Тақырыбы:Құқық — әділет пен парасат жолы
Мақсаты:
Білімділік – оқушыларға адам құқықтары мен бостандықтары жайлы баптардан
түсінік қалыптастыру, құқықтық білімдерін толықтыру. Оқушылардың саяси саналығы
мен таным белсенділігін арттыру, заңдарды талдай отырып, өз беттерімен
салыстыра білуге, өмірде қолдана білуге, ойлау қабілетін дамыту. Адамгершілік,
ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу
арқылы құқықтық тәрбие беру.
Көрнекілігі: Қазақстан Республикасының Конституциясы, «Бала құқығы»конвенциясы,
заңдар жинағы слайд.
I. Кіріспе
II. Құқық туралы жалпы түсінік
III. Өткенге көз жіберсек…
(Тәуке ханның “Жеті жарғысы”)
IV. Балалар құқығы туралы халықаралық конвенция
V. Көкейде жүрген сауал
VІ.«Ойлан, тап»;
VІІ. Мұны әрбір оқушы білуге тиіс
VІІІ. Қорытынды
Қанатты сөздер:
«Ата заң әркімнің бойтұмары болып, оның әрбір қағидасы мүлтіксіз орындалғанда
ғана ортақ мақсатқа қол жеткіземіз».
Н. Назарбаев.
«Бала бол, басқа бол – бәріне заң біреу — ақ»
«Тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ».
Ж. Баласағұн.
I,Тәрбиешінің кіріспе сөзі:
«Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген аталы сөзді атамыз бекер айтпаған.
Әр адам мемлекеттік заңдарды құрметтеп, ата – бабамыздың тәжірибесін үнемі
назарда ұстап отыруы тиіс. Халқымыз 13 жастағы баланы «отау иесі» деп атады. Ал
қазіргі Қазақстан Республикасының Ата заңы бойынша, қылмыс жасаған баланы 14
жастан жауапқа тартады. 16 жастан бастап толық әкімшілік, қылмыстық
жауапкершілік басталады, азамат жеке куәлік алады.
II. Конвенцияда адам құқығын құрметтеуге, баланы ата – анасынан, олардың мәдениетіне,
тіліне, өзі тұратын елдің ұлттық байлығына, қоршаған ортаға, табиғатқа
құрметпен қарауға тәрбиелеу жөнінде айтылған.
Біз тәуелсіз, егеменді елміз. Өзімізге тән елтаңба, әнұран, туымыз бар. Соның
маңыздыларының бірі – 1995 жылдың 30 тамызында Қазақстан Республикасының жаңа
Конституциясы қабылданған.
Конституция 98 бапты біріктіріп 9 бөлімнен тұрады. Адамның құқықтары,
бостандықтары мен міндеттері осы бөлімдерде жазылған. Әр адам өз құқықтары мен
міндеттерін білуі керек. Бүгін осы мәселелерді қарастырдық. «Заң білу – заман
талабы». «Бала құқығы». «Заңға бағыну – адамзат міндеті».
Заңды білу – заман талабы. Бүгінде Қазақстан Республикасында демократияға
бағытталған құқықтық мемлекет құру идеясы жүзеге асырып, ондағы әрбір азаматтың
өз құқықтарын жете біліп, соған сай сана – сезімдерін қалыптастыру. Азаматтың
міндеті – заң талаптарын бұзбау, екінші жағынан, өзіне жүктелген міндетін
орындау. Өйткені заң дегеніміз — өмірдің нәрі. Заңның мықтылығы – атында емес,
адалдығы мен әділдігінде. Заңның ең басты мақсаттарының бірі – қоғамдағы алуан
мінезді адамдарды салауатты өмір салтына тәрбиелеу.
III. Кішкене тарихи шегініс жасайық. 15 ғасырдың орта шенінде қазақ
мемлекетінің негізі қаланды. Жәнібектің баласы Қасым ханның тұсында қазақ
хандығы күшті мемлекетке айналды. Тарихта тұңғыш рет құқықтық ғұрыптар мен
нормалар жүйеге келтірілді. Халық оны «Қасым ханның қасқа жолы» деп атады. Ол
бес бөлімнен құралды.
Қасым ханнан кейін қазақ қоғамының құқықтық жүйесін дамытуға айтарлықтай үлес
қосқан Есім хан болды. Ол әскери міндетті атқару ережелерін күшейтті, әскери
тәртібін бұзу — шыларға қолданылатын жазаны қатайтты. Қалған мәселелерде Есім
хан бұрынғы құқықтық ғұрыптар мен заңдарды сақтап қалды. Сондықтан оларға халық
«Есім ханның ескі жолы» деген ат берді.
Қазақтың құқық жүйесіне үшінші және соңғы рет елеулі өзгерістер енгізген Тәуке
хан (1680 — 1718) болды. Бұл құқық нормалары жазба түрде сақталып, жүздеген
жылдардан кейінде мінсіз күйде қағазға түсу мүмкін болған. Бұл кодексті «Тәуке
ханның жеті жарғысы» деп атаған.
Жеті жарғыдағы мәселелер былай топтасты:
1 бап — Мемлекеттік мәселелеріне байланысты
2 бап — Әскери іс мәселелеріне байланысты
3 бап — Шаруашылық іс мәселелеріне байланысты
4 бап — Қылмыстық іс мәселелеріне байланысты
5 бап — Діни мәселелеріне байланысты.
6 бап — Жұртшылық мәселелеріне байланысты
7 бап — Отбасы және неке мәселелеріне байланысты
Сондай — ақ, қазақ даласында Сот қызметін билер атқарған. Қазақ билері арасында
бір заманда өмір сүрген және өздерінің ерекше қасиеттері мен көзге түсіп, тарих
беттерінде қалған Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би.
Міне, балалар өздерің байқап отырғандай құқық дегеніміз – заң рұқсат ететін
адам табиғатына, жаратылысына сай әрекеттер жасау мүмкіндігі екен.
ҚР — ң Конституциясы – елдің басты саяси құқықтық құжаты. Конституция латынның
«constitutio» сөзінен шыққан «құрылым» деген мағына береді. Еліміздің
Конституциясы — адамның құқықтары, бостандықтары, қадір — қасиетінің гуманистік
тұжырымдамасы және қоғамның даму деңгейіне сәйкес келетін әділетті заң
жиынтығы. ҚР Конституциясы 1993ж 28 қаңтарда, кейін 1995ж 30 тамызда
қабылданды. Заңды парламент шығарады. ҚР Конституциясы 9 бөлім 98 баптан
тұрады. Ал бала құқығы туралы конвенция 1989 ж 20 қарашада Біріккен Ұлттар
Ұйымының Бас Ассамблеясы қабылдады. Екі бөлім 54 баптан тұрады.
IV. Әлемде 1979 жылы Халықаралық балалар жиынын өткізу кезінде «Балалар құқығы
туралы халықаралық конвенцияны» дайындау жөнінде топ құрылды. 1989 жылы 20
қарашада конвенцияны БҰҰ бірауыздан қабылдады. Конвенция — әлем балаларының
құқығын қорғау туралы және оларға тәрбие беру жөніндегі бірнеше баптан тұратын
маңызды құжат. Онда: «Қатысушы мемлекеттер әрбір баланың өсіп – жетілуі қажетті
тұрмыс дәрежесін қамтамасыз етеді және оның құқығын мойындайды» делінген.
«Балалар құқығының» заңдары.
Ой – талқы
— Бала деп кімді айтамыз?
— Баланың қандай құқығы бар?
— Еңбек етуге;
— Өз пікірін білдіруге;
— Баланың өз атын, әкесінің атын алуға;
— Мүлікке ие болу;
— Қорғалуға;
— Отбасында өмір сүруге, тәрбиеленуге;
— Ұлтын таңдауға;
— Дем алуға;
— Денсаулығын сақтауға құқылы.
«Бала құқығының» заңдарынан баптарды ұсыну.
1 – бап
Бала сипаттамасы.
18 жасқа толмаған жеткіншек бала деп саналады. Ал кейбір жағдайда жергілікті
ұлттық заңдар бойынша кәмелеттік жас одан ерте көрсетілуі мүмкін.
2 — бап
Дискриминацияны, яғни зорлық – зомбылықты болдырмау.
Барлық құқық барлық балаға бірдей тарайды. Мемлекет баланы зорлық – зомбылықтың
барлық түрінен қорғауға және оның құқығын қорғау үшін тиісті шараларды
қолдануға міндетті.
3 – бап
Бала құқығын анағұрлым толық қамтамасыз ету.
Балаға қатысты жасалатын барлық іс — әрекет оның мүддесін толық көлемде ескеруі
қажет. Егер ата – ана немесе басқа тұлға балаға керекті қамқорлықты көрсете
алмаса, онда бұл жауапкершілікті мемлекет өз мойнына алуы тиіс.
4 — бап
Құқықты іске асыру.
Мемлекет осы Конвенцияда көрсетілген құқықтарды жүзеге асыру үшін қолдан
келгеннің барлығын жасауы керек.
5 – бап
Отбасындағы тәрбие және бала қабілетінің дамуы.
Мемлекет баланың жан – жақты дамып келе жатқан қабілетін ескере отырып, оның
тәрбиесі жолында ата – аналар мен кеңейген отбасылардың құқығы мен
жауапкершілігін құрметтеуі тиіс.
6 — бап
Өсу мен даму.
Әрбір бала өмір сүру құқығына ие және мемлекет оның өсуі мен дамуын қамтамасыз
етуге міндетті.
7 – бап
Есім мен азаматтық.
Бала дүниеге келген соң өзіне есім алуға құқылы. Бала сондай — ақ азаматтық
алуға, мүмкіндігі барынша өз ата – анасын танып білуге, олар тарапынан
қамқорлық көруге құқылы.
8 — бап
Жеке тұлғалықты сақтау.
Мемлекет баланың өзіндік қайталанбас тұлғалылығын сақтауға, тіпті керек болған
жағдайда оның негізгі қасиеттерін қайтадан қалпына келтіруге міндетті. Ал
негізгі қасиеттердің қатарына есім, азаматтық және отбасылық қарым – қатынас
жатады.
9 – бап
Ата – анадан ажырау.
Бала өз мүддесіне қарама – қайшы келетін жағдайда ғана болмаса, ата – анасымен
бірге тұруға құқылы. Сондай – ақ бала ата – анасының екеуінен немесе біреуінен
ажыраған жағдай да олармен байланыс жасап тұруға құқылы.
10 — бап
Отбасының қосылуы.
Бала мен ата – ана отбасын біріктіру немесе өзара қарым – қатынастарын нығайту
мақсатында кез – келген елден шығын өз еліне келуге құқылы.
11 – бап
Заңсыз орын алмастыру және оралмау.
Мемлекет ата – ананың немесе үшінші бір жақтың баланы шет елде заңсыз ұстап
тұруына болмаса ұрлауына жол бермеуге және бұл жағдайда тиісті шаралар
қолдануға міндетті.
12 — бап
Баланың көзқарасы.
Бала өз ойын, пікірін еркін жеткізуге құқылы және балаға қатысты мәселелерді
шешу барысында бұл пікірлерге тиісті назар аударылуы лайық.
13 – бап
Пікір айту еркіндігі.
Бала қандай шекара болмасын өз ойларын ашық жеткізуге, ақпарат алуға, сондай –
ақ ақпараттарды, идеяларды беруге, таратуға құқылы.
14 – бап
Ой, ар – намыс және дін бостандығы.
Ата — ананың балаға тиісті деңгейде жетекшілік етуі барысында мемлекет сол
баланың ой еркіндігін, ар – ұяты мен дінін құрметтеуге міндетті.
15 – бап
Ассоциация бостандығы.
Бала басқа адамдармен кездесуге және ассоциаларға кіруге болмаса оны құруға
құқылы.
16 — бап
Жеке өмір сүру құқығын сақтау.
Балалар өздерінің жеке, жанұялық және отбасылық өміріне қол сұғушылар еттерін
қайтадан қалпына келтіруге міндетті. Ал негізгі қасиеттердің қатарына есім,
азаматтық және отбасылық қарым – қатынас жатады.
Ой талқы. Берілген сұраққа әр топ өз
ой — тұжырымдарын білдіруі керек.
Уақыт – 3 минут.
Тақырып: «Жастар және қылмыс»
І топ: Жастар арасындағы қылмысқа жол бермеу үшін
не істеу керек?
ІІ топ: Мектеп жасындағы жастардың құқықтық норма
бұзу шарттары қандай деп ойлайсыңдар?
79 — бап. Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері.
1. Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері:
• Айыппұл;
• Белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру;
• Қоғамдық жұмыстарға тарту;
. Қазақстан Республикасының азаматтарының міндеттері:
1. Заңдарға бағыну;
2. Басқа азаматтардың құқықтарын, бас бостандықтарын, арын құрметтеу;
3. Мемлекет рәміздерін құрметтеу;
4. Қаржы, салықты төлеу;
5. Тарихи және мәдени байлықтарды сақтау;
6. Табиғатты және табиғи байлықтарын сақтау;
7. Ата – аналардың балаларына қамқорлық етуі, алдындағы міндеттерін орындау;
8. Орта мектеп білімін алу;
9. Қазақстан Республикасын қорғау;
Осымен біздің сынып сағатымыз өз мәресіне жетті. Бүгінгі сабақтан алған
мәліметтер өте керекті деп ойлаймын. Келген қонақтарымызға рахмет айтамыз.
Өмірің болсын десең сенің сәнді
Ойланып, айналаңа қара мәнді.
Адам бол! Білімі тасқан, өнері асқан
Өзіңе сүйсіндірер басқа жанды.
Салауатты мақсатың — өмір сүру,
Өмірдің мағынасын керек білу.
Ішімдік, нашақорлық сенің жауың
Пайдасы сол – бұл жолдан аулақ жүру.
Мен жігіт 15 — 30 арасында,
Бұл шақта көп бересі, аларымда.
Жан жағым толған мақсат, толған таңдау,
Алайын анасын ба, мынасын ба, — деп арқалы ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров
жырлағандай болашақта шалыс қадам баспай, өз өмірлеріне жауап беретін ата —
анасының емес бүкіл алаштың азаматтары болады деген сеніммен бүгінгі
сабағымызды аяқтаймыз.
Құқық — әділет пен парасат жолы. «Озат құқықтанушы» сайысы.
Тәрбие сағаты- NAZAR
- 01.04.2016
- 0
- 1
- 12386
Сабақтың тақырыбы: Құқық — әділет пен парасат жолы. «Озат құқықтанушы» сайысы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың құқықтық білімдерін тексере отырып, заң алдындағы жауапкершілігін арттыру, ұйымшылдық пен тәртіптіліктің тиімді жолын сын сәтте таба білу арқылы жеңіске жету, алдына мақсат қоя білуге баулу.
Дамытушылық: Оқушылардың тыңдау, ойлау, сөйлеу мәдениетін дамыту, қабілеттерін шыңдау.
Тәрбиелік: Конституция т.б. құқықтық нормативтік актілерді орындай, құрметтей білуге үйрету, адамгершілікке, құқықтық сауаттылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Танымдық сайыс
Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, иллюстрациялық тәсіл шешендік сайыс, сөзжұмбақ жарысы.
Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, дүние тарихы, қазақ тілі, қазақ әдебиеті.
Көрнекілігі: Қанатты сөздер, заңға байланысты мерзімді басылымдар, кітаптар, буклет , заңдар жинағы, арнайы үлестірмелер (карточкалар), плакаттар.
Ойынға қатысушылар: 7 сынып оқушылары, әділ қазылар алқасы
Сайыс барысы:
«Шынығу» кезеңі
«Өз құқығыңды біл» кезеңі
«Ойды аяқта » кезеңі
«Тарих тереңіне үңілсек» кезеңі
«Ой елегінен өткіз» кезеңі
«Құжатты тани біл» кезеңі
Өз тобының атын қорғау.
Жүргізуші:
Армысыздар, қадірлі қонақтар, ұстаздар,оқушылар! 3 оқушыдан құралған «Фемида» және «Эрудит» топтарының құқықтық білім сайысын тамашалаңыздар. Ойынға 2 топ қатысады. Ең көп ұпай алған топ жеңіске жетеді.
«Шынығу» кезеңі
ЕКОНЮС – БҰҰ –ның білім, ғылым және мәдениет жөніндегі ұйымы
АТКРДЕИЯМО – халық еркі немесе билігі;
ЕНТЕЗПРИДЕ –мемлекет басшысы;
УАТРА — айырбас үшін арнайы өндірілетін өнім;
АТТӨЛЖҰҚ — азаматтыққа куәландыратын құжат.
«Өз құқығыңды біл» кезеңі (Бала құқықтары бойынша)
1 топ
Баланың азаматтық құқығы қай кезден басталады? – (бала туған кезінен бастап)
Неше жасқа толмаған адам бала болып есептеледі? – (18)
Баланың өз пікірін білдіруге, ақпарат алуға, ақпаратпен идея беруге құқығы бар. Ол шектеулі ме, әлде шектеусіз бе? – (шектеусіз)
2 топ
1. Бала басқа адамдармен қатысуға және ұйымдар құруға, оларға кіруге құқылы ма? – (иә)
2. Неше жасқа толмаған баланы Отан алдындағы борышын өтеуге әскерге шақырылуға жатпайды? – (15)
3. Бала неше жастан бастап қылмыстық жауапкершілікке тартылады? (16)
3. «Ойды аяқта» кезеңі
1 топ
1. заңның құрығы………… (бәрінен ұзын)
2. Өш алғаннан гөрі …………….(кешірген жақсы)
3. Туғанды биде ……………(иман жоқ)
4. Таста тамыр жоқ …………….(биде бауыр жоқ)
5. Туғанына бұрғаны …………(биді құдай ұрғаны)
2 топ.
1. Әр адамның құдайы ……………(оның ары)
2. Қолыңмен істегеніңді ………………(мойныңмен көтер)
3. Жазасын тартпайтын ………….(жамандық болмайды)
4. Ұрлық түбі …………..(қорлық)
5. Біреуге ор қазба …………..(өзің түсесің)
4. «Тарих тереңіне үңілсек» кезеңі
Әр топқа әлемдік құқықта, тарихта қалған негізгі заңдар мен ережелердің аттарын дұрыс хронология бойынша тізіп жазу тапсырмасы беріледі. Тапсырмалар дүние жүзі және қазақстан тарихы бойынша беріледі.
«Эрудит» тобына дүние жүзі тарихы бойынша
Салон заңдары
Хаммурапи заңдары (Вавилон заңдары)
Орыс шындығы «Салистік шындық»
Ману заңдары (Индия заңдары)
Хронологиялық тізбек бойынша (дұрыс жауабы)
Ману заңдары (Индия заңдары)
Хаммурапи заңдары (Вавилон заңдары)
Салон заңдары
Орыс шындығы «Салистік шындық»
«Фемида» тобына қазақстан тарихы бойынша
Тәуке ханның «Жеті жарғысы»
Шыңғыс ханның жасасы
Есім ханның ескі жолы
Қасым ханның қасқа жолы
Хронологиялық тізбек бойынша(дұрыс жауабы)
Шыңғыс ханның жасасы
Қасым ханның қасқа жолы
Есім ханның ескі жолы
Тәуке ханның «Жеті жарғысы»
5. «Ой елегінен өткіз» кезеңі
«Ойлан, артығы бар ма? Тапсаң, сызып таста». Берілген тапсырмадан артық сөз, ұғымдарды сызып, қателерді түзе.
Оқушы неге құқылы? «Фемида» тобына
Білім алуға, емделуге, демалуға, ұрлық жасауға, қоршаған ортаны ластауға, өз сыныптастырына кедергі жасауға.
Оқушы неге міндетті? «Эрудит» тобына
Білім алуға, ата-анасын тыңдауға, басылымдарға жаздыртуға, оқулықтарын таза ұстауға, ұй тұрғызуға.
6. «Құжатты тани біл» кезеңі ( ҚР азаматтығы туралы)
1. Шетелдіктер асырап алған, ҚР азаматы болып табылатын бала ҚР азаматтығын сақтай алады ма? – (өзі кәмелетке толғанға дейін сақтайды)
2. ҚР азаматтығына қабылдану үшін қандай шарттар қойылады? – (ҚР аумағында заңды негізде кемінде 5 жыл тұрақты тұратын, не ҚР азаматтарымен кемінде 3 жыл некеде тұратын адамдар қабылданады).
7. «Өз тобының атын қорғау» кезеңі
Әр топ сөзжұмбақ ретінде мен берген тапсырманы дұрыс орындап, терминдер атын дұрыс жаза білсе, өз тобының атын шығарып алады. Нәтижесінде Фемида және Эрудит шығады. Сөзжұмбақты жылдам, қатесіз, 1 –ші шешкен топ 10 ұпай алады.
Сөзжұмбақ сұрақтары «Фемида»
Маңызды мемлекеттік мәселелердің шешуі немесе заң қабылдауы, жалпы бүкіл халықтық дауыс беру арқылы шешуді қалай атаймыз? (референдум)
Мемлекеттік биліктің бірлігін жоғарылығын және дербестігін айқындайтын ұғымды атау (егемендік)
Қоғамды басқаратын және сақтайтын негізгі институт? (мемлекет)
Мемлекеттің негізгі заңы………… (конституция)
Халықтың билік қайнары ретіндегі танылуын негіз еткен, қоғамның саяси ұйымдастыру формасын ата. ( демократия)
Адамдардың жұмыс-тұрысы мен өмір сүру қалыптарын үйлестіріп, реттеу үшін мемлекет шығаратын жарлық (заң)
Сөзжұмбақ сұрақтары «Эрудит»
Карл Маркстің досы (Энгельс)
Пирамида және сатылы форма сипатында құрылған жүйе (иерархия)
Сотта куәлік беретін адам (куәгер)
Заңдар жинағын жасау (кодификация)
Саясатта партиялар мен қозғалыстардың қаншалықты танымал екендігін білдіретін белгі (рейтинг)
Азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүддесін қорғайтын орган (сот)
Қорытынды.
Сіздер Ата заңды құрметтеп, Отанға адал қызмет етер азамат болыңыздар, -дей отырып келесі сөз кезегін әділқазыларымызға береміз.
Осымен «» Озат құқықтанушы сайысымызды аяқтаймыз. Қатысқандарыңызға көп-көп рахмет Сау болыңыздар!
«Құқық – әділет пен парасат жолы»
(7 – 8 сыныптар арасында сайыс )
Мақсаты: Құқықтық тәрбиенің өмірілік қажеттілігін оқушыларға түсіндіру. Құқықтық тәрбиенің жігердің қоғамда маңызы зор екендігі түсіндіріп құқықтық сауатқа тәрбиелеу, өз ойларын еркін айтуға үйрету.
Көрнекілігі: Қанатты сөздер, мақал- мәтелдер, тірек сызбалары, интерактивті тақта, түрлі слайдтар.
«Қазіргі ұрпақтың үш мінезі алаңдатады деген екен. Олар құлқынның құлы болып жолдан таю, нәпсі үшін лас істерге ұрыну, білімі бола тұра қараңғы наданның ісін істеу» Мұхаммед пайғамбар
«Тәртіпсіз ел болмайды , тәртіпке бас иген құл болмайды» Б.Момышұлы
«Ісін өндіре алмаған қырсыз бала, қырсығын әкесінен іздейді»
«Ұяда не көрсең ұшқанда соны ілерсің»
«Балаңды беске дейін ештеңеден тыйма, бестен он үшке дейін құлыңдай қина, он үштен ары сырласыңдай сыйла»
«Жақсы бала сүйініш, жаман бала күйініш»
«Атаңа не қылсаң алдыңа сол келер»
Адам құқықтары дегеніміз не?
Адам құқықтары олардың лайық өмір сүруінің негізгі нормасы ретінде анықталады. Адам құқықтары бостандық пен әділдіктің, баянды бейбітшіліктің тұғыры. Оларға деген құрмет бүкіл адам баласының жан-жақты дамуына мүмкіндік жасайды.
Адам құқықтарының даму тарихы бүкіл дүниежүзіндегі бостандық пен теңдік үшін күреспен тығыз байланысты. Адам өмірі мен оның биік адамгершілік қасиеттерін құрметтеуді адам құқығының негізгі қағидалары ретінде көптеген діндер мен философияда кездестіруге болады. Олар адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында жарияланған. Сондай-ақ басқа да адам құқықтары жөніндегі халықаралық Пактіде белгіленгендей, мемлекеттің өз азаматтарының құқықтарын құрметтеуі үшін және мемлекет тарапынан бұл құқықтар мен бостандықтарға нұқсан келтірілуіне байланысты шаралар бекітілген.
Адам құқықтарының басты сипаты.
-
Адам құқықтары сатып алу, табыс көзі немесе мұрагерлік арқылы келмейді және тек адамдардың өздеріне ғана тән, әр адамның өмір сүруінің ажыратылмас бөлігі болып табылады.
-
Адам құқықтары адамдардың нәсіліне, жынысына, дініне, саяси сеніміне, ұлттық немесе әлеуметтік тегіне және басқа да жағдайаттарға қарамастан бәріне бірдей ортақ. Біз туғаннан азат, тең құқылы және биік адамгершілік қасиеттерге иеміз, адам құқықтары жалпыға бірдей.
-
Адам құқықтары ажырамас – ешкім де ешқандай себептермен біреудің құқығынан айыруға құқы жоқ. Адамдар әрқашан тең құқылы, әсіресе құлдық етек алған елдерде олардың заңдары адам құқықтарына мойынсынбай, бұзу әрекетіне барған жағдайдың өзінде де адам құқықтары тартып алынбайды.
-
Адамдар лайықты өмір сүруі үшін бәрі бірдей тең бостандық пен қауіпсіздікке құқылы, икемді өмір дәрежесі де солай, өйткені адам құқытары ажырамас және мызғымас.
Құқық категориялары.
Құқықты үш санатқа бөлуге болады:
-
Азаматтық және саяси құқықтар (Оларды «бірінші ұрпақ құқықтары» деп те атайды) Бұл құқықтар бостандыққа негізделген. Оларға өмір сүру құқығы, жеке бастың қауіпсіздігі мен бостандығы құқығы, азаптау мен құлдықтан азат болу құқығы, саяси өмірге қатысу құқығы, сенім бостандығы мен ой-пікір, еркін сөз, ар-ождан және діни сенімділік, ассацациялар мен жиналыстар бостандығы секілді құқықтар жатады.
-
Әлеуметтік – экономикалық құқықтар (Оларды «екінші ұрпақ құқықтары» деп те атайды) Бұл құқықтар әлеуметтік жағынан қорғауға негізделген. Мысалы: еңбек ету құқығы, білім алу құқығы, қанағаттанарлық өмір сүру, тамақ, тұрғын үй, дәрігерлік қызымет алу құқықтары жатады.
-
Қоршаған ортаға қатысты жеке адамның рухани – мәдени даму құқытары (Оларды «үшінші ұрпақ құқықтары» деп те атайды) Оларға: ласталмаған, әрі бүлінуден тыс қоршаған ортада құқығы, экономикалық және саяси, мәдени даму құндылықтары жатады.
Бүгінгі 7 – 8 сыныптар арасында өткізілгелі отырған «Құқық — әділет пен парасат жолы» атты сайысымыздың өту барысымен таныс болыңыздар.
-
«Ойды аяқта» кезеңі.
-
«Тарих тереңіне үңілсек» кезеңі.
-
«Құжатты тани біл» кезеңі
-
«Өз тобының атын қорғау» кезеңі
-
«Құқық қорғаушылар сапарға шығады» кезеңі
Әділ қазылар алқасын сайлап алайық. Төрағасы — —————————————————
Мүшелері ————————————————————————————————————————————
7 – сынып «Фемида» тобы
8 – сынып «Эрудит» тобы
І. Сайысымыздың алғашқы кезеңі «Ойды аяқта» кезеңіне кезек береміз. Бұл кезеңде мақал – мәтелдерді аяқтауымыз керек.
-
Ұрлық түбі — ………….. (қорлық)
-
Біреуге ор қазба — ……………. (өзің түсесің)
-
Заңның құрығы ………………… (бәрінен ұзын)
-
Өтіріктің құйрығы …………………. (бір-ақ тұтам)
-
Тура биде ……………….. (туған жоқ)
-
Туғанды биде …………….. (иман жоқ)
-
Қолыңмен істегеніңді ……………….. (мойныңмен көтер)
-
Еңбек түбі — ……………. (зейнет)
Ойды жылдам, сауатты аяқтаған топ мүшесі 1 ұпайға ие болады.
ІІ. «Тарих тереңіне үңілсек» кезеңіне келіп жеттік.
Әр топқа әлемдік құқықта, тарихта қалған негізгі заңдар мен ережелердің аттарын дұрыс хронология бойынща тізіп жазу тапсырмасы беріледі.
«Эрудит» тобына дүниежүзі тарихы бойынша тапсырма:
-
Салон заңы
-
Хамурапи заңы (Вавилон заңдары)
-
Орыс шындығы «Салистік шындық»
-
Ману заңдары (Индия заңдары)
Хронологиялық тізбек бойынша дұрыс жауабы:
-
Хамурапи заңы (Вавилон заңдары)
-
Ману заңдары (Индия заңдары)
-
Салон заңы
-
Орыс шындығы «Салистік шындық»
«Фемида» тобына Қазақстан тарихы бойынша тапсырма:
-
Тәуке ханның «Жеті жарғысы»
-
Шыңғыс ханның жасасы
-
Есім ханның ескі жолы
-
Қасым ханның қасқа жолы
Хронологиялық тізбек бойынша дұрыс жауабы:
-
Шыңғыс ханның жасасы
-
Қасым ханның қасқа жолы
-
Есім ханның ескі жолы
-
Тәуке ханның «Жеті жарғысы»
ІІІ. «Құжатты тани біл» кезеңі.
Бұл кезеңде әр топқа бір құжаттың мәтіні оқылады. Сіздер қандай құжат екенін табуларыңыз керек.
«Фемида» тобына
Азаматша Мұхамадиева Мәдина Тұрдыбекқызы.
Туған жылы: 21. 08. 1989
Туған жері: Ынталы ауылы, Алакөл ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы.
Бұл жөнінде туу туралы актілерді тіркеу кітабында 1989 жылы тамыз айының 22 күні жазылды.
Әкесі: Мұхамадиев Тұрдыбек Токтарұлы
Ұлты: қазақ
Шешесі: Мухамадиева Сайлаухан Байқасынқызы
Ұлты: қазақ
Тіркелген орны: АХАЖ Үшарал қаласы
Берілген ауқыты: 22 тамыз 1989 жыл
(Туу туралы куәлік)
«Эрудит» тобына
Жұмағалиев Асқар Жұмағалиұлы 2002 жылы Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетінің тарих факультетіне түсіп, 2006 жылы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің толық курсын аяқтап шықты. Мемлекеттік аттестаттау комиссиясы шешімі бойынша тарих пәнінің біліктілігі берілді.
(Жоғары білімді маман екендігін дәлелдейтін құжат – диплом)
ІV. «Өз тобының атын қорғау» кезеңі
Әр топқа сөз жұмбақтар беріледі. Сөзжұмбақты қатесіз бірінші болып шешкен топ 10 ұпай алады.
«Фемида» тобына.
1. Маңызды мемлекеттік мәселелелрді шешуі немесе заң қабылдауы, жалпы бүкіл халықтық дауыс беру арқылы шешуді қалай айтамыз? (Референдум)
2. Мемлекеттік биліктің бірлігін, жоғарылығын және дербестігін айқындайтын ұғым (Егемендік)
3. Қоғамды басқаратын және сақтайтын негізгі институт (Мемлекет)
4. Мемлекеттің негізгі заңы (Конституция)
5. Халықтың билік қайнары ретіндегі танылуын негіз еткен, қоғамның саяси ұйымдастыру формасын ата. (Демократия)
6. Адамдардың жұмыс-тұрысы мен өмір сүру қалыптарын үйлестіріп, реттеу үшін мемлекет шығаратын жарлық (заң)
«Эрудит» тобына
1. Карл Маркстың досы (Энгельс)
2. Пирамида және сатылы форма сипатында құрылған жүйе (иерархия)
3. Сотта куәлік беретін адам (куәгер)
4. Заңдар жинағын жасау (кондификация)
5. Саясатта партиялар мен қозғалыстардың қаншалықты танымал екендігін білдіретін белгі (рейтинг)
6. Азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүддесін қорғайтын орган (сот)
Әр бір дұрыс жауапқа 1 ұпай беріледі.
V. «Құқық қорғаушылар сапарға шығады» кезеңі.
Әр топ алдын ала берілген тақырыпқа ситуациялық көрініс көрсетеді. Қарсылас топ ситуацияға сәйкес сұрақтарға жауап береді.
«Фемида» тобы
Компьютер ойнауға ақша таба алмай жүрген Ерлан мен Марат біраз ақылдасады. Ерланнның есіне асханада ақша ұсақтатып тұрған Қайрат түседі. Сол мезетте келе жатқан Қайратты қорқытып, ақшасын тартып алу керектігін Маратқа айтады. Ойында ештеңе жоқ Қайратты Ерлан артынан бас салып, ақша тауып беруді талап етеді. Алғашында ойын екен деп ойлаған ол, ақшаның жоқ екенін айтып ақталса да, олар көнбей қояды. Соңынан бұл істің қалжың емес екенін ұғынып, қалтасындағы бар ақшасын бере салады. Аман – есен құтылғанына қуанған ол анасына айтатынын ескертеді. Ерлан мен Марат бұл істі біреуге айтса жақсылық болмайтынын Қайратқа жақсылап ұғындырады.
Сұрақтар:
-
Осы көріністе баланың қандай құқығы шектелді?
-
Ерлан мен Марат қандай қылмыс жасады?
-
Ерлан мен Мараттың қылмыс жасауына не себеп болды?
«Эрудит» тобы
Нұрлан 5-сыныпта оқиды. Нұрланның білім алуға талабы жақсы. Оқыса, жақсы оқитын оқушылар қатарынан орын аларлық қабілеті бар. Бірақ ата-анасының тәрбиесі баланы дұрыс жолдан тайдырады. Нұрланның ата-анасы бала тәрбиесіне жауапсыз қарайды. Баланы сабақтан себепсіз жиі қалдырады, кейде тіпті апталап қалдыратын кездері болады. Мектепте, сыныпта өтетін ата-аналар жиналысына мүлде келмейді. Сынып жетекшісі осы жағдайға байланысты Нұрланның үйіне барып, ата-анасымен бірнеше рет әңгіме жүргізгенімен еш нәтиже шықпайды. Ата-анасы құрғақ уәде беріп шығарып салады. Бір жұмадан соң жаңағы жағдай қайталанады. Білім алу баласының басты міндеті екенін біле тұра, соны орындауға ата-анасы салғырттық танытады.
Сұрақтар:
-
Нұрланның ата-анасының қылығын қалай бағалайсыз?
-
Сынып жетекшісінің орнында болсаңыз не істер едіңіз?
-
Ата-ананың бала алдындағы міндеттері қандай деп ойлайсыздар?
VІ. Қорытынды
Мен жігіт 15 – 30 арасында
Бұл шақта көп бересі, аласым да
Жан-жағым толған мақсат, толған таңдау,
Алайын анасын ба, мынасын ба, — деп Сұлтанмахмұт Торайғыров айтқандай, «Тәуелсіз Қазақстан» атты құқықтық мемлекеттің болашақ құрылысшылары, сіздер Ата заңды құрметтеп, Отанға адал қызмет етер азамат болыңыздар. Келесі сөз кезегін әділқазылар алқасына береміз.
Осымен «Құқық — әділет пен парасат жолы» атты сайысымыз аяқталды.
«Фемида» тобына.
1. Маңызды мемлекеттік мәселелелрді шешуі немесе заң қабылдауы, жалпы бүкіл халықтық дауыс беру арқылы шешуді қалай айтамыз?
2. Мемлекеттік биліктің бірлігін, жоғарылығын және дербестігін айқындайтын ұғым
3. Қоғамды басқаратын және сақтайтын негізгі институт
4. Мемлекеттің негізгі заңы
5. Халықтың билік қайнары ретіндегі танылуын негіз еткен, қоғамның саяси ұйымдастыру формасын ата.
6. Адамдардың жұмыс-тұрысы мен өмір сүру қалыптарын үйлестіріп, реттеу үшін мемлекет шығаратын жарлық
Ф
Е
М
И
Д
А
«Эрудит» тобына
1. Карл Маркстың досы
2. Пирамида және сатылы форма сипатында құрылған жүйе
3. Сотта куәлік беретін адам
4. Заңдар жинағын жасау
5. Саясатта партиялар мен қозғалыстардың қаншалықты танымал екендігін білдіретін белгі
6. Азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүддесін қорғайтын орган
02.09.2019
«Адалдық сағат»
Мақсаты: өскелең ұрпаққа адалдық және парасаттылық құндылықтарын, сыбайлас жемқорлықтың теріс салдарларын, олардың алдын алу бойынша еліміздің жеткен жетістіктерін кеңінен түсіндіру; сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру.
Көрнекілігі: интербелсенді тақта, презентация
Сәлеметсіздер ме, құрметті қонақтар, ұстаздар, оқушылар! Бүгін , жаңа оқу жылының бірінші күнінде, бүкіл республикамыздың оқу орындарында «Адалдық сағат» өтуде. Биылғы жыл «Жастар жылы» деп жарияланды. Жастар-елдің ертеңгі тірегі, Жастарға, өскелең ұрпаққа адалдық және парасаттылық құндылықтарын, сыбайлас жемқорлықтың теріс салдарларын, олардың алдын алу бойынша еліміздің жеткен жетістіктерін түсіндіру; сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бүгінгі кездесуіміздің мақсаты болады.
2018 жылғы 5 қазандағы Жолдауында Елбасы сыбайлас жемқорлықпен белсенді күрес жалғасатын, сондай-ақ қарамағындағы қызметкерлер сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқықбұзушылық жасаған жағдайда бірінші басшылардың жеке тәртіптік жауапкершілігін күшейтілетінін атап өтті.
Ел Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы да өзінің сайлауалды бағдарламасында жемқорлықтың түп-тамыры жойылғанша күрес жүргізілетінін жеткізді.
Осылайша, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мемлекет саясатының басым бағыттарының бірі ретінде айқындалды.
Бүгінгі біздің кездесуімізге ауыл әкімі Саухимова Сәуле Тулегеновна мен ардагерлер төрайымы Сыздыкова Асылзат Мукановна келіп отыр. Сөз кезегін қонақтарымызға береміз.
(қонақтардың сөзі)
Біз оқу жылының алғашқы күнінде адамның басты құндылықтарын насихаттайтын боламыз. Олар:
- Адалдық
- Парасаттылық
- Әділдік
- Сенім
Жалпы, бұл қасиетті ұғымдар қазақ болмысына жат емес.
Осы құндылықтардың арқасында туыстас тайпалар бірігіп, Қазақ хандығының негізі қаланды. Ұлан-асыр жеріміз, төл мәдениетіміз, тарихымыз сақталып, бізге аманат етіп тапсырылды.Қазақ хандығын басқарған хандар елде тәртіп, әділдік болсын деген мақсатпен заңдар шығарды. Сол заңдарды бірге еске түсірейік.
(оқушылардың жауаптары)
Әрине, ол «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» және Тәуке ханның «Жеті жарғысы». Қазақ қоғамында қылмыс пен жаза, әрекет пен айыптау мәселелерінің әділдігі, Отанға және отбасыға деген адалдық, жаратушыға деген сенім халқымыздың осы дәстүрлі әдет-ғұрып заңдарымен қамтамасыз етілді.
Еліміздің «Қазақстан-2050» Стратегияда сыбайлас жемқорлық ұлттық қауіпсіздікке тікелей әсер ететін қауіп-қатер ретінде көрсетілген. 2014 жылы 26 желтоқсанда 2015-2025 жылдарға арналған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы қабылданды. «100 нақты қадам» Ұлт жоспары шеңберінде 2015 жылдың 18 қарашасында «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңы қабылданды.
Тікелей Президентке бағынатын жаңадан құрылған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі қызмет етуде.Атаулары көрсетіп отырғандай, Заңның да, Агенттіктің де басты мақсаты – әлеуметтік дерттің алдын алу болып табылады.
Сыбайлас жемқорлық деген не? (еске түсірейік)
«Коррупция» (сыбайлас жемқорлық)–латын тілінен аударғанда «бұзу» немесе
«сатып алу» деген ұғымды білдіреді.«Сыбайлас жемқорлық- бұл жеке мақсаттарында пайда көру үшін мемлекеттік билікті пайдалану»
Стратегияның мақсаттары ретінде келесілер айқындалған:
— жемқорлық масштабын азайту;
— мемлекеттік органдардың ашықтығы;
— квазимемлекеттік және жеке секторлардың ашықтығы.
Квазимемлекеттік деген не? Ол мемлекеттің жеке секторға қатысты негізгі үлгісі бар кәсіпорындар.
Жалпы статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, 2016 жылы – 2807, 2017 жылы — 2452, 2018 жылы – 2375, ал 2019 жылдың 7 айында – 1738 сыбайлас жемқорлыққа қатысты қылмыстық құқық бұзушылық тіркелген.
Осы кезеңде біздің облыста 2016 жылы — 209, 2017 жылы — 385, 2018 жылы — 109, 2019 жылдың 7 айында — 56 қылмыстық құқық бұзушылық тіркелген.
Байқағандарыңыздай, жылдан жылға елімізде және өңірімізде қылмыстық фактілер азайып келеді.
Десе де, жемқорлықтың алдын алу жұмыстары белсенді түрде жалғаса береді.
Transparency International ұйымы – жемқорлықпен күресуге және оның әлем бойынша деңгейін анықтауға бағытталған халықаралық үкіметтік емес ұйым. Ол 1993 жылы Берлин қаласында құрылған. Transparency International ұйымы жыл сайын жемқорлық деңгейіне қатысты мемлекеттердің рейтингін жариялап отырады. Бұл тізімде Қазақстан 2014 жылы 126 орында (26 балл), 2017 жылғы 25 қаңтарда жариялаған құжаттарында 131 орын (29 балл).2018 жылы 31 ұпай жинаған. Жемқорлық деңгейінің көрсеткішін 176 мемлекет арасында жүргізген. Біздің ел әлі де болса коррупция жайлаған елдердің қатарында.
Ұйымның пайымынша, әлемде жемқорлықтан құлан таза ел Дания екен. Ол 2014 жылы ең жоғары деген 100 баллдың 92-сіне ие болып, рейтингтің көшін бастады.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы 21 тамызда өткен «Нұр Отан» партиясының саяси кеңесінде жоғары оқу орындарында студенттер сессияны жабу, жатақханадан орын алу үшін пара беретіндігін жеткізіп, білімді ақшаға сатып алатын жастардың болашағы толғандыратынын айтып өтті.
Білім саласында орын алған келеңсіздіктерді анықтау мақсатында Елбасы жоғары оқу орындарында тексеріс жүргізіп, нәтижелерін қауіпсіздік кеңесінде қарауды тапсырды.
Еліміздегі барлық мектептерде «Адал ұрпақ» ерікті мектеп клубтары құрылған.
Бұл клубтардың негізгі мақсаты — жалпы адамгершілік және ұлттық құндылықтар аясында өскелең ұрпақтың бойына сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру және оған қарсы тұруға дайын тұлғаларды тәрбиелеу.Біздің өңіріміздің өзінде ғана 300 мыңнан аса мүшелерді қамтитын 903 мектеп клубтары бар.
Біздің мектепте «Адал ұрпаққа» байланысты 2 жыл бойы көптеген шаралар өтуде. Ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру мақсатындағы тәрбие сағаттары, сыныптан тыс жұмыстыр, сурет және кітап көрмелері, рөлдік ойындар.( суреттер)
Бұған қоса, барлық жоғары және кәсіптік-техникалық білім беру ұйымдарында «Саналы ұрпақ» жобалық кеңселері ашылған.
Осы жобаның негізгі мақсаты – білім беру жүйесінде сыбайлас жемқорлықты жою, білім беру жүйесі арқылы сыбайлас жемқорлықтан бас тарту ортасын қалыптастыру.
Ал негізгі міндеттер ретінде келесілер айқындалған:
— білім беру ұйымдарының ашықтығы;
— академиялық адалдық;
— студенттер мен ұстаздар арасында жемқорлыққа қарсы мүлдем төзбеушілікті қалыптастыру.
Бүгінгі күні облысымызда 28 білім ошақтарында «Саналы ұрпақ» кеңселері ашылған (Халықаралық Қазақ-Түрік университеті, Сырдария университеті, 26 колледж).
Биыл барша ел болып, халқымыздың ғұлама ойшылы, ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойын атап өтудеміз.
Ұлы бабамыз өзінің еңбектерінде адал еңбекті, адал ара қатынасты өмірлік ұстаным етуді дәріптеген.
Өзінің отыз үшінші қара сөзінде, ол: «Алдау қоспай, адал еңбегін сатқан, қолы өнерлі қазақтың әулиесі — сол», — деп ойын тұжырымдаған.
Тағы бір өлеңінде: «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деп, жастарды адал жүріп, адал тұруға және адал еңбек етуге шақырды.
Ал, ұлы Абайдың дәстүрін жалғастырушы Шәкәрім қажы адалдық турасында: «Мақтан үшін мал жима, жан үшін жи, Ғибадат пен адалдық ар үшін жи», — деп бақыттың өзі адалдыққа негізделетінін айта келіп, адалдықтың ар біліміне қатысына да ерекше көңіл бөледі.
Адалдық – адамгершіліктің аса маңызды талаптарының бірі. Ол жалған сөйлемеу, жалтармау, уәдесінде тұру сияқты қасиетті қамтиды. Баланы адалдыққа тәрбиелеу, адал еңбекке, әдептілікке үйретуден басталады
19 маусымда өткен «Айбын» V Республикалық әскери — патриоттық жастар жиынында Ел Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы: «Өмірде ең бастысы – адамдық парасаттылық, білім, жоғары кәсіпқойлық және өз Отанына адалдық» екенін атап өтті.
Жалпы, жастардың жетістікке жету жолындағы өзегі ретінде мына талаптар бойынша ілгері жылжу маңызды:
• «Сапалы білім»
• «Креативті және жасампаз тұлға»
• «Жоғары ақпарат мәдениеті»Бәсекеге қабілеттілік»
• «Біліктілік»
Парасаттылық. 24 маусымда Арыс қаласында төтенше жағдай орын алды. Бүкіл қазақ елі Арыстықтарға қолдарынан келген қайырымдылықтарын аямай, үлкен парасаттылықтарын танытты. Қол ұшын созған азаматтардың қатарында танымал отандық кәсіпкер, BI Group құрылыс компаниясының басшысы Айдын Рахымбаев та бар. Ол Арыстағы жарылыстан зардап шеккен тұрғындардың үйлерін жөндеп беруге 100 млн. теңге бөлді. Жүрегі мейірімге толы адам.
(адалдық, парасатылық, әділдік, сенім туралы мысалдар келтіру)
Биылғы жыл — «Рухани жаңғыру» жалпыұлттық бағдарламасының жалғасы. Рухани азғындалып бара жатыр деп сөгетін ғасырда өзінің ұлттық мүддесі үшін еңбек ететін, тарихын бағалайтын және болашаққа еш кіршіксіз сенетін рухты жастардың бары қуантады.
Біліммен қаруланған, ақыл — парасаты толысқан адал ұрпақ барда Қазақстанның келешегі жарқын болатындығына сеніміміз мол.
Тасөткел негізгі мектебі
«А Д А Л Д Ы Қ С А Ғ А Т»
Өткізгендер: Жолдыбаева Л.Т.
Суйндык М.Е.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің, ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің бастамасымен өңірлерде «Адалдық алаңы» жобасы шеңберінде «Парасат жолы» орталығын ашу қолға алынды.
Орталықтың мақсаты – еліміздің ғалымдарымен, шығармашылық және руханият өкілдерімен байланысты нығайта отырып, парасаттылықтың, ар-ұяттылықтың, өнегеліліктің идеологиясын дамыту. ҚР Ұлттық Академиялық кітапханасы ZOOM платформасы арқылы еліміздің барлық өңірлерінде осындай орталықтардың ашылу салтанатын ұйымдастырды.
Ғ.Сланов атындағы Атырау облыстық ғылыми әмбебап кітапханасында ұйымдастырылған шараға Атырау облысы Әкімінің орынбасары Б.Қ.Хаменова, Атырау облысы Мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы А.А.Рысқалиев, ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Атырау облысы бойынша Департаменті басшысының бірінші орынбасары А.Ж.Мамыт, «Атырау – Адалдық Алаңы» жобалық кеңсесінің жетекшісі А.Д.Әдиева, республикалық «Қазақстан» телерадиокорпорациясы АҚ Атырау облыстық филиалының директоры Қ.Ә.Әуесбай, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің ректоры С.Н.Идрисов, Қазақстанның Құрметті журналисі, «Үздік өлкетанушы» атағының иегері Т.Ж.Жаңабай, жазушы, өлкетанушы, Қазақстан Журналистер Одағының және Махамбет сыйлығының иегері Ө.Ә.Әлімгереев, ақын, Халықаралық Алаш сыйлығының иегері Қ.Ө.Жылқышиев қатысып, өз пікірлерін білдірді.
Ғ.Сланов атындағы Атырау облыстық ғылыми әмбебап кітапханасындағы «Парасат жолы» орталығының жетекшісі болып, белгілі өлкетанушы, Қазақстан жазушылар Одағының мүшесі, ҚР жаратылыстану Академиясының академигі Өтепберген Әлімгереев тағайындалды.
«Парасат жолы» орталығының алғашқы шарасы «Жұмысымыздың түпқазығы – адалдық» атты Дөңгелек үстел ұйымдастырылды. Дөңгелек үстел жұмысын Атырау облысы Мәдениет, архивтер және мұрағаттар басқармасының басшысы А.А.Рысқалиев жүргізіп отырды. Дөңгелек үстел жұмысына ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаментінің басшысы Қанат Тұрсынбайұлы Сүлейменов, Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаменті басшысының бірінші орынбасары Айдос Жанұзақұлы Мамыт, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы ақпараттық үгіт-насихат штабының Төрағасы, Облыстық «ATYRAY`» телеарнасының директоры Қанат Әуесбай, «Атырау – Адалдық Алаңы» жобалық кеңсесінің жетекшісі А.Д.Әдиева, Ғ.Сланов атындағы облыстық ғылыми әмбебап кітапханасының басшысы Сара Измұханбетова және тағы басқа облыс орталығындағы мәдениет және өнер мекемелерінің басшылары қатысып, жастарды адалдыққа, өнегелілікке, парасаттылыққа баулу жұмыстарын өрбіту туралы өз пікірлерін ортаға салды.
Осы «Парасат жолы» орталығы жобасының бастамашысы болып отырған ұйымның өкілі ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Төрағасының кеңесшісі Жазира Жақсылыққызы Жылқышиева және Атырауға іссапармен арнайы келіп, зиялы қауым өкілдерімен, мәдениет және жазушы, қоғам қайраткері, «Парасат жолы» орталығының жетекшісі Сәдібек Түгел өнер және мәдениет мекемелерінің басшыларымен кездесу өткізді.
Кездесу шарасы Ғ.Сланов атындағы облыстық ғылыми әмбебап кітапхананың «Парасат жолы» орталығында ұйымдастырылды. Шара барысында орталық жұмысының басты мақсаты таныстырылып, қоғам қайраткерлері, жазушылар, мемлекеттік қызметкерлер, кітапхана басшылары, дін өкілдерімен және зиялы қауым өкілдерімен ақылдаса отырып, алдағы уақытқа бірқаттар міндеттер мен іс-шаралар жоспарланды.
Шараға қатысушылар ҚР Мемлекеттік қызмет істер агенттігі Атырау облысы департаментінің басшысы С.С. Мүксімов, ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Атырау облысы бойынша Департаменті басшысының бірінші орынбасары А.Ж.Мамыт, ақын, Халықаралық Алаш сыйлығының иегері Қ.Ө.Жылқышиев, жазушы, өлкетанушы, Қазақстан Журналистер Одағының және Махамбет сыйлығының иегері Ө.Ә.Әлімгереев, өлкетанушы А.Әміржанұлы, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің ардагері, профессор Ш.Нағымов, ҚР Ұлттық инженерлік Академиясының академигі, экономика ғылымдарының докторы, профессор М.Т.Шырдабаев, ақын, Махамбет сыйлығының иегері Г.Р.Ниетқалиева, Еңбек ардагері, ғалым, академик Т.М.Сүйесінов, «Атырау-Адалдық алаңы» жобалық кеңсесінің жетекшісі А.Д.Әдиева, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің ректоры С.Н.Идрисов, Д.Нұрпейісова атындағы халықтық музыка Академиясы музыкалық колледжінің директоры Г.М.Садуахасова өз пікірлерін ортаға салып, жоба бойынша ұсыныстарымен бөлісті.
Атап айтқанда, ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Төрағасының кеңесшісі Ж.Ж.Жылқышиева «Бұл жоба барлық мемлекеттік орган мен қоғамның арасында байланыс орнату үшін жасалған. Бір ғана мемлекеттік орган немесе агенттік жемқорлықты жоя алмайды, бұл кеселмен қоғам болып күресу керек. «Парасат жолы» жобасының негізгі мақсаты тұрмыстық жемқорлықты жою, азаматтарға қолайлы орта қалыптастыру. «Парасат жолы» орталығының кітапхана жанынан ашылу себебі жақсы тәлім-тәрбие, рухани байлық кітаптан бастау алады, кітап арқылы сана-сезіміміз бен ақыл-ойымызды дамытамыз, сонымен қатар кітапхана жұмысын жаңғыртуға көңіл бөлуіміз керек», – деген пікірін білдірді.
Ал, жазушы, қоғам қайраткері, «Парасат жолы» орталығының жетекшісі С.Түгел, «Өңірге келгендегі мақсатымыз: Жаңадан ашылған тың жоба «Парасат жолы» орталығының жұмысымен танысу, жергілікті жердегі жемқорлық мәселесінің жай-күйі, халықпен пікірлесу, кеңесу. Жемқорлық – қарапайым халықты қанау, ұлтты тонау әрі сатқындық. Бұл кеселге тосқауыл қоюдың жолдарын қарастыру біздің міндетіміз. Еліміздің Президенті Қасым –Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың «Жемқорлықтың тамырына балта шауып, желкесін қиюымыз керек, онсыз қарыштап алға даму мүмкін емес», – деген сөзімен толықтай келісемін.
Жемқорлықпен күресте ешқандай тоқтау болмау керек. Ұлт болып ұйысып, жұрт болып жұмылып бірлескенде ғана біз бұл кеселді жеңеміз. Қазақты сырттан жау алмайды. Оған 2000 жылдық тарихымыз куә. Алайда іштен шыққан жауды тоқтатпасақ болмайды. Шын мәнінде бұл Қазақстанның дамуының аяғына шідер, жолына тосқауыл болып отыр. Бұл жобаның артықшылығы тұңғыш рет Қазақстан тарихында екі мәртебелі құрылым Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі мен Мәдениет және спорт министрлігі меморандумға қол қойды, Қазақстанда 12 500 кітапханада «Парасат жолы» орталығы ашылды, Жазушылар Одағы қолдады, Заң қатайтылды, мемлекеттік лауазымдағыларға сыйлық алуға тыйым салынды. Біз қазір балаларды қалай тәрбиелесек, болашағымыз солай қаланады. Бұл жоба үлкен бетбұрысты білдіреді, әрі халықтың қызу қолдауына ие болып отыр. Сондықтан бәріміз бірлесе отырып атсалысайық!» – деп атап айтты.
ҚР Мемлекеттік қызмет істер агенттігі Атырау облысы департаментінің басшысы С.С.Мүксімов мырза былай деп атап көрсетті: «Жемқорлыққа қарсы жаңа саясат 2015 жылы басталған болса, қазіргі уақытта сол саясаттың бел ортасында тұрмыз десек қателеспейтін шығармын. Жемқорлыққа қарсы әдеп қалыптастырудағы жаңа жоба жақсы бастама, әрі бізге қажетті қоғамдық сана-сезім болады деп есептеймін. Атырау өңірінде 3000-ға жуық мемлекеттік қызметкер бар. Дегенмен, әр адам өзіне жауапкершілік алуы керек деп ойлаймын. Кітап әр адамның сана-сезіміне, мәдениетіне толықтай ықпал ететінін білеміз. Оқыған кітап мамандық таңдауға да әсер етуі мүмкін. Осы орйда үлкен жұмыс кітапхана басшыларына да жүктеліп отыр, сәттілік тілеймін. Қазіргі уақыттағы әдеп және мәдениетке тәрбиелейтін кітаптардың тізімі жасақталып, мемлекеттік қызметкерлерге оқуға таратылса» деген пікірін ортаға салды.
Ақын, Халықаралық Алаш сыйлығының иегері Қ.Ө.Жылқышиев: «Бұл көрегенді бастама. Әсіресе кітапхана жанынан ашылуы дұрыс деп ойлаймын. Бұл істің пайдалы екендігі белгілі, 1 жылда емес бәлкім 10 жылдықтың ішінде нәтиже беретіні сөзсіз, себебі ұрпақ ауысуы керек, сана қалыптасуы керек. Мақсат жастардың санасында парасаттылық пен адалдықты қалыптастыру. Заңды қатайту арқылы адамды түзеуге болмайды. Күресті заңнан, соттан, кешегі оқу бітіріп келген мамандардан бастауымыз керек. Жүйені түгел қарастырмай, заңды қатайтқаннан ештеңе өзгермейді. Сондықтан білімді, білікті, гуманитарлық көзқарасы қалыптасқан мамандар даярлауымыз керек. Егер қарамағындағы адам пара алса, басшы неге жауап беруі керек? Адам аласы ішінде деген қазақтың мақалы бар. Бұл тұжырымды әлде де заң шығарушылар жан-жақты қарастырады деп ойлаймын. Пара, жемқорлық бұрыннан бар, сананы түбірімен өзгертпесек ол қайталана береді. Заңды қатайтқан сайын қылмыс та көбейе береді. Ең ауыр жаза – моральдық жаза. Жемқорлықпен күрестің жүйесін жетілдіру керек деп есептеймін».
Өлкетанушы, Қазақстан Журналистер Одағының және Махамбет сыйлығының иегері Ө.Ә.Әлімгереев: «Ең алдымен адам өзін-өзі тәрбиелеуі керек. Адамның жүрегі ақ болмай, қоғамдағы бұл дертті жою мүмкін емес. Шындықты бетке айту керек бұл дертпен жоғарыдан бастап күресуіміз қажет. Қаулы қабылдайық, шара қолданайық, заң шығарайық, бірақ ең алдымен тәрбиені адам өзінен бастаса деймін. Біз жазушылар неғұрлым адамның өзін тәрбиелеуге күш салуымыз қажет. Біз қолымызға қалам алғанда менің осы шығармам оқырманға қандай пайда береді деп ойлауымыз керек. Сонда ғана қоғамды тәрбиелей аламыз. Оңды шара, жалғасын тапсын!»
Д.Нұрпейісова атындағы Атырау халықтық музыка Академиясы музыкалық колледжінің директоры Г.М.Садуахасова: «Біздің оқу орнымыз сыбайлас жемқорлыққа қарсы. Сонымен қатар білім алушы оқушылар мен студенттерді адал, парасатты тұлға ретінде тәрбиелеу біздің парызымыз. Десе де, осы жерде айтылған бір пікірмен мен келіспеймін. Егер басшы адал болса, жұмысын таза жолмен атқарса, өзінің қарамағындағы жұмысшының пара алғаны немесе бергені үшін неге жауап беруі керек? Одан кейін пандемия кезінде жасырынып той, садақа немесе қонақ шақырғандарды хабарлаған адамға 20 000 тг көлемінде ақы төленеді деген хабар тарады. Менің көкейімде осындай іс-әрекетпен біз ақшаға қызықтыру арқылы сатқындарды өзіміз тәрбиелеп жатқан жоқпыз ба деген сұрақ туындайды. «Парасат жолы» секілді жобалар қоғамға өте қажет, әрі жұмыла бірлескен жұмысымыз жемісін береді деген ойдамын» деп салиқалы ойларын ортаға салды.
Бүгінде Атырау облысындағы ҚР Мәдениет және спорт Министрлігіне қарасты 144 кітапхананың барлығында да «Парасат жолы» орталықтары мен бұрыштар ашылып, алдын-ала жасақталған кешенді жұмыстар жоспары бойынша оқырмандарды адалдыққа, парасаттылыққа, өнегелілікке баулу бағытындағы ауқымды шаралар ұйымдастыру қолға алынып отыр.
Гүлжан ЕСКЕНДІР, Ғабдол Сланов атындағы Атырау облыстық ғылыми әмбебап кітапханасының жоғары санатты әдіскері.
Бөлісу:
«Адалдық алаңы» жобасы аясындағы ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі мен Мәдениет және спорт министрлігі барлық облыстық, аудандық және ауылдық кітапханалар жанында «Парасат жолы» орталықтарын ашып, бірлесе жұмыс жасау туралы меморандумға қол қойды.
Азаматтық қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл идеологиясын ілгерілетіп, қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыру және парасаттылық құндылықтарын кеңінен насихаттау мақсатында ашылған өңірлік орталықтар жұмысын бір уақытта бастады.
«Парасат жолы» орталығы Бәйтерек ауданында да ашылды. Қоғам дертімен күресуді алдына мақсат еткен орталық жұмысының ашылуына аудан әкімінің орынбасары Ерікқали Бисақаев, аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Нұржан Дүзбатыр, аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Радик Ихласов, орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры Жеңісгүл Жаңабаева және барлық кітапхана ұжымы қатысты. Алдымен жиналғандарға көпшілікке пайдасы тиер, азаматтарымызды парасаттылыққа бастайтын кітап көрмесі ұсынылды.
Жиын барысында алғаш сөз алған аудан әкімінің орынбасары Ерікқали Бисақаев аталған жобаның берері мол екенін атап өтті.
-Бүгінде сыбайлас жемқорлықты тегістей жеңген мемлекет жоқтың қасы. Мемлекетті құртушы осы бір дертпен күрес еш уақытта тоқтамауы керек. Жемқорлықты жоюдың бірден-бір жолы – жас ұрпақты тәрбиелеу. Сондықтан да кітапханалар жанынан құрылған осындай орталықтар жастарымызды ғана емес, барша азаматтарымызды парасаттылыққа баулып, жемқорлыққа төзбеушілікке бағыттайды деген сенімдемін,-деді Е.Бисақаев.
Кейін аудандық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры Жеңісгүл Жаңабаева сөз алып, жаңадан ашылған орталықтың жұмыс жоспарын таныстырды. Ол өз сөзінде «Парасат жолы» орталығы алдағы уақытта талай жастың санасына сілкініс жасауға және оқырман қауымның таным-түйсігіне ізгі ой қалдыруға ықпал ететінін, орталық мүшелері қоғаммен тығыз байланыста жұмыстанатын болатынын айтты. Бұдан бөлек Жеңісгүл Қалиқызы арнайы жоспар құрылып, адалдық, парасаттылық, әділеттілік қағидаларын қалыптастыруға және ұлттық мәдениет пен руханият құндылықтарын қоғамда ілгерілетуге бағытталған жұмыстар атқаратынын да атап өтті.
Сондай-ақ жиын барысында аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Нұржан Дүзбатыр да сөз алып, орталық жұмысына сәттілік тіледі.
Түгелбай Бисен,
Бәйтерек ауданы
zhaikpress.kz
zhaikpress.kz
Бүгін Шохан Уалиханов атындағы Жамбыл облыстық әмбебап ғылыми кітапханасында «Парасат жолы» жобасы аясында еркін форматта «Жұмадағы жүздесу» шарасы өткізілді.
Кездесуге ҚМДБ-ның Жамбыл облыстық мешітінің наиб имамы Е.Аманбаев департамент жанынан құрылған ақпараттық-ағартушылық штабының жетекшісі Қ.Төлендиев, департамент басшысының бірінші орынбасары Р.Төлебаев, М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің доценті, ғылым кандидаты, С.Исматова, Шохан Уалиханов атындағы Жамбыл облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының директоры Э.Абдинова, М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің аға оқытушысы, «Талдау» социологиялық және маркетингтік зерттеулер орталығы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Б.Әлмұратов, Жамбыл облыстық Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағы облыстық ұйымының төрағасы Е.Мағзымбеков, ҚР Журналистер Одағының мүшесі, Ш.Мұртаза атындағы руханият және тарихтану орталығының бөлім басшысы А.Шайділдаев, М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті «Саналы ұрпақ» фронт-офисінің үйлестірушісі А.Жақсылықов, Жамбыл облысы әкімдігінің жастар саясаты мәселелері басқармасының басшысының м.а. Ж.Зұлпыхар, «Жамбыл-Тараз» газетінің тілшісі А.Жақсылық қатысты.
Кездесу барысында Ержан Маханұлы парасаттылықтың, иба, әдептің исламдағы түсініктемесі, дәстүріміздегі орны жайлы тілге тиек етті. Қ.Төлендиев «Парасат жолы» жобасы бастау алғандығы, жоба аясында адалдық, әділдік, парасаттылық қағидаттарын кеңінен насихаттау керектігін және жобаның алдағы уақытта тұрақты түрде өтіп тұратынын жеткізді. Р.Төлебаев әр кездесуді белгілі тақырып аясында өткізуді және шараға жастарды да шақыру қажеттігін айтты. Штаб өкілдері мен шараға қатысушылар аталған жобаның бүгінге қажеттігі туралы және бұл жобаны облыстың барлық ауданында ұйымдастыру керектігі туралы айтты. Шара соңында департамент өкілдеріне қатысушылар тарапынан бірнеше ұсыныс жолданды.
Айта кетерлігі «Парасат жолы» – адалдық, парасаттылық, ізгілік, даналық, әділдік, қамқорлық, қайырымдылық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру, сондай-ақ, мәдениет, әдебиет және руханиятты негізге ала отырып келелі әңгімелер арқылы қоғамда парасаттылық идеологиясын қалыптастыруға бағытталған жоба.
asyldin.kz
ҚҰРМЕТТІ ОҚЫРМАН! ОСЫ ТАҚЫРЫПҚА БАЙЛАНЫСТЫ ПІКІРІҢІЗДІ БӨЛІСЕ ОТЫРЫҢЫЗ.
« ???ы? – ?ділет пен парасат жолы »
Ма?саты: азаматты? ???ы?тары мен бостанды?тары туралы білімді ?алыптастырып, білімі мен біліктілігі жо?ары, талап – тал?амы тере?, ?з ???ы?ын ?ор?ай білетін, мемлекет бас?ару ???ы?ын д?рыс пайдалану м?мкіндіктерін ?йрету.
О?ушыларды? бойында Ата За??а деген с?йіспеншілік сезімін ?алыптастыру ар?ылы адамгершілігі мол, парасатты т?л?аны т?рбиелеу.
Барысы.
?н?ран орындалады.
1 – ж?ргізуші: К?к туым к?терілді ба?ым жанып,
Елта?бам т?рде ?лемге танылды аны?.
Шыр?адым ?н?ранды бар дауыспен,
Арманым Ата За?ым ?абылданып.
2 – ж?ргізуші: Армысыздар, ?адірменді ата – аналар ж?не о?ушылар!
Ата За?ым!
Арман ?нім!
Сенен ас?ан бар ма ба?ым!
Жал?ыз са?ан байланысты
Елімде еркін сам?а?аным.
Ата За?ым!
Бар м?ратым,
Жал?ыз кие жанды ??атын.
Жа?са? басса? жол?а салып,
Т?уба?ды еске алдыратын.
Ата За?ым!
Кеме?герім! – деп а?ын жырла?андай б?гінгі т?рбие са?атымыз « ???ы? – ?ділет пен парасат жолы » деп аталады. Ата За?ымыз, онда?ы адамны? ???ы?тары мен бостанды?ы, ?аза?стан азаматтарыны? міндеттері туралы болма?.
Т?рбие са?атымыз т?рт б?ліктен т?рады. ?р топ ?з аттарын ?ор?айды. Т?рбие са?атымыз с?ра? – жауап, жарыс т?рінде ?теді.
І б?лім « Ой сергіту »
1 – ж?ргізуші: Адамдар ал?аш пайда бол?ан кезде оларды? арасында дау – жанжалдар, келіспеушіліктер болды. Біра? оны шешетін за? болмады. Бізді? елімізде е? ал?аш?ы Конституция негізін ?алаушы – ?ор?ыт бабамыз. Ол кісіні? конституциясы « Адат » деп аталады. Ол мынадай негізгі баптардан т?р?ан: Атамекенді Жер?йы? деп білу, оны жаудан ?ор?ау, жер – суды белгілі т?ртіппен пайдалану, дау – жанжалды а?ылмен шешу, кін?ліні жазасыз ?алдырмау.
Б?дан кейін Шы??ыс ханны? « ?лы жосысы » ХІІІ ?асырда, ?асым ханны? « ?ас?а жолы » ХІV ?асырда, Есім ханны? « Ескі жолы » ХV ?асырда, Т?уке ханны? « Жеті жар?ысы » ХVІ ?асырда .
?аза? мемлекетіні? тарихында 5 Конституция болды. Олар: ?АССР – ны? 1924 жыл?ы Конституциясы, ?аза? КСР –ні? 1937 ж?не 1978 жылдарда?ы конституциялары, ?аза?стан Республикасыны? 1993, 1995 жылдарда?ы конституциялары.
Жер ж?зінде 1948 жылы 10 – желто?санда Б?? Бас Ассемблеясы « Адам ???ы?тарыны? жалпы?а орта? Декларациясын » ?абылдады. Ол бойынша адам ???ы?ы ?ш топ?а б?лінеді.
Адам ???ы?ы
таби?и ???ы? азаматты??а экономикалы? – ?леуметтік,
байланысты ???ы?тар м?дени ???ы?тар
Бізді? со??ы Ата За?ымызды? басты ??ндылы?ы республиканы? ?зін демократиялы? зайырлы, ???ы?ты? ж?не ?леуметтік деп жариялауымен ?атар ?зіні? е? ?ымбат ?азынасы, бастауы халы? екенін ай?ындап берді.
?р о?ушы Отанын ма?таныш етіп, елін ??рметтеу керек. Еліні? ?ткені мен келешегін ой елегінен ?ткізе отырып келешек « ?аза?стан – 2030 » ба?дарламасына ?з ?лесін ?осатындай білім мен т?рбие алуы керек.
Енді с?зіміз д?лелді болу ?шін ?аза?стан Республикасы Президентіні? Жолдауына ?ыс?аша то?тап ?тейік.
2006 жылы 1 – наурызда?ы Жолдауында демократияны, саяси ж?йені, ???ы?ты? т?ртіп пен за?дылы?та одан ?рі дамыту м?селесіне азаматтарды? Конституция мен елімізді? за?дарын орындауын ?амтамасыз етуіне ерекше м?н берілген.
Адамны? ж?не азаматтарды? ???ы?тары мен бостанды?тары Ата За?ымызда толы?, жан – жа?ты к?рініс тап?ан. ?йткені ?азір ?аза?стан Республикасы Конституциясы еліміздегі барлы? за?дарды? ?айнар к?зі болып табылады.
Бізді? елімізде адам ???ы?тары Ата За?ымыз — ?аза?стан Республикасы Конституциясында баяндал?ан. Ол 9 б?лім, 98 баптан т?рса, оны? екінші б?лімі 30 – бабы ???ы??а арнал?ан.
?аза?стан Республикасы Конституциясыны? 12 – бабы 1 – тарма?ында ???ы? пен билік байланысы айтыл?ан.
???ы? пен билік арасында?ы байланыс
Билік
за? шы?арушы ат?арушы сот билігі
Конституциялы? негізде бекітеді на?ты іске асырады ?ор?айды
???ы?
ІІ б?лім « Шыны?у. ?з тобыны? атын ?ор?ау »
(?р топ ?з атын ?ор?айды. Ол ?шін с?зж?мба?ты шешеді. Д?рыс шешімге 10 ?пай беріледі.)
- ?Р За? шы?ару ?ызметін ж?зеге асыратын е? жо?ар?ы ?кіл.
- ?о?амны? бастап?ы ?ясы.
- Ал?аш?ы Конституциясыны? негізін ?алаушы.
- Адамдарды? ?мір с?ру ?алыптарын ?йлестіріп реттеу ?шін мемлекет шы?аратын жарлы?.
- Парламент ?андай палаталардан т?рады?
- Азаматтарды? ???ы?тары, бостанды?тары мен за?ды м?ддесін ?ор?айтын орган.
?р топ?а с?ра?тар беріледі.
2 – ж?ргізуші: ?олдары?ыз?а ?р топ о?ушыларына ???ы? терминдері, даталар ж?не с?ра?тар жазыл?ан ?лестірмелер таратылады. Даталар бойынша сол кезде ?андай о?и?а бол?анын айтады немесе с?ра?тар?а жауап береді. Ойлану?а 1 мин, ?р д?рыс жауап?а 10 ?пай беріледі.
- 1948 жыл 10 – желто?сан
- ?аза? мемлекетіні? тарихында неше Конституция болды?
- Ата За?ымыз неше б?ліктен, неше баптан т?рады?
- 2006 жыл 1 – наурыз
- Д?ние ж?зінде ?анша ?аза? бар?
- ?аза?станда ?анша ?аза? т?рады?
- Азаматты? дегеніміз не?
- ?анша жастан сайлау?а ?атысу?а ???ы?ы бар?
- Ата – ананы? міндеті?
- Бізді? мемлекетіміздегі меншікті? т?рін ата.
- Азаматты? Конституциялы? міндеті.
- Балаларды? за?ды м?ддесі.
- Сот нені ?ор?айды?
- ?аза?стан Республикасыны? р?міздерін ата.
ІІІ б?лім « Ойды ая?та »
( Ма?ал – м?телдер айтудан жарысу )
- ?рлы? т?бі.. ( ?орлы? )
- Біреуге ор ?азба… ( ?зі? т?сесі? )
- За?ны? ??ры?ы… ( б?рінен ?зын )
- ?тірікшіні? ??йры?ы… ( бір – а? т?там )
- Тура биде… ( ту?ан жо? )
- Ту?анды биде… ( иман жо? )
- ?олы?мен істегенді… ( мойны?мен к?тер )
- Е?бек т?бі… ( зейнет )
IV б?лім
С?ра?тар ?ойылады.
- ???ы?тары?ды ата.
- Міндеттері?ді ата.
- Ата За?ымыз ?ашан ?абылданды?
- За?ды кім шы?арады?
- Сот деген не?
?пайларын есептеп, же?імпаз топты аны?тау, марапаттау.
1 – ж?ргізуші: Мен жігіт 15 – 30 арасында,
Б?л ша?та к?п бересі, аласым да.
Жан – жа?ым тол?ан ма?сат, тол?ан та?дау
Алайын анасын ба, мынасын ба, — деп С. Торай?ыров айт?андай « Т?уелсіз ?аза?стан » атты ???ы?ты? мемлекетті? болаша? ??рылысшылары сіздер Ата За?ды ??рметтеп, Отан?а адал ?ызмет етер азамат болы?ыздар.
Осымен « ???ы? – ?ділет пен парасат жолы » сайысын ая?таймыз.