День отца – он обычно празднуется в день католического Вознесенья.

(Во время рассказа в презентации 1 кадр. «Колизей», 2 кадр флаг США, 3 кадр флаг Австрии, 4 кадр флаг Германии, 5 кадр флаг России.

4-я девушка. Впервые День матери в Германии был отмечен в 1923 году, как национальный праздник отмечается с 1933г.

3-я девушка. Матерям дарят в этот день цветы, маленькие сувениры, приятные мелочи, неожиданные сюрпризы и горячие поцелуи. Хотя главный подарок – это внимание. Взрослые дети посещают дом родителей и тем самым говорят им: «Мы вас не забыли и за все будем Вам благодарны!» (выходят ведущий и ведущая).

Ведущая. В России выделять День матери стали сравнительно недавно. Хотя, по сути, это – праздник вечности: из поколения в поколение для каждого мама – главный человек. Становясь матерью, женщина открывает в себе лучшие качества: доброту, заботливость, любовь. В России этот праздник отмечают с 1998 года, в последнее воскресенье ноября.

Ведущий. Многие ли из нас в этот день говорят теплые слова своим мамам? Мы помним о них, когда нам становится плохо, мы вспоминаем когда у них день рождения, а в остальные дни? До недавних пор этот день – День матери проходил у нас незаметно, да и в календаре он появился не так давно. День матери это праздник, который стал традицией в нашей стране и в нашем колледже.

Ведущая. Так легко ли быть матерью? Нет. Это самый тяжелый труд. Ведь мама отвечает не только за физическое состояние своего ребенка, но и за его душу. И сколько бы не было тебе лет, тебе всегда нужна мать, ее ласка, ее взгляд, и чем больше твоя любовь к матери, тем радостнее и светлее жизнь.

Свой музыкальный подарок дарит …… (песня)

4- й чтец. (на экране картинка «ладошка ребенка на ладони матери»)

А. Барто
«Мама»
Было утро в тихом доме,
Я писала на ладони
Имя мамино,
Не в тетрадке, на листке,
Не на стенке каменной,
Я писала на руке
Имя мамино.
Было утром тихо в доме,
Стало шумно среди дня
-Что ты спрятала в ладони?
Стали спрашивать меня.
Я ладонь разжала:
Счастье я держала.

(картинка- ладонь мамы и ладонь малыша).

Ведущий1. Счастье матери это счастье ее детей. Дети – цветы жизни, они как радуга, как лучи солнца, как нежное дуновение ветерка.

Ведущий.2 Беран багах дуьххьара дош даьлча, дуьххьарлера ког цо баьккхича, багахь церг гучуяьлча, доккхачу дикане ша кхачарх тешна хуьлу иза.Къа дац т1аккха ненан, бер доккха хилча , ненан ян ма-еззара цо терго еш ца хилча?

Ведущая 1. Дети для матери – самое дорогое на земле. Любовь матери к детям безгранична, бескорыстна, полна самоотверженности. Мама всегда помнит о своем ребенке, где бы он не находился.

(звучит песня.)

Ведущий 2. Вот только мы – их дети – не всегда это понимаем и не всегда должным образом благодарим за сделанное ими для нас.

Ведущий 2 Нана дуьненчохь йолчу хенахь вайна ца хаьа цуьнан мах. И д1аяьлча, шен догъэца нана йоцуш ша висча, хаьа стагана цуьнан хьал, т1аккха самаволу ишттаниг, т1аьхьа делахь а.

Видео Хабаев Исмаил «Нана»

Презентация «Сына мать качала»

Сына мать качала

Сына мать качала…баюшки — баю,
Вырастешь сыночек…помни мать свою.
Ночь уже проходит и встает заря,
Мать качала сына…думала — не зря.
Все плохие мысли от себя гнала,
И с какою гордостью в первый класс вела.
Годы пролетели -вниз с горы, рекой,
В жизни у мальчишки — первый выпускной.
Далее учеба в городе большом,
А потом сыночек в армию ушел.
Мать переживала…ночи не спала,
Каждую копейку сыну берегла.
Господа просила…все слова, как стон,
О здоровье сына у святых икон.
Свадьба отшумела…»Дым стоял столбом»
И сынок покинул старый отчий дом.
Жизнь его кружила в карусели дней,
Не звонит…не пишет матери своей,
А она все плачет сидя у окна,
Серенькая кошка…да она — одна.
И душа рыдает, и под сердцем жжет,
Что же сын не едет…внуков не везет?
Все у сына в общем в жизни хорошо,
Жизнь свою устроил, сам себя нашел.
Для семьи трудился не жалея сил
…А о ней не вспомнил…а о ней забыл.
И никак до сына это не дойдет,
Что молитвой мамы , он вот так живет.
Плачет сын у гроба…»Мамочка , прости»
Ношу эту тяжкую до конца нести.
Помнить о родителях — жизненный закон,
Он об этом вспомнил после похорон.
На глаза попались в тайном уголке
Сбереженья мамы в носовом платке.
Рядышком записка…»Я тебя ждала,
Здесь насобирала, что , сынок, смогла»
Плакал над деньгами, сам себя кляня:
Он такие деньги делал за полдня.
И душа рыдает …и прощенья нет,
Мать их собирала целых десять лет…

Ведущая. Какими бы взрослыми ни вырастали дети, для мам они всегда останутся детьми. Детям, разлетевшимся из родительского гнезда, порой некогда позвонить, приехать. И болит материнское сердце.

6-й чтец. ( во время стихотворения на экране фотографии писем).

С. Викулов «Пишите письма матерям»

Поют гитар походных струны,
в тайге, в горах, среди морей…
О сколько вас сегодня, юных,
живет вдали от матерей!
Вы вечно, юные, в дороге –
то там объявитесь, то тут…
А ваши матери в тревоге
вестей от вас все ждут и ждут.
Они считают дни, недели,
слова роняя невпопад…
Коль рано матери седеют –
не только возраст виноват.
И потому, служа солдатом
или скитаясь по морям,
почаще все-таки, ребята,
пишите письма матерям!.

Сценка:
«Алло, мама!»

Мама, алло! Ну здравствуй, родная!
Как ты? Да, я –то нормально, спасибо.
Нет, не поздравил. Да че-то, не знаю…
Нет, не заеду. Когда? Будет видно.
Мама, алло! Как там брат? Не болеет?
Вы получили мои бандероли?
Кран протекает? А брат – не сумеет?
Что он- мальчишка? Пять лет ему, что – ли?
Мама, алло! Как вы там, все в порядке?
Да, ты писала. Отслужит, вернется.
Школьные перебирала тетрадки?
Там где без «л» написал я про солнце?
Мама, алло! Ну, не плачь… в выходные.
Может попозже. Нет времени, мама.
Да, одеваюсь тепло… С шерстяными!
Кушаю тоже.
Ну, мама…ну, мама!…
Мама, алло! Что такое случилось?
Меду покушай, лимончики с чаем.
Нет, не смогу.
В Новый год или после…
Дел очень много. Я тоже скучаю.
О, брат! здорово! Я скоро приеду.
Как там мамуля?…
…еду, брат. еду!

Ведущий. Мама, мамочка! Сколько тепла таит это магическое слово, которое называет человека самого близкого, дорогого, единственного. Материнская любовь греет нам до старости. Мама учит нас быть мудрыми, она переносит все наши беды вместе с нами, она нам дает жизнь.

Ведущая. Потому она порой бывает строгой, взыскательной, ведь она понимает свою ответственность за сына или дочь, желает им добра, счастья. Мать – первый учитель и друг ребенка, причем самый близкий и верный. Не всегда мы ценим труд матери, воздаем ей должное, выражаем свои любовь и благодарность. А ведь ничто так не согревает душу, как добрые, ласковые слова дочери или сына.

7-й чтец. (на экране картинка «роза с надписью»).

Я гимны матери пою
За то, что жизнь ее как подвиг,
Что сотворила жизнь мою
И злобы никогда не помнит.
Я гимны матери пою
За бесконечное терпенье,
За смелость в жизненном бою,
За сладкие любви мгновенья.
Я гимны матери пою:
На свете нет ее прекрасней.
Она несет нам в жизни счастье,
И звезды честь ей отдают.
Я гимны матери пою
За то, что нас она лелеет,
Как солнце, светит нам и греет,
И где она, там как в раю.
И повторять не устаю:
Превыше доброта и верность,
Я гимны матери пою!
(Гитара)

Ведущий. Мы гордимся нашими мамами, радуемся их профессиональным достижениям. Но гораздо больше — тому, что они вкусно готовят, создают уют в доме, согревают всех своими заботами и любовью. Ведь самое главное в жизни каждого человека – это его семья, которая дает ему опору на всю жизнь, а главная в семье, конечно, мама.

Давайте не будем ограничиваться поздравлениями в этот день, а просто постараемся ежедневно делать жизнь наших мам немного легче и праздничнее.

8-й чтец. (картинки «мамы с детьми»).

«Не обижайте матерей»
Не обижайте матерей,
На матерей не обижайтесь.
Перед разлукой у дверей
Нежнее с ними попрощайтесь.
И уходить за поворот
Вы не спешите,не спешите
И ей, стоящей у ворот,
Как можно дольше помашите.
Вздыхают матери в тиши,
В тиши ночей, в тиши тревожной.
Для них мы вечно малыши,
И с этим спорить невозможно.
Так будьте чуточку добрей,
Опекой их не раздражайтесь,
Не обижайте матерей,
На матерей не обижайтесь.
Они страдают от разлук,
И нам в дороге беспредельной
Без материнских добрых рук –
Как малышам без колыбельной.
Пишите письма им скорей
И слов высоких не стесняйтесь,
Не обижайте матерей,
На матерей не обижайтесь.

Выходят ведущий и ведущая и 2 девушки.

Ведущая. Цените своих матерей, дарите им минуты радости, будьте и всегда помните, что мы все передними в неоплатном долгу.

Ведущая.

Дуьненахь шайн доьзалан вон а ца гуш, ирсе, беркате дехийла шу!

Школехь дика дешалаш.

4-я девушка.
Пусть в сете дней потухнут все печали,
Пусть сбудутся все материнские мечты.

5-я девушка.
Желаем, чтоб всегда вы освещали
Дорогу жизни светом доброты.

Ведущая.
Целуйте руки матерям,
Менявшим в детстве вам пеленки,
Не спавшим часто по ночам,
На плач ваш поднимаясь громкий.
Целуйте руки матерям,
Вам помогавшим в мир шагнуть,
Не забывая к их сердцам,
Тихонько с нежностью прильнуть.

Ведущий.
Целуйте руки матерям,
Начав дорогу в мир познанья,
И в утешенье к их слезам,

Воскликнув: «Мама, до свиданья!»
Целуйте руки матерям,
Своей любовью вас хранящим,
И, в Бога веруя

За вас молиться приходящим.
Целуйте руки матерям!

Выходят 1,2,3 девушки

2-я девушка.
Поклон вам, мамы дорогие,
За ваш нелегкий, нужный труд.

3-я девушка.
За всех детей, что вы взрастили
И тех, что скоро подрастут.

1-я девушка.
За вашу ласку и вниманье,
За искренность и простоту.

5-я девушка.
За мужество и пониманье,
За чуткость, нежность, доброту.

Ведущая.
Мамы, какие бы мы вам стихи сегодня не читали, какие бы благодарности ни произносили, все равно нет таких слов, чтоб выразить сполна, что значит мама и что для нас она.

Выходят из кулис еще два участника.

Слово «мама» все говорят вместе.

Ведущий.
Кланяемся вам, мамы, за ваш великий материнский подвиг!
Выходят из кулис еще два участника

Ведущая.
Низко кланяемся тебе, женщина, чье имя – Мама!
Выходят из кулис еще два участника

Ведущий.
Живите долго, дорогие мамы! (выходят все остальные участники).
Все вместе: Будьте счастливы!

Чтецы (10 учеников читают по 1 строке).

Мама! В этом слове солнца свет!

Мама! Лучше слова в мире нет.

Мама! Кто роднее, чем она?

Мама! У неё в глазах весна!

Мама! На земле добрее всех.

Мама! Дарит сказки, дарит смех.

Мама! Из-за нас порой грустит,

Мама! Пожалеет и простит!

Мама! В этом слове солнца свет!

Мама! Лучше в мире слова нет!

Расул Гамзатов “Берегите матерей”.

Как бы ни манил вас бег событий, Как ни влек бы в свой водоворот, Пуще глаза маму берегите От обид, от тягот от забот.

Боль за сыновей сильнее мела Выбелила косы добела Если даже сердце зачерствело Дайте маме капельку тепла!

Если стали сердцем вы суровы, Будьте дети, ласковее с ней. Берегите мать от злого слова Знайте, дети ранят всех больней!

Если ваши матери устали, Добрый отдых вы им дать должны… Берегите их от чёрных шалей! Берегите женщин от войны!

Мать уйдёт, в душе оставит рану. Мать уйдёт, и боли не унять… Заклинаю: берегите маму! Дети мира, берегите мать!

Не обижайте матерей…

Не обижайте матерей, На матерей не обижайтесь. Перед разлукой у дверей Нежнее с ними попрощайтесь. И уходить за поворот Вы не спешите, не спешите, И ей, стоящей у ворот, Как можно дольше помашите. Вздыхают матери в тиши, В тиши ночей, в тиши тревожной. Для них мы вечно малыши, И с этим спорить невозможно. Так будьте чуточку добрей, Опекой их не раздражайтесь, Не обижайте матерей. На матерей не обижайтесь. Они страдают от разлук, И нам в дороге беспредельной Без материнских добрых рук — Как малышам без колыбельной. Пишите письма им скорей И слов высоких не стесняйтесь, Не обижайте матерей, На матерей не обижайтесь.

Источник

План-сценарий мероприятия «Нохчийн мотт –
сан дозалла», приуроченного ко Дню Чеченского языка

для обучающихся ГСВУ МВД России

Дата
и время проведения: 25.04.2021 г. в 15.30

1алашо: вайн
мотт угаре а исбаьхьчу, хазачу меттанех цхьаъ хилар довзийтар; вайн а, кхечу
къаьмнийн а яздархоша а, 1илманчаша а нохчийн меттан хадийна лакхара мах
бовзийтар; дешархойн дегнаш чу шайн ненан матте бовха безам кхоллар.

Цхьанакхетар
д1адахьаран кеп:

Видеоролик «Нохчийн маттах дош. Хабаев
Исмаил»

Дауд:

Аганан иллица со вижош, Нана,
Вайн матте сан марзо кхиийра ахь
Т1аьххьарчу т1аьхьено хестабеш кхана
хьомсара нохчийн мотт, хьо бахалахь

Раджаб:

Салам-маршалла ду шуьга лераме хьеший, хьехархой,
хьомсара накъостий!

Таханалера вайн цхьанакхетар а нохчийн маттана лерина
ду. Кхузахь вай юха а довзуьйтур ду, нохчийн мотт хаза а, оьзда а, хьалдолуш а
хилар.

Иштта довзуьйтур ду,
вешан мотт вайна безар, даима цуьнан сий дарца вай даха дезаш хилар а.

Дауд:

25- г1а апрель, вайна ма-хаъара, нохчийн меттан деза
де лерина ду. Иза билгалдаькхна вайн Президента Кадыров
Р.А. даьккхина долу 2007-чу шеран №207 Указца.

Нохчийн Республикан Конституцин 10-г1а статья т1аьхь а
яздина ду:

«Нохчийн Республикин пачхьалкхан меттанаш лору нохчийн
а, оьрсийн а меттанаш…»

Раджаб:

Вай долчу
хьошалг1ахь ву……. нохчийн
яздархо, поэт, публицист, историк Нунуев Сайд-Хьамзат Махмудович

Вай х1инца вайн хьеше
дош лур ду………….. хьоьга дош ло

Дауд:

Х1ун
хир ду ненал сийлахь а, деза а. Нанас оьздачу маттахь кхетош – кхиош, набарна
дийшош, хазачу мукъамехь илли олуш, дагчу бижийна вайна х1ара ненан мотт.

Ткъа вай нохчий ду. Дуьне къоьлличахьана оьздангаллийца, майраллийца,
комаьршаллийца, яхьца г1арадаьллачу къоман адамаш ду вай. Нохчийн нанас нохчийн
маттахь г1иллакх-оьздангалла а хьоьхуш, схьадог1у вай таханлерачу дийне. Мотт —
къоман культуран бух бу. Мотт д1абаьлча, къам а д1адолу.

Раджаб:

Вайн ненан мотт
вайна Дала белла бу, цу маттахь къамелаш дина ширчу заманахь дуьйна
баьхначу вайн дайша, хьехамаш бина эвлаяаша, и бийцина Таймин Биболата,
Эвтархойн Ахьмада, Адин Сурхос, Харчойн Зеламхас, Шерипов Асланбека, Нурадилов
Ханпашас, Кадыров Ахьмад-Хьаьжас….

Дауд:

Цу маттахь исбаьхьаллин хазна
кхоьллина вайна Бадуев Саь1ида, Мамакаев Мохьмада, Сулейманов Ахьмада,
Гадаев Мухьмад-Селахьа, Мамакаев 1арбис, Дикаев Мохьмада, Хамидов Абдулхьамида,
Арсанукаев Шайхис, Рашидов Шаида, Ахмадов Мусас, Кибиев Мусбека, Хатуев
1абдулхьамида…

Раджаб:

Дуккха а ю нохчийн
литературехь ненан маттах лаьцна язйина байташ. Царах цхьаъ ю шен ненан матте
а, Даймахке а болу ц1ена безам бовзуьтуш, Айдамиров Абузара язйина йолу «Ненан
мотт» ц1е йолу стихотворени.

Иза д1айоьшар ю вайн
дешархоша___________

НЕНАН МОТТ

Со вина Кавказан ломахь,
Къоьжачу баххьашна юккъехь.
Аьрзонийн баннашна лулахь,
Нанас со кхиийна берахь.

Цигахь
со набарна товжош,
Цо олу аганан илли,
Декара, дог хьоьстуш, довха,
Сан нохчийн маттара илли.

Сарахь
цо туьйранаш дуьйцуш,
Со цунах хьерчара кхоьруш,
Я халкъан илли цо олуш,
Д1атуьйра набаро хьоьстуш.

Шаьш
хьегна баланаш балхош,
Вайн халкъан турпалхой хестош,
Дайн-дайша даьхна и иллеш,
Декара дог 1ийжош, доруш.

Цу
иллийн дешнашца гора
Даймехкан исбаьхьа сурташ,
Маршоне, даймахке безам,
Вайн дайша къийсамехь гайтар

Ненан
мотт, хьуна т1е тийжаш.
Хьоьца шен баланаш балхош,
Хьоьца шайн дог-ойла г1иттош,
Ловш 1ийна уьш и буьрса денош.

Хьоьца
ду суна мел дезнарг,
Вина мохк, нанас сан хьестар.
Хьоьца ду сан велар, велхар,
Дахаре сан болу безам.

Бекалахь,
ненан мотт, тахна,
Дуьнене машаре кхойкхуш,
Лаьтта т1ехь Къинхьегам, Нийсо,
Вошалла, Ирс, Машар кхайкхош.

А.
Айдамиров

Дауд:

Нохчийн мотт хаза а,
хьалдолуш а хилар ч1аг1дина оьрсийн яздархоша а, 1илманчаша а. XIX-чу
б1ешарахь ваьхначу Кавказан этнографа, воккхачу 1илманчас Петр Карлович Услара
иштта аьлла вайн маттах лаьцна:

«…Нохчийн мотт ч1ог1а
къен хетар даржош берш, цунах цхьана а кепара кхетам боцу нах бу. Мелхо а, и
мотт, шен г1оьнца адаман ойланан уггаре а к1оргара аг1онаш а йийцалур йолуш,
ч1ог1а хьалдолуш бу».

Раджаб:

Ткъа вайна массарна а вевзаш
а волчу оьрсийн яздархочо Лев Николаевич Толстойс х1ара дешнаш аьлла вайн
маттах лаьцна: «Нохчийн мотт угаре хазачу а, хьалдолчу а меттанех цхьаъ бу,
нагахь кхоччуш дика иза хууш хьо велахь».

Дауд:

Аьрзунаш ламанийн кортошкахь еха,

Мел лекха ду церан сий!

Деригге дуьне ду яхьйолчун меха:

Вайн лаьмнийн г1иллакх ду и.

Велало-векхало мел хала хиларх,

Даима 1алашде ахь,

Лам т1ера ло санна, дайн ц1ена г1иллакх,

Кхерчара ц1е санна, яхь.

«Аьрзунан
илли» 1абдулхьамид Хатуев.

Раджаб:

Адамаш
кхетош-кхиорехь а онда г1ирс бу мотт. Ненан матто 1ама до вайна нохчийн оьзда
г1иллакхаш, ламасташ.

Диканехь
я вонехь

Дош
ала дезча,

К1оргера
ян воьлча

Хиламийн
чот,

Эхь,
иман я г1иллакх,

Доьналла
эшча,

Собар
лург хиллера

Сан
ненан мотт

Ткъа х1инца Нохчийн г1иллакхех, собарах лаьцна сценка гойтур ю вайн дешархоша

Сценка

Дауд:

Буьйцуш мотт боцуш халкъ
хуьлийла дац, цундела вай хаддаза ларбан беза, дола дан деза х1аллак ца
хуьлуьйтуш, 1алашбеш схьабеанчу вешан меттан. Мотт д1абаьлча халкъан тезет,
ловзар-синкъерам, дика-вон д1адолу. Ткъа уьш д1адевлачу халкъах халкъ ала йиш
яц. Вайн халкъах вайна кхане а йолуш халкъ хила лаахь, угара хьалха нохчийн
мотт, олуш ма-хиллара, баьрче баккха беза вай.

Нохчийн мотт, хьалдолуш а, бийца атта а бу. Шен
ненан мотт доггах безаш воцчунна, Даймохк а безар бац.

Раджаб:

Ненан маттал хаза а,
сийлахь а х1ума дан а дац, хила йиш а яц. Мел нуьцкъала, массо а аг1ор бийца
таро йолуш бу вайн нохчийн мотт:

Хьешашка – оьзда,

Доттаг1чуьнга – мерза,

Мостаг1чуьнга – буьрса,

Захалонна – хаза,

Масла1атана – к1еда,

Берашка – эсала.

Амма кхетам к1езиг болчу адамийн ницкъ ца кхочу
цуьнан мах хадо. Цара 1амо а, бийца а хала хиларна т1етоьтту шайн ледарло.

Дауд:

Вайн цхьаьнакхетар д1адерзош
ладог1а луар дар цу тайпачу нахана йог1уш йолчу Ш. Арсанукаевн «Ненан мотт»
стихотворенига.

Ненан Мотт

Доьзалехь
бийцар а дастама хеташ,
Хьо винчу ненан мотт д1атесна ахь.
«Сов къен бу дешнашна, бац атта кхеташ!» —
Бохуш, и сийсазбан ца хета иэхь.

Ладог1ал
цкъа соьга, «хьекъале корта»,
Ладог1ал, яккхий д1а лергара потт:
Йист йоцу х1орд санна, бу хьуна шорта
Ша хууш волчунна вайн нохчийн мотт.

Г1иллакхе,
оьзда бу доттаг1че буьйцуш,
Мостаг1че вистхуьлуш — ду ира герз,
Хьомечу езаре безам ахь буьйцуш,
Бека и, шех хуьлий хьан деган мерз!

Мерза
бу моз санна ша безачунна
Ламанан шовданал ц1ена бу и.
Лермонтовс, Толстойс а ладег1на цуьнга
Услара даггара хестина и.

Б1ешераш
хийла д1а ихна, и бекаш,
Хьацарлахь, къийсамехь кхиъна и бу,
Кхоьллинчу халкъана сов хьанал бецаш
Даима ша хилла нохчийн мотт бу.

Вайн
х1алкъан ойланаш, дахар а г1ийла
Далхадеш, къийсамна г1иттийна цо.
Нохчийн майралла, оьзда хийла
Зевнечу иллешкахь йекийна цо!

Сийлахьчу
Октябро шуьйра некъ белла,
Тахна вай ирсехьа г1улч туьйсуш ду.
Кавказан лаьмнашкахь эшаре баьлла,
Вайн дегнаш г1иттадеш нохчийн мотт бу.

Кхидолчу
къаьмнашна шайнаш а санна,
Нохчашна шайн мотт а сов хьоме бу.
Нагахь хьо ца ваг1ахь хьайн х1алкъцанна,
Хаалахь, декъазниг,- хьо цхьалха вуй!

Ш. Арсанукаев

Раджаб:

Дала ненан мотт беза, цуьнан сий дан, иза
к1оргера бовза, г1иллакхе, оьзда и бийца а ницкъ лойла вайна! Цу т1ехь
чекхдолу вайн цхьанакхетар. Ладог1арна баркалла. 1одика йойла шун, марша 1ойла!

Источник

29.11.2019

Нохчийн меттан лерина мероприяти

Мероприятие начинается с просмотра видеоролика посвящённого Дню чеченского языка (учитель в национальном костюме)
Видеоролик № 1
— Хьоме бераш, лераме хьеший, хьомсара накъостий, тахана вай д1ахьур ду, Нохчийн меттан дезчу денна лерина долу вовшахкхетар. Вайн Республикехь хаза г1иллакх хилла схьадог1уш ду 25-чу апрелехь Нохчийн меттан де даздар.
Видео ролик №2 Указ президента Рамзана Ахматовича Кадырова
Вайн паччахьо дина омар кхочушдар гойтуш, аса тидаме йуьллур кхи цхьа а (видеоролик )
Тахана вайн вовшахкхетар д1адолор ду, нохчийн сийлахь поэта Шайхи Арсанукаевн «Ненан мотт» ц1е йолчу стихотвореница. (две девочки и мальчик в национальных костюмах читают)

Оценить

4171

Содержимое разработки

Нохчийн меттан лерина мероприяти 5- г1а чу классан (автор Гайрабекова Милана Хусайновна)

Мероприятие начинается с просмотра видеоролика посвящённого Дню чеченского языка (учитель в национальном костюме)

Видеоролик № 1

— Хьоме бераш, лераме хьеший, хьомсара накъостий, тахана вай д1ахьур ду, Нохчийн меттан дезчу денна лерина долу вовшахкхетар. Вайн Республикехь хаза г1иллакх хилла схьадог1уш ду 25-чу апрелехь Нохчийн меттан де даздар.

Видео ролик №2 Указ президента Рамзана Ахматовича Кадырова

Вайн паччахьо дина омар кхочушдар гойтуш, аса тидаме йуьллур кхи цхьа а (видеоролик )

Тахана вайн вовшахкхетар д1адолор ду, нохчийн сийлахь поэта Шайхи Арсанукаевн «Ненан мотт» ц1е йолчу стихотвореница. (две девочки и мальчик в национальных костюмах читают)

Шайхи Арсанукаев – Ненан мотт.

Доьзалехь бийцар а дастама хеташ,
Хьуо винчу ненан мотт д1атесна ахь.
«Сов къен бу дешнашна, бац атта кхеташ!» —
Бохуш, и сийсазбан ца хета иэхь.

Ладог1ал цкъа соьга, «хьекъале корта»,
Ладог1ал, яккхий д1а лергара потт:
Йист йоцу х1орд санна, бу хьуна шорта
Ша хууш волчунна вайн нохчийн мотт.

Г1иллакхе, оьзда бу доттаг1че буьйцуш,
Мостаг1че вистхуьлуш — ду ира герз,
Хьомечу езаре безам ахь буьйцуш,
Бека и, шех хуьлий хьан деган мерз!

Мерза бу моз санна ша безачунна
Ламанан шовданал ц1ена бу и.
Лермонтовс, Толстойс а ладег1на цуьнга
Услара даггара хестина и.

Б1ешераш хийла д1а ихна, и бекаш,
Хьацарлахь, къийсамехь кхиъна и бу,
Кхоьллинчу халкъана сов хьанал бецаш
Даима ша хилла нохчийн мотт бу.

Вайн къоман ойланаш, дахар а г1ийла
Далхадеш, къийсамна г1иттийна цо.
Нохчийн майралла, оьзда хийла
Зевнечу иллешкахь йекийна цо!

Кхидолчу къаьмнашна шайнаш а санна,
Нохчашна шайн мотт а сов хьоме бу.
Нагахь хьо ца ваг1ахь хьайн хьалкъцанна,
Хаалахь, декъазниг,- хьо цхьалха вуй!

Иштта вай яздархоша а, 1илманчаша а ма хестабара, оьзда а, комаьрша а, самукъане а бу вайн нохчийн мотт.

Вай х1инца ладуг1ур ду вайн маттах лаьцна байташ.

Сулаев Мохьмад)

Вайн мотт бу 1аламал ч1ог1а,

Хьекъале цо йоьг1на лард,

Доккху цо къайленийн дог1а,

Къаьмнашлахь цо кхуллу барт.

Сатуев Хьусайн

Хьомечу ненан мотт,Дайх дисна иллеш,

Г1иллакхийн хазалла, хелхарийн алу –

Б1ешерийн некъаш т1ехь мел дина хилларлш,

Ха хоьрцуш йог1учу заманца дало

Ницкъ ло тхан дегнашна,

Вина мохк,нана!

Сулейманов Юсуп

Башха дац со кхалхар –

Ломахь я арахь,

Тезетахь 1аьржа-к1айн

Къеста ма ве.

Амма сох кадам бе

Сан нохчийн маттахь,

И безаш ца хиллехь,

Геч а ма де.

Талхадов Хьамзат

Дуьххьара дош олуш,

Ас, г1алат вуьйлуш,

Воккхавеш, дуьненахь

Бийцина хьо.

Дог лазош, вилхича,

Со маракъуьйлуш,

Со тевеш, бийцина

Хьо, ненат мотт.

Юсупов 1азим

Т1аьхьарчу т1аьхьено

хестабеш кхана

Хьомсара нохчийн мотт,

Хьо бахалахь!

Дуккха а оьрсийн яздархоша а, 1илманчаша а аьлла дешнаш а, цитаташ а ду вайн нохчийн маттах лаьцна.

Презентация
Вайн нохчийн меттан талламхочо Петр Карловича Услара аьлла вайн маттах лаьцна: «Нохчийн мотт ч1ог1а къен хетар даржош берш цунах цхьана а кепара кхеташ боцу нах бу. Мелхо а и мотт, шен г1оьнца адамийн ойланан уггар а к1оргера аг1онаш а йийцалур йолуш, ч1ог1а хьал долуш бу».
Ткъа, оьрсийн воккха яздархочо Лев Николаевич Толстойс а иштта аьлла: «Нохчийн мотт уггар а хазачу а, хьал долчу а меттанех цхьаъ бу, нагахь кхоччуш дика иза хууш хьо велахь».

-Бераш,вайн яздархоша а аьлла нохчийн маттах лаьцна къорггера маь1на а долуш дешнаш.

Ткъа х1инца вай ладуг1ур ду цаьрга.

Овхадов Муса

Къомана хала киртиг т1ех1оьттича,

Оцу къоман дагах, сих кхеташ дерг

Къоман метан оьзда а, ц1ена а,

Лараме а дош ду.

Джанаралиев 1имран

Вешан маттахь декачу дешан

Леерам а болуш, могуш-маьрша

Даймахкахь дехийла-кх вай.

Мотт бацахь,

мохк бацахь , кхане ирсе

Хуьлийла а дац!

Айдамирова Машар

Тахана ненан матах хераваьлларг, кхана херавер ву шеен халкъах.

Даймахках, эзарнаш шерашкахь къомах къам дина схьадеанчу г1иллакхех.

Берсанов Хож-Ахьмад

Мотт, духар, г1иллакхаш, къоман

сибат ду.И сибат лардеш верг

ийманца ву, иза вуьззина нохчо

ву, шен махкана хьакъ волу

къонах ву.

(Девичья группа с дома культуры исполняют песни)

-Бераш, вайна массарна а дика девзаш ду нохчиийн маттахь арадолу берийн журнал «Стела1ад» И журнал бахьан долуш, вайна дукха хаза дийцарш, туйранаш, иллеш, нохчийн меттан шира дешнаш а, бераша язъйина байташ а, дуккха а х1ума хаьа.

Х1инца шу йиш хир ю оцу журнала т1ера, къона яздархоша язъйина байташ д1аеша.

Ненан мотт буьйцуш (Гандаева Раяна)

Ден дайша бийцина

Ненан мотт буьйцуш,

Лардина г1илакхаш

Вовшашца дайша.

Ден дайша бийцина

Ненан мотт буьйцуш

Оьздалла гайтина

Вовшашна дайша

Ден дайша бийцина

Деган мотт буьйцуш

Шайн сий а лардина

Дуьненахь дайша.

Ден дайша бийцина

Оьзда мот буьйцуш,

Халонаш, харцонаш

Эшийна дайша.

Ненан сий (Косумов Исраил)

Ма ала даьсса дош,

Ненан мотт емалбеш.

Бийца хьайн ненан мотт,

Ненан сий ца дожош.

Мел дийцарх к1ордор а доцуш, дийцина ца валлал дукха ду вайн нохчийн хаза г1иллакхаш. Царех цхьадерш довзуьйтур вай.

(Сценка примирения)

Хьалха заманчохь, ши къонах вовшашца дов даьлла, я ч1ир екха г1ерташ, вовшашна герз даьккхина чуччахьаьдча, нохчийн зудчо шен коьртара йовлакх схьа а даьккхина, и цаьршинна юкъа кхоьссича, дов д1адоьрзуш хилла. Иштта сацош хилла вайн наноша ц1ий 1анор.
Говрахь вог1уш волчу стага, говрара охьа а вуссий, хоттуш хилла могуш-парг1ат. Нагахь санна, воккха стаг г1аш вог1уш шена дуьхьал кхетча, иза т1ехваьлла генаваллалц, шен говра т1е хууш а ца хилла нохчийн къонах.
Амма, х1инца а лелош схьадог1уш ду вайн хьаша т1еэцаран г1иллакх. Къемата а и стаг вевзаш ца хиларх, цхьа г1о оьшуш, я новкъахь к1адвелла, не1ар т1е веана волу стаг, везаш т1еоьцу вайнаха. Вайн нохчийн олуш цхьа кицанаш ду: «Хьаша ца вог1у х1усам — х1усам яц», «Хьаша керта — беркат шорта».

-Бераш, вайн юьрта дом культурехь д1ахьош кхетам –кхиорехь бокха болх бу. Цигахь дакъа лоцуш бу вайн ишколера дешархой. Х1инца шун йиш хир ю цара олучу халкъан ширачу иллега ладог1а.

«Байчу мохо»

Бераш, вайн къам хийла халонаш гина ду. Деллахь а оцу халоне эшацадойтуш къар ца луш , дог ойла ойуш схьадеана ду нохчийн хелхар. Х1инца шуна гур ду зудберийн тобано дийр долу хелхар.

(уходят со сцены)

Кху дезчу дийно декхаре до вай ненан меттахь хазна ларъярехьа кхин а ч1ог1а къахьега дезар. Х1унда аьлча, мотт къоман коьрта билгало ю. Шен мохк а, мотт а боцург къам дац, олуш дара Нохчийн Республикан хьалхарчу президента Кадыров- Ахьмад- Хьаьжин. Вай даима а дагахь латто деза билггал нохчийн матто г1о до къам оьзда, иманехь хилийтарна.

Ас даггара декъалдо вай массо а нохчийн меттан денца. Хьара де хазаллин, дикалин, доттаг1алин де хила лаьттила вайна!

Суна даггара баркалла ала лаьа вай бинчу балхана мах хадош баьхкина болу жюри декъашхошна, дом культуран белхалошна а, вайн хьоме берашна а.

Ткъа х1инца нохчийн къоман хазачу г1иллакхех цхьа г1иллакх гойтуш дерзор ду вай цхьанакхетар. (Национальные блюда) )

Кху дезчу дийно декхаре до вай ненан меттахь хазна ларъярехьа кхин а ч1ог1а къахьега дезар. Х1унда аьлча, мотт къоман коьрта билгало ю. Шен мохк а, мотт а боцург къам дац, олуш дара Нохчийн Республикан хьалхарчу президента Кадыров- Ахьмад- Хьаьжин. Вай даима а дагахь латто деза билгал нохчийн матто г1о до къам оьзда, иманехь хилийтарна.

Ас даггара декъалдо вай массо а нохчийн метан денца. Хьара де хазаллин, дикалин, доттаг1алин де хила лаьттила вайна!

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/384648-nohchijn-mettan-lerina-meroprijati

«Свидетельство участника экспертной комиссии»

Оставляйте комментарии к работам коллег и получите документ
БЕСПЛАТНО!

Источник

Касумов Сайдмохьмад

Ден,

Ненан

тешаш…

Стихаш

Нохчийн Республика

Касумов Сайдмохьмад

Замано мехашна дуьхьала хьош,

Да волчу к1антана –м ца эшна дош.

Ша цхьалха висахь цкъа йочано хьош

Лоьхур ду к1анта-м, дас мел аьлла дош.

Авторах

Кху гуларна т1ехь уггаре мехала а,
дика яздина дерг дех, ненах, лаьцна язйина стихаш ю. Дега, нене, ненан матте
болу безам дагчохь, ц1ийх-т1амарх боьлла хила беза муьлххачу къомах волчу стеган
а. Делахь а, хазчу, шатайпанчу аьхначу дашца и безаш бийцар а дац к1еззиг
хьуьнар. Касумовс шен ден а, ненан а безамна язйина стихаш суна кхиам хета.
Царех дукхахъерш фольклоран мукъамехь язйина а йолуш, еша атта, амма ч1ог1а
дагах кхеташ, дешархочун синойланаш хьаеш хир ю аьлла хета суна. Вайна массарна
а гергара долчу адамех (дай-нанойх) аьлла дош цкьа охьахиъна а, атта а аьлла хир
дац поэта. (Цу стихийн ц1ераш ю: «Да кхелхаш», «Нанна сахьийзар», «Нене», «Ден,
ненан тешаш», «Къосуман Шахмирзин илли…» иштта д1.кх.).

Хаза дешнаш аьлла поэта г1иллакхах,
оьздангаллех лаьцна.

Дерзош,шен «теманийн кочар шорделлачу» поэте Касумов Сайдмохьмаде
ала лаьа:

Аьхна хуьлда, Сайдмохьмад, хьан
поэзин болар т1ейог1учу заманахь а!

Гайтукаева. А.

Сайдмохьмад кхуьуш дуьйна хьиина, ц1ена кхиъна бер ду. Суна къаьстина дукха
везаш ву иза. Хийлаза со тхайн да ваьхна керта йог1уш сан дог эцна ваша ву иза.
Атта дац ден кхерч ларбан, шен ден ц1е лело а. Со даимна а тешара Сайдмохьмадан
дикаллех. Сайна готтара а ч1ог1а хала хилча иза сайна улохь хилча сапарг1ат
хуьлура со.

12.2003

Йиша

Хьалимат (Умхаджиева)

Сайдмохьмад ясле а вигий, соьга ц1ахь дан деза г1улакхаш де олий балха йоьдура тхан нана Кхокха. Иза ясле а вигна, со ц1а кхачале, водий т1аьххье, суна ц1а кхочура Сайдмохьмад.

«Со ма вигахь ясле, вайн урамехь ловзуш 1адда витахь со!», – олура Сайдмохьмада.

Сайдмохьмад оха, рог1рог1ехь туьйранаш а дуьйцуш, юккъе а вижавой, хенаш хьора. Оха шена дийцина туьйра, шега юха дийцийта бохуш, хуьлура и.

Тхан дас ша Къур1ан доьшуш г1овг1а ца хилийта тхо ша волчуьра ара дохура. Сайдмохьмад, маьнги т1ехь вахлой д1а а вуьжий, ч1енгин к1ел ши куьг а дуьллий, цуьнга ла доьг1уш 1ара. Иза чохь сецча, дас х1умма а ца олура.

01.2004

Йиша

Хьулимат (Бачарова)

Бералла Мукъам Даудов Рамзанан

(илли)

Нанна т1ехьа юьжуш 1ийна,

Цуьнан мара хьерчаш кхиъна,

Текхна меллаш уьйт1а яхна,

Кога х1уттуш кет1а яьлла,

Бералла, ма гена ели хьо,

Бералла, ма хьоме яра хьо!

Урам новкъа ловза юьйлуш,

Яраш текхош, ченаш уьйбуш,

Т1улгаш нийса кхисса хьоьжуш,

Набарца хьайн ловзар къуьйсуш,

Бералла, ма гена ели хьо,

Бералла, ма ирсе яра хьо!

Дена нанна юьккъе хуьйшуш,

Цаьрца цхьаьна ирсе вуьйлуш,

Т1аккха вашас туьйра дуьйцуш,

Йишас айбе метта вуьллуш.

Бералла, ма аьхна яра хьо,

Бералла, эсера ялац хьо.

Когаш 1уьйра байт1ехь ловзуш,

Ц1алга лелхаш, б1аь11аш оьхуш,

Б1аргаш буьзна хиш ц1а кхоьхьуш,

Ненан карахь г1енаш лоьцуш,

Бералла, ма къиза хьийзи хьо,

Х1етте а сан хьуна сагатло!

З1аран кертан т1ехьа лоьч1къуш,

Хункурпаша вог1ий хьоьжуш.

Ц1аьххьана и цец а вохуш,

Цунна мара лелха къуьйсуш.

Бералла, ма гена яьлла хьо,

Бералла, сан х1инца сагатло!

Йодий, Теркан-хин чу лоьлхуш,

Уьдуш, хьалха тулг1е санна,

Дас дов дича нанна йоьлхуш,

Дегабаам бича санна,

Бералла, ма гена яьлла хьо,

Бералла, со байлахь хетало!

1аьржа б1аргаш, 1аьржа месаш,

Суна лехна, сох д1алечкъаш.

Бералла, ма гена яьлла хьо,

Бералла, сан х1инца сагатло!

Да кхелхаш…

Сан цхьайтта шо долуш гина,

Сурт ду сан б1аьргаш чохь дисна.

Цо гойту аьхкенан дийнахь

Сан ваша, со деца висар.

Т1аьххьара дуьнене хьаьжна,

Кхин ца ган чувеъча санна,

Хаьттира дас соьга нана,

Ган лиъна шен х1усамнана.

Голашкахь ницкъ эшча санна,

Да гина шекваьллачу Вашас,

Схьалаьцна и хаош охьа,

Элира соь: «Г1айба лохьа!..»

Вашас да шен марахь сецош,

Ден мачаш ас охьаяьхна,

Баьрччехь и къилбехьа верзош,

Да меттахь нисвира аьхна.

Т1аьххьара соьга схьахьаьжна,

Та11ош сан коьртах куьг хьаькхна,

Меллаша дас ши б1арг хьаббеш,

Малдира дег1 меттахь, даздеш…

Да декъал хилира т1аккха,

П1ераскан буьйсанан марахь,

Стиглахь ча такхийна тача,

Гуш со а висира байлахь.

Сан цхьайтта шо долуш гина,

Сурт ду сан б1аьргашчохь дисна,

Ден кашт1ехь со лаьтташ тийна

Т1унло и сан б1аьргийн хишца.

07.01.2004

Стигал х1унда лелхаш хета,

Нана йоккху те цо шеха.

Бохуш карзах дуьйлуш хилча-

Дог ас муха кхето деза?

Нанас синна са а делла,

Маттана урх шуьйра елла,

Къаста дезар шена хиъча-

Ас са муха тедан деза?

Ден букъера, ненан кийрахь,

Кхуьуш, ийна ненан сица,

Къаьсташ суна елха тийжахь-

Ойла муха теян еза?

Куьг а лаьцна воккхуш кет1а,

Шена санна б1аьра хьежа,

Махкана со ваца велча-

Ненан моццал сий дан деза?

Сица доцу дахар гина,

Ненан мотт ас биц бийр бац сайн.

Дуьне вайна совг1ат дина-

Наной-м биц бан бакъо яц вайн.

10.01.2004

Нанна сахьийзар

Ваьл-ваьллачохь-ненан лараш,

Дуьхьал х1уьтту цуьнан сарташ.

Сец-сецначохь-ненан хьастарш,

Хазчу меттан, аьхна аларш.

Х1оьт-х1оьттинчохь-ненан хаттар,

Диснарг юккъе доьлла къастар.

Хиъ-хиъначохь-ненах хьегар,

Ваьл-ваьллачохь-нана иэшар.

Вах-вахначохь ц1а са хьийзар,

Ц1а веъча чохь синан тийжар.

Хьаьж-хьаьжначохь-нана яцар,

Ваьл-ваьллачохь-ненан ялар.

Сан набаран г1енийн уьйт1а

Йог1у нана, дохьуш туьйра.

Довха, аьхна, ховха, куьйгаш,

Коьртах хьоькху самах санна.

Дийнахь самах, б1аьргаш чуьра,

Дуьйлуш 1ена, б1аьрхиш дуьра.

Сих ца къаьста кийрахь дуьйна,

Марзо хилла ненан уьйра.

Къастаран къахь дагчохь къуьйлуш,

Сахьийзаран б1аьрхиш дуьйлу.

Ойла йоьлху карзах юьйлуш,

Назма йоьлху нанна туьйжуш.

04.02.04

Нене

(Назма)

Ахь кхоьллинарг бен вацарий со-м,

Ахь вакхийнарг бен вацарий со-м,

Ахь техкийнарг бен вацарий со-м,