Зал бәйрәмчә бизәлә. Өстәлләрдә уңыш: җиләк-җимеш, яшелчәләр, башаклар куела. Салмак кына музыка астына балалар залга керәләр.
1 А.б. Исәнмесез, диеп башлыйк әле,
Һәр очрашу шулай башлана.
Исәнмесез, диеп башланса ул,
Күңелләрдә ныграк саклана.
Ни арада җәй үтте
Матур көз килеп җитте,
Шатлык тулы бу бәйрәмне
Балалар күптән көтте.
2 А.б. Исәнмесез, хөрмәтле кунаклар, әти-әниләр! Бүген без халкыбызның иң гүзәл бәйрәмнәреннән берсе –“Сөмбелә” бәйрәменә җыелдык. Елның сихри фасылында, көн белән төн тигезләшкән мәлдә, татар халкы Сөмбелә бәйрәмен үткәргән . Ул — көзге бәйрәм, уңыш бәйрәме. Сөмбелә — ул “ башак “ дигән сүз. Җитен чәчле, зәңгәр күзле, зифа буйлы , сүзгә тапкыр, эшкә уңган кызны Сөмбелә дигәннәр. Әйдәгез әле, без дә бәйрәмебезне башлап шигырьләр сөйләп үтик.
Инзилә. Сарыларга сарган ак каенга
Шыбыр –шыбыр килеп кем дәшә?
Уттай янган кызыл миләш белән
Пышылдашып кем ул сөйләшә?
Ранис . Көзге җиргә гашыйк әрсез җилләр
Яфракларга шулай эндәшә.
Хушыгыз, хуш, язга чаклы, диеп,
Алар белән уйнап сөйләшә.
Эмилия. Көзге урман тып-тын булган,
Агач башы- ялангач .
Соңгы яфрак төшә калтырап,
Әз генә җил шаяргач.
Адилә Көз һаман рәсем ясый
Төрле төсләре белән.
Сөендерә, куандыра
Мул уңышлары белән.
Камилә. Көз килде,
Уңыш булды,
Табын сый белән тулды.
Рәхим итегез , дуслар ,
Көзге бәйрәмгә.
Даша. Снова осень за окошком.
Дождик сыплется горошком,
Листья падают шурша,
Как же осень хороша!
Альбина. Листья золотом расшиты,
Тропки дождиком умыты,
В ярких тапочках грибы,
Все нам, осень, даришь ты!
Ләйсәнә. Килә шаулы, алтын матур көзем.
Оча яфрак, исә көзге җил.
Табигатнең бигрәк сокландыргыч,
Хуш киләсең, көзем, әйдә кил.
Җыр “Көз килә”.
1. Шаяра әле күбәләк
Үтсәләр дә җәйләре.
Ә урамга килеп керде,
Килде яфрак бәйрәме.
Кушымта:
Нинди генә төсләре юк,
Күреп исең китәрлек.
Яфрак ява, яфрак ява
Юлыбызга түшәлеп.
2. Өлгереп җиткән миләшләр
Утлар шикелле яна.
Ә яфраклар бөтерелеп
Ява да ява, ява.
Кушымта шул ук.
3. Югалмаган икән әле
Төсләрнең яшеле дә.
Ясап яфрак бәйрәмнәре
Килә көз әкрен генә.
Кушымта шул ук.
А.б. Балалар, көз безгә үзе белән байлык, муллык алып килә. Көз җиткәч, без бакчаларыбыздан бик күп яшелчә, җиләк-җимеш җыеп алабыз. Искә төшерик әле, без нинди яшелчәләр җыябыз?
Балалар. Помидор, кыяр, шалкан, кәбестә…
(Кәрзиндәге яшелчәләргә игътибар итәләр)
А.б. Балалар, карагыз әле, кемнең кәрзине икән бу? Кем шундый уңган-булган?
Шулчак Куян керә.
Куян. Исәнмесез, балалар! Күрәм, миңа кунакка килгәнсез. Мин кышка әзерләнәм. Җәе буе су сибеп, карап үстергән яшелчә һәм җиләк-җимешләрне бакчадан җыеп алам.
А.б. Куянкай, нишләп син барысын бергә тутырдың?
Куян. Яңгыр килә дип ашыктым, шуңа шулай булды. Менә хәзер шул яшелчә, җиләк-җимешләрне аерасым бар.
А.б. Куянкай, без сиңа булышыйкмы соң?
Уен “Яшелчә, җиләк-җимешләр аеру”
Куян. Сез бик уңган балалар булып чыктыгыз. Рәхмәт сезгә. Мин китим инде, кышка әзерләнүемне дәвам итим. (Чыгып китә)
А.Б. Балалар, безнең бәйрәмебезгә кемдер җитми бит. Кем икән ул?
Балалар. Сөмбелә!
А.Б. Әйе, әйдәгез, үзен бирегә чакырыйк.
(Чакыралар. Музыка астында кулына кәрзин тотып Сөмбелә керә)
Сөмбелә . Сез мине чакырдыгызмы?
Сез мине көттегезме?
Мин килдем, исәнмесез!
Алтын яфраклар кулымда
Минем сезгә бүләгем.
Кызыл миләш белән чиккән
Өстемдәге күлмәгем.
А.б. Исәнме, Сөмбелә! Әйдә рәхим ит бәйрәмебезгә. Без сине шундый сагынып көттек. Синең килүеңә шигырьләр дә өйрәндек.
Марат. Бүген бездә матур бәйрәм –
Бүген бездә көзге бал.
Бүген көзге байлык белән
Бизәлгән безнең зал.
В.Камил. Җирдә сары яфрак –
Көз килүнең билгесе.
Сары яфрак – көз чибәрнең
Төшеп калган көзгесе.
Әмир. Ашлык булып җирдә үсә
Уңыш бит ул Сөмбелә.
Бөтен җирне нурга күмә
Кояш бит ул Сөмбелә.
Сиринә. Син килүгә сөендек,
Бик күп җырлар өйрәндек.
Шигырьләр, табышмаклар,
Күп биюләр өйрәндек.
Бию. “Яфраклар” (кызлар бии)
Сөмбелә. Дусларым, күрәм, сез уңганнар икәнсез. Минем дә сезгә бүләк – табышмакларым бар. Яле, тыңлап карагыз әле.
Кар астында кыш үткәрә,
Ямь яшел тунын киеп.
Көздән чәчеп калдырганга
Өлгерә ул иң элек.
Башта буйга сикерә
Аннан серкә очыра.
Кыш чыкса да , янып көеп
Урганны көтеп тора .
Балалар. Арыш.
Сөмбелә. Буеның озынлыгы белән
Аз калыша арыштан
Ул аңардан күп уздыра
Уңыш өчен ярышта.
Эшкәртсәләр бөртегенең
Бөтен шартын китереп .
Оныннан күмәч пешә
Күбек кебек күпереп.
Балалар. Бодай.
Сөмбелә. Бик дөрес, дусларым. Зирәклегегез мине сокландырды. Ягез әле, башакларым, бире килегез. Ничек дулкынланып үсүегезне балаларга күрсәтегез әле.
1 башак Эльвина Җылы кояш җәй буе
Безгә нурларын сипте.
Алтынсу төс йөгертте .
Ярдәм итте яңгыр да,
Шифасын бирде безгә.
2 башак Ислам Әйе, яңгыр вакытында
Кичекми килеп җитте.
Безгә ул дым эчертте
Дөрес, нык ярдәм итте,
Җил дә безгә булышты.
1башак Эльвина Аннан игенче безне
Тегермәнгә төшерде.
Кызу мичләргә куеп
Тәмле күмәч пешерде.
Г.Камил. Ипи басуда үсә
Аннан амбарга күчә.
Аннары мичтә пешә,
Кызарып мичтән төшә.
Шуннан килә өстәлгә
Безгә куәт өстәргә.
Ипи булса табында
Булдырам мин барын да.
Иркә. Көзнең иң олы бүләге-
Икмәк тора табында.
Тормышыбыз ямьле була,
Икмәк булган чагында.
Риназ . Яшәү чыганагы- кояш нурын
Җир җылысын саклап үзендә.
Күкрәкләргә терәп кисәр икмәк
Һәр табынның тора түрендә.
(Сөмбелә тәрбиячегә икмәк тапшыра.)
А.б. Рәхмәт сиңа, Сөмбелә! Менә балалар, күрдегезме, көз безгә нинди муллык әзерли. Көз ул – тылсымчы!
Себерке тотып себерә-себерә Әтәч керә.
А.б. Балалар, карагыз әле безгә тагын ниндидер бер кунак килде. Сез кем буласыз?
Әтәч. Мин — әтәч Кикрикур,
Кикригем дә шуңа зур.
Һәр көн иртән җир себерәм ,
Кара, нинди чиста бакча!
Тукта бер башак таптым. (идәндә яткан башакларны күреп).
Нишлим икән, нишләтим?
Тычканнарны чакырыйкчы,
Алар белер нишлисен.
(Әтәч тычканнарны чакыра, алар күренми).
Балалар, сез кычкырып карагыз әле, чыкмаслар микән. Исемнәре дә аларның – Чәрли белән Чүрли.
Балалар. Чәрли, Чүрли, әйдә чыгыгыз!
(Тычканнар килә.)
Әтәч (тычканнарга карап)
Менә таптым башак,
Тегермәнгә барып
Тарттырырга кирәк .
Оннан, алла боерса,
Пешерербез икмәк .
Кайсыгыз бара соң тегермәнгә?
Тычканнар. Мин түгел. Мин дә түгел.
Әтәч . Ярый мин үзем барам,
Сез сакларсыз өйне.
(Әтәч чыгып китә. Тычканнар туп уйнап кала).
А.Б. Балалар, тычканнарга бер-береңә һәрчак булышырга кирәклеген аңлатыйк әле .
1 бала. Сез нигә әтәчкә булышмыйсыз?
2 бала Эшне бергә эшләргә кирәк.
3 бала Бергә эшләсәң күңелле була.
Тычканнар . Без арыйбыз, күтәрә дә алмыйбыз.
А.Б. Бергә эшләгәндә эш авыр булмый ул.
(Капчык күтәреп әтәч кайта).
Әтәч. Менә он алып кайттым,
Инде басыйк камырын.
Кызарып пешәр бәлеш,
Алмасын да салырмын.
Йә кем баса камырын?
Чәрли. Мин түгел.
Чүрли . Мин дә түгел.
Әтәч .(бармак яный). Эх, сезне! Балалар да көләр әле үзегездән. Балалар, мин камыр басыйм , ә сез берәр җыр җырламассызмы? Күңеллерәк булыр иде.
Җыр. “Чудная пора осень”
1. Стали дни давно короче,
Но зато длиннее ночи.
Пахнет желтою травою.
Яблони давно созрели,
Ветви яблонь поредели,
И усыпан сад листвою.
Припев:
Чудная пора – осень.
Ветер листья носит, носит.
Снова птицы улетают.
Тают в небе, тают в небе, в небе тают.
2. Я одна брожу у дома.
Мне все здесь давно знакомо,
Но в волненье замираю.
Словно птицы в поднебесье,
Мне вокруг все интересно,
От чего пока не знаю.
Припев:
Чудная пора – осень.
Ветер листья носит, носит.
Снова птицы улетают.
Тают в небе, тают в небе, в небе тают.
3. Куст рябины веткой машет.
Дождь на крыше тихо пляшет.
Я свое окно раскрою.
Здравствуй, осень золотая,
Скоро, скоро я узнаю
Тайны, что несешь с собою.
Припев:
Чудная пора – осень.
Ветер листья носит, носит.
Снова птицы улетают.
Тают в небе, тают в небе, в небе тают.
Әтәч. Рәхмәт сезгә, дусларым. Күңелләрем күтәрелеп китте. Менә камырым да әзер, инде ясап мичкә генә тыгасы калды. (Әтәч чыгып китә)
Тычканнар шатлана-шатлан бииләр, сикерәләр.
Әтәч бәлеш тотып керә. Менә булды да. Йә, кем бәлешне мичкә тыгып куя. Чәрли, синме? Әллә, Чүрли, синме?
Тычканнар. Юк-юк, без түгел!..
Әтәч. Ярый инде, мичкә үзем тыгармын. Ә бәлеш пешкәнче нәрсә эшлик икән?
А.б. Әйдәгез, биеп алыйк. (Әтәч бәлешне мичкә тыгарга чыгып китә, кире керә)
Бию. “Татар биюе”.
Әтәч. Бигрәк матур биедегез. Рәхмәт сезгә, балалар! Минем бәлешем дә пешеп чыккандыр инде. Алып чыгыйк әле.
(Әтәч бәлеш алып чыга).
Әтәч. Кем ашый бәлешне?
Тычканнар. (йөгереп килеп). Мин ашыйм, мин ашыйм.
Әтәч. Юк инде, мин сезне ашатмыйм. Сез бит берни дә эшләмәдегез.
( тычканнар башларын иеп чыгып китәләр).
Әтәч . Нишләргә инде бу тычканнар белән?
А.б. Без аларны гафу итик, әтәчкәй. Икенче алар сиңа булышмый калмаслар. Алар гаепләрен аңладылар инде.
Әтәч. Ярый алайса, бу юлыга гафу итәм. Тычканнар, керегез, мин сезне гафу иттем. (Тычканнар керәләр, шатланалар)
“Эш беткәч уйнарга ярый” ,
Дип әйтә безнең халык.
Әйдәгез, дусларым, басыгыз.
Бер уйнап көлеп алыйк.
Уен. “Капчыктагы яшелчәләрне белергә (күрмичә, тотып кына)
Сөмбелә. Мин дә тагын бер кат зирәк булуыгызны тикшереп карыйм әле. Мин сезгә табышмаклар әйтәм, ә сез җавапларын табыгыз.
1.Утыра бер ак чүлмәк
Өстенә кигән йөз күлмәк. Ул нәрсә? (Кәбестә).
2. Чибәр апага карыйм да елыйм. (Суган).
3.Чәчәге агачында, алмасы тамырында (Бәрәңге).
4.Җир астында картыгыз, сакалыннан тартыгыз(Шалкан).
5. Бабай мескен картайган, эшләпәсе янтайган. (Көнбагыш)
6. Гәүдәсе бар – җаны юк,
Эшләпә кикгән – башы юк. (Гөмбә)
7. Җәй буена яшел булам
Көз җиткәч тиз кызарам.
Хәтта чибәррәк булам
Кершән сөрткән кызлардан. (Помидор)
Сөмбелә. Бигрәк тә тапкырлар инде үзегез. Булдырдыгыз! Бик матур җырлыйсыз да, биисез дә. Мин сезгә үземнең бүләкләремне тапшырырга телим . (Кәрзинне карый, бүләкләр юк. Бер кырыйда чи-чи килеп тычканнар кәрзин карап утыралар).
Сөмбелә. Ай, оятсызлар, беркемгә дә булыша белмиләр, ялкаулар, ә бүләкләрне беренче эләктергәннәр.
Тычканнар. Гафу итегез инде безне, балалар! Безнең дә бит сезнең кебек күңел ачып яшисебез килә. Без бүтән алай эшләмибез.
Сөмбелә. Гафу итәбезме, балалар?
Балалар. Гафу итәбез!
А.Б. Әйдәгез, балалар, дуслашу хөрмәтеннән тагын бер көзне котлап биеп алыйк. Тычканнар, безнең белән биисезме?
Тычканнар. Биибез, биибез.
Бию. “Проказница осень”
Сөмбелә. Сез мине тагын бер кат шатландырдыгыз. Барысы өчен рәхмәт сезгә! Менә кәрзин тулы бүләкләремне сезгә калдырам. Ә миңа китәргә вакыт. Барысы өчен дә рәхмәт сезгә, дуслар!
Алдагы көннәрегездә
Телим сезгә уңышлар.
Муллыкта, рәхәт тормышта
Яшәгез, нәни дуслар!
А.б. Рәхмәт, Сөмбелә! Синең белән безгә дә бик күңелле булды. Безнең балалар янына тагын кил.
Балалар. Сау бул, Сөмбелә!
Сөмбелә саубуллашып чыгып китә.
Җыр “Листик, листик, листопад”
1.Лучик солнца отразился в чистом отблеске воды,
Лист осенний закружился над просторами земли.
Золотистым листопадом рассыпаясь в высоте,
Опустился на ладошку листик желтенький ко мне.
ПРИПЕВ:
Листик-листик-листопад,
Кто же в этом виноват,
Может ветер озорной,
Поиграть решил с листвой.
Листик-листик-листопад,
Листья желтые летят,
Кружат в танце надо мной,
Увлекая за собой.
2. Капли дождика искрятся, и сверкают на воде,
Лист осенний уплывает как кораблик по реке.
Загадаю три желанья тихо ветру прошепчу,
Листик желтый словно птицу,
Из ладошки отпущу.
ПРИПЕВ
А.б. Безнең бәйрәмебез шуның белән тәмам, игътибарыгыз өчен бик зур рәхмәт. Киләсе очрашуларга кадәр!
“Каратун “Гөлчәчәк” балалар бакчасы”
Көз бәйрәме — Сөмбелә
Зурлар төркеме өчен сценарий
Тәрбиячеләр: Миннуллина Л.А.
2015
Сценарий татарского
народного праздника «Сөмбелә”
для
подготовительной группе.
«Көзге
ярминкә»
Место
проведения: музыкальный зал.
Время
проведения 27 октября 2017г.
Музыкальные
руководители: Тухватова Г.Р. Задоркина Е.Г.
Воспитатели
тат. Яз. Нуриева В.Р. Шаяхметова М.М.
Праздник начинается с татарского танца «Әйдә
биергә» . Дети одеты в татарские костюмы.
Татарский
танец «Әйдә биергә»
После танца заходит в национальной одежде Әби.
Әби:
Исәнмесез балалар! (дети здороваются).
Әби:
Что вы тут делаете? Издалека слышно, как вы тут веселитесь.Вы
что-то празднуете?
Ведущий:
Да эби, ты угадала! Мы собрались на праздник Сюмбеля. Это татарский
национальный праздник – праздник урожая.Его отмечают в день осеннего
равноденствия, когда день и ночь – уравниваются. В это время уже урожай убран, осенняя
посевная была закончена и люди устраивали этот праздник.
Хозяйкой праздника была
девушка по имени Сюмбеля.
Әби: А где же ваш урожай?
Ведущая: Вот мы и собирались на осеннюю ярмарку.
Хотели запастись на зиму овощей и фруктов.
Әби: У меня в этом году очень хороший урожай
получился. Вот хотела продать.Мне тогда с вами по пути.
Ребята!
Поможете мне донести корзину до ярмарки? ( ответы детей)
Әби: Чтоб дорога была удачной, давайте споем веселую
песню!
Песня « Ярминкәгә барабыз”.
1 Карагыз,
карагыз.
Ярминкәгә
барабыз,
Ярминкәгә барабыз,
Яшелчәләр алабыз.
2 Карагыз,
карагыз,
Ярминкәгә
барабыз
Күңел ачып барабыз
Жырлап, биеп
алабыз.
3.Ярминкәгә
барабыз
Яшелчәләр алабыз
яшелчәләр алабыз
Кәрзиннәргә
салабыз
В это
время с большим подносом заходят 2 продавца, к ним присоединяется Эби. Играет
веселая музыка. Продавцы предлагают свой товар.
1продавец: Килегез!
Килегез! Яшелчәләр , җиләк-җимеш сатам, алыгыз!
Проводится игра –магазин покупают у
Эби и 2го продавца.
Ведущая:
Посмотрите! Столько овощей набрали!
Ребенок: А мы
знаем про овощей песню. Хотите послушать?
Әби: с
удовольствием послушаем.
« Матур бакча» инсценированная песня.
Бар матур бакча,
Анда кишер үсә.
Менә шундый кишер
зур,
Менә шундый
кечкенә.
Пр:
Кишер,кишер кил әле
Биеп- биеп кит әле
Әл-лә-лә, әл-лә-лә
Биеп-биеп кит әле.
Бар матур бакча,
Анда шалкан үсә
Менә шундый шалкан
зур
Менә шундый
кечкенә
Пр: Шалкан,
шалкан кил әле
Биеп- биеп
кит әле
Әл-лә-лә, әл-лә-лә
Биеп-биеп кит әле.
Бар матур бакча,
Анда кәбестә үсә.
Менә шундый
кәбестә зур,
Менә шундый
кечкенә.
Пр:
Кәбестә кил әле,
Биеп-
биеп кит әле
Әл-лә-лә, әл-лә-лә
Биеп-биеп кит әле
3
продавец:
Подходите, покупайте! Расписные тарелки, ложки, чашки.
Ребенок: Исәнмесез!
Миңа кашык кирәк!
3 продавец: Ничә
кашык кирәк?
Ребенок: 12 кашык
кирәк.
Продавец: Мә, кашык.
Ребенок: Рәхмәт.
Продавцы уходят из зала.
Ребенок рассказывает стих про ложкарей.
Ложкари
Александр Олейников 2
Ложки в дробь пошли послушно,
Не приемля фальшь и брак.
Вид народного искусства
Не какой–нибудь пустяк.
Это вам не сёрбать ложкой
Борщ домашний и густой.
Нужно слух иметь немножко
И хоть навык небольшой.
А когда имеешь опыт
И обучена рука,
Льётся дробь на разных нотах,
Льётся вольно, как река.
И уже душа в восторге
Поднимается волной,
И уже танцуют ноги,
Словно бабочки весной.
А смотреть – какое чудо!
Оттопырен локоток,
И откуда-то оттуда
Выбивает молоток.
По коленкам, по суставам,
Как по рёбрышкам стучит,
А затем движеньем плавным
Замирает и молчит.
Так мелодией народной,
Словно пламенем зари,
Озорство и дух свободный
Разжигают ложкари!
(обращается к мальчикам и девочкам )
Что стоите руки в брюки? – Вы возьмите ложки в руки!
Да сыграем веселей, чтоб порадовать гостей!
Танец ложкарей!
На
заставке шум ветра и кружение листочков.
Ведущий: Ой,
ребята! Ветер поднимается. Все листочки кружатся как в вальсе. Посмотрите,
какой листопад!
Дети исполняют «осеннюю композицию»
Танцуя заходит в
зал Сюмбеля!
Сюмбеля: Какая прелесть,
красота! Так торопилась на праздник, я не опоздала? Так много детей и гостей!
Исәнмесез
балалар! Хәерле көн әти-әниләр, килгән кунаклар!
Ведущая: Исәнме
Сөмбелә! Мы с нетерпением ждали тебя и хотим спеть тебе татарскую песню «Көз килә»
Сюмбеля: С
удовольствием послушаю!
Песня « Көз килә»
Ребенок:
Мы знаем очень много пословиц об осени и труде на татарском языке.
Ребенок: Яз
чəчəкле булса, көз җимешле була .
Ребенок:
Чебешлəрне көз көне саныйлар .
Ребенок:
Кышкы кар – көзге икмәк.
Ребенок: Сабанда
сайрашмасаң, ындырда ыүгырашырсың.
Ребенок: агачны
яфрак бизи, кешене хезмәт бизи.
Ребенок:
Тирләп эшләсәң, аш тәмле була.
Сюмбеля:Бик зур
рәхмәт балалар! Бик күп мәкальләр беләсез икән!
Ребята! А вы бывали в осеннем лесу?
Деревья
одеты в яркие платья, а грибов то сколько — от множества глаза разбигаются.
Ведущая: Конечно, мы
побывали в осеннем лесу и выучили песню «Осень в лесу». Песня
« Осень в лесу»
Звук — мычание
коровы
Әби:Ой, ой,
ой! Вот дырявая голова. С вами тут веселилась и совсем забыла про свою буренку.
Она все еще пасется. Побегу за ней.
Заводит
корову, а корова начинает говорить стихами.
Хвалит
свою буренку.
Әби достает
под коровой ведро с соком и раздают детям с Сюмбеля
Әби: Из
волшебного молока получился вкусный сок.
Ведущая: Спасибо
буренка за угощение! Әби и тебя благодарим!
Әби с буренкой
прощаются и уходят.
Ребята мы купили
много всего и как унесем все это домой?
Сюмбеля: Не
забывайте! Я же волшебница! Позову своих друзей — лошадей, они вам помогут.
Скачи, скачи друг
мой верный
Помоги ребятам,
довези урожай домой.
Двое детей на
фитболах с тележкой скачут и останавливаются возле детей. Корзины ставят на
тележку и уходят из зала, а дети за ними.
Ведущая: Спасибо
за внимание! Килүегез өчен бик зур рәхмәт. Сау булыгыз!
“Сөмбелә”
5-11 класс укучылары өчен
Шигырь сөйли-сөйли Гөлшан чыга:
Яфраклар вальс бииләр
Яфраклар оча җилдә
Очалар бер-берсен кочып
Төшмичә генә җиргә.
Бии-бии саубуллашып
Очалар талгын җилдә
Саубулыгыз очрашырыбыз,
Язалар килгәч бу җиргә.
(Әкрен генә атлап сәхнә түренә уза. Ана башка алып баручы-Салават кушыла. )
Салават: (Калын итеп киенгән, аягында йон носки, галош, башында бүрек, өстендә куртка) Көчкә мәктәпкә барып җиттем. Янгыр ява, салкын җил исә, бөтен җирдә пычырак. Көзнең бер уңай сыйфатлары да юк.
Гөлшан: Шуның кадәр пессимист булма инде. Һәр ел фасылының үз вакыты бар.
Салават: Җәйдән кышка бер-ике көндә күчсәң икенче төрле сөйләр идең.
Гөлшан: Әйдә уйлап карыйк әле. Җәй көне җылы, рәхәт, укырга йөрмисең, ялкауланып өйдә ятасың.
Салават Кыш — ул яңа ел бәйрәме. Саф һавада кызыклы уеннар, экстремаль спорт. Матур табигать фасылы. Ә көз?
Гөлшан : Ярар инде, көз көне дә табигать матур. Ышанмасаң, көзге урманга барып кара.
Яшелчәләр, җимешләр дә пешә.
Салават Ансы шулай… Укырга барасы бар, беренче сентябрь җитә, бәхетле җәй көннәре бетә.
Гөлшан: Бу сорауны төрле күзлектән карап була. Беренче сыйныфка бара торган балалар шатланалар, 11 гә барганнары соңгы уку елына әзерләнәләр.
Салават: Мескеннәр, кая эләккәнен белмиләр әле. 11 нче сыйныфлар бер елдан соң котыла, ә башкаларга ничә ел укыйсы бар.Иртән торырга, өй эшен эшләргә, иртәдән бирле кичкә кадәр мәктәптә утырырга кирәк.
Гөлшан: Мәктәптә укымасаң, надан калыр идең. Элек хезмәт маймылдан кеше ясаган. Хәзер белемнән күп нәрсә тора.
Көз кызы чыга
Рания. Җитте инде сезгә! Күпме бәхәсләшергә була? Хәтта минем турында оныттыгыз. Берсе дә мине каршы алмады, чибәрлегемне мактамады, матур күлмәгемә комплимент ясамады. Китәм мин сездән! Китәм! Сез минем эшемне җинел дип беләсезме?
Салават: Нәрсә сиңа ошамый? Гел көйсезләнеп йөрисең. Җыласаң, яңгыр ява, көлсәң, кояш чыга. Синең өчен гел һава торышы үзгәреп тора.
Гөлшан: Кая китәсең? Көз кызын югалтып булмый бит…
Рания: Ярар, ярар, ризалаштырдыгыз. Мин көз кызын сайларга конкурс уздырырмын. Иң чибәре, иң акыллысы, иң укымышлысы минем урыныма калыр, ә үзем диңгез ярына ял итәргә китәрмен.
Гөлшан 1 нче конкурс. Хәзер безнең яныбызга көз кызы конкурсында катнашучы кызлар чакырыла. Алар тамаша караучыларга үзләренең матурлыгын күрсәтерләр. Әйдәгез кызларны алкышлар белән каршылыйк
Салават: Бүгенге бәйрәмебез конкурслардан тора.Шуңа күрә җюри членнарын сайлап куеыйк.
Гөлшан:Җюри членнары итеп Директор урынбасарлары Залинә Назифовнаны һәм Алсу Рашитовнаны Ләйсән Тагировнаны тәкъдим итәм.
Салават:Хөрмәтле җюри ,Сезне урыннарыгызны алырга чакырам.
Гөлшан:Сөмбеләләребезгә беренче бирем._Үзегез белән таныштырыгыз.
(Сөмбеләләр чыгышы)
Гөлшан:Көз сылулары өчен 2 нче конкурс. Хәзер безнең кызлар җитезлеккә конкурс үтәләр. Кызлар киселгән яфрактан пазл җыерга тиешләр. Эшне тиз бетергәне җинүче була.
Салават : Карагыз әле, безнең мәктәбебездә нинди чибәр кызлар укый икән Көз кызын сайлау тагын да авырая.
Гөлшан : Ансын инде безнең жюри членнары билгеләр.
Салават: Ә хәзер һәр сыйныфның бәйрәмгә әзерләгән өй эшләрен крап китик Татарлар һәрвакыт матур киенергә яраткан. Югары мода өлкәсендә милли киемнәрне заманча төсмердә бирү чагыла. Һәрбер кешенең бары тик аның характерына, профессиясенә, хоббиларына хас үз стиле була.Безнең укучылар “Көз” темасына нинди костюмнар уйлап чыгарганнар икән.Әйдәгез бергәләп карыйк.Сүз 11 нче классларга бирелә.
(“Көзге мода “ конкурсы.11-5 класс укучылары чыгышы)
Гөлшан: Безнең күңелгә иң якыны татар халык ашлары. Тәмле ризык пешерү өчен дә җитезлек, сабырлык, күңел байлыгың киң булу кирәк. Пешергән ризыгыңны матурлап кунакларга тәкъдим итү өчен рәссам сәләте дә мөһим.Сезгә өй эше,тәмле ризык пешереп ,шул ризык турында сөйләргә әзерләнергә кирәк иде.Сүзне 11 классларга бирәбез. .(“Тәмле”конкурсы.11-5 класслар пешереп алып килгән ризыклары турында сөйли)
Салават– Бер рәссам бөтен дөньяны
Алтын төскә буяган,
Хәтта көчле яңгырлар да
Бу буяуны юмаган.
Гөлшан: Көз агачларны буяды,
Сары мәрҗән кидерде.
Боларның барсыда
Рәссам – көзнең бүләге.
Салават:Сүзне һәр классның рәссамнарына бирәбез.Рәхим итегез.
(“Туган ягымда көз” конкурсы. 11-5 класс укучыларының чыгышы)
Гөлшан: Алдагы конкурсыбыз “Музыкаль каймак” дип атала.
Салават:Сүзне һәр классның музыка яратучы укучыларына бирәбез.Рәхим итегез.
(Һәр классның концерт номерлары )
Жюри сыйныфларга урыннар билгели. Төрле номинацияле грамоталар тапшыра.
Сөмбелә бәйрәме. Праздник Сомбеля.
Ход праздника
Ведущий1:
Ни арада жәй үтте,
Матур көз килеп җитте.
Шатлык тулы бу бәйрәмне
Балалар куптән көтте.
Ведущий2: Здравствуйте, ребята и гости нашего праздника!
Ведущий1: Кадерле балалар, кунаклар! Исәнмесез!
Без бүген сезнен белән бергәләшеп “Сөмбелә”бөйрәмен үткәрергә җыелдык!
Ведущий2: Мы сегодня собрались на праздник Сөмбелә — праздник урожая. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В давние времена, когда урожай был убран, осенняя посевная закончена — люди устраивали этот праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из числа красивых, озорных,острых на язык девушек , переодевали в Сөмбелю, выводили на площадь и там задавали ей вопросы. Например, «топор или шило?». Если она скажет «топор», то полагали, что осень будет холодная — лед можно будет разбивать только топором. Если ответ был «шило», то ожидалось, что осень будет относительно теплой — лед можно будет разбить и шилом. К её словам прислушивались даже старики и аплодировали со словами «юравың юш булсын», т. е. пусть твое гадание осуществится. Сөмбелә должна была иметь светло-желтые волосы, потому что она символизировала осень, колосья.
Давайте и мы с вами отметим этот праздник в нашем уютном зале и позовем на наш праздник Сөмбелю.
Ведущий1:
Сагынып көткән, зарыгып көткән
Сөмбелә килеп җитте,
Чәчәкле, җиләкле җәйләр
Инде үтте дә китте.
Сөмбелә, Сөмбелә
Бәйрәмебез түрендә,
Алтын чәчле гүзәл кыз ул—
Уңыш кызы Сөмбелә.
Ведущий2: Здравствуй Сөмбеля. Мы тебя очень ждали и целый год по тебе скучали.
Сөмбелә: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар!
Я — Сөмбелә. К вам пришла, праздник осенний вам принесла.
Ребенок:
1. Сары, сары, сап-сары
Агачның яфраклары.
Җил исә, ява яфрак —
Көзнең матур чаклары.
2. Оча яфрак, уйный яфрак,
Һаваларда әйләнеп.
Бүген, бүген, бүген, бүген
Яфракларның бәйрәме!
3. Исәнме, Көз, алтын көз,
Безне сагынып килдеңме?
Агачларга куакларга
Сары чуклар элдеңме?
Сөмбелә:
Саумы, якын дусларым,
Сезне сагынып килдем мин,
Сезгә матур көннәр дә
Уңыш та китердем мин.
Ведущий1: Балалар, әйдәгез бергәләп «Көз» җырын җырлыйбыз?
Дети исполняют песню-хоровод ”Көз җыры”.
Балалар: Көз, көз, әйт әле?
Кәрзинеңдә ниләр бар?
Сөмбелә. Кәрзинемдә кыярлар,
Помидор һәм алмалар.
Балалар. Көз, көз, әйт әле?
Кәрзинеңдә ниләр бар?
Сөмбелә. Кәрзинемдә яңгырлар,
Җылы, суык көннәр бар.
Балалар. Көз, көз, әйт әле?
Кәрзинеңдә ниләр бар?
Сөмбелә. Кәрзинемдә кызыл, матур
Алтын, матур төсләр бар
Сөмбелә:
Бик матур җырлыйсыз икән, балалар. Хәзер бераз ял итеп алсак та була. Сынап карыйм әле, көзге байлыклар турында табышмаклар беләсезме икән? А сейчас я вам загадаю загадки.
1. Җир астында алтын казык,
Без аны алдык казып. (кишер)
Бала (Кишер): Минем исемем – Кишер
Теләсәң, болай пешер
Теләсәң, ашка тура.
Мине яраткан баланың
Күзләре яхшы күрә.
2.Үсеп утыра бер чүлмәк,
Өстенә кигән йөз күлмәк. (кәбестә)
Бала (кәбестә):Безнең мәктәп балалары
Яшелчәләр үстерә.
Бакчадагы туптан да зур
Мәсәлән, мин кәбестә.
3. Үзе йомры—ай түгел,
Төсе сары –май түгел,
Койрыклы—тычкан түгел. (шалкан)
Бала (шалкан): Мин бик таныш әкияттән.
Мине таныйсызмы сез?
Үсә-үсә зур булдым,
Мине алырсызмы сез?
4. Кечкенә генә сары карт,
Кигән туны җиде кат.
Туннарын туныйсың,
Тунаганда елыйсың. (суган)
Бала (суган): Минем исемем – Суган
Мин Һиндстанда туган.
Мине бик тә мактыйлар,
Шифалы дип атыйлар.
Салатка да турыйлар,
Тураганда елыйлар.
5. — «Алма!»- дисәң дә алалар,
Нәрсә соң ул балалар? (Алма)
Бала (алма): Әмин сезгә бүләккә җыр алып килдем.
ҖЫР : Алма алмалаганда
Сөмбелә:Балалар, сезнең белән бик күңелле икән. Әйдәгез, уйнап алабыз. Һәр яшелчә бары тик үзе төшерелгән рәсемнәрне генә җыярга тиеш. Ягез, кайсыгыз өлгеррәк икән?
Ведущий2:
Спасибо осени за все её щедроты,
Спасибо хлеборобам за работу –
Трудились на полях они на славу!
Еще богаче стал любимый край.
Скажите, какое главное богатство осени?
Дети: Икмәк, хлеб.
Сөмбелә. Дөрес, балалар. Иң тәмле, иң кирәкле ризык ул – икмәк. Правильно, дети. Самый дорогой подарок осени – хлеб. Не зря в народе говорится «Ипи, тоз – якты йөз».
Дети читают стихотворение Р.Миннулина «Икмәк булса»
1. Ипи басуда үсә,
Аннан амбарга күчә.
Аннары мичтә пешә,
Кызарып мичтән төшә.
2. Шуннан килә өстәлгә
Безгә куәт өстәргә.
Ипи булса табында
Булдырам мин барында.
3. Һәркемгә ипи кирәк
Һәркөнне ипи кирәк.
Шуңа күрә игенчене
Хөрмәт итәргә кирәк.
Ведущий: Матур бер җыр тыңлыйсың киләме, Сөмбелә?
“Чайкала иген кырлары” җыры башкарыла.
Сөмбелә: Бик матур шигырьләр, җырлар өйрәнгәнсез, балалар, рәхмәт сезгә.
Ипи, өстәлгә килгәнче, никадәр юл үтә, никадәр хезмәт сорый. Хлеб-всему голова! Икмәк булса, җыр да була, диләр. Мин дә сезгә бүләккә җыр алып килдем бит әле.
Сөмбелә башкаруында җыр.
Ведущий2: Спасибо тебе, Сөмбелә, за песню, за праздник! Нам очень понравилось.
Сөмбелә:Кадерле балалар, кунаклар! Миңа китәр вакыт та җитте. Мин сезгә сәламәтлек, озын гомер телим. Сау булыгыз!
Ведущий1: Менә бәйрәмебез дә тәмамланды.
Күңел күгегез һәрчак аяз булсын,
Килмәсеннәр сагыш- борчулар.
Ныклы сәламәтлек юлдаш булсын,
Аннан кадерлерәк нәрсә бар?!
Текст песни «Чайкала иген кырлары»
Чайкала иген кырлары,
Уяна таң нурлары;
Киңлекләргә алып бара
Безнең басу юллары.
Игенченең уңганлыгы,
Игенченең хезмәт яме,
Игенченең тырышлыгы
Кырларыннан күренә.
Бер офыктан бер офыкка
Җәелгән иген кыры.
Иртәдән кичләргә кадәр
Яңгырый хезмәт җыры.
Игенченең уңганлыгы,
Игенченең хезмәт яме,
Игенченең тырышлыгы
Кырларыннан күренә.
Без барасы юллар якты,
Безнең юллар үр менә.
Бу кырларда җигүле ат
Дугасыннан күмелә.
Игенченең уңганлыгы,
Игенченең хезмәт яме,
Игенченең тырышлыгы
Кырларыннан күренә.
Текст песни «Яфрак бэйрэме»
Янгыр тугел,кар да тугел,
Яфраклар ява жиргэ.
Коз турында жырлыйм эле
Кушыл син яна жырга.
Сары,сары сап-сары.
Агачнын яфраклары.
Жил исэ. ява яфрак. —
Кознен матур чаклары.
Оча яфрак,уйный яфрак,
Хаваларда эйлэнеп,
Буген,буген,буген,буген
Яфракларнын бэйрэме!
Яңгыр
Татар халык уен җыры
Әй алма, алма, алма,
Алма алмалаганда.
Алмаларга рәхәт була
Яктыр тамгалаганда.
Әй кыяр, кыяр, кыяр,
Кыяр кыярлаганда.
Кыярларга рәхәт була
Яңгыр коеп яуганда.
Әй шалкан, шалкан, шалкан,
Шалкан шалка ялаганда.
Шалканнарга рәхәт була
Яңгыр шаулап яуганда.
Кәбестәсен, помидорын,
Җиләген, алмаларын
Тәрбияләп үстерегез,
Күрерсез файдаларын.
Сэмбелэ бэйрэме
Бала. Үтте-китте матур җǝйлǝр,
Кɵзлǝр килеп җитте.
Ак каенның яфракларын
Сары тɵскǝ кертте.
Бала. Урман аланнарына
Алтын келǝм ябылган.
Милǝш телгǝшлǝренǝ
Назлап кояш сарылган.
Бала Яхшы күңелле агачлар
Җирне дǝ онытмыйлар.
Тɵрле-тɵрле бизǝк тɵшкǝн
Кием белǝн котлыйлар.
Бала Урамнар буйлап килǝ
Кɵзбикǝ кɵлǝ-кɵлǝ.
Яфракларын сибǝ-сибǝ
Шаяра,уйный,кɵлǝ.
Жыр «Сэмбелэ, син тизрэк кил» (Сɵмбелǝ керǝ)
Сɵмбелǝ.Исǝнмесез,дусларым,
Килдем мин сезгǝ тагын.
Мин кɵз кызы-Сɵмбелǝ,
Кɵзге байлык кулымда.
Муллык –сǝламǝтлек телим
Кем очраса юлымда.
Бала. Рǝхмǝт сиңа,кɵз-Сɵмбелǝ,
Синең барлыгың ɵчен.
Тормыш чыганагы булган
Барлык байлыгың ɵчен.
Сɵмбелǝ. Бǝйрǝм итик бергǝ-бергǝ,
Мул уңыш хɵрмǝтенǝ.
Чакырам мин һǝммǝгезне
Сɵмбелǝ бǝйрǝменǝ.
(Шул вакыт Җилбикǝ белǝн Юешбикǝ килеп керǝлǝр.)
Жилбикǝ. Əһǝ,бездǝн башка гына бǝйрǝм итеп ятмакчы буласызмы? Барып чыкмас! У-у-у,ɵшетǝм(очып йɵри).
Юешбикǝ. Безнең дǝ бǝйрǝм итǝсе килǝ.Апчхи!
Сɵмбелǝ.Я,Юешбикǝ,Җилбикǝ,безгǝ микроблар таратып,безнең юлны бүлеп йɵрмǝгез ǝле,балаларны бǝйрǝмсез калдырмагыз.
Жилбикǝ. Безнең дǝ күңел ачасыбыз килǝ.
Юешбикǝ.Бер биеп күрсǝтсǝгез,күңелебез ачылыр иде,ичмасам.
Сɵмбелǝ.Балалар,ǝйдǝгез Юешбикǝ белǝн Җилбикǝгǝ бер биеп күрсǝ-
тик ǝле.
Бала. Һǝр кɵз үзенчǝ килǝ ул,
Һǝр кɵз үзенчǝ матур.
Елмаешып бер биесǝк
Кɵзне ярату булыр.
(Татар халык биюе «Əпипǝ».)
Җилбикǝ. Шǝп биедегез,балалар,җил кебек җилдердегез генǝ.Менǝ болай: у-у-у…(йɵгереп йɵри).
Бала. Кɵзге җил,яңгыр
Салкын булса да,
Колак-борыннар
Бераз туңса да.
Куркытмый безне
Яңгыр,суык җил.
Һǝрвакыт ямьле
Безнең туган ил.
Юешбикǝ. Ярар,ярар,бǝйрǝмегезгǝ калдырсагыз,без сезне куркытма-
быз.Мондый балаларны куркытып буламы соң? Чыныгып беткǝн бит болар.
Сɵмбелǝ. Ярар,алайса тǝртип бозмасалар,калдырыйкмы боларны ?
Балалар. Əйе.
Бала. Кɵз килде,салкын һава
Курку салды кошларга.
Торналар оча туктаусыз
Җылы якка кышларга.
Бала . Һǝркайсы җилпи канатын
Очканда авыл аша.
Əйтерсең лǝ,каңгылдап
Җǝй белǝн саубуллаша.
Бала. Яшел куаклар буялды
Ал,кызыл,сары тɵскǝ.
Кɵзге җил,яңгыр артыннан
Яфраклар ява ɵскǝ.
Укучы. Əй,балалар,күрегез,тышта,
Əнǝ килǝ кɵз!
Балалар.Əйе,ǝйе,күрǝбез
Кɵз килгǝнен белǝбез.
Укучы. Əйтегез ǝле,сɵйлǝгез,
Ничек итеп килǝ кɵз?
Балалар. Канат кагып еракка
Кошлар очты кɵньякка.
Аюлар ɵн казыды
Бик тирǝн итеп базны.
Балыклар да тындылар,
Су тɵбенǝ чумдылар.
Агачлар-ялангачлар
Җиллǝрдǝ чайкалалар.
Тик безгǝ күңелле кɵз-
Без мǝктǝптǝ укыйбыз.
Бала. Китсǝ дǝ бездǝн,
Җǝйнең зур яме.
Алмашка килде
Уңыш бǝйрǝме.
Бала. Мичлǝрдǝ пешǝ күпереп,
Кызарып яңа икмǝк,
Бу-кɵз бǝйрǝме,димǝк.
Һич уфтанмыйм,китерсǝ дǝ
Кɵз үзенең салкынын.
Күр,ул юмартланып сибǝ,
Уңга –сулга алтынын.
Бала. Гǝрǝбǝдǝй булып үсте,
Түгелгǝн тир бушка китмǝде.
Игенченең батыр хезмǝте бу-
Күпереп пешкǝн арыш икмǝге.
Сɵмбелǝ. Сезнең алгы кɵннǝрегез
Мактау белǝн үтсеннǝр.
Барлык мǝктǝп балалары
Хезмǝт сɵеп үссеннǝр.
Юешбикǝ. Жэй буе балалар яшелчэ бакчасында эшлэде. Яшелчǝ бакчасында нилǝр ɵлгерде микǝн? Мин җǝй буе аларга су сиптем бит.
Сɵмбелǝ.Əйдǝгез,үзлǝрен тыңлап карыйк ǝле.
Керегез, керегез! Тургэ утэ курегез!
(Куян алга чыга, кулына кишер тоткан)
Куян: Кишер зур, кишер кечкенэ,
Кишер пычрак, юыйк тиз генэ.
Кишер бик тэмле, бирик куянга
Кишер бик баллы, сэенсен куян да.
Мин сезгэ табышмаклар алып килдем. Жавапларын табыгыз эле!
Помидор: Итләч, йомры, яшелен
Өзеп алдым, яшердем;
Гаҗәпләндем бераздан,
Кояшсыз да кызарган.
Мин кем , дуслар?
Бэрэнге: Өстә дә үсә алмалар,
Төптә дә үсә алмалар;
Өстәгесе кирәксез,
Төптәгесен, җиткәч көз,
Караңгыдан алалар,
Караңгыга салалар.
Пешерсәң аны тагын,
Тәмләнә шулчак табын.
Кызыл чэгендер: Ул жир астына тешкэн,
Кып-кызыл булып пешкэн.
Ашка тэм хэм тэс бирер
Дуслар, аны кем белер?
Борчак: Тар бүлмәдә үстек без,
Тезелдек тә бер сафка;
Саргайгач та йөзебез,
Сибелдек төрле якка.
Суган: Тышым сары, эчем ак,
Исемем дэ бик эйбэт.
Ай хай бигрэк яратам
Ерактан ук елатам.
Алма:Исемем- боерык,
Зурлыгым- йодырык;
Эленеп торырлык
Бар миндә коерык.
Гэмбэ: Яңгырны бик яратсам да,
Эшләпә киям көн дә.
Аягым минем бер генә,
Аумый торам мин..
(Балалар кулларындагы яшелчэлэрне дэрес жавап биргэн укучыларга бирэлэр)
(Яшелчэлэр биюе)
3 «А» классы чыгышы
3 «Б» классы чыгышы
Бала. Э хэзер 1 класска сузне бирэбез.
2 класска сузне бирэбез.
4 класска сузне бирэбез.
Сɵмбелǝ Бигрэк матур жырладыгыз,
Шигырьлэр сойлэдегез,
Барысы очен рэхмэт сезгэ.
Алдагы коннэрдэ дэ
Телим сезгэ унышлар.
Муллыкта, рэхэт тормышта
Яшэгез нэни дуслар!
Бала. Сау бул, Сомбелэ! Яз житкэч, Нэуруз бэйрэмендэ сине котеп калабыз.
Эй,Сомбелэ, Сомбелэ,
Сомбелэне кем белэ?
Сомбелэне шулар белэ –
Кем эшенэ олгерэ.
Мул унышлы козге бэйрэм
Хэркемне соендерэ.
Сэмбелэ: Балалар, мин сезгэ тэмле ризыклар китердем. Рэхим итегез, сыйланыгыз! -Сау булыгыз!
(Балалар ризыклар элэшэ)
Сэмбелэ киткэч, тэрле уеннар уйнала.
Осенний праздник урожая «Сөмбелә бәйрәме»
Сценарий праздника для детей старшей группы
Цель праздника:
Расширять кругозор детей о традициях, обычаях татарского народа, знакомить детей с татарским народным праздником «Сөмбелә» (Праздник урожая);
Воспитывать любовь и уважение к татарскому языку и татарской культуре;
Развивать творческие способности детей в создании художественного образа, используя игровые и танцевальные импровизации.
Ход праздника
Ведущий: Ни арада жәй үтте,
Матур көз килеп җитте.
Шатлык тулы бу бәйрәмне
Балалар куптән көтте.
Здравствуйте, ребята и гости нашего праздника!
Кадерле балалар, кунаклар! Исәнмесез!
Без бүген сезнен белән бергәләшеп “Сөмбелә”бөйрәмен үткәрергә җыелдык!
Мы сегодня собрались на праздник Сөмбелә — праздник урожая. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В давние времена, когда урожай был убран, осенняя посевная закончена — люди устраивали этот праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из числа красивых, озорных,острых на язык девушек , переодевали в Сөмбелю, выводили на площадь и там задавали ей вопросы. Например, «топор или шило?». Если она скажет «топор», то полагали, что осень будет холодная — лед можно будет разбивать только топором. Если ответ был «шило», то ожидалось, что осень будет относительно теплой — лед можно будет разбить и шилом. К её словам прислушивались даже старики и аплодировали со словами «юравың юш булсын», т. е. пусть твое гадание осуществится. Сөмбелә должна была иметь светло-желтые волосы, потому что она символизировала осень, колосья.
Давайте и мы с вами отметим этот праздник в нашем уютном зале и позовем на наш праздник Сөмбелю. (стук в дверь) Ой, а кто же это стучится в нашу дверь? (Влетает птица с письмом, отдает его ведущему.)
Давайте, ребята прочитаем письмо:
”Праздник ваш никогда не начнется, и Сөмбелә к вам не вернется!
Скучно мне в лесу одному, к вам ее я не пущу!
Вам спешу передать привет! Думали-меня уж нет?
Шурале еще живой! Что?! Не справились со мной?”
Ведущий:
Ребята, что же нам делать?
Ведь праздник без Сөмбели не начать,
кого на помощь нам позвать?
К ведущей подбегает мальчик Батыр.
Батыр:
Не переживайте!
Шурале я обхитрю,
К вам Сөмбелю приведу!
И помогут мне друзья
Только медлить мне нельзя!
Ведущий: Спасибо тебе, Батыр! Отправляйся в путь дорогу. Удачи тебе. Будут трудности, зови друзей и они тебе обязательно помогут.
(Батыр идет по воображаемому лесу и читает стихи «Яфрак бәйрәме” Ләбиба Лерона.)
Сары, сары, сап-сары
Агачның яфраклары.
Җил исә, ява яфрак —
Көзнең матур чаклары.
Оча яфрак, уйный яфрак,
Һаваларда әйләнеп.
Бүген, бүген, бүген, бүген
Яфракларның бәйрәме!
Дети исполняют песню «Алтын көз» (муз. А. Батыршина, сл. З. Нури).
Девочки исполняют под лирическую татарскую мелодию танец с листьями. Батыр любуется этим танцем.Вдруг музыка становится тревожной:навстречу Батыру выбегает волк.
Волк:
Сам обед ко мне идет!
Вот сегодня мне везет!
Съем тебя!…
Батыр:
Ты не спеши!
Лучше мне ты помоги!
Шурале знаком тебе?
Сөмбелә у нас в беде!
Держит он ее взаперти,
Мне дорогу не найти!
Волк:
Ладно, ладно, помогу!
За просто так-я не могу!
Должен ты меня развлечь
и стихи мне здесь прочесть!
Батыр :
Здесь помогут мне друзья,
Ну, ребята, выходите!
Волка тут развеселите!
Дети читают стихи.
1. Күрәмсез, дусларым, көз килде тышта;
Озак тормас, килер ак тунлы кыш та.
Китә башлады бездән инде кошлар;
Алар бездән ерак җирләрдә кышлар.
(Габдулла Тукай.)
2. Җилдә назланып оча
Алтын , сары яфраклар.
Сокланмый мөмкин түгел,
Бигрәк матур шул чаклар.
3. Яңгыры явып торсын,
Көннәре суык булсын,
Мин барыбер яратам,
Мин көзләрне яратам.
4. Кояш та сүрән генә
Күзәтә көзге ямьне.
Тезелеп кошлар китә,
Ә шулай да көз ямьле.
5. Көз һаман рәсем ясый
Төрле төсләре белән.
Сөендерә, куандыра
Мул уңышлары белән.
Волк:
Как красиво вы стихи читаете
И татарский язык хорошо знаете!
Сам,, рәхмәт” скажу я вам,
Моим новым друзьям!
Ты,Батыр,вперед иди,
Доброго тебе пути!
Батыр:
Рәхмәт, дустым!Приходи к нам на праздник!
(Идет Батыр дальше. На пути встречает «Уңыш» бабая.)
Батыр:
Исәнме, бабай! Исәнме!
Давно тебя я не видал!
Уңыш бабай:
Батыр! Исәнме! Хорошо,
Что здесь тебя я повстречал!
Я тут урожай собрал.
Все в корзину побросал.
Непорядок!Знаю я!
Да спина заболела моя,
Поэтому помощь нужна мне твоя.
Не останусь я в долгу,
Тебе подарок подарю!
Батыр:
Уңыш бабай, ты подарков не дари,
лучше Сөмбелю найти помоги.
Знаешь, где живет Шурале?
Уңыш бабай:
Ладно, помогу тебе!
Батыр: Друзья мои, помощники! Давайте поможем дедушке (зовет детей). Уңыш бабай: Вот-вот посмотрим, что же здесь есть. (Показывает овощи и фрукты. Дети должны назвать фрукт или овощ на татарском языке.) Так-так, в овощах и фруктах разбираетесь, значит сможете все правильно разложить. (Во время игры звучит татарская мелодия в быстром темпе.)
Игра-аттракцион «Рассортируй овощи и фрукты по корзинам»
Уңыш бабай:
Менә рәхмәт. Помогли.
Ну, Батыр, теперь иди
прямо, прямо по дороге!
Не сворачивай с пути!
Батыр: Рәхмәт. Сау бул, Уңыш бабай.
(Батыр идет дальше. Вдруг он видит девочку. Она сидит и плачет. Он подходит к ней.)
Батыр: Девочка, ты почему плачешь? И как тебя зовут?
Девочка: Меня зовут Айсылу. Я заблудилась, поэтому и плачу.
Батыр: Не плачь, Айсылу. Это горе, не беда. А пойдем со мной спасать Сөмбелю. Хитрый Шурале спрятал ее о нас, а без нее мы не можем праздник начать. Вдвоем будет веселее.
Айсылу: Пойдем (замечая воображаемые капли дождя). Ой!
Батыр, безгә артыбыздан
Шыбыр-шыбыр кем дәшә?
Батыр: Кем дә дәшми, көзге яңгыр
Зонтик белән сөйләшә. (Мәрзия Фәйзуллина.)
Под музыку выходят девочки с зонтиками. Один зонтик отдают Батыру и Айсылу, они прячутся под ним.
Исполняется танец с зонтиками под песню «Кулчатыр».
Дождь кончается, Айсылу с Батыром идут дальше и приходят к дому Шурале.
Батыр:
Шүрале! Шүрале!
Тату, дус булыйк әле!
Отпусти Сөмбелю-осень,
Очень, очень тебя просим!
Шурале:
Ха-ха-ха!Ха-ха-ха!
Шул кирәк сезгә!
Айсылу:
Ты же не такой плохой,
В сказке –Шурале другой!
Что захочешь, все проси!
Только Осень отпусти!
Шурале:
Ладно, ладно! Буду добрым я,
Если поиграете со мной, друзья!
Батыр: Я думаю, ребята нам с удовольствием в этом помогут.
Дети исполняют песню «Шүрәле» (З.Хөснияр сүзлөре,З.Гыйбадуллин көе.)
Дети играют с Шурале в игру:
”Син уртада, без кырыйда,
Әйләнәбез, Шүрәле.
Син нишләсең, ни кылансаң,
Шуны эшләргә була. (Шурале показывает различные фигуры, дети повторяют.)
Шурале: Балалар, мин сезгә начарлык иттем, ә сез миңа яхшылык белән җавап кайтардыгыз!
Вы меня развеселили,
И мне очень угодили!
Сюмбелю я вам верну,
У вас прощенья я прошу!
Под музыку выходит Сөмбелә.
Батыр с Айсылу подбегают к Сөмбеле, обнимают ее и ведут в центр зала.
Батыр:
Сөмбелю вы все встречайте,
Праздник дружно начинайте!
Шатлык булып бакчабызны
Гөлгә күмдең, Сөмбелә,
Безнең матур җырыбызга
Син дә кушыл, Сөмбелә!
Дети исполняют песню “Сөмбелә” Г. Зәйнәшева сүзләре, М. Шәмсетдинова көе.
Сөмбелә дип матур исем
Кушты икән кем генә?
Сөмбел гөлдән өзлеп тешкән
Чәчәк кебек Сөмбелә.
Сөмбелә, Сөмбелә,
Сөмбел гөлдән өзлеп төшкән.
Чәчәктер ул ,кем белә?
Әткәсенә, әнкәсенә
Ул күз карасы кебек.
Гөл арасында сайраган
Былбыл баласы кебек.
Сөмбелә, Сөмбелә,
Гөл арасында сайраган
Былбылдыр ул,кем белә?
Чәчәк кебек сөйкемле ул,
Былбыл кебек моңлы ул.
Таң аткач та сүнми торган
Йолдыз кебек нурлы ул.
Сөмбелә, Сөмбелә,
Таң аткач та сүнми торган
Йолдызлар ул, кем белә?
Ведущий:
Сагынып көткән, зарыгып көткән
Сөмбелә килеп җитте,
Чәчәкле, җиләкле җәйләр
Инде үтте дә китте.
Сөмбелә, Сөмбелә
Бәйрәмебез түрендә,
Алтын чәчле гүзәл кыз ул—
Уңыш кызы Сөмбелә.
Здравствуй Сөмбеля. Мы тебя очень ждали и целый год по тебе скучали.
Сөмбел: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар!
Я — Сөмбелә. К вам пришла, праздник осенний вам принесла.
Ребенок:
Исәнме, Көз, алтын көз,
Безне сагынып килдеңме?
Агачларга куакларга
Сары чуклар элдеңме?
Сөмбелә:
Саумы, якын дусларым,
Сезне сагынып килдем мин,
Сезгә матур көннәр дә
Уңыш та китердем мин.
Дети исполняют песню-хоровод ”Көз җыры”.
Балалар: Көз, көз, әйт әле?
Кәрзинеңдә ниләр бар?
Сөмбелә. Кәрзинемдә кыярлар,
Помидор һәм алмалар.
Балалар. Көз, көз, әйт әле?
Кәрзинеңдә ниләр бар?
Сөмбелә. Кәрзинемдә яңгырлар,
Җылы, суык көннәр бар.
Балалар. Көз, көз, әйт әле?
Кәрзинеңдә ниләр бар?
Сөмбелә. Кәрзинемдә кызыл, матур
Алтын, матур төсләр бар
Сөмбелә:
Бик матур җырлыйсыз икән, балалар. Хәзер бераз ял итеп алсак та була. Сынап карыйм әле, үзегез турында табышмаклар беләсезме икән? А сейчас я вам загадаю загадки.
1. Җир астында алтын казык,
Без аны алдык казып. (кишер)
2. Үсеп утыра бер чүлмәк,
Өстенә кигән йөз күлмәк. (кәбестә)
3. Үзе йомры—ай түгел,
Төсе сары –май түгел,
Койрыклы—тычкан түгел. (шалкан)
4. Йодрык-йодрык булып үсә
Алма кебек кызарып пешә,
Үзе матур, аны кем әйтер? (помидор)
5. Кечкенә генә сары карт,
Кигән туны биде кат.
Туннарын туныйсың,
Тунаганда елыйсың. (суган)
Балалар, сезнең белән бик күңелле икән. Әйдәгез, уйнап алабыз. Поиграем в музыкально-хороводную игру «Бар матур бакча» («Есть красивый огород».)
Бар матур бакча
Анда үсә кишер (дети идут по кругу)
Менә шундый кишер зур (поднимают руки)
Менә шундый кечкенә (приседают)
Кишер, кишер кил әле
Биеп, биеп кит әле (хлопают)
Игра продолжается со всеми изученными овощами.
Ведущая предлагает детям сесть на стульчики.
Ведущий:
Спасибо осени за все её щедроты,
Спасибо хлеборобам за работу –
Трудились на полях они на славу!
Еще богаче стал любимый край.
Скажите, какое главное богатство осени?
Дети: Икмәк, хлеб.
Сөмбелә. Дөрес, балалар. Иң тәмле, иң кирәкле ризык ул – икмәк. Правильно, дети. Самый дорогой подарок осени – хлеб. Не зря в народе говорится «Ипи, төз – якты йөз».
Дети читают стихотворение Р.Миннулина «Икмәк булса»
1. Ипи басуда үсә,
Аннан амбарга күчә.
Аннары мичтә пешә,
Кызарып мичтән төшә.
2. Шуннан килә өстәлгә
Безгә куәт өстәргә.
Ипи булса табында
Булдырам мин барында.
3. Һәркемгә ипи кирәк
Һәркөнне ипи кирәк.
Шуңа күрә игенчене
Хөрмәт итәргә кирәк.
Ведущий: Матур бер җыр тыңлыйсың киләме, Сөмбелә?
“Икмәк кадере” җыры башкарыла. (Ф. Рәхимкулова сүзләре, К. Әһлиуллин көе.)
Сюмбеля: Бик матур җырлар өйрәнгәнсез, балалар, рәхмәт сезгә.
Ипи, өстәлгә килгәнче, никадәр ю л үтә, никадәр хезмәт сорый. Хлеб-всему голова! Икмәк булса, җыр да була, диләр. Җыр булган җирдә оста биюче дә табыла.
Дети исполняют танец с колосьями. (Песня“Чайкала иген кырлары”.)
Ведущая: Спасибо тебе, Сөмбелә, за праздник! Нам очень понравилось! И поэтому мы приготовили для тебя подарок.
Дети выносят поделку, сделанную своими руками. Сөмбелә благодарит за подарок.
Сөмбелә: Күңелле булды кичә
Мичтә бәлешләр пешә,
Хәзер инде ял итик,
Бергәләп чәйләр эчик!
Ведущий: Сау бул, Сембелә!
Яз житкәч, Нәуруз бәйрәмендә сине көтеп калабыз.
Эй,Сөмбелә, Сөмбелә,
Сембеләне кем белә?
Сөмбеләне шулар белә –
Кем эшенә өлгерә.
Мул уңышлы көзге бәйрәм
Хәркемне сөендерә.
Дети возвращаются в группу, где проходит чаепитие вместе с героями праздника.
Список используемой литературы:
1. “Балачак аланы” (“На поляне детства”). Закирова К.В. Хрестоматия для воспитателей детских садов и родителей. Казан: РИЦ, 2011. — 560 б.
2. Закирова К.В.,Мортазина Л.Р” Балачак –уйнап-көлеп үсәр чак.”Балалар бакчасында уеннар.Балалар бакчасы тәрбиячеләре hәм физкультура
инструкторлары өчен методик кулланма. Казан. Редакционно-издательский центр, 2012. – 192 б.
3. Гарафиева Г.З. Сөмбеләне кем белә? Казан, 2003.
4. Шаехова Р. К.Региональная программа дошкольного образования.
Төбәкнең мәктәпкәчә белем бирү программасы. – РИЦ,
2012. – 208 с.
5. От рождения до школы. Основная общеобразовательная программа дошкольного образования / Под ред. Н. Е. Вераксы, Т. С. Комаровой, М. А. Васильевой. — М.: МОЗАИКА-СИНТЕЗ, 2010. — 304 с.
Ссылки на оn-line cтатьи:
Хусаинова Н.Р.Татарские национально-календарные праздники и игры.
http://www.pandia.ru энциклопедия знаний.
Э. Ризаева. Сценарий татарского праздника «Сюмбеля». http://www.maam.ru/ международный образовательный портал.
Сөмбелә бәйрәме. Праздник Сомбеля.
Ход праздника
Ведущий1:
Ни арада жәй үтте,
Матур көз килеп җитте.
Шатлык тулы бу бәйрәмне
Балалар куптән көтте.
Ведущий2: Здравствуйте, ребята и гости нашего праздника!
Ведущий1: Кадерле балалар, кунаклар! Исәнмесез!
Без бүген сезнен белән бергәләшеп “Сөмбелә”бөйрәмен үткәрергә җыелдык!
Ведущий2: Мы сегодня собрались на праздник Сөмбелә — праздник урожая. Его
отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В давние
времена, когда урожай был убран, осенняя посевная закончена — люди устраивали этот
праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из
числа красивых, озорных,острых на язык девушек , переодевали в Сөмбелю, выводили
на площадь и там задавали ей вопросы. Например, «топор или шило?». Если она
скажет «топор», то полагали, что осень будет холодная — лед можно будет разбивать
только топором. Если ответ был «шило», то ожидалось, что осень будет относительно
теплой — лед можно будет разбить и шилом. К её словам прислушивались даже
старики и аплодировали со словами «юравың юш булсын», т. е. пусть твое гадание
осуществится. Сөмбелә должна была иметь светло—желтые волосы, потому что она
символизировала осень, колосья.
Давайте и мы с вами отметим этот праздник в нашем уютном зале и позовем на
наш праздник Сөмбелю.
Ведущий1:
Сагынып көткән, зарыгып көткән
Сөмбелә килеп җитте,
Чәчәкле, җиләкле җәйләр
Уртанчы һәм зурлар төркеме балалары белән уңыш бәйрәме үткәрү өчен сценарий.
Максат:
1. Балаларның көз, уңыш, яшелчәләр турында белемнәрен киңәйтү;
2. Татар бәйрәмнәренең матурлыгын күрсәтү;
3. Табигатькә сакчыл караш тәрбияләү, хезмәт кешесенә хөрмәт уяту.
Алып баручы: Хәерле көн, дуслар!!!
Бүген залга «Сөмбелә» бәйрәменә җыелдык,
Бәйрәмебез күңелле үтсен,
Балалар көлүе яңгырап торсын!
Елның сихри фасылында — көн белән төн тигезләшкән вакытта татар халкы «Сөмбелә» бәйрәмен уздырган… Ул – көзге бәйрәм, уңыш бәйрәме. Бу вакытта инде уңыш җыю эшләре тәмамлана. Табигать кышкы ялга әзерләнә. «Сөмбелә»- ул башак, иген дигән сүз. Сары чәчле, зәңгәр күзле, зифа буйлы, сүзгә тапкыр, эшкә уңган кызны да Сөмбелә дигәннәр.
Балалар шигырь сөйлиләр:
1. Ни арада җәй үтте,
Алтын көз килеп җитте.
Шатлык тулы бу бәйрәмне,
Балалар күптән көтте
2. Көз көннәре бик күңелле,
Бик күп җимешләр пешә.
Помидор, карбыз өлгерә,
Алмалар егылып төшә.
3 Килә шаулы Алтын көзем,
Оча яфрак, исә көзге җил,
Табигатең бигрәк сокландыргыч,
Хуш киләсен, көзем, әйдә, кил.
4.Моңлы, гүзәл,
Матур аяз көннәр,
Мул игеннәр —
Синең бүләгең.
Сокландыргыч синең табигатең,
Бигрәк матур, ай-ай күлмәгең.
Җыр –«Көз килә»
5. Бәйрәмебез бик күңелсез бит,
Күңелсездер сезгә дә.
Бәйрәмнәр кирәк сезгә дә,
Бәйрәмнәр кирәк безгә дә.
Бәйрәмнәр кирәк һәммәбезгә дә.
6 .Күрәмсез, дусларым, көз килде тышта,
Озак тормас, килер ак тунлы кыш та.
Китә башлады инде бездән кошлар,
Алар бездән ерак җирләрдә кышлар.
Алып баручы: Әйдәгез, балалар, бәйрәмгә без «Сөмбеләне чакырабыз!
Балалар: «Сөмбелә», кил безгә!
Музыка астында «Сөмбелә» керә. (Биеп әйләнеп чыга)
Алып баручы: Исәнмесез, «Сөмбелә». Без сине бик көттек.
«Сөмбелә»: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар!
Мин сезгә буш кул белән килмәдем. Мин үземнең салкын җилләрем, яңгырларым белән килдем. Кәрзинем тулы алтын, сары, төрле төстәге яфраклар, уеннар, табышмаклар алып килдем. Әйдәгез, бергәләп зур түгәрәк ясыйбыз.
Җырлы-биюле уен «Күрсәт әле үскәнем»
«Сөмбелә»: Бик матур җырлыйсыз икән, балалар. Хәзер бераз ял итеп алсак та була. Сынап карыйм әле, үзегез турында табышмаклар беләсезме?
1.Җир астында алтын казык, Без аны алдык казып. (кишер)
2.Үсеп утыра бер чүлмәк, Өстенә кигән йөз күлмәк. (кәбестә)
3.Үзе йомры—ай түгел, Төсе сары –май түгел, Койрыклы—тычкан түгел. (шалкан)
4.Йодрык-йодрык булып үсә Алма кебек кызарып пешә, Үзе матур, аны кем әйтер? (помидор) 5.Кечкенә генә сары карт, Кигән туны җиде кат. Туннарын туныйсың, Тунаганда елыйсың. (суган) «Сөмбелә»: Булдырдыгыз, балалар, сезнең белән бик күңелле икән. Әйдәгез, уйнап алабыз.
Уен «Бер сүз белән әйт»
(1 кәрзиндә яшелчәләр, 2 нче кәрзиндә җимешләр, «Сөмбелә» 2 кәрзинне дә идәнгә буташтырып сибеп җибәрә, 2 бала чыга, берсе яшелчәләр җыя икенчесе җимешләрне җыя. Җыеп бетергәч «Сөмбелә» һәр баладан сорый. — Син нәрсәләр җыйдың? Бер сүз белән ничек атыйбыз?)
«Сөмбелә»: Яшелчә, җимешләрне бик әйбәт беләсез, булдырдыгыз. Хәзер 8 төркем балалары белән җырлы-биюле уен: «Бар матур бакча, анда кишер үсә»
Җырлы-биюле уен: «Бар матур бакча, анда кишер үсә».
Алып баручы: «Сөмбелә», безнең дә уен-ярышларыбыз бар. Әйдә сиңа без аны уйнап күрсәтәбез.
1.«Кем тизрәк» (балалар 2 командага бүленәләр, һәр командадан берәр бала, аякларына сыңар галош киеп ярышалар.)
2«Гөмбәләр аланында» (карточкалар ярдәмендә, агулы гөмбәләрне беренче команда җыя, икенче команда ашарга яраклы гөмбәләр җыя. Кем беренче җыеп бетерә, шул команда җиңүче була)
«Сөмбелә»: Балалар без сезнең белән бергәләп күңел ачтык, Мине кыш ашыктыра, миңа китәргә вакыт җитте. Менә сезгә миннән истәлеккә яфраклар. Әйдәгез, бергәләп биеп алабыз.
«Яфрак белән бию».
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза 
Мы работаем над улучшением нашего сервиса