Саха тылын кунэ сценарий

Сценарий — Тыл кунэ. Ийэ тыл.

( Аралдьытыы буолар сирэ сахалыы
киэргэтиллибит).

Флешмоб (Оһуор ойуу.)

Арчылааһын тойук.

Оһуохай. Толорор Дьячковскай Илья Ильич

Үтуө кунунэн! Манна мустубут озолор, төрөппуттэр ыалдьыттар,

«Ийэ
тыл сурук – бичик» кунугэр аналллах «Уолан аазыыларын» курэзин сазалыырбытын көҥуллээҥ!

Бастатан туран билиһиннэриэзин дьүүллүүр субэ састаабын:

1.Саха
Республикатын үөрэзириитин туйгуна, бочуоттаах улэһитэ педагогическай улэ
бэтэрээнэ,олохтоох оскуола информатиказа учуутала: Константин Николаевич Абрамов.

2. Оскуола омук тылын учуутала Мотрена
Николаевна Пермякова.

3.Жараев аатынан сынньалан киин
библиотекара Евдокия Дмитриевна Попова.

4.Оскуола тереппуттэрин
аатыттан …

5.
оскуола 9
кылааьын уерэнээччитэ. Марк Илларионов.

Түүр тылыттан төрүттээх,

Монгол тыла модьоҕолоох,

Тоҥус тыла тулааhыннаах,

Нуучча тыла дурдалаах,

Сахам сайдар тылыгар

Саргы-талаан буолуохтун!

Сценаза ынырабыт кыра бөлөх озолорун:

Маҥнайгы кылаас уолаттара.

1. “ ” — Проня Данилов

2.
“ Ийэ барахсан ”Архыып Абазыыныскай — Бэргэн Терютин

3.
“ ”Баал Хабырыыс — Лёня Сивцев

4.
“Харандаас» Семён Руфов —Тимур Оконешников

5.
“Үөрэнэ барыам” Иннокентий Артамонов — Алик Шепелёв

Сарыал буолан тыллан,

Сарсыардааҥҥы сардаҥалыы,

Саьарза буолан кыыһан,

Санааларын тиэрдиэхтэрэ

2 кылаас уолаттара:

1. « Төрөөбут тылбынан саҥарабын»
аазар — Эрхан Сидоров

2. «Бэрт» — Илья Сивцев

3. «Саха балаҕана» — Эрхан Иванов

4. « Сахам сирин ааттаатылар».
П.Тобуруокап — Юра Реев

5. «Отчуттар» аазар- Вадим Сивцев

Хас киьи барыта хантан эрэ ситимнээх,

Туохтан эрэ оноһуулаах

Төрөөбут төрут дойдулаах

Аймах – билэ дьоннордоох.

Ынырыазын 3 кылаас коллективын

1. «Хоптолор». Леонид Попов хоһоонун аазар — Петя Яковлев

2. Степан Тимофеев «Ийэ дойду хантан
саҕаланар» Женя Борисов

3. «Төрөөбут буор таптала» Тимофей
Черемкин- Виталий Оконешников

4. «Кыталыктар кырдалларыгар». Леонид
Попов — Оконешников Яша

5.«Үлэ барыта учугэй» Степан Тимофеев-
Андрей Потапов

6. Сидоров Айтал – «Төрөөбут тылбынан
саҥарабын» — Айтал Сидоров

7. «Саһыл Сыһыы» Эллэй — Степа Данилов

8. « Летчик буолуом» Иван Федосеев — Сулус Оконешников

Кырдьык да, хас биирдии суруйааччы төрөөбут
сахатын тылынан дойдутун эгэлгэлээх тылынан хоһуйбута кэрэтиэн…

Ынырыазын 4 кылаас уолаттарын.

Дьүһүйүү «Уол озо
барахсан».

Сатаатар алыптаах тылынан,

Саҥаны арыйса турдарбыт ,

Сахалыы иһирэх тылынан,

Санаабытын, сааһылаан туойдарбыт!

Хоһоон кэрэ эйгэтигэр ыҥырыазын орто
сүьүөх кыттааччыларын.

5 кылаастан:

1. «Саха саҥата» Семен Данилов Рома Реев

6 кылаас уолаттара:

1. «Чурапчы» Дьуон Дьаҥылы хоһооно —
Тит Толстоухов

2.ырыа буолбут хоһоон «Мин мантан
сэриигэ барбытым». Иннокентий Артамоновсуруйбут хоһоонун аазыа Дьулуур Сивцев.

7 кылаастан:

1. «Олох» Күннүк Уурастыырап— Игорь Оконешников

2. «Сахалыы» Моисей Ефимов Герман Сивцев

3. Күндэ «Төрөөбут тыл» Миша
Заровняев

4. « Алааспар» Уйбаан Бөтүүнүскэй Коля
Ребров

5.«Ахтылзан ырыата». Николай Литвинцев-
Толстоухов Егор

Эдэр көлүөнэ ыччаппыт

Кэхтибэт кэрэни кэрэһэлээ,

Үтүө дьоннорбут

Этэн хаалларбыт тылларын,

Кэнэзэһин толкуйдаа…

сценаза ынырабыт 8 кылаас уолаттарын:

1. «Сэрэх» Алампа — Федоров
Марк

2. Пермяков Максим – Уйбаан Бөтүүнүскэй «Төрөөбүт буорум”.

3. Дьяконов Радион- Уйбаан Бөтүүнүскэй “Сайылыкпар»

4. Мыреев Марк- Моисей Ефимов « »

6. « »Сивцев Андрей

7. Артемьев Артем – «Тапталлаах
сахабыт дойдута» Иннокентий Артамонов хоһооно

Сахалыы саҥабытынан

Сааһылаан этиллибит санаалары

сыаналыы үөрэниэзин,

Үрдуккэ дьулуһуозун!

Көрсүөзүҥ орто сүһүөх озолорун,
сценаза ыҥырабыт 9 кылаас уерэнээччитэ:

1. “Алааска” Айыл — Эдгар Иванов

2. “Хаар” Айыл — Эрхан Варламов

3. “Мин уонна эн” Айыл — Эльдар
Иванов

Ыар нүһэр санаалар дазаны,

Киһиэхэ төрүөхтэн киирбэттэр,

Олоххо көрсүбүт үөрууттэн- көтүүттэн

Сурукка тиһэн хаалларбыт суруйааччы
санаатын истиэзин сэргиэзин…

10 кылаас уолаттара:

1. «Күн киириитэ” Алампа — Ларик
Аммосов

2. “Маҥнайгы народнай поэт” — Айсен
Пермяков

3. “Киһи” Варвара Потапова — Вася
Ноговицын

Тапталлаах ийэ сирбитигэр,

Саҥа иэйиини угуттааҥ!

Сүргэбитин көтөзөн,

Юбилейдаах суруйааччылар

Санааларын этиэхтэрэ.

Быйылгы выпускниктарбыт:

1. «Төрөөбүт алааспар» Айыл — Толя Борисов

2. «Өйдөөтум » Арбита — Ларик Громов

3.«Кун бытархайа» — Дима Павлов

4. “ Мин эйэзэс бэйэбиин” Арбита — Сергей
Павлов

5. “Сахалыы» Арбита — Дима Сивцев

6. “Озо Сааһым ”Айыл — Алеша Шадрин

(Оһуокайга ынырабыт)

«Уолан аазыыларын» хомозой хоһоонньуттара
тумуктэнэрэ бу тирээн кэллэ, дьууллур субэ тумугу таһаарар кэмигэр барыгытын
оһуохайга ыҥырабыт!!!

Жюри Тумугэ….

Түүр тылыттан төрүттээх,

Монгол тыла модьоҕолоох,

Тоңус тыла тулааhыннаах,

Нуучча тыла дурдалаах,

Сахам сайдар тылыгар

Саргы-талаан буолуохтун!

Этэҥҥэ буолун, көрсүөххэ диэри!!!

Источник

Тема: Ийэ тыл күнэ үрдүкү кылаастарга анаан ыытыллар

Салайааччы: саха тылын уонна литературатын учуутала Хоютанова Ульяна Афанасьевна.

Киириитэ:

Саха тыла — өркөн өйбүт

Саамай кэрэ, саамай күндү,

Умнуллубат, уостан түспэт,

Ийэ тэҥэ нарын – намчы,

Мунчаардахха, муунардахха,

Ырыа буолан саататар,

Сааамай уустук санаалары

Сатаан этэр кыаҕы биэрэр,

Ийэ тылбытыгар аналлаах

Дьоро күнү, күрэхпитин,

Саҕалыырбытын көҥүллээҥ.

Ырыа:

Тыл- саха омук үтүмэн үйэлэргэ чочуйбут, чопчулаабыт өйдөбүлэ, өлөрү кыайбыт өйө. Саха тылыгар норуоппут олоҕо, кута-сүрэ, майгыта-сигилитэ, өйө-санаата, иэйиитэ, философията –барыта баар.

1 түһүмэх:

Мин тылым- мин тохтор тойугум,

Мин тылым- мин туойар хомуһум,

Кэриэһим кэннибэр хааларым:

Кэхтибэт кэрэкэ тылларым.

Хас биирди киһи ааттаах-суоллаах. Ол курдук хас биирдии бөлөх аат уонна дивиз толкуйдуур.

2 түһүмэх:

Төрөөбүт төрүт тыл

Сөрүүн сүөгэй курдук

Сүрэҕи-быары сылаанньытар.

Өс хоһооннорун ситэрэн биэр.

Кулгаах ырааҕы истэр,…. харах чугаһы көрөр

Алгыс баһа сыалаах,….кырыыс баһа хааннаах

Тоҥтон толлубат,….ириэнэхтэн иҥнибэт буол

Ойуурдаах куобах охтубат,….дьонноох киһи бохтубат

Үөрэх баар-…бараммат баай

Сүгэ кыайбатаҕын — …..сүбэ кыайар

Норуот күүһэ-….көмүөл күүһэ

Аҕыйах тыл минньигэс-….элбэх тыл сымсах

Киһи тыла -….ох

Кырдьаҕастан алгыһын, …эдэртэн эйэтин ыл

3 түһүмэх:

Эппэр ийэм үүтүн кытта

Иҥпит эбит, быһыыта,

Кустук өҥнөөх

Кымыс сыттаах

Сахам мандар саҥата.

Нууччалыы тыллары сахалыы тылбааһын эт:

Дорога-суол

Сплошной лес- сис тыа

Берег-күөл кытыыта

Засидка-дурда

Кочка-дулҕа

Высохшее дерево- хаппыт тиит

Коновязь- сэргэ

Чурка-лэкэ

Столб-баҕана

Матрас-тэллэх

Браслет-бөҕөх

Молоток-өтүйэ

Лодка-оҥочо

Растояние, равное высоте кулака-тутум

Толщина мизинца-ылгын чыкыйа

Маховая сажень-былас

4 түһүмэх:

Доҕордуу уотун куруук

Үлэ, үөрэх күөдьүтэр.

Кэрэ дьыала, кэрэ тойук

Эдэр сааһы киэргэтэр.

Эйэлээхтик күрэхтэһии

Үтүө аакка тириэрдэр,

Бэрт былдьаһан тиниктэһии-

Саакка – суукка тириэрдэр.

Билигин хас биирдии бөлөхтөн биирдии оҕо тахсар тыл бэриллэр. Ону быһаарар. Айымньылар ааттара.

Тимофей Сметанин “Күөрэгэй”,

Эрилик Эристиин“Хачыгыр”,

Суорун Омоллоон “Бэйэтэ эмтиэкэ”,

Иван Гоголев-Кындыл “Хара кыталык”,

Тимофей Сметанин “Егор Чээрин”,

Суорун Омоллоон “Ачаа”,

остуоруйа “Биэс ынахтаах бэйбэрэкээн эмээхсин”,

Эллэй ”Чурум Чурумчуку”,

Суорун Омоллоон “Чүөчээски”,

Суорун Омоллоон “Хараҥаҕа тыкпыт сырдык”,

Ойуунускай “Оҕо куйуурдуу турара”,

норуот сэһэнэ “ Майаҕатта Бэрт Хара”

5 түһүмэх:

Паараласпыт тыллар паараларын бул:

Аас, бараан, ас, туор, ньүдьү, им, үөс, балай, үрүҥ, үөл, хара, муор, дьаһах, иэл, элэ, куйу, была, һайы , ис, дьаҥ, муор, тиэл

Аас-туор

Ас-үөл

Ньүдьү-балай

Куйу-һайы

Элэ-была

Им –балай

Үрүҥ-хара

Ис-үөс

Дьаҥ-дьаһах

Муор-туор

Иэл-тиэл

Куйу-һайы

6 түһүмэх:

Күлүүлээх түгэнтэн инценировка толкуйдааһын 5 мүнүүтэ

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/344605-scenarij-ijje-tyl-kunje

Источник

Всероссийский дистанционный конкурс

среди классных руководителей на лучшие

методические разработки воспитательных мероприятий

Тематическое направление:

патриотическое воспитание,

приобщение к культурному наследию

Тема методической разработки:

Классный час: Төрөөбүт төрүт тыл — омук кэскилэ

(на якутском языке)

Егорова Варвара Николаевна,

учитель начальных классов

МБОУ “Илимнирская основная

общеобразовательная школа”

МР “Сунтарский улус (район”

2022 год

Пояснительная записка

Человек может владеть несколькими языками, в зависимости от его способностей, наклонностей и стремлений. Но отношение к родному языку всегда особенное. И это не удивительно, ведь владение родным языком всегда лучше, совершеннее, чем каким-либо другим. Его понимание происходит на подсознательном уровне.

Понятие родного языка выступает наряду с понятиями родного дома, материнского тепла, Родины. То есть речь воспринимается не просто как средство коммуникации и даже не только как орудие формирования мнений. Речь является одним из главных источников, оживляющих патриотические чувства. Это как рецептор духовного и эмоционального восприятия человека.

Родной язык также служит средством, с помощью которого создаётся социальный механизм наследования культуры от поколения к поколению. Иными словами, он способствует выработке национальной культурной традиции.

Язык объединяет между собой представителей определённого народа во времени и пространстве. Поэтому приобщение ребёнка к языку — это вхождение его в общество, подключение к коллективному разуму. С помощью языка родных людей происходит осознание себя как личности. Вот почему в течение всей своей жизни человек воспринимает родной язык через призму воспоминаний об отце и матери, братьях и сёстрах, воспоминаний о родном доме. Что может быть ближе и дороже, чем родной язык?!

Мы отмечаем День якутского языка 13 февраля, в день рождения первого ученого-лингвиста из народа Саха, просветителя и основателя якутской письменности Семена Андреевича Новгородова, отдавая дань уважения ярким представителям якутской интеллигенции, учёным, посвятившим свою жизнь процветанию и духовному развитию нашего народа.

Оскуола, кылаас: Илимниирдээ5и сүрүн уопсай үөрэхтээhин оскуолата, 2 кылаас

Ыытыллыбыт кунэ-дьыла: 14.02.2022 с.

Кылаас салайааччыта: Егорова Варвара Николаевна, алын кылаас учуутала

Үөрэнээччи ахсаана: 4

Кылаас чааһын былаана

Тиэмэтэ: Төрөөбүт төрүт тыл — омук кэскилэ.

Сыала: О5о төрөөбут тылын билэригэр, таптыырыгар, сыаналыырыгар усулуобуйаны тэрийии.

Соруктара: о5о төрөөбүт тылын ,бэйэтин омугун харыстыырын билиитэ.

Үлэ түмүгэ:

Бодоруһар сатабыл: атын киһи кэпсээнин истии, ырытыыга кыттыы, боппуруостарга эппиэтээhин, бэйэ санаатын сатаан туруорсар;

Билэр-көрөр сатабыл: бэйэҕэ сыал туруорунуу, бэйэ дьарыгын тэрийии, өс хоһоонугар, таабырыҥҥа сөпкө эппиэттээһин;

Бэйэни салайынар-дьаһанар сатабыл: бэйэ дьарыгын, тылын-өһүн хонтуруолланыы, атын киһиэхэ убаастабыллаахтык сыһыаннаһыы.

Ытык өйдөбүлү иҥэрии түмүгэ: норуот олорбут оло5о , тыына-дьыл5ата тылыгар иҥэн сытар.

Сүрүн өйдөбүллэр: төрөөбүт төрут тыл, омук кута-сурэ, ийэ тыл.

Кыттааччылар: 2 кылаас о5олоро.

Туттуллар тэриллэр: Семен Андреевич Новгородов мэтириэтэ, былыргы алпаабыт, слайд-презентация, ейдебунньук бэлиэлэр.

Кылаас чааhын хаамыыта:

Этаптар	Учуутал дьарыга	Уорэнээччи дьарыга	Иитии үөрэтии ньымалара
Саҕаланыыта	-Утүө күнүнэн күндү оголор! Сахалыы тыыннаах алгыспытын аа5ыаххайын эрэ! Бугунну кун биьиэхэ Ыраас чэбдик буоллун, Араначчылыыр аан ийэ дойдум Сылаас тыыннынан угуттаан Сайа5ас санаата биэр!	-Үтүө кун! Бугунну кун биьиэхэ Ыраас чэбдик буоллун, Араначчылыыр аан ийэ дойдум Сылаас тыыннынан угуттаан Сайа5ас санаата биэр!	Кэпсэтии Тылынан
Сүрүн чааһа	Ийэ тыл кунун ханнык ыйга бэлиэтииллэрий? -То5о олунньу 13 кунугэр бу бырааьынньыгы ыларбыт буолуой? -Бу кун Семен Новгородов торообут кунэ ол иьин бу куну Ийэ тыл кунунэн биллэрбиттэрэ. -Чэ эрэ о5олоор биһиги саха омук кэлэр кэскилэ буоларбыт быьыытынан бары тэннэ улахханнык дор5оонноохтук хоhоону аа5ыаххайын эрэ. Саха омук буоларбынан Санам- инэм сахалыы Тутта-хапта сылдьарым да Туспалардаах сахалыы Айманарым уорэрим да Атыннардаах сахалыы. -Иннэ диэн тураммыт Ийэ тылгын төһө билэҕин? диэн күрэхпитин саҕалыыбыт! Бастакы туьумэх. Ос хоьоонору тоьо билэ5итий? Ос хоьоону ситэрэн биэрин. Ким до5ордоох-……. Ынах эриэнэ иьигэр-… Уорэх баар-….. Отонноотоххо оноойук …. Сугэ кыайбата5ын…. Киьи тыл… Норуот кууьэ… Атас туьугар… Куоскун эрдэ … А5ал диэтэххэ антах хайыhар… Сатаабаты уорэт……. Ханнык остуоруйаттан. Биэс ынахтаах Булдун олло5унэ ыьыктыбат Куруук до5ордоох сылдьар котор Кууьунэн эьэни олорор 3. Таабырыннары таайыы. Аьыыр аьыыр топпот баар уьу. Со5уруу дойдуттан со5отох харахтаах уол кэлэр уьу Кэллэрбин эрэ кэпсиэм, тоннорбор торут санарыам суо5а диир баар уьу (кэ5э) Иннинэн-кэннинэн тэбиэлэнэр баар уьу(аан) 4 киьи биир сэлээпэлээх уьу (остуол) Манан суор5ан сири буруйэр уьу (хаар) Сир анныгар итии болгуо сытар уьу (эьэ) Саас аайы муоттээх сытынан тунуйар Иккис туьумэх. Маарыннаьар суолталаах тыллар. Тургэн- Сиэмэх- Сэмэй- Утарыта суолталаах тыллар. Кэлгий- Тиэтэйй- Ыраастаа- Инниттэн да кэнниттэн да тэнник аа5ыллар тыллары аататалаан. Уьус туьумэх. Торообут дойдугун тоьо билэ5иний? -Омо5ой баай, Эллэй Боотур диэн кимнээхтэрий? -Сунтаар улууьугар баар дэриэбинэлэри ааттаталаа. -сахалыы иьиттэри ааттаталаа. -былыргы тыллары аататалаа.	-олунньу 13 күнэ- саха тылын кунэ. -о5олор толкуйдууллар. -тоҕо диэтэххэ бу кун Семен Новгородов күн сирин көрбүт Саха омук буоларбынан Санам- инэм сахалыы Тутта-хапта сылдьарым да Туспалардаах сахалыы Айманарым уорэрим да Атыннардаах сахалыы. -ол дьоллоох -киьи эриэнэ таьыгар — бараммат баай — туолар -субэ кыайар — ох — комуол кууьэ. -атах тостор -орунумэ — мэ диэтэххэ мичик гынар -билбэти ойдот. Бэйэбэрикээн эмээхсин Хаххан Куба олуутэ Кудай бахсы Оhох Саа Кэ5э Аан остуол хаар эhэ Мутукча Тургэн-(сыыдам) Сиэмэх-(адьыр5а) Сэмэй-(корсуо) Кэлгий-(суор) Тиэтэй-(на5ылый) Ыраастаа-(киртит) Сис, суус, саас, харах, айа, хабах, табыллыбат, тот, тиит, эьэ, сос, аппа. -Омо5ой баай, Эллэй Боотур диэн ураанхай саха торуттээччилэрэ. Бордон, Элгээйи, Хадан, Тойбохой -кытыйа, чороон уо.д.а. -бала5ан, комулуок, этэрбэс, онкучах, куруо, сэргэ, наара орон, чаппараах, ураhа, сандалы остуол.уо.д.а.	Кэпсэтии Ооньуу Быһаарыы Хайҕааһын Бөлөҕүнэн үлэ Көрдөрөн үөрэтэр матырыйааллар
Түмүк	-Манан биьиги кыракый курэхтэьиибит тумуктэннэ (тумугу таьаарыы) -Сахалыы сайа5астык санарар, иэйиибитин истинник этинэр Ийэ тылбыт уйэлэргэ суппэккэ уунэ-сайда турдун!		Кэпсэтии Тылынан Бары бүттүүн Түмүк таһаарыыта

Источник

Семинар аhыллыытын торжественнай чааhын сценарийа.

1) Чороонноох ункуу — МБДОУ «Ласточка» (комп. С.К.П.)

Слайд №1 (фон №1 – торж. С.К.П.)

ЕЕД— Нөрүөн – нөргүй буолуохтун, ыраахтан–чугастан ынырыыбытын ылынан кэлбит ытык-мааны ыалдьыттар, биир идэлээхтэрбит, билии киэӊ аартыгар угуйааччылар!

ГНН— Алама5ай маӊан кунунэн чысхаан тымныы аргыстаах, чыгдааннаах дьыбардаах, уhун айаны аахсыбакка төрөөбүт ийэ тылы үрдүктүк тутан тимир көлөнөн элбэх күөллэри туораан кэлбит семинар кыттыылаахтара!

ЕЕД— Үөскээбит кэскилим,

Төрөөбүт соругум диэн

Саха урааӊхайга

Саргыны салайарга

Сананан сылдьабын

Саӊаhым барахсаттар!!!

ГНН— Ытык ырам
Ыhыллыа суо5а,

Айыы санаам

Алдьаныа суо5а,

Кэрэ санаам

Киэркэйэн биэриэ…

Слайд №2(С.А.Новгородов) (фон №2 С.К.П.)

ЕЕД — Олунньу 13 күнэ- саха норуотун улуу сырдатааччы Семен Андреевич Новгородов торообут күнэ – САХА ТЫЛЫН КҮНЭ.

ГНН – Ийэ тыл – киhи бар5а баайа, тыынар салгына.

Слайд №3 (флаг) (фон №2 СКП)

ЕЕД – Төрөөбүт тыл — норуот уhун кэмӊэ олорбут оло5ун историятын тыыннаах кэрэhитэ. Омук тыла сайдыылаах, баай, этигэн, хомо5ой буолла5ына омук бэйэтэ эмиэ оннук; өйө-санаата чэбдик, киэӊ кө5үстээх, инники кэскилигэр бө5ө санаалаах буолар.

Слайд №4 (Кулаковский)

ГНН— Саха суругунан уус–уран литературатын төрүттээччи, фольклорист, лингвист, бөлүhүөк А.Е.Кулаковскай 1900 сыллаахха «Байанай алгыhа» хоhоонун алгыс тылынан арыалланан, арчыланан саха литературата сайдыбыта.

ЕЕД— 1910 сыллаахха суруллубут «Ойуун түүлэ» филосовскай поэматыгар Саха омуга сайдар суолун туhунан санаатын эппитэ сүдү суолталанан «Үйэ айымньытынан» бары омуктар билиннилэр. Өксөкүлээх — Өлөксөй Саха омугун Нострадамуhа.

(Видеозапись «Ойуун түүлэ») ГНН

Слайд №5 (хомус)

ГНН – Бу кэмнэргэ айыллыбыт саха национальнай инструмена Хомус туhунан анааран суруйуута туолла, ол курдук 2011 сыллаахха Гиннес рекордун кинигэтигэр киирдэ. Этигэн, хохуоралаах тыллаах, дьүрүhүйэр тыастаах хомуспут Саха омук культууратын, духовнаhын Аан дойду таhымыгар таhаарда.

2) Ункуу «Хомус тыаhа» 8-10 кл (комп СКП)

Слайд №6 (Книги Кулаковского) фон №2 СКП

ЕЕД— А.Е.Кулаковскай үйэтин тухары Саха сирин бары оройуоннарын кэрийэ сылдьан, норуот тылын-өhүн хоhоонун, фольклорун хомуйбута. Кини тылга 8 үлэни бэчээттэппитэ.

Слайд №7 (таӊара)

ГНН – Саха бастакы алфавита 1819 сыллаахха оӊоhуллубута, ол эрэн кыайан тэнийбэтэ5э, арай а5ыйах таӊара кинигэтэ тахсыбыта.

Слайд №8 (Пекарский), №9 (олонхосуты)

ЕЕД— 1851 сыллаахха академик Отто Николаевич Бетлингк оӊорбут алфавитынан Эдуард Карлович Пекарскай аатырбыт тылдьыта, Cаха литературатын са5алаачыллар А.Е. Кулаковскай, А.И. Софронов бастакы уус-уран айымньылара, сахалыы сурунааллар, хаhыаттар бэчээттэнэллэрэ. Саха дьоно бэйэ-бэйэлэрин кытта Бетлингк алфавитынан суруйсаллара. Ол эрэн, саха норуотун киэӊ араӊата уорэ5э, суруга суо5а.

Слайд (основной №10)

3) Номер Ефимова Марта «Хомуска дьүhүйүү»

Слайд №11 (Новгородов и семья, бала5ан)

ГНН- Саха норуотун маассабай суругун-бичигин алпабыытын айан төрүттээбит бастакы учуонай лингвист С.А. Новгородов 1892 сыллаахха Чурапчы оройуонугар Болтоно нэhилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Кинини кыра сааhыгар Иван Трофимович Цыценко диэн Орто-Халыма куоратыгар ссылка5а олоро сылдьыбыт киhи суруйарга, аа5арга, ахсаанна үөрэппитэ.

Слайд №12 (Питер и Новгородов)

ЕЕД— С.А. Новгородов Дьокуускайдаа5ы реальнай училищены ситииhилээхтик бүтэрэн, 1913 сыллаахха Петроградка университетка үөрэнэ киирбитэ. Онно кини илиӊӊи омуктар тылларын кичэйэн үөрэппитэ.

ГНН— 1913 сыллаахха народнай учууталлар Бүттүүн Россиятаа5ы съезтэригэр «Краткие сведения об якутах, их школы и их право на образование» дакылааты аахпыта. Онно кини хорсуннук сахалыы тылынан үөрэтэр национальнай оскуолалары аhарга уонна сахалыы тылынан о5о үөрэнэр кинигэлэрин таhаарыыны үбүлээhини олохтуурга туруорсубута.

Слайд №13(Сурук-бичик, книги), №14(Табаахырап)

ЕЕД— Политссыльнай, этнограф, педагог Всеволод Михайлович Ионов оӊорбут букубаарын, кинигэттэн көӊүллэтиини ылан эрэ баран, бу букубаары уларытан уонна эбэн С.А. Новгородов «Сахалыы сурук-бичик» (Якутский Букварь) диэн үлэни уобаластаа5ы типография5а 1917 сыллаахха Дьокуускайга бэчээттэтэн таhаарбыта. Ол курдук 1922 сыллаахха республика бары оскуолаларыгар сахалыы тылынан үөрэтии киллэриллибитэ. 1923 сыллаахха С.А. Новгородов алпабыыта шрифкэ куттуллан үчүгэй кумаа5ыга «Сурук-бичик» сахалыы букубаар уонна «Аа5ар кинигэ» утуу-субуу бэчээттэнэн тахсыбыттара.

Слайд №15,16,17

ГНН— Саха норуота Новгородов айбыт алпабыытынан 1939 сыллаахха диэри туhаммыта. «Кыым» хаhыат, «Чолбон» уонна «Кыhыл ыллык» общественнай политическай уус-уран сурунааллар тахсыбыттара, Саха сиринээ5и кинигэ таhаарар государственнай издательство 1926 сылтан тэриллэн үлэлээбитэ. Ити курдук саха норуота үүнүү-сайдыы, үөрэхтэнии суолугар эрэллээхтик үктэммитэ.

4) ЕЕД «Сахам сирэ» СКП

(18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30)

Слайд №31,32,33,34,35,36

ГНН— Лингвист С.А. Новгородов төрөөбүт күнэ – Сурук-бичик күнүнэн бэлиэтэнэр. Бу дьаhал СР бастакы президенэ М.Е. Николаев Ыйаа5ынан 1996 сыллаахха олохтоммута. СР вице-президенэ А.К. Акимов анал дьаhалынан 2005 сыллаахха С.А. Новгородов аатынан бириэмийэ олохтоммута. СР иккис президенэ В.А. Штыров аналлаах Ыйаа5ынан 2007 сыллаахха олунньу 13 күнүгэр «Бичик» национальнай кинигэ кыhатыгар С.А. Новгородов аата иӊэриллибитэ.

Слайд №37,38

ЕЕД— Төрөөбүт сахатын тылын сайыннарыыга-чинчийиигэ оло5ун анаабыт С.А. Новгородовка дьоно-сэргэтэ сүгүрүйэр-махтанар.

Слайд №39

ГНН- Саха урааӊхай

дьоло томтойуор,

өрөгөйө үрдүөр,

баайа бар5арыар,

быйаӊа дэлэйиэр,

өйө-санаата уhуор,

үөрэ5э дириӊиэр диэритин (…),

оӊорбут оӊоhуум

ордук үчүгэй буолан иhиэ.

Сэмэн Новгородов

Слайд №40

ЕЕД- Оhуохай

Источник

Автор: Павлова Октябрина Андреевна
Должность: воспитатель

Учебное заведение: МБДОУ ДС «Чуораанчык»
Населённый пункт: Республика Саха (Якутия), Сунтарский район, с. Вилючан
Наименование материала: Сценарий конкурса для родителей
Тема: Величайшее богатство народа — его язык

Раздел: дошкольное образование

«Тыл баар – бараммат баай»

(тороппуттэргэ аналлаах курэх сценарийа)

Вед: «Саха тыла сир симэ5ин курдук — сиэдэрэй», «Торообут тыл соруун суогэй курдук сурэ5и – быары

сылаанньытар» кэрэ айылгылаах. Ол иьин иннинэн сирэйдээх, инчэ5эй эттээх айыы киьитэ обугэтин тылын

урдуктук тутар , сыаналыыр эбит.

Кунду о5олорбут, тороппуттэрбит, иитээччилэрбит!

«Тыл баар – бараммат баай» диэн тороппуттэрбит курэ5ин са5алыырбытын конуллээн!

Курэхтэьээччилэрбитигэр ситиьиилэри ба5аран туран сахалыы сайа5ас, намыын – намчы ырыаны бэлэх

уунуо тороппуппут Наталия Валерьевна. (Ырыа)

( Тороппуттэри 3 хамаанда5а араарыы, курэх быраабылатын, жюрины кытта билиьиннэрии)

Вед: 1 туьумэх «Таабырыннаьыы»

Ханнык эмэ костууну тугунан эмэнэн сыьыаннаан, таайтаран этэри таабырын диэн ааттанар.

«Айыл5а костуулэрэ»

«Туннугунэн манан сылгы кутуруга быган турар» (Ый сырдыга)

«Киьи хара5ар костубэт да, аан дойдуну тутан турааччы баар уьу» (Салгын)

«Ким баар буолуой, уорэ5э суох эрээри бары тылынан кэпсэтэр?» (Ой дуораана)

«Дьиэ – уот, дьиэ5э уокка туттуллар тэриллэр»

«Атын о5о санатын истибэт, бэйэтин о5отун санатын истэр» (кулуус, кулуус тыла)

«Хатынтан хааннаах, сылгыттан сыьыаннаах, талахтан таайдаах» (туос иьит)

«Сарсыарда аайы хонууга урун туллуктар кэлэн туьэллэр уьу» (чааскылар)

2 туьумэх «Саха остуоруйаларын тоьо билэ5ин?» (чайнворд таайыыта)

Вед: Билигин тороппут Ирина Егоровна тойук туойан иьитиннэриэ. (Тойук)

Вед: 3 туьумэх. «Ос хоьооно – обугэ номо5о»

Таайбаран таайыы. «Кэккэлэьэн кэбистибит да ос хоьоонун уоскэтэбит»

Хамаанданан курэх. «Ос хоьооннорун тоьо билэ5ин?»

«Ос хоьооннору сааьылаан»

Вед: 4 туьумэх. «Сахам тыла барахсан»

Бу туьумэххэ 3 болох хайысханан ыйытыктары таланныт эппиэттиигит: «Олонхо», «Саха

суруйаачылара», «Саха – тыла, суруга — бичигэ». 1 болоххо 5 ыйытык баар.Ыйытыктаргыт 1-5 диэри

ыараан иьэллэр, ол оннугар баалгыт элбээн иьэр.

Вед: 5 туьумэх. «Тылтан тыл»

Суруллубут суьуохтэн тыл таьаарыы. (ба-, са-, та-) 20 сок. бэриллэр.

«Паараласпыт тыллары тоьо билэ5ин?» таайбаран таайыы

Вед: Хомус дьуруьуйэр алыптаах тыаьа хайа саха киьитин долгуппат буолуо5ай? Эьиги иннигитигэр

Виктория Владимировна хомуска сахалыы дьуьуйуулэрэ. (Хомуска оонньооьун)

Вед: 6 туьумэх. «Кэрэхсээннээх кэпсээнньит» (Андрей Чикачев хартыыналарынан уус-уран хомо5ой

тылларынан, о5о5о ойдонумтуо гына кэпсээн айыы)

Жюри тумук таьаарар кэмигэр, санаа атастаьыыта «Сахабыт тылын дьыл5ата»

Вед: СГУ профессора, тыл уорэ5ин наукатын дуоктара Филиппов Гаврил Гаврильевич, биьиэхэ

тороппуттэргэ анаан эппит тылларын тиэрдиэхпин ба5арабын.

«Ытыктабыллаах тороппуттэр! О5обут бугунну биьиги тылбытыттан итэ5эьэ суох, оссо ордук баай,

сайдыылаах тыллаах буоларын туьугар бэйэбит кыьаллыах, туруулаьыах, оскуолаттан, бэчээт кинигэ

тэрилтэтиттэн, салайааччыларбытыттан ирдиэх тустаахпыт. Нуучча уонна омук тылларын торообут

тыл оннугар , кини суотугар буолбакка , торообут тыл комотунэн уонна кини сайдарын туьугар

тэрийиллиэхтээх. Уорэх хайа да предметэ кэлин тиьэ5эр идэ ыларга эрэ наадалаа5ын, онтон

торообут тыл биьиги омукпут тыыннаах буоларын хааччыйар аналлаа5ын оруу ойдуох тустаахпыт»

«Сахам тыла барахсан» 4 туьумэх сыьыарыыта.

1 болох. «Олонхо»

Бухатыыр ата коннору аттан уратыта.

Аан Алахчын Хотун уйаланар маьа.

Бухатыырдар дойдуларын кытта хайдах бырастыылаьалларый?

«Ньургун Боотур» олонхону нууччалыыга ким борогуоттээбитэй?» (Владимир Державин,

биллиилээх хоьоонньут, бороуоччут)

Олонхо композиционнай ньымата(тутула)5 корун

2 болох. «Саха суруйааччылара»

Саха биллилээх суруйааччыларын ааттаталаан.

«Кыра со5ус ньохчо5ор, быллаллыбыт уостаах, мыччыллыбыт сирэйдээх, киьи таптыан курдук

Мыычаар диэн о5онньор буолан биэрдэ» Бу хайа айымньыттан быьа тардыыный?

Сергей Степанович Васильев – Борогонскай ханнык олонхолору суруйбутай? («Кун Эрили»,

«Эрчимэн Бэргэн», «Уолэн Хардааччы», «Айыы Дьура5астай»)

«Хайыьар ырыата», ханнык суруйааччы айымньытай? (Илья Дорофеевич Винокуров – Ча5ыл5ан)

Саха сирин суруйааччыларын союьа тэриллибит сыла? (1934с.)

3 болох. «Саха тыла, суруга — бичигэ»

Саха тылын, суругун бичигин кунэ (Олунньу 13 кунэ)

«Ийэ тыл» конул тумсуу салайааччыта ( Егор Петрович Жирков)

Олох дьаьах, быьыы- майгы туьунан тумуктэммит ойу – санааны а5ыйах бэргэн тылынан

дьуьуннээн этэр тылынан уус –уран айымньы корунэ.(Ос хоьоон)

Сахалыы бастакы гражданскай суругу олохтообут киьибит. (Семен Андреевич Новгородов)

Саха тыла аан бастаан сурукка хаьан киирбитэй? (1692с. Николас Корнеялиссон , учуонай

«Северная и Восточная Тартария» диэн улэтигэр 35 тылы , 29 ахсаан ааты киллэрбит.

Голландскай тылынан быьаарбыт.)

Источник

Поделитесь с коллегами:

Уеьээ Булуутээ5и М.Т.Егоров аатынан 2№-х орто оскуола

Тыл оонньуута

(булугас ейдеехтер курэхтэрэ).

Онордо : Лазарева Чээнэ Анатольевна, саха тылын , литературатын учуутала

Курэх балаьыанньата.

Кылаастан 5 -тии о5олоох хамаанда.
Хамаанда аат , сирдьит булунар.
Курэх саха народнай поэта П.Н.Тобуруокап 90 сааьыгар ананан ыытыллар.
Курэх 3 туьумэхтэн, финалтан турар.: 1 туь., финал — П.Н.Тобуруокапка сыьыаннаах, 2,3 туь. — тыл баайын ханатыыга,
1-кы туьумэххэ — 2 хамаанда, 2-с туьумэххэ — 2 хамаанда, 3-с туьумэххэ — 2 хамаанда туоруур. Финалга 3 хамаанда тахсар. Кыайыылаа5ынан 1 бастын хамаанда буолар.
Кыайыылаах хамаанда грамотанан, кыттыбыт хамаандалар сертификатынан на5араадаланаллар.
Курэх сыала-соруга:

— Саха народнай поэта П.Н.Тобуруокап туьунан билиини чинэтии, урукку билиигэ оло5уран хоьооннорун ис номохторун хатылааьын,

— уерэнээччи толкуйдуур, санарар, айар дьо5урун сайыннарыы, тылын саппааьын байытыы,

— уерэнээччилэргэ биир дойдулаах ытык киьилэригэр ытыктабылы инэрии, хоьоонунан айымньыга тапталы иитии.

8. Курэх буолар сирэ: 2-с №-х УеБОО, акт. зал .

9. Кытталлар: 8- 11 кылаастар.

Курэх туьумэхтэрин сорудахтара:

1 туьумэх.

Блиц-турнир.

Хоьооннор ис хоьооннорунан ыйытыылар:

Куну быьа биьиги кими кытта оонньуубутуй? Кун

То5о куммут тыгарый? Сылаас буоллун диэн

Эрдэ турбут о5олор тугу гыналларый? Элбэхтик оонньууллар

Чап-чараас кынаттаах кимий? Чычып-чаап

Уеьээ етте уьуктаах, алын етте атахтаах ханнык буукубаный? А

Улаатарым буоллар мин ханна барыам этэй? Оскуола5а

Хааман-хааман кэлэрбэр атахтарым хастарый? Икки

Биир илиибэр тарба5ым, билэ5ин дуо хастарын7 биэс

Атаас-кумаар адаар-бадаар атахтара хастарый? Алта

Тиэтэйбэккэ холбоон аа5ын, нэдиэлэ5э хас кунуй? Сэттэ

Аан дойдуга туох баар барыта туохтаа5ый? Аат

Ытанньах туох буолбатый? Герой

Биирдэ мэник туохтаабытый? Ытаабыт

Мэнигийээн-Мэникчээммит аата Ким диэний? Михайлов Филипп

Танюша кыыс туох иьин иьит сууйарый? Манньа

Ванюша уолбут хармаана туохтаа5ый? Табах

Кундуттэн кунду кылаат тугуй? Билии

Тула еттум Тула тугуй? Хаар

Уоьа хараарбыт уолбут аата кимий? Куома

Захар уолбут туга суох аьыам суо5а диирий? Саахар

Куеьу сатаан кербет куорат уола кимий? Коля

Сана сааьыт уолбут аата кимий7 Денис

Улэ кунэ ханнык кунуй7 бастакы Маай.

Ойуурга саас та5ыстахха туох сыта кэлэрий? Мутукча

Анаграмма.

Тобуруокаптыы.

Тобуруо, буруо, куор, боруу, уоруу, уор, ат, ап, тар, атыы, арыы, тыа, быа, кыа, кыырт, тыы, ыы, уу, борукуот, буур, буор, уоп, отуу, ыт, ырыа, уруок, тобук, от, кур, укроп, уот, окуопа, куорат, куба, туу, ук, уорук, турба, орук,

Тэттик хоьоон айыы.

Тобуруокапка аналлаах.

2 хамаанда туоруур, 7 хамаанда хаалар.

2 туьумэх.

До5ордоьуу туьунан 5 ес хоьоонуна суруйуу.
1 суьуехтээх дифтоннаах тыллары булуу.

Холобур: Муос, уот, уох, уол, уос, уон,

Уе дифтонтан са5аланар тыллары булуу.

Холобур: ует, уел, уерэх, уемп, уеруу, уетуу,

Саха суруйааччыларын ааттаталаа.
Билэр олонхолоргун ааттаталаа.

2 хамаанда туоруур, 5 хамаанда хаалар.

3 туьумэх.

Инниттэн , кэнниттэн аахтахха тэн тыллары булуу.

Холобур : икки, санас, хаппах, хоннох,

Ортотугар хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары булуу.

Холобур: быттык, сыттык, тыллыы,туллук,

Саамай уьун тылы толкуйдааьын.
Сомо5о домохтору ис номохторун быьаарыы.

Бэйэ бодо5ун киллэр

Буер баттанан

Аата-ахсаана суох

Ис иьиттэн

Куегэйэр кунэ

Кылаана да кыларыйбатах

Окко туспут оноруу

Буутун этэ буспут

Балыктаа5ар кэлэ5эй

Тонтон толлума

Киьини ойуулааьын, кыылга-суелгэ да5атан,

маарыннатан киьи ураты майгытын-сигилитин ес хоьоонунан, сомо5о домохторунан булуу.

Холобур: тиин мэйии, эьэ курдук, таба курдук тамайар, кыталык курдук кынталдьыйар, кус сурэх, топпут кумаар курдук, эьэтин тириитин кэппит, ыт ата5а, кулгаа5ар куба саахтаабыт, улар мэйии, балык айах, тураах хаампытын курдук, уо.д.а.

2 хамаанда туоруур, 3 хамаанда хаалар.

Финал.

Поэт айыл5а5а сыьыаннаах хоьооннорун ааттаталаан:

«Куну кытта оонньуубут», «Чычып-чаап», «То5о куммут тыгарый?», «Харыйа», «Хатын», «Тэтин», «Унугэстиин оонньуубут», «Чыычаахтары таптыыбын», «Куьун», «Тула еттум Тула Хаар», «Оттуу сылдьан сетуелуур», «Мутукча сыта», «Куегэьэр лабаалар», «Дьукээбил уота», «Куерэгэйдиин керсуьуу», «Манан мастар», « уо.д.а.

АЙЫЛ5А диэн тыл оло5уттан тыллары таьаарын:

Ай — айдаан , айманыы, айхал, айбардааьын, айыы, айах, аймах, айаас, аймал5ан, айар-тутар, айымньы, айдарыы, айыыьыт, айаан, айылгы, Айыына, Айаал, Айыы сиэнэ, Айгыына, Айгылаана, Айаана,

Анаграмма

ХАЙЫЬАРДЬЫТ.

Хайыьар, айа, ый, ыт, тыы, ат, дьахтар, тар, хаьа, ыьыах, хаа, саха, айах, ыьаары, хайа, хары, айыы, аьыы, атыы, арыы, таай, ырай, ыйаах, хаьыат, хаар, таьырдьа, ахтыы, харыйа, хаты, дьаат, атырдьах, хайыы, таайыы, дьайыы, ырыа, тыа, тый, аат, хаьыы, ыыраах, атах, уо.д.а.

Тумугу таьаарыы.

Бириистэри туттарыы.

2008 сыл, алтынньы

Источник

С этим файлом связано 32 файл(ов). Среди них: Информатика_УП (Восстановлен) (1).docx, af1af7f634899540.docx, ZVO.docx, васильев 14.doc, Документ Microsoft Word (3).docx, ЛОЛ.docx, Заздравных Никита.docx, Документ Microsoft Word.docx, Doc1.docx, 31.10.22 2 (1).docx, карточки обществознание 9 кл.docx, 2020-2021 уч.год.docx, таняпечать.docx, ИЗО 3 класс Осенний пейзаж.pptx, Конспект урока от средневековья к Новому Времени.docx, Россия и мир на рубеже 18-19 веков.docx, 3. Эпоха Просвещения.docx, oge-math8.doc, 12_-_geometr icheskaya_optika.pdf, типология уроков по ФГОС.ppt, Веселые старты мама папа я.docx, astronomy.docx, 19 задание.docx, 12 pflfybt.docx, 000150a9-67b561bb.docx, бланк отчета кл.рук 8б за 1 четв.docx, положение.docx, Понедельник.docx, Тема.docx, Практическая работа №2 РВВ.docx, Практическая работа №1 РВВ.docx, 4f5ff38d5f360 71492fdf42ede73a318.pdf и ещё 22 файл(а).
Показать все связанные файлы

Подборка по базе: Герои 5-7 сценарий.pdf, Задание 2. Деньгова.docx, Международный женский день_ed3b2fa8 4e76349412b4 855be6ef63b5.do, Сценарий День Героев Отечества.docx, Комы при сахарном диабете.pptx, Совместный рабочий график план Сахарова К.Д..docx, Криминология Сахарова К.Д..docx, Викторина День безопасности.pptx, 16 Желтоқсан сценарий Дана.docx, 24 января День баночного пива.docx

Тема: «Саха Республикатын кунэ»

Сыала: — торообут дойду историятын уорэтии;

— Ийэ дойдуну таптааьын;

— торообут дойду ааспыт оло5ун убаастааьын.

Тэрилэ: презентация, гимн.

Былаан:

1) Тэрээьин чааьа

2) Гимн

3) Директор А.Викторович э5эрдэтэ

4) Уолаттар хоьоонноро

5) Беседа Кривошапкин З.А

6) Тумук

Кунду учууталлар, уорэнээччилэр бугун муус устар 27 кунугэр Сахабыт республиката торуттэммитэ орогойдоох 100 сылын туолла. Эьигини барыгытын Саха республикатыгар Ийэ, РФедерация5а норуоттар культурнай нэьилиэстибэтин, Кэбээйибит улууьугар тыыл веетраннарын, сэрии кэмин о5олорун, торообут нэьилиэкпитигэр Дьиэ кэргэн сылларынан ис-сурэхтэн тахсар уоруулээх тылларынан э5эрдэ эгэлгэтин, ба5а санаа бастынын тиэрдбит.

Киириитэ:

Сахам сирин таптыыбын,

Сайылыгын ырыатын,

Сааскы кунэ тахсыытын,

Сарыал тыгар куох тыатын,-

Сахам сирин таптыыбын.

Сахам сирин таптыыбын,

Санаа курдук дэлэгэй

Сандал куннээх сыьыытын,

Сайдар, уунэр учугэй

Сахам сирин таптыыбын!

Сахалыы ункуу.

Саха сирин гимнэ тыаьыыр (1 куплет).

— Биьиги бугунну тэрээьиммитин Саха сирин гиминэн са5алыырбытын конуллээн. Гимн Саха сиригэр олорор норуоттары тумэр, Ийэ дойдуга киэн туттууну бо5орготор.

(СР орогойун ырыата).

Республикабыт автономиятын 100 сылынан э5эрдэ тылын этэр оскуола директора Андрей Викторович.

Ача куо5э оттордоох, олгом уунуу хочолордоох,

Хатын чаран алардардаах,

Сирэм сиэдэрэй сибэккилэрдээх,

Ситэн сайдар аналлаах,

Алгыьынан арыалламмыт

Сииттэбит сирин кэрэтэ-хомоҕой хоһооннорго суруллубутун торообут торут дойдубут туьунан хоьооннору бугунну уоруулээх күннэ тиэрдэллэр алын суьуох кылаас уолаттара.

Автономия 100 сылынан кэрчик историятын эьиэхэ билиьиннэрэр Захар Афанасьевич.

(Ольга Дмитриевна)

Бу далай, бу халлаан сарыала,

Сурэ5и угуттуур куох салгын,

Бу уйгу ыьыа5ын чарана,

Барыта эн эбээт, мин дойдум!

Барыта мин дойдум-Сахам Сирэ.

Дуэт толоруутугар «Торообут дойдум Сахам сирэ»

Обугэлэрбит угэстэринэн барыгытын оьуохайга ынырабыт!

Бутэьигэр бары: «Сайда-уунэ тур, саргылаах Сахам сирэ»

Источник

Ийэ кунугэр аналлаах сценарий.

Ыыт:

Ийэ – сир үрдүгэр күндү тыл,

Ийэ – күңңэ тэңнээх күндү тыл,

Ийэ – сүрэђи минньитэр күндү тыл,

Амарах, истиң, иһирэх тыл.

Ийэ… Суос со5отох бу биир тылга

Аан дойду бары кэрэтэ,

Олох салђанар утађа,

Түмүллэн сылдьар быһыыта.

Ыыт: Утуе кунунэн манна мустубут биьиги тапталлаах ийэлэрбит, кунду о5олорбут, убаастабыллаах учууталларбыт уонна дьууллуур субэ.

Ыыт: Ийэ күнэ! Олус да истиңник иһиллэр! Хас биирдиибит бу орто дойдуга саамай чугастан-чугас киһибитигэр – Ийэбитигэр сүрэхтэн кутуллар истиң-иһирэх тыллары этиэхпитин бађарабыт.

— Күндү ийэлэрбит!…

Бугун биьиги олус учугэй бырааьынньыгы бэлиэтээри муьуннубут, кылааьынан курэхтэьиэхпит, ырыа-тойук истиэхпит. Иннэ диэн туран «Чэйин эрэ, ийэлэр» диэн курэхпитин са5алыа5ын.

Ыыт: Бастатан туран дьууллуур субэбитин кытта билсиэхпит.

1. Стручков Дьулус Николаевич – информатика уонна математика учуутала

2. Максимова Кюнняй Васильевна – уруьуй уонна технология учуутала

3. Моюлосов Никита Никитич – технология уонна черчение учуутала.

Ыыт: Курэхпит 6 туьумэхтэн турар. Билигин бэйэ5итигэр аат уонна девиз толкуйдана5ыт. Чэ эрэ, ким туох диэн буоллугут?

Ыыт: Бастакы туьумэхпит «Рекламные слоганы» диэн ааттаах. Бука сэрэйбиккит боло дии саныыбын, холобура «Для желудка назаменим…» Тугуй? Мезим. Ханнык команда бастакы фонаригын тыктарбыт, ол эппиэттиир.

(ФОНАРЬ)

Все будет в шоколаде-Шоколадный батончик Марс
Все в восторге от тебя, а ты от… — Мэйбелин
Чистота — чисто Тайд — Стиральный порошок Tide
Ваша киска купила бы Вискас-Корм для кошек Whiskas
Молоко вдвойне вкусней, если это Milky Way!-Шоколадный батончик Milky Way
Vanish. Больше, чем отбеливатель-Отбеливатель без хлора Vanish
Территория низких цен-Магазины Эльдорадо
Больше молока, меньше какао-Киндер Шоколад
Горячий ответ простуде и гриппу-Coldrex, лекарство от простуды
Мечты сбываются – Газпром

Ыыт: Иккис туьумэхпит киинэ сылыгар анаммыт «Угадай кино» диэн буолар. Ким дьэ саамай себулээн киинэ керерун себулууруй? Ол ийэ манна о5отун илдьэ тахсар. О5о5ут кнопка буолар. Таайдаххытына кинини тебетун баттыыгыт, оччо5о о5о «аа» диэн хаьыытыхтаах Экраны керебут. Манна сэттэ киинэ баар, ону эмиэ ханнык команда бастакы уонна сепке эппиэттиир эбитий.

Ыыт: Уьус туьумэххэ киирэбит, аата «Пуговка» диэн. Хамаандаттан биир ийэ тахсар. Эьиги иннигитигэр хортуон тимэхтэр сыталлар. Ханнык хамаанда 1 мунуутэ5э теье элбэх уонна учугэй хаачыстыбалаах гына тимэ5и тигэр эбитий? Бириэмэ барда!

Ыыт: «Узнай меня» туьумэхпитин са5алыа5ын. Хамаандаттан эмиэ биир ийэ тахсар. Хараххытын баайабыт, онтон эьиги илиигит иминэн бэйэ5ит о5о5утун билиэхтээххит. Очко эмиэ таайбыт ийэлэр хамаандаларыгар эбиллэр.

Ыыт: Бэьис «Если завтра в школу…» диэн туьумэхпитигэр киирэбит, о5олор ийэлэрбититтэн тэйэбит. Дьэ эрэ «Арай сарсын о5олорбут оскуола барар буоллахтарына…» ийэлэрбит о5олорун расписаниеларын теье билэллэрин керуехпут. Ити илиискэ понедельниктаа5ы расписаниены сыыспакка суруйуохтааххыт. Онтон кылаас салаайыччалын кытта бэрибиэркэлиэхпит. Чэ са5алаатыбыт!

(расписаниены сурун)

1 кыласс

2 кылаас

3 кылаас

4 кылаас

Язык саха

Матем

Физра

Окр.мир

Русск.яз

Матем

Чтение на яз.саха

Музыка

Литер чт

Матем

Русс.яз

Изо

Англ.яз

Физра

Язык саха

Русс.яз

Ыыт: «Мумия» диэн туьумэххэ, сэрэйбиккит курдук туалетнай кумаахыннан о5олор ийэлэрин эрийэллэр, ханнык хамаанда о5олоро тургэнник уонна быыьа-хайа5аьа суох соруда5ы толороллор эбитий. Биир, икки, ус са5алаатыбыт! (8 тб)

Ыыт: Чэ эрэ, дьууллуур субэ сыаналыыр уонна уопсай тумук таьаарар. Онуоха диэри, ийэлэрбитин сынньата таарыйа музыкальнай номердары керуехпут.

Керсебут 2-с кылаас уолаттарын толорууларыгар ункуу «Орлята».
Керсун 4 кылаас квартетын толоруутугар «Ат» Г.Иванова тыл., С.Константинова мел.
Бэйэлэрин э5эрдэ нуемэрдэрин тиэпдиэхтэрэ «Музыка для всех» проект 2 уонна 3 кылааьын о5олоро «Ийэ кунэ».

Источник

Сыала: Предмет аатын өйдөбүлүн хатылааhын.

Үөрэтэр: Предмет аатын кердерер тыллары чинэтии, предмет аатын кердерер тыллары наардааhын уеруйэ5ин чинэтии.

Сайыннарар: оҕолор толкуйдуур, саӊарар, бэйэ санааларын этэ үөрэнэр дьоҕурдарын сайыннарыы;

Иитэр: Кырдьа5ас дьону убаастыы, ытыктыы үөрэтии, кырдьа5ас киhи тылын истэр гына иитии.

№	Уруок этаптара	Учуутал дьарыга	Оҕо дьарыга	Туттуллар ньыма
1	Тэрээһин чаас	— Бары турдубут! Үтүө күнүнэн, оҕолор!	Дорооболоһуу
2	Хатылааһын	— О5олоор, бугун биhиэхэ, аhа5ас уруок, биhиэхэ ыалдьыттар кэллилэр. Бугун биhиги уруокпутугар элбэ5и улэлиэхпит, онон бол5омтолоох буоларгытыгар ынырабын. Бары 1 слайданы керебут. Бары керебут, туох баарый? Тугу гынарбыт буолуой? — Оонньуохпут иннинэ ханнык тема5а оонньуурбут буолуой? Кун, фонарь, харандаас, сумка, кинигэ -Бу ойуулары керебут, манна тугу керебут? — Холобура бу предмети ылаары гынабын, хайдах буолабын? -Ылаары гыммыт предмеппин аатынан ааттыыбын дуо?Ханнык ыйытыы кеметунэн булабын? — Ол аата о5олор бугун биhиги «Предмет аатын» устун хатылааhын оонньуу устун барыахпыт	Оонньуу баар, оонньуурбут буолуо. 1 слайда Предметтэри Манна кестер предметтэр бары ааттаахтар. Наадыйар предмеппитин аатынан ааттаан билэбит.Ким? Туох?	Көҕүлээһин
3	Уруок хаамыытын былааннааhын	— Уруокпутугар тугу гыныахтаахпытын оонньуубут хаамыытынан былаанныахха. Онньуубутугар хас тохтобул баарый? 1. Мунан хаалбыт буукубалар тохтобуллара 2. Септеех эппиэт тохтобула 3. Таабырын таайыы тохтобула 4. Септеех суолу булуу	4 Тохтобуллары ааттаталаан , бу тохтобулга тугу гыналларын быhаарыы
4	Бастакы тохтобул « Мунан хаалбыт буукубалар тохтобуллара»	Буукуба уран биэрэн тыл таhаара5ыт.	2 слайда. О5олор тыллары булаллар.	Биирдии тыл аайы фишка биэриитэ
5	Сынньалаӊ «Сиэркилэ» оонньуу Сирэй гимнастиката	-Мин «сирэйдэри» көрдөрүөм эһиги ону үтүктэн көрдөрөн иһэҕит: үөрүү, хомолто, кыыһырыы, күлүү, ытааһын.	Оҕолор үтүктэн көрдөрөн иһэллэр	Сирэй гимнастиката
6	Иккис тохтобул «Септеех эппиэт тохтобула»	Тыллары аа5а, аа5а септеех сиргэ суруйан иhэллэр	3 слайда. Дуоска5а тахсан тылы септеех сиргэ суруйаллар.	Фишка
7	Уhус тохтобул «Таабырын таайыы тохтобула»	Тыла да суох элбэ5и кэпсиир баар уhу Тимир сурэхтээх, таас харахтаах, эрэhиинэ атахтаах тургэн суурук баар уhу Ойуур иhигэр ойуоккалас уол олорор уhу Кынаттаах да буоллар, дайбаммат баар уhу Кынаттаах да кеппет, тараахтаах да тарааммат баар уhу Аhыыр, аhыыр топот баар уhу Турдарбын халлаанна тиийиэм диир баар уhу Сир анныгар кыhыл кыыс олорор уhу Уба5ас да уу буолбатах, урун да уут буолбатах	Кинигэ Массыына Куобах Самолет Бетуук Оhох Суол Моркуоп Кымыс
8	Тердус тохтобул «Септеех суолу булуу»	Уол а5атын кытта эбэлэригэр бараары гыммыттар. Дьэ суолларыгар мэhэйдэри керсубуттэр. Биhиги кемелеhуех тустаахпыт. Бэсиэдэ . Кырдьа5ас дьону убаастыы, ытыктыы үөрэтии, кырдьа5ас киhи тылын истэр гына иитии.	Тылы булан этэн уоллаах а5а5а кемелеьуу
9	Сыаналаныы рефлексия түмүк	Тугу гынныбыт? Тугу ордук сөбүлээтигит? Туохха ыарырҕаттыгыт?
10	Дьиэҕэ үлэ	189 эрчиллии

Источник