Праздник татарский сюмбюля

Муниципальное автономное дошкольное образовательное учреждение «Детский сад №86 комбинированного вида» Ново-Савиновского района г.Казани

Конспект развлечения для детей старшей группы

«Татарский национальный праздник Сюмбеля».

Воспитатель по обучению

 татарскому языку

Фатыхова.Г.Ф.

г.Казань  2019

Цель праздника:

1.Расширять кругозор детей о традициях, обычаях татарского народа, знакомить детей с татарским народным праздником «Сөмбелә» (Праздник урожая);

2.Воспитывать любовь и уважение к татарскому языку и татарской культуре;

3.Развивать творческие способности детей в создании художественного образа, используя  игровые и танцевальные импровизации.

 Задачи:                                                                                                                                   1. Обогатить словарный запас детей .                                                                                        2. Воспитывать интерес к татарской культуре.                                                                    3. Познакомить детей с национальным праздником «Сюмбеля».                                          4. Вызвать у детей интерес к занятиям по обучению татарскому языку.                             Пассивный словарь: национальный праздник, осеннее равноденствие.                                                                                                                                                   Активный словарь : Сюмбеля (Сөмбелә), осень (көз), листья (яфраклар), желтый (сары), красный (кызыл), дождь (яңгыр) .                                                     Место проведения: Музыкальный зал оформлен в соответствии с тематикой осени (надпись «Сөмбелә», листья, деревья, изображения зверят, на мультимедийном экране надпись «Сөмбелә».)                                                            Оборудование: Пианино,  ноутбук,  мультимедийный экран, стульчики, скамейки, костюмы Уныш бабая, Сюмбеля. ведущей,   корзины, ведра, овощи (лук, морковь, капуста, картофель,  мягкая игрушка, маски овощей  ».

Алып баручы:Исәнмесез, балалар ! Здравствуйте, ребята! Мы сегодня собрались с вами на праздник Сөмбелә – праздник урожая. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В это время урожай уже убран, осенние полевые дела закончены и люди устраивали этот праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә.

Бүген без халкыбызның иң гүзәл бәйрәмнәренең берсе –“Сәмбелә” бәйрәменә җыелдык.Елның сихри фасылында көн белән төн тигезләшкән мәлдә татар халкы “Сөмбелә“ бәйрәмен үткәргән.Ул- көзге бәйрәм ,уңыш бәйрәме. “Сөмбелә”-ул башак ,иген дигән сүз.    

Давайте и мы с вами отметим этот праздник. Наши ребята приготовили нам стихотворение  про осень, послушаем их.

1 бала:Көз килде. Үләннәр

           Саргайды, шиңде.

           Сап-сары яфраклар

          Җиргә сибелде.

2 бала: Әткәм кебек тырыш көз

             Әнкәм кебек юмарт көз.

             Көзләр юмарт булганга,

             Бик бәхетле бик шат без.

3 бала: Урман, кырларга

             Килде  матур  көз

            Җэй үтте диеп

             Үкенмибез без.

4 бала:Так из года в год бывает

             Только осень подойдет,

             Добрый праздник урожая

             В селах празднует народ.

5 бала: Килә  шаулы, алтын матур көзем.                                                                                   Оча яфрак, исә көзге җил.

           Табигатең бигрәк сокландыргыч,

           Хуш киләсең, көзем, әйдә кил.

Җыр “Көзге моң”.

1.Салкын булып көз җилләре

   Исә башлады.

  Торналар һәм кыр казлары

   Киттә башлады.

Кушымта:

Кыйгак-кыйгак, кыйгак-кыйгак   (2 тапкыр)

Китә башлады.

2.Яңгыр елый алар китсә

  Моңсу була дип.

  Тып-тып , тып-тып

   Моңсу була дип.

Кушымта:

Тып-тып , тып- тып    (2 тапкыр)

Моңсу була дип.

Неожиданный стук.

Алып баручы: Ой, а кто это там? Кем анда?

Появляется из-за ширмы птичка (мягкая игрушка, к крылу прикреплено письмо)

Птичка: Это я! Принесла письмо от бабая.

Ведущая благодарит птицу, берет письмо и зачитывает его детям.

“Здравствуйте! Исәнмесез! Минем исемем Уңыш бабай. В этом году морозы ударили рано и не смог собрать свой урожай, овощей с грядок. Я прошу вас помочь мне. С уважением Уңыш бабай”

Алып баручы: Ребята, Уңыш бабай просит нас о помощи. Мы с вами молоды, здоровы должны помогать нуждающимся. Как вы думаете сможем мы помочь бабаю?

Дети: Да, әйе.

Алып баручы: Давайте посмотрим какие овощи нужно собрать в огороде Уңыш бабая. Дети одевают маски и рассказывают стихи про овощ.

1бала. Очень будете довольны, съев огурчик малосольный

           А уж свежий огуречик  всем понравится, конечно.

2 бала. Из капусты варят щи, а какие вкусные пирожки капустные.

3 бала. Пей всегда морковный сок и грызи морковку

            Будешь ты тогда, дружок, крепким, сильным, ловким.

4 бала. Я – приправа в каждом блюде и всегда полезен людям

           Угадали? Я ваш друг, я простой, зеленый лук.

5 бала. Я, картошка, так скромна,

            Но картошка так нужна и большим и малым.

Алып баручы: Ребята, теперь назовите мне эти овощи на татарском языке.

Дети: Огурец – кыяр, капуста –кәбестә, морковь – кишер, лук – суган, картошка – бәрәңге.

Алып баручы: Дөрес, правильно, ребята, молодцы. Давайте поможем собрать эти овощи с помощью нашей хороводной песни «Бар матур бакча».

Бар матур бакча

Анда кишер үсә (дети идут по кругу)

Менә шундый кишер зур (поднимают руки)

Менә шундый кечкенә (приседают)

Кишер, кишер кил әле

Биеп, биеп кит әле (хлопают)

Әлләлә –әлләлә , биеп –биеп кит әле.

Игра продолжается со всеми изученными овощами.

.Алып баручы:Молодцы, ребята, справились с заданием. Теперь давайте позовем бабая к нам в гости на праздник. Вместе дружно крикнем : “Уңыш бабай, кил монда”.

Уңыш бабай выходит из дома и приветствует ребят и гостей.

Уңыш бабай:Исәнмесез, балакайларым!

Балалар: Исәнмесез,Уңыш бабай!

Алып баручы:Уңыш бабай, мы тебя позвали на наш праздник, чтобы вручить тебе корзину с овощами, которую наши ребятки помогли собрать с твоего огорода.

Уңыш бабай: Ой, спасибо, ребятушки, удружили. Рәхмәт, балакайларым. За это я хочу с вами поиграть в одну очень интересную игру. Называется она «Тәме нинди?» (“Угадай на вкус”)

Проводится игра “Тәме нинди?”

Ход игры: на тарелке лежат ломтики овощей. С завязанными глазами нужно взять один ломтик и на вкус определить название фрукта.

– Бу нәрсә?

– Бу кәбестә.

– Бу суган.һ.б.

Уңыш бабай: Молодцы, ребята, постарались на славу.

Алып баручы: Рәхмәт сиңа, Уңыш бабай, шушы кызыклы уеның өчен. Спасибо тебе Уңыш бабай за такую интересную игру. Ребята хотят исполнить тебе татарский танец «Дустым бар».

«Дустым бар» (слова и музыка Л. Хисматуллиной)

Уңыш бабай:Ай-да молодцы, вот порадовали бабая. Повеселили вы меня на славу, теперь пора мне уходить, сау булыгыз! До свидания!

Алып баручы һәм балалар бергә: Сау бул, Уңыш бабай!

Жыр «Сөмбелә»

1. Әй, дусларым, бәйрәмгә сез килегез!

   Табигатькә алтын сибеп җитте көз.

 кушымта: (2 тапкыр)

   Сөмбелә, син тизрәк кил,

   Бик сагынып көтәбез.

   Җырлар җырлап, сөеп, зурлап,

   Сине тәбрик итәрбез!

2. Яшелчәләр дә инде өлгерделәр.

   Бар яфраклар сары төскә керделәр.

кушымта: (1 тапкыр)

3. Җиләк – җимеш инде күптән жыелды,

Жир йөзенә сары яфрак коелды.

кушымта:(2 тапкыр)

Салмак музыка астында Сөмбелә керә. Кулында кәрзине, башаклар.

Под музыку входит Сюмбеля.

Сөмбелә: Исәнмесез, нәни дусларым! Исәнмесез, кадерле кунаклар! Минем исемем Сөмбелә. Здравствуйте, мои друзья! Здравствуйте, гости! Меня зовут Сөмбелә.

Алып баручы һәм балалар:Исәнмесез, Сөмбелә!

Сөмбелә: Услышала я от птички, что вы помогли Уңыш бабаю собрать его урожай. Пришла я похвалить вас за это благородное дело.

Алып баручы: Да, Сөмбелә, такие хорошие, дружные детки ходят в наш детский сад. Мы рады твоему приходу, Сөмбелә. Ребята приготовили для тебя песню-танец «Яфраклар бәйрәме».

Җыр “Яфраклар бәйрәме” Р.Еникеева муз. Л.Леронсүзләре.

Сөмбелә:Рәхмәт, кызлар. Хочу я поиграть с вами в игру «Утыр, утыр, Мәликә».

Правила игры. Дети становятся в круг. Одному завязывают глаза, и ставят в центр круга. Дети, взявшись за руки, поют песню и идут по кругу. Песня поется на татарском языке:

Утыр, утыр, Мәликә, алмагачың төбенә,

Кем утырган каршыңа, әйтеп бирче тиз генә!

Один из детей садится в круг, рядом с водящим, и он должен с помощью прикосновений узнать, кто сидит. Если не узнает, дается наказание. Игра так продолжается.

Сөмбелә: Есть у меня еще одна интересная игра, называется она «Түбәтәй». Правила игры такие: дети становятся в круг, поют песню и передают тюбетей друг другу по кругу. На ком остановится, тот и будет выполнять мои задания (поздороваться со всеми на татарском языке; сосчитать до 10; кричать как петух, прыгая на одной ноге; без слов изобразить какое-либо животное, кот.др. должны будут угадать и т. д.).

Түбәтәеңне кигәнсең,

Бик  ераклардан килгәнсең,

Төскә матурлыгың белән

Шаккатырыйм, дигәнсең.

Припев: Түп-түп-түбәтәй,

Түбәтәең  укалы.

Чиккән, матур түбәтәең

Менә кемдә  тукталды.

Алып баручы: Молодцы, ребята, поиграли от души.

Сөмбелә:Барысы өчен дә рәхмәт, дусларым,

                 Телим сезгә уңышлар.

                 Яшәгез сез тынычлыкта

                Матур булсын тормышлар.

Ребята, пришла-то я к вам не с пустыми руками, а принесла вам лесных гостинцев. С ними вы угоститесь в группах. А теперь мне пора прощаться с вами, до свидания, мои дорогие. Сау булыгыз!

Балалар: Сау бул , Сөмбелә!

Алып баручы: Ребята, мы сегодня с вами потрудились на славу, помогли Уңыш бабаю, встретили Сюмбелю, поиграли в интересные игры. Вам понравился наш праздник?

Балалар:Әйе,да.

Алып баручы: Что больше всего понравилось вам?

Ответы детей…

Алып баручы: На этом наш праздник завершен. Будьте всегда добрыми, трудолюбивыми, желаю вам крепкого здоровья. Сау  булыгыз, балалар.

-Сау булыгыз!

Осенний праздник урожая «Сөмбелә бәйрәме»

Сценарий праздника для детей старшей группы

Цель праздника:

Расширять кругозор детей о традициях, обычаях татарского народа, знакомить детей с татарским народным праздником «Сөмбелә» (Праздник урожая);

Воспитывать любовь и уважение к татарскому языку и татарской культуре;

Развивать творческие способности детей в создании художественного образа, используя игровые и танцевальные импровизации.

Ход праздника

Ведущий: Ни арада жәй үтте,

Матур көз килеп җитте.

Шатлык тулы бу бәйрәмне

Балалар куптән көтте.

Здравствуйте, ребята и гости нашего праздника!

Кадерле балалар, кунаклар! Исәнмесез!

Без бүген сезнен белән бергәләшеп “Сөмбелә”бөйрәмен үткәрергә җыелдык!

Мы сегодня собрались на праздник Сөмбелә — праздник урожая. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В давние времена, когда урожай был убран, осенняя посевная закончена — люди устраивали этот праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из числа красивых, озорных,острых на язык девушек , переодевали в Сөмбелю, выводили на площадь и там задавали ей вопросы. Например, «топор или шило?». Если она скажет «топор», то полагали, что осень будет холодная — лед можно будет разбивать только топором. Если ответ был «шило», то ожидалось, что осень будет относительно теплой — лед можно будет разбить и шилом. К её словам прислушивались даже старики и аплодировали со словами «юравың юш булсын», т. е. пусть твое гадание осуществится. Сөмбелә должна была иметь светло-желтые волосы, потому что она символизировала осень, колосья.

Давайте и мы с вами отметим этот праздник в нашем уютном зале и позовем на наш праздник Сөмбелю. (стук в дверь) Ой, а кто же это стучится в нашу дверь? (Влетает птица с письмом, отдает его ведущему.)

Давайте, ребята прочитаем письмо:

”Праздник ваш никогда не начнется, и Сөмбелә к вам не вернется!

Скучно мне в лесу одному, к вам ее я не пущу!

Вам спешу передать привет! Думали-меня уж нет?

Шурале еще живой! Что?! Не справились со мной?”

Ведущий:

Ребята, что же нам делать?

Ведь праздник без Сөмбели не начать,

кого на помощь нам позвать?

К ведущей подбегает мальчик Батыр.

Батыр:

Не переживайте!

Шурале я обхитрю,

К вам Сөмбелю приведу!

И помогут мне друзья

Только медлить мне нельзя!

Ведущий: Спасибо тебе, Батыр! Отправляйся в путь дорогу. Удачи тебе. Будут трудности, зови друзей и они тебе обязательно помогут.

(Батыр идет по воображаемому лесу и читает стихи «Яфрак бәйрәме” Ләбиба Лерона.)

Сары, сары, сап-сары

Агачның яфраклары.

Җил исә, ява яфрак —

Көзнең матур чаклары.

Оча яфрак, уйный яфрак,

Һаваларда әйләнеп.

Бүген, бүген, бүген, бүген

Яфракларның бәйрәме!

Дети исполняют песню «Алтын көз» (муз. А. Батыршина, сл. З. Нури).

Девочки исполняют под лирическую татарскую мелодию танец с листьями. Батыр любуется этим танцем.Вдруг музыка становится тревожной:навстречу Батыру выбегает волк.

Волк:

Сам обед ко мне идет!

Вот сегодня мне везет!

Съем тебя!…

Батыр:

Ты не спеши!

Лучше мне ты помоги!

Шурале знаком тебе?

Сөмбелә у нас в беде!

Держит он ее взаперти,

Мне дорогу не найти!

Волк:

Ладно, ладно, помогу!

За просто так-я не могу!

Должен ты меня развлечь

и стихи мне здесь прочесть!

Батыр :

Здесь помогут мне друзья,

Ну, ребята, выходите!

Волка тут развеселите!

Дети читают стихи.

1. Күрәмсез, дусларым, көз килде тышта;

Озак тормас, килер ак тунлы кыш та.

Китә башлады бездән инде кошлар;

Алар бездән ерак җирләрдә кышлар.

(Габдулла Тукай.)

2. Җилдә назланып оча

Алтын , сары яфраклар.

Сокланмый мөмкин түгел,

Бигрәк матур шул чаклар.

3. Яңгыры явып торсын,

Көннәре суык булсын,

Мин барыбер яратам,

Мин көзләрне яратам.

4. Кояш та сүрән генә

Күзәтә көзге ямьне.

Тезелеп кошлар китә,

Ә шулай да көз ямьле.

5. Көз һаман рәсем ясый

Төрле төсләре белән.

Сөендерә, куандыра

Мул уңышлары белән.

Волк:

Как красиво вы стихи читаете

И татарский язык хорошо знаете!

Сам,, рәхмәт” скажу я вам,

Моим новым друзьям!

Ты,Батыр,вперед иди,

Доброго тебе пути!

Батыр:

Рәхмәт, дустым!Приходи к нам на праздник!

(Идет Батыр дальше. На пути встречает «Уңыш» бабая.)

Батыр:

Исәнме, бабай! Исәнме!

Давно тебя я не видал!

Уңыш бабай:

Батыр! Исәнме! Хорошо,

Что здесь тебя я повстречал!

Я тут урожай собрал.

Все в корзину побросал.

Непорядок!Знаю я!

Да спина заболела моя,

Поэтому помощь нужна мне твоя.

Не останусь я в долгу,

Тебе подарок подарю!

Батыр:

Уңыш бабай, ты подарков не дари,

лучше Сөмбелю найти помоги.

Знаешь, где живет Шурале?

Уңыш бабай:

Ладно, помогу тебе!

Батыр: Друзья мои, помощники! Давайте поможем дедушке (зовет детей). Уңыш бабай: Вот-вот посмотрим, что же здесь есть. (Показывает овощи и фрукты. Дети должны назвать фрукт или овощ на татарском языке.) Так-так, в овощах и фруктах разбираетесь, значит сможете все правильно разложить. (Во время игры звучит татарская мелодия в быстром темпе.)

Игра-аттракцион «Рассортируй овощи и фрукты по корзинам»

Уңыш бабай:

Менә рәхмәт. Помогли.

Ну, Батыр, теперь иди

прямо, прямо по дороге!

Не сворачивай с пути!

Батыр: Рәхмәт. Сау бул, Уңыш бабай.

(Батыр идет дальше. Вдруг он видит девочку. Она сидит и плачет. Он подходит к ней.)

Батыр: Девочка, ты почему плачешь? И как тебя зовут?

Девочка: Меня зовут Айсылу. Я заблудилась, поэтому и плачу.

Батыр: Не плачь, Айсылу. Это горе, не беда. А пойдем со мной спасать Сөмбелю. Хитрый Шурале спрятал ее о нас, а без нее мы не можем праздник начать. Вдвоем будет веселее.

Айсылу: Пойдем (замечая воображаемые капли дождя). Ой!

Батыр, безгә артыбыздан

Шыбыр-шыбыр кем дәшә?

Батыр: Кем дә дәшми, көзге яңгыр

Зонтик белән сөйләшә. (Мәрзия Фәйзуллина.)

Под музыку выходят девочки с зонтиками. Один зонтик отдают Батыру и Айсылу, они прячутся под ним.

Исполняется танец с зонтиками под песню «Кулчатыр».

Дождь кончается, Айсылу с Батыром идут дальше и приходят к дому Шурале.

Батыр:

Шүрале! Шүрале!

Тату, дус булыйк әле!

Отпусти Сөмбелю-осень,

Очень, очень тебя просим!

Шурале:

Ха-ха-ха!Ха-ха-ха!

Шул кирәк сезгә!

Айсылу:

Ты же не такой плохой,

В сказке –Шурале другой!

Что захочешь, все проси!

Только Осень отпусти!

Шурале:

Ладно, ладно! Буду добрым я,

Если поиграете со мной, друзья!

Батыр: Я думаю, ребята нам с удовольствием в этом помогут.

Дети исполняют песню «Шүрәле» (З.Хөснияр сүзлөре,З.Гыйбадуллин көе.)

Дети играют с Шурале в игру:

”Син уртада, без кырыйда,

Әйләнәбез, Шүрәле.

Син нишләсең, ни кылансаң,

Шуны эшләргә була. (Шурале показывает различные фигуры, дети повторяют.)

Шурале: Балалар, мин сезгә начарлык иттем, ә сез миңа яхшылык белән җавап кайтардыгыз!

Вы меня развеселили,

И мне очень угодили!

Сюмбелю я вам верну,

У вас прощенья я прошу!

Под музыку выходит Сөмбелә.

Батыр с Айсылу подбегают к Сөмбеле, обнимают ее и ведут в центр зала.

Батыр:

Сөмбелю вы все встречайте,

Праздник дружно начинайте!

Шатлык булып бакчабызны

Гөлгә күмдең, Сөмбелә,

Безнең матур җырыбызга

Син дә кушыл, Сөмбелә!

Дети исполняют песню “Сөмбелә” Г. Зәйнәшева сүзләре, М. Шәмсетдинова көе.

Сөмбелә дип матур исем

Кушты икән кем генә?

Сөмбел гөлдән өзлеп тешкән

Чәчәк кебек Сөмбелә.

Сөмбелә, Сөмбелә,

Сөмбел гөлдән өзлеп төшкән.

Чәчәктер ул ,кем белә?

Әткәсенә, әнкәсенә

Ул күз карасы кебек.

Гөл арасында сайраган

Былбыл баласы кебек.

Сөмбелә, Сөмбелә,

Гөл арасында сайраган

Былбылдыр ул,кем белә?

Чәчәк кебек сөйкемле ул,

Былбыл кебек моңлы ул.

Таң аткач та сүнми торган

Йолдыз кебек нурлы ул.

Сөмбелә, Сөмбелә,

Таң аткач та сүнми торган

Йолдызлар ул, кем белә?

Ведущий:

Сагынып көткән, зарыгып көткән

Сөмбелә килеп җитте,

Чәчәкле, җиләкле җәйләр

Инде үтте дә китте.

Сөмбелә, Сөмбелә

Бәйрәмебез түрендә,

Алтын чәчле гүзәл кыз ул—

Уңыш кызы Сөмбелә.

Здравствуй Сөмбеля. Мы тебя очень ждали и целый год по тебе скучали.

Сөмбел: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар!

Я — Сөмбелә. К вам пришла, праздник осенний вам принесла.

Ребенок:

Исәнме, Көз, алтын көз,

Безне сагынып килдеңме?

Агачларга куакларга

Сары чуклар элдеңме?

Сөмбелә:

Саумы, якын дусларым,

Сезне сагынып килдем мин,

Сезгә матур көннәр дә

Уңыш та китердем мин.

Дети исполняют песню-хоровод ”Көз җыры”.

Балалар: Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә кыярлар,

Помидор һәм алмалар.

Балалар. Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә яңгырлар,

Җылы, суык көннәр бар.

Балалар. Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә кызыл, матур

Алтын, матур төсләр бар

Сөмбелә:

Бик матур җырлыйсыз икән, балалар. Хәзер бераз ял итеп алсак та була. Сынап карыйм әле, үзегез турында табышмаклар беләсезме икән? А сейчас я вам загадаю загадки.

1. Җир астында алтын казык,

Без аны алдык казып. (кишер)

2. Үсеп утыра бер чүлмәк,

Өстенә кигән йөз күлмәк. (кәбестә)

3. Үзе йомры—ай түгел,

Төсе сары –май түгел,

Койрыклы—тычкан түгел. (шалкан)

4. Йодрык-йодрык булып үсә

Алма кебек кызарып пешә,

Үзе матур, аны кем әйтер? (помидор)

5. Кечкенә генә сары карт,

Кигән туны биде кат.

Туннарын туныйсың,

Тунаганда елыйсың. (суган)

Балалар, сезнең белән бик күңелле икән. Әйдәгез, уйнап алабыз. Поиграем в музыкально-хороводную игру «Бар матур бакча» («Есть красивый огород».)

Бар матур бакча

Анда үсә кишер (дети идут по кругу)

Менә шундый кишер зур (поднимают руки)

Менә шундый кечкенә (приседают)

Кишер, кишер кил әле

Биеп, биеп кит әле (хлопают)

Игра продолжается со всеми изученными овощами.

Ведущая предлагает детям сесть на стульчики.

Ведущий:

Спасибо осени за все её щедроты,

Спасибо хлеборобам за работу –

Трудились на полях они на славу!

Еще богаче стал любимый край.

Скажите, какое главное богатство осени?

Дети: Икмәк, хлеб.

Сөмбелә. Дөрес, балалар. Иң тәмле, иң кирәкле ризык ул – икмәк. Правильно, дети. Самый дорогой подарок осени – хлеб. Не зря в народе говорится «Ипи, төз – якты йөз».

Дети читают стихотворение Р.Миннулина «Икмәк булса»

1. Ипи басуда үсә,

Аннан амбарга күчә.

Аннары мичтә пешә,

Кызарып мичтән төшә.

2. Шуннан килә өстәлгә

Безгә куәт өстәргә.

Ипи булса табында

Булдырам мин барында.

3. Һәркемгә ипи кирәк

Һәркөнне ипи кирәк.

Шуңа күрә игенчене

Хөрмәт итәргә кирәк.

Ведущий: Матур бер җыр тыңлыйсың киләме, Сөмбелә?

“Икмәк кадере” җыры башкарыла. (Ф. Рәхимкулова сүзләре, К. Әһлиуллин көе.)

Сюмбеля: Бик матур җырлар өйрәнгәнсез, балалар, рәхмәт сезгә.

Ипи, өстәлгә килгәнче, никадәр ю л үтә, никадәр хезмәт сорый. Хлеб-всему голова! Икмәк булса, җыр да була, диләр. Җыр булган җирдә оста биюче дә табыла.

Дети исполняют танец с колосьями. (Песня“Чайкала иген кырлары”.)

Ведущая: Спасибо тебе, Сөмбелә, за праздник! Нам очень понравилось! И поэтому мы приготовили для тебя подарок.

Дети выносят поделку, сделанную своими руками. Сөмбелә благодарит за подарок.

Сөмбелә:   Күңелле булды кичә

Мичтә бәлешләр пешә,

Хәзер инде ял итик,

Бергәләп чәйләр эчик!

Ведущий:  Сау бул, Сембелә!

Яз житкәч, Нәуруз бәйрәмендә сине көтеп калабыз.

Эй,Сөмбелә, Сөмбелә,

Сембеләне кем белә?

Сөмбеләне шулар белә –

Кем эшенә өлгерә.

Мул уңышлы көзге бәйрәм

Хәркемне сөендерә.

Дети возвращаются в группу, где проходит чаепитие вместе с героями праздника.

Список используемой литературы:

1. “Балачак аланы” (“На поляне детства”). Закирова К.В. Хрестоматия для воспитателей детских садов и родителей. Казан: РИЦ, 2011. — 560 б.

2. Закирова К.В.,Мортазина Л.Р” Балачак –уйнап-көлеп үсәр чак.”Балалар бакчасында уеннар.Балалар бакчасы тәрбиячеләре hәм физкультура

инструкторлары өчен методик кулланма. Казан. Редакционно-издательский центр, 2012. – 192 б.

3. Гарафиева Г.З. Сөмбеләне кем белә? Казан, 2003.

4. Шаехова Р. К.Региональная программа дошкольного образования.

Төбәкнең мәктәпкәчә белем бирү программасы. – РИЦ,

2012. – 208 с.

5. От рождения до школы. Основная общеобразовательная программа дошкольного образования / Под ред. Н. Е. Вераксы, Т. С. Комаровой, М. А. Васильевой. — М.: МОЗАИКА-СИНТЕЗ, 2010. — 304 с.

Ссылки на оn-line cтатьи:

Хусаинова Н.Р.Татарские национально-календарные праздники и игры.

http://www.pandia.ru энциклопедия знаний.

Э. Ризаева. Сценарий татарского праздника «Сюмбеля». http://www.maam.ru/ международный образовательный портал.

Праздник Сөмбелә в подготовительной группе

Задача.
Воспитывать интерес к татарской культуре. Познакомить
детей с национальным праздником «Сөмбелә».

Активный
словарь. Сөмбелә, Көз, кишер, бәрәңге, кәбестә,
кыяр, уңыш, яфраклар, яңгыр.

Музыкальный
зал оформлен в соответствии с тематикой осени.

Оборудование.
ноутбук, пианино, мультимедийный экран, зонтики для танца, листочки, корзины,
овощи, фрукты

Предварительная
работа. Знакомство детей с культурой татарского
народа, разучивание песни «Көз килә», «Туган як».

Ход праздника.

Ведущая.

Урман-кырларга

Килде
матур коз

Жэй
утте дип

Укенмибез
без.

Стихи
в исполнении детей:

Ангелина.

Уңыш
жыелды

Аккошлар
китте

Матур
көз ае

Килеп
тә житте.

Руслан.

Көз
килде.

Уләннәр
саргайды.

Сап-сары
яфраклар

Жиргә
сибелде.

Ведущая.
Здравствуйте ребята и гости нашего праздника! Исәнмесез! Ребята, какое время
года сейчас? (ответы детей: осень, көз). А какие осенние месяцы вы
знаете? (сентябрь, октябрь, ноябрь). А кто знает, по какому поводу мы с
вами собрались? (праздник Сөмбелә). Да, мы сегодня собрались на праздник
Сөмбелә. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь
уравниваются. В это время урожай уже убран, осенняя посевная была закончена и
люди устраивали праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә.
Давайте мы с вами отметим сегодня этот праздник. Ой, слышите, к нам кто-то
кажется идёт?

(В
зал входит Осень под красивую мелодию)

Осень.
Исәнмесез! Здравствуйте, ребята! Здравствуйте, гости! Вы узнали меня? Я –
Осень!

Женя.

Көз,
көз, әйт әле

Кәрзинеңдә
ниләр бар?

Осень.
А в корзине моей разноцветные листочки!

Ведущая.
Давайте, ребята, покажем наш танец с листочками Осени!

Танец
с листочками

Осень.
Спасибо, ребята, порадовали вы меня.  Ой, ой, совсем забыла, почтальон передал
мне письмо, вот, пожалуйста, возьмите (передаёт письмо ведущему).

Ведущая.
Праздник ваш никогда не начнется,

И
Сөмбелә к вам не вернется!

Скучно
мне в лесу одному, к вам ее я не пущу!

Вам
спешу передать привет! Думали-меня уж нет?

Шурәле
еще живой! Что?! Не справились со мной?

Что
же нам теперь делать?

Осень.
Не переживайте, мы вместе спасём Сөмбелә. Я знаю где живёт Шурәле. Отправимся
немедленно к нему. А по дороге поможете мне собрать урожай.

Хоровод:
«Бар матур бакча»

Дети
выбирают с помощью татарской считалки картофель, морковь, лук, огурец, шофера.

Карга, чыпчык,

Син кал, син чык

Бар
матур бакча

Анда
бәрәңге усә.

Менә
шундый бәрәңге зур,

Менә
шундый кечкенә.

Бәрәңге
кил әле

Биеп,
биеп кит әле.

Əллә-лә
әл-лә

Биеп,
биеп кит әле.

Бар
матур бакча

Анда
кәбестә усә.

Менә
шундый кәбестә зур,

Менә
шундый кечкенә.

Кәбестә
кил әле

Биеп,
биеп кит әле.

Əллә-лә
әл-лә

Биеп,
биеп кит әле.

Бар
матур бакча

Анда
кишер усә.

Менә
шундый кишер зур,

Менә
шундый кечкенә.

Кишер,
кишер кил әле

Биеп,
биеп кит әле.

Əллә-лә
әл-лә

Биеп,
биеп кит әле.

Бар
матур бакча

Анда
суган үсә

Менә
шундый суган зур

Менә
шундый кечкенә

Суган,
суган кил әле

Биеп,
биеп кит әле

Əллә-лә
әллә-лә

Биеп,
биеп кит әле.

Шофер,
шофер кил әле

Биеп,
биеп кит әле.

Əллә-лә
әл-лә

Биеп,
биеп кит әле.

Слышен
плач девочки. Осень подходит к ней.

Осень.
Исәнме! Син кем?

Айсылу.
Мин Айсылу.  Мин адаштым. Меня зовут Айсылу. Я заблудилась.

Осень.
Не плачь, Айсылу. Мин Көз. А пойдем с нами спасать Сюмбеля.

Айсылу:
Пойдем. Только вот кажется дождик собирается.

Безгә
артыбыздан

Шыбыр-шыбыр
кем дәшә?

Ведущая.
Кем дә дәшми, көзге яңгыр

Зонтик
белән сөйләшә.

Под
музыку выходят девочки с зонтиками. Один зонтик отдают Осени и Айсылу.

Танец с зонтиками.

Айсылу
и Осень идут дальше и приходят к дому Шурәле, он спит.

Осень.
Шурәле! Отпусти Сөмбелә.

Шурәле
просыпается. Удивленно смотрит на Осень и говорит:

Шүрәле.
Чего?

Осень.
Отпусти, говорю!

Шурәле.
Ой, напугала. А вот и не пущу! Вы со мной не играете. И на праздник не зовете!

Айсылу.
Так ты ведь злой!

Шурәле.
От того и злой, что одинокий!

Осень.
Так ведь это не беда!

Айсылу.
Конечно, мы будем с тобой играть!

Осень.
И на праздник позовем, так ведь друзья!

Шурәле.
Ага, так я вам и поверил.

Айсылу.
Мы обещаем!

Шурәле.
Вот отгадаете мои загадки. Тогда и подумаю.

Осень.
Я думаю, ребята с удовольствием отгадают.

1.
Под кустом копнешь немножко, вылезет на свет…

(Картошка
— бәрәңге слайд)

2.
Тот, конечно, мне не друг, кто не любит горький…

(Лук
— суган слайд)

3.
Ал дисәң дэ алалар, алма дисәң дэ алалар нәрсә соң ул, балалар?

(яблоко
— алма слайд)

4.
Расту в земле на грядке я,

Красная,
длинная, сладкая.

(Морковь
— кишер слайд)

Шурәле.
С загадками справились. Я вижу вы дружные ребята. Что
же делать, так и быть. Отпущу я Сөмбелә.

Под музыку выходит Сөмбелә. Осень с Айсылу
подбегают к Сюмбеля, обнимают ее.

Ведущая.
Здравствуй Сөмбелә. Мы тебя очень ждали и целый год по тебе скучали.

Сөмбелә.
Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар! Я Сөмбелә. К вам пришла, праздник
осенний вам принесла. Ведь осень приходит не с пустыми руками: с дождем,
холодными ветрами. Это и листья на деревьях-желтые, красные — цветные. А грибы,
посмотрите какие! Самое главное-урожай, на полях, в огородах на грядках, спеши
собирай! А теперь давайте будем веселиться, я принесла вам мою любимую игру-
«Покажи-ка,Сөмбелә!». Встанем в большой и дружный хоровод.
Я
буду показывать Вам движения, а вы повторяйте за мной.

Песня — хоровод «Күрсәт әле, Сөмбелә”

Күрсәт
әле, Сөмбелә, ничек кызлар бииләр,

Менә
шулай, менә шулай, менә шулай бииләр (танцуют)

Күрсәт
әле, Сөмбелә, ничек керне юалар,

Менә
шулай, менә шулай, менә шулай юалар (имитация движений: стирают)

Күрсәт
әле, Сөмбелә, ничек печән чабалар,

Менә
шулай, менә шулай, менә печән чабалар (имитация движений: косят траву)

Күрсәт
әле, Сөмбелә, ничек малайлар бии,

Менә
шулай, менә шулай, менә шулай бииләр (мальчики танцуют)

Сөмбелә.
Молодцы, афарин! Сегодня я собирала урожай, но Шүрәле всё сложил в одну
корзину: тут и овощи и фрукты, помогите мне разложить их в корзины.

Осень.
Друзья мои, помощники! Давайте поможем Сөмбелә (зовет детей из зала).
Посмотрим, что же здесь есть (показывает овощи, дети должны назвать что это,
спрашивает перевод на татарском языке). Так-так, в овощах разбираетесь,
значит сможете все правильно разложить. Всё раскладываем по корзинам.

(Шурәле
дает детям корзинки, дети убирают урожай, во время игры звучит татарская
мелодия в быстром темпе).

Ведущая.
Осень, Сөмбелә, наши ребята знают песню про нашу республику, сейчас они ее вам
исполнят.

Дети
исполняют песню «Туган як»

Сөмбелә.
Спасибо, рәхмәт! Порадовали. У меня для вас гостинец: национальное блюдо татар
и башкир. Кто скажет, как оно называется? (чак-чак), правильно! 
Возьмите, пожалуйста, угощайтесь!

Ведущая.
Спасибо, Сөмбелә за угощения. Рәхмәт!

Осень.
Ребята, нам очень понравилось у вас, спасибо вам за песни, стихи, игры. Рәхмәт!
У меня для вас тоже есть сюрприз, который ожидает вас в группах, это Яблоки —
символ богатства и щедрости. А мне пора отправляться к другим ребятам. Сау
булыгыз, балалар!

Ведущая.
Спасибо и тебе, Осень, Көз, рәхмәт!

Персонажи
прощаются, уходят.

Ведущая.
На этом наш праздник подошел к концу, но мы продолжим его в группе за
праздничным столом. Всего вам хорошего!

Дети.
Сау булыгыз!

Возвращение
в группу.

Көз
килә.

1.
Шаяра әле күбәләк,

Үтсәләр
дә җәйләре.

Ә
урамга килеп керде

Килде
яфрак бәйрәме.

Кушымта:

Нинди
генә төсләре юк,

Күреп
исең китәрлек!

Яфрак
ява, яфрак ява,

Юлыбызга
түшәлеп.

2.
Өлгереп җиткән миләшләр,

Утлар
шикелле яна.

Ә
яфраклар бөтерелеп

Ява
да ява, ява.

3.
Югалмаган икән әле,

Төсләрнең
яшеле дә,

Ясап
яфрак бәйрәмнәре

Килә
көз әкрен генә.

Автор:
Бурганова Римма Нурмухаметовна

У каждого народа есть свои традиции и обычаи, уходящие корнями в далекое прошлое и воскреснувшие сейчас в виде национальных праздников. У татарского народа одним из таких праздников является праздник Урожая -Сөмбеля.

Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В это время урожай уже убран, осенняя посевная была закончена и люди устраивали этот праздник. Его хозяйкой была девушка по имени Сөмбелә. Сөмбелә — это не только повод повеселится, но и время подведения итогов летнего труда.

В с.Татарский Канадей состоялся праздник урожая «Сөмбелә», организованный обществом татарской культуры Кузнецкого района при содействии администрации Кузнецкого района. На праздник собрались не только жители этого села, также были приглашены и приехали большие делегации из сел Большой, Малый Труев, Бестянка и поселка Евлашево.

Торжественная часть была посвящена поздравлениям и награждениям. Почетными грамотами, благодарностями и ценными подарками от администрации Кузнецкого района, Законадательного собрания Пензенской области, татарской национально-культурной автономии Пензенской области и Общества татарской культуры Кузнецкого района были награждены лучшие механизаторы, работники образования, культуры, здравоохранения и активисты татарского народа.

Программа мероприятия была рассчитана на жителей разного возраста: дети выстраивались в очередь к аттракционам; для ребят более старшего возраста на футбольном поле проходили спортивные состязания; на ярмарке местной продукции взрослые приобретали товары, представленные учреждениями культуры и образования, садоводами и огородниками, народными умельцами. Особенно быстро расходилась продукция кулинаров: выпечка национальной татарской кухни пользовалась большим спросом у покупателей.

На импровизированной сцене жителей и гостей села приветствовали: заместитель главы администрации Кузнецкого района по социальным вопросам Светлана Васильевна Голованцева, председатель Региональной татарской национально-культурной автономии Пензенской области Бакир Усманович Акжигитов, заместитель главы администрации Большетруевского сельсовета Наиля Вяйселева, заместитель начальника отдела образования Рашид Ибрагимович Курамшин. председатель общества татарской культуры Кузнецкого района Наиль Зякярьевич Байбиков.

В концертной программе приняли участие местные и приглашенные коллективы.

Изюминкой праздника стало дефиле овощей; ученики Татканадейской школы представили зрителям разнообразные костюмы овощей и фруктов, что вызвало восторг у всех приглашенных. Главным подарком для сельчан стало выступление солистки Центра культуры и досуга г. Пенза лауреата Международных и Всероссийских конкурсов и фестивалей Дании Юмаевой.

В этот день прошли познавательные экскурсии в музейном комплексе, которым славится школа с. Татарский Канадей. Все присутствующие получили массу позитивной энергии и благодарили организаторов праздника.

Дания Рамазанова, Пензенская область
tatar-penza.ru

Сөмбелә бәйрәме. Праздник Сомбеля.

Ход праздника

Ведущий1: 

Ни арада жәй үтте,

Матур көз килеп җитте.

Шатлык тулы бу бәйрәмне

Балалар куптән көтте.

Ведущий2: Здравствуйте, ребята и гости нашего праздника!

Ведущий1: Кадерле балалар, кунаклар! Исәнмесез!

Без бүген сезнен белән бергәләшеп “Сөмбелә”бөйрәмен үткәрергә җыелдык!

Ведущий2: Мы сегодня собрались на праздник Сөмбелә — праздник урожая. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В давние времена, когда урожай был убран, осенняя посевная закончена — люди устраивали этот праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из числа красивых, озорных,острых на язык девушек , переодевали в Сөмбелю, выводили на площадь и там задавали ей вопросы. Например, «топор или шило?». Если она скажет «топор», то полагали, что осень будет холодная — лед можно будет разбивать только топором. Если ответ был «шило», то ожидалось, что осень будет относительно теплой — лед можно будет разбить и шилом. К её словам прислушивались даже старики и аплодировали со словами «юравың юш булсын», т. е. пусть твое гадание осуществится. Сөмбелә должна была иметь светло-желтые волосы, потому что она символизировала осень, колосья.

Давайте и мы с вами отметим этот праздник в нашем уютном зале и позовем на наш праздник Сөмбелю.

Ведущий1:

Сагынып көткән, зарыгып көткән

Сөмбелә килеп җитте,

Чәчәкле, җиләкле җәйләр

Инде үтте дә китте.

Сөмбелә, Сөмбелә

Бәйрәмебез түрендә,

Алтын чәчле гүзәл кыз ул—

Уңыш кызы Сөмбелә.

Ведущий2: Здравствуй Сөмбеля. Мы тебя очень ждали и целый год по тебе скучали.

Сөмбелә: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар!

Я — Сөмбелә. К вам пришла, праздник осенний вам принесла.

Ребенок:

1. Сары, сары, сап-сары

Агачның яфраклары.

Җил исә, ява яфрак —

Көзнең матур чаклары.

2. Оча яфрак, уйный яфрак,

Һаваларда әйләнеп.

Бүген, бүген, бүген, бүген

Яфракларның бәйрәме!

3. Исәнме, Көз, алтын көз,

Безне сагынып килдеңме?

Агачларга куакларга

Сары чуклар элдеңме?

Сөмбелә:

Саумы, якын дусларым,

Сезне сагынып килдем мин,

Сезгә матур көннәр дә

Уңыш та китердем мин.

Ведущий1:  Балалар, әйдәгез бергәләп «Көз» җырын җырлыйбыз?

Дети исполняют песню-хоровод ”Көз җыры”.

Балалар: Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә кыярлар,

Помидор һәм алмалар.

Балалар. Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә яңгырлар,

Җылы, суык көннәр бар.

Балалар. Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә кызыл, матур

Алтын, матур төсләр бар

Сөмбелә:

Бик матур җырлыйсыз икән, балалар. Хәзер бераз ял итеп алсак та була. Сынап карыйм әле, көзге байлыклар турында табышмаклар беләсезме икән? А сейчас я вам загадаю загадки.

1. Җир астында алтын казык,

Без аны алдык казып. (кишер)

Бала (Кишер): Минем исемем – Кишер

Теләсәң, болай пешер

Теләсәң, ашка тура.

Мине яраткан баланың

Күзләре яхшы күрә.

2.Үсеп утыра бер чүлмәк,

Өстенә кигән йөз күлмәк. (кәбестә)

Бала (кәбестә):Безнең мәктәп балалары

Яшелчәләр үстерә.

Бакчадагы туптан да зур

Мәсәлән, мин кәбестә.

3. Үзе йомры—ай түгел,

Төсе сары –май түгел,

Койрыклы—тычкан түгел. (шалкан)

Бала (шалкан): Мин бик таныш әкияттән.

Мине таныйсызмы сез?

Үсә-үсә зур булдым,

Мине алырсызмы сез?

4. Кечкенә генә сары карт,

Кигән туны җиде кат.

Туннарын туныйсың,

Тунаганда елыйсың. (суган)

Бала (суган): Минем исемем – Суган

Мин Һиндстанда туган.

Мине бик тә мактыйлар,

Шифалы дип атыйлар.

Салатка да турыйлар,

Тураганда елыйлар.

5. — «Алма!»- дисәң дә алалар,

Нәрсә соң ул балалар? (Алма)

Бала (алма): Әмин сезгә бүләккә җыр алып килдем.

ҖЫР : Алма алмалаганда

Сөмбелә:Балалар, сезнең белән бик күңелле икән. Әйдәгез, уйнап алабыз. Һәр яшелчә бары тик үзе төшерелгән рәсемнәрне генә җыярга тиеш. Ягез, кайсыгыз өлгеррәк икән?

Ведущий2:

Спасибо осени за все её щедроты,

Спасибо хлеборобам за работу –

Трудились на полях они на славу!

Еще богаче стал любимый край.

Скажите, какое главное богатство осени?

Дети: Икмәк, хлеб.

Сөмбелә. Дөрес, балалар. Иң тәмле, иң кирәкле ризык ул – икмәк. Правильно, дети. Самый дорогой подарок осени – хлеб. Не зря в народе говорится «Ипи, тоз – якты йөз».

Дети читают стихотворение Р.Миннулина «Икмәк булса»

1. Ипи басуда үсә,

Аннан амбарга күчә.

Аннары мичтә пешә,

Кызарып мичтән төшә.

2. Шуннан килә өстәлгә

Безгә куәт өстәргә.

Ипи булса табында

Булдырам мин барында.

3. Һәркемгә ипи кирәк

Һәркөнне ипи кирәк.

Шуңа күрә игенчене

Хөрмәт итәргә кирәк.

Ведущий: Матур бер җыр тыңлыйсың киләме, Сөмбелә?

“Чайкала иген кырлары” җыры башкарыла.

Сөмбелә: Бик матур шигырьләр, җырлар өйрәнгәнсез, балалар, рәхмәт сезгә.

Ипи, өстәлгә килгәнче, никадәр юл үтә, никадәр хезмәт сорый. Хлеб-всему голова! Икмәк булса, җыр да була, диләр. Мин дә сезгә бүләккә җыр алып килдем бит әле.

Сөмбелә башкаруында җыр.

Ведущий2: Спасибо тебе, Сөмбелә, за песню, за праздник! Нам очень понравилось.

Сөмбелә:Кадерле балалар, кунаклар! Миңа китәр вакыт та җитте. Мин сезгә сәламәтлек, озын гомер телим. Сау булыгыз!

Ведущий1: Менә бәйрәмебез дә тәмамланды.

Күңел күгегез һәрчак аяз булсын,

Килмәсеннәр сагыш- борчулар.

Ныклы сәламәтлек юлдаш булсын,

Аннан кадерлерәк нәрсә бар?!

Текст песни «Чайкала иген кырлары»

Чайкала иген кырлары,

Уяна таң нурлары;

Киңлекләргә алып бара

Безнең басу юллары.

Игенченең уңганлыгы,

Игенченең хезмәт яме,

Игенченең тырышлыгы

Кырларыннан күренә.

Бер офыктан бер офыкка

Җәелгән иген кыры.

Иртәдән кичләргә кадәр

Яңгырый хезмәт җыры.

Игенченең уңганлыгы,

Игенченең хезмәт яме,

Игенченең тырышлыгы

Кырларыннан күренә.

Без барасы юллар якты,

Безнең юллар үр менә.

Бу кырларда җигүле ат

Дугасыннан күмелә.

Игенченең уңганлыгы,

Игенченең хезмәт яме,

Игенченең тырышлыгы

Кырларыннан күренә.

Текст песни «Яфрак бэйрэме»

Янгыр тугел,кар да тугел,

Яфраклар ява жиргэ.

Коз турында жырлыйм эле

Кушыл син яна жырга.

Сары,сары сап-сары.

Агачнын яфраклары.

Жил исэ. ява яфрак. —

Кознен матур чаклары.

Оча яфрак,уйный яфрак,

Хаваларда эйлэнеп,

Буген,буген,буген,буген

Яфракларнын бэйрэме!

 Яңгыр

Татар халык уен җыры

Әй алма, алма, алма,

Алма алмалаганда.

Алмаларга рәхәт була

Яктыр тамгалаганда.

Әй кыяр, кыяр, кыяр,

Кыяр кыярлаганда.

Кыярларга рәхәт була

Яңгыр коеп яуганда.

Әй шалкан, шалкан, шалкан,

Шалкан шалка ялаганда.

Шалканнарга рәхәт була

Яңгыр шаулап яуганда.

Кәбестәсен, помидорын,

Җиләген, алмаларын

Тәрбияләп үстерегез,

Күрерсез файдаларын.

«Культурные традиции»

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Сөмбелә (бәйрәм) latin yazuında])

Сөмбелә (гарәп. سنبله‎ сөнбелә — «башак»^[1]) — татарларда көзге көн-төн тигезлеге (22–23 сентябрь), яучылык һәм уңыш бәйрәме. Заманалар, чорлар аша сакланып калып “Сөмбел” “сөнбел-сөнбеләгә”, бүгенге “Сөмбелә”гә әйләнгән.

Зодиак календарендә 23 августтан 23 сентябрьгә кадәр вакытны, алтынчы айны Cөмбелә дип тә атаганнар. Гарәпләр йолдыз кебек янып торган кызгылт-сары һәм сап-сары төстәге лалә чәчәген дә һәм күпсанлы вак чәчәкләре башакка охшаган тәлгәшкә берләшеп торучы үсемлекне дә (гиацинт) “сөнбел” дип йөртәләр.

Башак — ул үрчем-уңыш белән бәйләнгән, димәк биредә хатын-кыз башлангычы бар дигән сүз.

Татарларда Юлиан календаренә кадәр зодиак календарь кулланылган һәм сигезенче ай “Сөмбелә” дип йөртелгән. Бу күренеш мәкальләрдә яхшы сакланган:

• Сөмбелә туса, су суыныр
• Сөмбеләдә өелеп килер
• Сөмбеләдә урып ал, арышыңны чәчеп кал

Нәүрүз бәйрәме язның башы булса, Сөмбелә көзне түгәрәкләү ае, чөнки бу вакытта урып-җыю эшләре һәм уҗымга сөрү төгәлләнә, ашлык сугылып келәт-амбарларга тутырылган.

“Сөмбелә” табыны камыр ашларына бай була, муллык билгесе булган бавырсак пешерелгән.

“Сөмбелә” гомер-гомергә уңыш бәйрәме булган. Сөмбелә ул шундый бәйрәм җәйне көздән белдерә.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

• “Туган тел” исемле Самара өлкә татар җәмгыяте
• Самара шәһәренең татар милли-мәдәни мохтарияте

Моны да кара[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

• Сөмбелә йолдызлыгы

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]