Сахалыы спектакль сценарий

Хоьооннорунан дьуьуйуулэр, инсценировкалар сценарийдара

В данной работе представлены сценарии, разработанные из произведений якутской литературы. Эти сценарии помогут учителям родного языка и литературы при постановке композиций для юношей и инсценировок для учащихся 5-11 классов. Эта публикация является опытом работы учителя по ВУД «Уус-уран аа5ыы».

Содержимое разработки

Сценарийы оҥордо Томпо оройуонун Мэҥэ-Алдан орто оскуолатын

саха тылын уонна литературатын учуутала

Гоголева Анджела Васильевна.

Суорун Омоллоон «Хараҥаҕа тыкпыт сырдык» кэпсээнинэн инсценировка сценарийа

4 кылаас

Оонньуур дьоно:

Ньукуус, 8 саастаах –

Аҕата Дьаакып –

Ийэтэ –

Быраата –

Күөстэ учуутал –

Болдьумаар судаарыскай –

Хоноһо кыыс –

Ааптар –

I хартыына

Ааптар. Былыргы ыал. Ньукуус, ийэтэ, хоноһо кыыс бааллар. Чабычахха кыра о5о олорор.

Ньукуус (көрдөһөр быһыынан). Ийээ, миэхэ аҕам мас суруйар харандааһын биэр. Чэ, дуу… (хаста да көрдөһөр)

Ийэтэ. Бу уол харандааһынан иирээри гынна дуу, киһи илиитин-атаҕын сүгүн хамсатарыттан ааста! (Оройго охсор, Ньукуус ытыы сыһан баран, арыычча туттунар). Чэ, биһиги хотоҥҥо киирдибит, эн оҕоҕун көр, улахан киһи буоллаҕыҥ.

Ньукуус. Сөп.

Ийэтэ хоноһо кыыстыын хотоҥҥо тахсаллар. Ньукуус сиртэн көмөрү булар, ытыһыгар силлиир уонна суруйан көрөр, онтон долбууртан тымтык ылар. Ол кэмҥэ быраата ытыыр.

Ньукуус. Эн баҕас ытаама. (Олорор, астыммыт киһи быһыытынан) Да, холуочук, бырыкысаанньа, баппаал (тымтыкка хоруонан суруйан барда) Чэ, бу аата «а» диэн буоллун. Бу «о» буоллун. Чэ, бу эмиэ «а» буоллун. Бу куһаҕаны ийэм «а» гыныа.

Чабычахха олорор оҕото сарылыыр, уол аахайбат. Ийэтэ киирэн кэлэр.

Ийэтэ. Аны оҕотун көрбөккө көмөрүнэн оонньуу олорор эбит дуу. Ыл, оҕоҕун көр! (уолун умса садьыйан кэбиһэр, хотоҥҥо киирэр)

Ньукуус. Кыайар уола, тоҕо куруук ытыыгын, киһини мөхтөрөҕүн? (муос эмэккэни быраатын айаҕар симэр). Сөдүөччүйэ кыыс, Нээстээр үөрэнэллэр үһү, арай мин эрэ үөрэммэппин. Кинилэр баай оҕолоро буолан, харандаастара, кумааҕылара сүр. Оттон миэхэ сатаатар хоруо, тымтык баҕалаах (ытаан ыҥырҕаан барар).

II хартыына

Ааптар. Киэһэ. Балаҕан иһэ.

Аҕата. Үөрэх сотору аһыллар үһү.

Ньукуус. Мин үөрэниэм.

Аҕата. Туохпутунан кыайан үөрэттэрэр үһүбүт. Дьадаҥы ийэттэн-аҕаттан төрөөбүт буруйдаах киһи хараҥаҕа муна сылдьыаҥ буоллаҕа дии. Үөрэх биһигинньиктэргэ анамматах быһыылаах. Ити Уйбааскы суруксут биһикки бииргэ үөскээбиппит. Кини миигиннээҕэр быдан акаары, быдан аҥала этэ. Ол үөрэхтэнэн билигин мин диэки көрбөт даҕаны. Мин үөрэммитим буоллар, ама, кини саҕа буолбат этиэм.

Ийэтэ. Үөрэттэриэх иһин, тоҥон, хоргуйан өлүө. Оннооҕор бэйэбит бурдук, кырбас эт булан сиэбэппит.

Аҕата. Хааһына көмөлөһөрө буоллар, бөнсүйүөҥҥэ ыллаллар, үөрэттэрэн көрүллүө этэ. Кыһыыта бэрт.

III хартыына

Ааптар. Аҕата өсөһө санаан, оҕото үөрэҕэ суох буоларыттан кыһыйан даҕаны, уолун оскуолаҕа хайаан даҕаны илдьэргэ сананна. Инньэ гынан икки хонон баран, биир төгүрүк лэппиэскэни өйүө диэн кыбынан баран, оскуолаҕа бардылар.

Аҕата. Ыллахтарына, бука диэн мэниктээбэт буолаар. Оҕолору кытта моһуоктаһа сылдьаайаҕын, баай- тот оҕолоро тобулута сынньан кэбиһиэхтэрэ. Уонна муостаҕа хаһан да силлээбэт, сыыҥтаабат буолаар, учууталыҥ мөҕүө.

Ньукуус. Сөп.

IV хартыына

Ааптар. Оскуола, учуутал хоһо.

(Киирбиттэрэ – торум курдук бытыктаах, килбэлдьигэс сотолооох этэрбэстээх, хара баттаҕын өрө тарааммыт, түөһүгэр кыһыл көмүс быалаах чаһыны туора иилиммит, хаһаланан эрэр эдэр киһи төттөрү-таары хаамыталаан лэскэҥнии сылдьар эбит. Бу Күөстэ оҕо диэн, соҕотоҕун эрэ үөрэхтээх курдук сананан олус киэбирэ туттунар, мэктиэтигэр сахалыы да сатаан саҥарбат курдук буола сатыыр, дохсун, бардам баай уола этэ.

Ньукуус куттанан аҕатын кэннигэр саһар).

Аҕата (курданарыгар диэри тоҥхос гынар). Тойонуом, бу оҕобун үөрэттэрэ аҕаллым. Оскуолаҕа ылан үөрэтэргэр көрдөһөбүн (эмиэ тоҥхос гынна)

Учуутал (Дьаакыбы тохтоон өр көрөн баран, чиккэс гына түһэр уонна күргүйдүүр быһыынан). Бар, атаххын сотун. (Ньукуус аҕатын кэнниттэн тахсан истэҕинэ) Кэл манна! Тур манна ! (уолу окумалыттан ылан хос ортотугар туруоран кэбистэ Ньукуус куттанан ытыахча буолан баран, сир диэки көрөн турда).

Учуутал. Аат кимий?

Ньукуус. Мин дуо?

Учуутал. Эн доо!

Ньукуус. Аатым Тооппоор.

Учуутал. Суох, үчүгэй аат?

Ньукуус. Үчүгэй аатым Ньукуус.

Учуутал. Аҕа аат ким баарый?

Ньукуус. Аҕам аата Дьүккүүр.

Учуутал. Нет, үчүгэй аат?

Ньукуус. Үчүгэй аат суох.

Учуутал. Хайдах сох? Фамилия кимий?

Ньукуус. Мин дуо?

Учуутал. Эн доо?

Ньукуус. Балыйам… Мотуруона…

Учуутал. Матрена?! Ах тыы… Матрена!.. Ха-ха-ха! А наслег кимий?

Ньукуус. Нэһилиэгим Дьохсоҕоммун.

Учуутал. А улус какой?

Ньукуус. Мин дуо?

Учуутал. Эн доо!

Ньукуус. Улууһум Сэккээччибин.

Учуутал. Ха-ха-ха! .. Вот дуралей!.. Сэркээччи – это не улус, а род, понимаешь ты это, дурачок? От дураков дураки и рождаются… А молитва биллэ баар?

Ньукуус. Ол тугуй?

Учуутал. Сох? Билбэт? А нууччалыы ахсаан биллэ баар?

Ньукуус. Мин дуо? Билэбин аҕыйаҕы.

Учуутал. Аах!

Ньукуус. Адьыҥса, дыбаҥса, тирэҥсэ…

Учуутал. Пошел, дурак! Вон! Эн уол букатын акаары. Оскуола ылла сох!

V хартыына

Ньукуус аҕатын кытта санаалара түһэн суол устун төттөрү дьиэлээн иһэллэр. Хара сэлээппэлээх, үгүс баҕайы кинигэни быалаан баран, санныгар сүкпүт, бытыктаа киһини көрсө түстүлэр.

Черемхин. Дорооболоруҥ! Кэпсиэҥ, доҕоттоор!

Дьаакып. (сирэйэ сырдыыр, мичээрдиир) Дорообо, Ньукулай, дорообо!

Судаарыскай. Бу хантан иһэҕит? Оҕоҕун тоҕо сиэттиҥ?

Дьаакып. Бу оскуолаҕа илпиппин Силэпсиэп учуутал ылбата. Онон үөрэхтэн матан, хомойон иһэбит.

Черемхин. Ол иһин мин сэрэйэ санаабытым. (Ньукууһу төбөтүттэн имэрийэ- имэрийэ). Дьаакып, бу оҕоҥ бэрт сирэйдээх-харахтаах киһи эбит. Сөбүлүүр буоллаххына, кинини мин үөрэтиэм. Мин Мэҥэ-Алдаҥҥа оскуола аһарга көҥүллэтэн иһэбин.

Дьаакып. О, махтал, махтал, Ньукулай! Үөрэттэрэн бөҕө буоллаҕа дии. Туокка эн киниэхэ сырдыккыттан эрэр бэрис!

Черемхин. Мин Коляны үөрэтиэм, Дьаакып, үөрэтиэм. Сарсыарда кинини миэхэ ыытаар. Сөп дуо? (Дьаакып ытыһын бобо тутар)

Дьаакып. Сөп бөҕө буоллаҕа дии. Ыытан, ыытан, үтүө киһи! Аата, хараҕым сырдаатаҕа! (киэҥ-киэҥник хардыылаан баран эрэр судаарыскайы өр батыһа көрөн турар)

Ньукуус. (учууталын көрө-көрө ытыһын охсуна-охсуна, өрүтэ ойуоккалыы – ойуоккалыы, үөрэн-көтөн) Иэхэйбин! Иэхэйбин! Мин учууталым кулуба уолунааҕар быдан үчүгэй! Саҥа учуутал! Бырыкысааныскай! Үөрэнээскэй! Иэхэйбин!

Быыс

Содержимое разработки

Инсценировка сценарийа. 2015.

Томпо оройуонун Мэҥэ-Алдан орто оскуолатын

саха тылын уонна литературатын учуутала

Гоголева Анджела Васильевна.

Николай Денисович Неустроев

«Кукаакы кулуба» комедиятыттан быһа тардыы.

Оруолларга:

Кукаакы Кулуба, улуус кулубата, былыргылыы суруксут, 55 саастаах –

Марыына, кини ойо5о, хатыҥыр, куһа5ан харахтаах эмээхсин-

Иитиэх уол, былдьыры тыллаах, 19 саастаах –

Сэмэн Сэмэнэбис, улуус суруксута —

Утары Баһылай —

Нуучча –

Саха –

Оонньуур сирдэрэ:

Бырааба дьиэ мунньахтыыр хоһо. Утары аан көстөр, хаҥас диэки иккис аан көстөр, түннүк аннынан сурук суруйар остуол. Ол үрдүгэр сэксээлэ (зерцало) көстөр. Остуол үрдүгэр истиэнэҕэ ыраахтааҕы мэтириэтэ ыйанан турар. Куһаҕан оҥоһуулаах хос. Саас буолан эрэр. Күнүс.

Маҥнайгы көстүүтэ

Хаҥас аантан Кулуба тахсар. Кэлэн түннүгүнэн өҥөйөн көрөр, сис туттан баран, төттөрү-таары хаамыталыыр.

Кулуба. Дьэ, бу суруксут өр да буолла. Тоҕо баҕас сырыттаҕа уһунай? (олорон баран). Оо, дьэ, уордьаным хаһан эрэ кэлээхтиир?! Сэмэн Сэмэнэбис, кэлбит эрэ буоллар, таһаарыам диэбитэ. Бука, ону ылаары тардылыннаҕа буолуо. Кини киһи, ама, ылымына эрэ тахсыа дуо? Хайа, ылан таһаардаҕына, манньата да улахан буолуо. Бэйи эрэ, кырдьык даҕаны… Эмээхсиэн, Марыынаа! Кэл эрэ, доҕоор манна.

Иккис көстүүтэ

Марыына (саҥата иһиллэр). Эмиэ туохха бэһирдиҥ? (хаҥас аантан тахсан кэлэр). Туох баарый? Тоҕо миигин ыҥырдыҥ?

Кулуба. Бэйи, тохтоон иһит эрэ. Билигин сотору Сэмэн Сэмэнэбис куораттан кэлиэ. Уордьаным кэлбит буоллаҕына, таһаарыа. Ол таһаардаҕына, эрэйин тугунан боруостуубут?

Марыына. Оттон тугу биэрээри гынаҕын? Ону мин билиэм дуо? Харчынан биэрэҕин дуу, хайдах дуу?

Кулуба. Харчыны ылыа суоҕа. (Албын куолаһынан). Марыынаа, оттон эн аккын биэрдэххэ?

Марыына. Туох даа? Аны миигин ол кэлбит дуу, кэлбэтэх дуу сэп иннигэр сатыы хаамтараары гынныҥ дуо? Аппын биэрбэппин. Ол-бу буолумуна олор! (Тахсаары гынар).

Кулуба. Бэйи, тохтоо, доҕоор! Тоҕо баҕас сүргүнүй?! Бу ыраахтааҕы мэтириэтин көрбөккүн дуо? (Ыйар). Тугу саҥарарбытын истэ олороро буолуо, мин бөөлүүн бэрт үчүгэй түүлү түһээбитим ээ, Марыынаа. Ону эн тойонноон көр…

Марыына. Түксү, лабаҥхалаама, киэр бар! Ол-бу диэн ньачыйан түһэҥҥин. (Тахсан барар).

Кулуба. (Дьон диэки көрөн баран). Дьэ сүрдээх эмээхсин, доҕор! Ол эрээри кэпсэтэн иһиэхпит, богдо. (Түннүк диэки барар).

Үһүс көстүүтэ

Иитиэх уол киирэр.

Иитиэх уол. Бу эйиэхэ куораттан сурук кэлбит. Кутурук уол тахсыбыт. (Суругу биэрэр).

Кулуба. Сөп, доҕор! Ол кимтэн? Бар, таҕыс! (Уол тахсар, ачыкытын кэтэн баран, суругу ааҕар) Уважаемый, Иван Иванович… Даа, буоллаҕа үһү. «Ре-ре-во-лю-ция…» Ити туох диэбит тылай? Муода доҕор. (Өр көрөн олорон). «Цар… ор-ор-ден… орден»… Буот так! (Үөрбүт киһи быһыытынан) Марыынаа, кэл эрэ, манна!

Төрдүс көстүүтэ

Кулуба. Көр, бу суруксут миэхэ куораттан сурук ыыппыт. Уордьан кэллэ эйиэхэ диэбит. Дьэ, хайдах курдук киһибиний мин, Марыынаа? (Күлэр, түөһүн мөтөтөр).

Марыына. Эчи, ким билэр доҕор! Тугу-тугу дьаабыланан эрэр буоллугут? Мин сүрэҕим-быарым хотон итэҕэйбэт ити суругу. Баҕар, иһэ истээх буолуо…

Кулуба. (Соһуйар). Бу туох буолбут эмээхсиний?! Киэр бар! Икки харахпар көстүмэ!

Марыына. Бэйи, аргыый дэлбэрий. Эн саҕа чыыннаах-хааннаах тойон баар ини! (Тахсар).

Бэһис көстүүтэ

Кулуба. Даа, буоллаҕа, доҕор. (Ытырдар). Бэйи, туох аҕынна? (Олорон истэҕинэ, таһырдьа чуораан тыаһыыр, ыт үрэр). Но, бу туох кэллэ?! Суруксут буоллаҕа дуу? (Түннүгүнэн көрөөт) Бай, хайа, үөдэн дьонноро кэллилэр?! Быһыыта, сэтээтэл кэллэ ээ. Бу үлүгэри! (Хаҥас ааҥҥа киирэр. Ол кэннэ хаарыс сонун мэтээллэри кэтэн тахсар).

Алтыс көстүүтэ

Сахалаах Нуучча көтөн түһэллэр. Кулуба тоҥхолдьуйар.

Нуучча. (Кулубаны көрөн баран). Да, здесь медалист стоит. Видно, улусный голова. (Кулуба тоҥхолдьуйар). Чудак же, чего он вечно кланяется?

Саха. Эн улуус кулубата буолаҕын дуо?

Кулуба. Даа, мин кулуба буолабын., Иван Иванович диэн.

Саха. Чэ, ол биһиэхэ наадата суох. (Остуол диэки көрөн баран). Бу сэптэри тоҕо хамыйымына туруораҕын? (Ыраахтааҕы мэтириэтин сулбу тардан ылан, остуолга быраҕар). Маны ылан киэр гын.

Кулуба (соһуйар). Хайдах буоллуҥ, доҕоор?! Бэйэҥ саха оҕото буолан бараҥҥын ыраахтааҕы мэтириэтин итинник гынарыҥ сөп дуо? (Күүстээхтик, кыыһырбыт киһи быһыытынан). Мин эйиэхэ ити быһыыламмыккар боротокуол оҥоруом ээ! Ону билэҕин дуо? Мин улуус кулубата Иван Иванович диэн буолабын. Бу түөспэр мэтээллээхпин, баҕардахпына, ысынаакпын, куортукпун да көрдөрүөм!

Нуучча (күлэр). Чудак же он! Надо протокол на него составить, а то чего он зубы скалит…

Саха. Постойте. (Кулубаҕа). Эн киһи этэрин өйдөөн иһит эрэ! Билигин ыраахтааҕыны престолуттан эспиттэр. Онон саҥа, көҥүл олох кэлэн турар. Ону эн мэккиһэриҥ сатаммат. Хата, бэйэҥ быһыыламмыккар протокол оҥортороойоҕун?!

Кулуба өр сөҕус саҥата суох, дьон сирэйин-хараҕын одуулаһар.

Сэттис көстүүтэ

Сэмэн Сэмэнэбис киирэр.

Кулуба. Сэмэн Сэмэнэбис, бу туох урааҥхай дьонун аҕалан, өлүүнү оҥортордун? Көр эрэ, ити… (Илиитинэн ыйар).

Сэмэн Сэмэнэбис. Иван Иванович, солуута суох саҥарба, доҕор! Ити сана олох тойотторо кэлэн олороллор. Ыраахтааҕы престолуттан эстибит. Революция буолбут Россия иһигэр!

Кулуба соһуйан ол-бу диэки көрөр.

Кулуба. Даа, кырдьык дуо? Муода да буолар эбит. Мин ыраахтааҕы бүрүстүөлүттэн эстэрэ буолуо диэн, түһээн да көрбөтөх баҕайым. Дьэ, муода да буолар эбит. Эһиги саҥа тойоттор буоллаххыт? Киһи эҥин арааһы да истэр буолар эбит.

Саха. Ну, чэ, үксү лабаҥхалаама. Хата, маны харайа тарт! (Сэксээлэни ыйар).

Кулубалаах тахсаллар.

Ахсыс көстүүтэ.

Утары Баһылай киирэн кэлэр.

Утары. Дорооболоруҥ, саҥа олох тойотторо!

Саха. Дорообо, тугу кэпсиигин, доҕоор?

Утары. Кэпсээн диэн туох да суох. Арай, саҥа тойоттор кэлбиттэр үһү диэн истэммин, көрсөөрү кэллим. Этэр тыллаахпын…

Саха. Ол тугу этээри гынаҕын?

Утары. (Көхсүн этитэр). Мин… мин ити биһиги кулубабыт Уйбаан Уйбаанабыс диэн кырдьаҕас, ыраахтааҕыттан уордьан наҕараада ылаары, улуус харчытын биир тыһыынчаны сиэртибэлээн турар. Ол харчытын төлүү илик. Мин ити быһыы солобуода сокуонугар сөп буолуо дии санаабаппын. Онон…

Нуучча. Неужели?! Разве это может быть! Вот так птица! (Баһын быһа илгистэр).

Саха. Кырдьыгы этэр инигин, доҕоор? Сымыйа буоллаҕына, бэйэҥ түбэһиэҥ ээ. Ону билэн этэр инигин…

Утары. Таҥара баарына, кырдьык! Ол дьыала чааһын улуус суруксута Сэмэн Сэмэнэбис бэркэ билэр.

Нуучча. Причем тут суруксут? Странное дело.

Саха. Сейчас мы это узнаем.

Тохсус көстүүтэ

Кулуба, Сэмэн Сэмэнэбис киирэллэр.

Кулуба (мэтээлэ суох. Тоҥхолдьуйар).Тойотторуом, бырааттарыам, мин… мин сыыһа быһыыламмыппын. Ону эһиги бырастыы гыннаргыт, сөп буолуо эбит. (тоҥхолдьуйар). Мин… мин, тыа куһаҕан аҥала оҕонньоро билбэтим, өйдүөбэтим быһыытынан, соһуйан, уолуйан хаалан сыыһатык туттуммуппун. Ону, баһаалыста, бырастыы гыныҥ. (Тоҥхолдьуйар)

Сэмэн Сэмэнэбис ол-бу диэки көрөр.

Саха. Кырдьаҕаас, түксү. Көр, бу киһи эйигин үҥэр.

Кулуба (соһуйар). Үҥэр даа? Ол туохха үҥэр?

Саха. Улуус харчытын биир тыһыынчаны, уордьан наҕараада ылаары, сиэртибэлээтэ диир. Ол кырдьык дуо?

Сэмэн Сэмэнэбис (уоһун иһигэр). Вот тебе на! Хара ыты көрүҥ эрэ!

Кулуба. Суох, тойонуом. Ол төрүт сымыйа. Ити киһи балыйан этэр. Миэхэ улахан өстөөх…

Саха. Сөп, үчүгэй. Суруксут, эйигин бу киһи туоһу биэрэр, итини эн билэр суолуҥ дуо?

Сэмэн Сэмэнэбис (сирэйэ кытарар, нэһиилэ саҥарар). Нет, не знаю. Ничего подобного не знаю и не слыхал даже. Это гражданин сводит личные счеты.

Нуучча. Странно. Решительно ничего не понимаю.

Хаҥас ааҥҥа Марыына кэлэн өҥөйөн турар.

Саха. Доҕоор, бу суруксут билбэппин диир. Эн тоҕо сымыйанан…

Утары (хап-сабар). Таҥара баарына кырдьык. (Кириэстэнэр). Эһиги дьыаланы да көрүҥ. Онно баар буолуо. Бу суруксут, кулубатын диэки буолан, миигин сымыйанан этэр диир. Суох, мин харахпынан көрбүтүм – кинилэр дьыала оҥосто олороллорун.

Саха. Дьэ, кырдьаҕаас, эн куһаҕаннык быһыыламмыккын, бу киһи этэрэ кырдьык буоллаҕына… Онон биһиги эйиэхэ протокол оҥоробут.

Кулуба (ыксаабыт киһи быһыытынан). Тойокоом, оҕом, сыыһалаах да буоллахпына, бырастыы гыннаргын үчүгэй буолуо этэ! Маннык үөрүүлээх көҥүл олох кэлбитин да быһыытынан…

Нуучча (саба саҥарар). Ишь ты, куда он теперь заворачивает. Хитрый дядя!..

Марыына (ааҥҥа туран). Ол иһин, буолуо этэ. Сордоох, мин эйиэхэ өйдөтөн этэр буоларым: бу курдук быһыыланыма диэн. Ону истибэккэ түбэстиҥ буолбат дуо, хара ыт! (Антах барар).

Утары (хап-сабар). Буот, ити көрүҥ, истиҥ, тойоттор. Таҥара баарына, кырдьык!..

Быыс

Содержимое разработки

“Ойуунускай – норуот чулуу уола” дьүһүйүү

Алеша:

Ким кэлэн, кэтит кэпсээн киэргэлин

Кэпсээн киэбирэн, киһиргээн эрэҕин

Диэтэргит –

Нарын талахтаах, таҥалайдаах,

Далбар чабычахтаах, дьарылас чабырҕахтаах,

Таалар хонуулаах, тардыы тамылҕаннаах

Таатта оҕото Дьаралыктыйа Былатыан

Диэн мин буолабын, доҕоттоор!

Егор:

Сэтинньи сэттистиир күүрээннээх күнүгэр,

Сэриинэн сэтэрэн, уотунан убайан,

Сир ийэ үрдүнэн силлииэлээх холорук,

Силлиэрэн-боллоорон ытыллан таҕыста…

Бары баар баттаммыт

Барыта тахсаннар,

Барабаан охсоннор

Баргыһан бардылар…

Уруйдааҥ!

Былааһы – Сэбиэккэ!

Тихон:

Дирбиэн-дарбаан күннэргэ

Дирбийэн-дарбыйан тураммыт

Көнөр көҥүлү көрдүөхпүт,

Көмүс солону көмүөхпүт…

Тибиилээх-тиһиктээх күннэргэ

Тибийэн-табыйан тураммыт

Баай дьон батталын барыахпыт,

Барбах дьоннор барҕарыахпыт…

Герман:

“Хамандыыр! Хаан – хааҥҥа! Кэннинэн кэхтимэ!

Хаатырга-хандалы хараҥа хаайыытын

Хайыта сынньартан харыастан биэримэ,

Хаппытаал –хабала ханна даа хаалбатын!

Үлэһит былааһын көмүскүөх буоламмыт

Үҥүүнү –ыстыыгы тутаммыт турбуппут,

Өлөртөн куттаммат өрүөллэр буоламмыт

Өлөрсөр-охсуһар өргөһү туппуппут…”

Ньургун:

Дорообо, алааһым, сирэм күөх алааһым!

Эн дьоллоох мындааҕар мин үөскээн үүммүтүм…

Дорообо, кындалым, кэрэ күөх кындалым!

Эн ньууруҥ үрдүгэр бу күнү көрбүтүм…

Мин манна иитиллэн атахпар турбутум,

Мин кырыыс оҕото кыргыс хаан буолбутум…

Эйигин, ийэкээм, өстөөхпүт саанара:

Эн уолуҥ сүрэҕин, дьэ, сиэтиэх буолара…

Бу күнү көрдөрбүт, ийэккэм, бырастыы!

Эн буоруҥ үрдүгэр кэриэспин этэбин:

Эн ииппит сүрэххин норуоппар биэрэбин…

Бу – ийэм сытаахтыыр, кэриэс буор, бырастыы!

Кеша:

Хомойо-куруйа саныахпын,

Хонуктан хонукка ытыахпын-

Бу күнү ким төрүөн көрбөтөй?!!

Бу сиргэ ким төрүөн өлбөтөй?!!

Мин өлүөӈ – дьүьүнүм сүтүөҕэ,

Мин буорум отунан үүнүөҕэ…

Кэриэһим – кэннибэр хааларым:

Кэхтибэт кэрэкэ тылларым…

Бары:

Үс саха төрүөҕэр,

Үөрүүлээх күнүгэр

Мин ырыам ылланыа,

Мин аатым ааттаныа…

Сэтинньи, 2017

Содержимое разработки

С.Р.Кулачиков – Эллэй.

Буур5а, буулдьа дьылыгар.

(поэма)

Туман буолбут хонуктар

Тумулларын кэтэ5эр

Кыһыл буур5а аттаахтар

Ньиргиэрдэрэ иһиллэр.

«Бары эдэр уохтары –

Батталлаа5ы эһиигэ!

Туруҥ, баайы самнарыҥ,

Киириҥ тиһэх сэриигэ!»

Ленин ити саҥата

Мөлүйүөннэри туруорда,

Буулдьа уоттаах буур5ата

Буржуй тыынын булкуйда.

Буур5а, буулдьа дьылыгар

Каландарашвили командир

Ыстыыктарын уһуга

Хоту диэки кылбардыыр.

Хайа тааһын быыһыттан

Хара хааннаах бандьыыттар

Каландарашвили партизан

Хаарыан тыынын быспыттар…

Онно эдэр буойуттар

Эһэлэрин кэннигэр,

Кыһыл былаах анныгар

Харахтарын симпиттэр…

Буур5а, буулдьа дьылыгар

Муустаах поход дьонноро

«Саһыл Сыһыы» буолагар

Баррикада буолтара.

Онно Строд дьонугар

Уонтан тахса суукка5а

Утуйбакка охсуһар

О5о дьоннор бааллара…

Онтон бэттэх… Ким умнуой

Кыһыл хаалтыс эрчимин,

Тимир чэгиэн, бойобуой

Тэйитиини биэрбитин.

Артыамыйап — дала5а

Атааканан түспүтүн

Ыстаал буулдьа арда5а

Аба5аттан үүрбүтүн!

Буур5а буулдьа дьылыттан

Муҥҥа буһан өлбүттэр

Хайа сүрэх хааныттан

Сүппүт-өспүт үһүлэр?!

То5ус герой хоруобун,

Уо, мин то5о умнуомуй!..

Ахтан санаан керебун –

Сүрэх түөспэр содуомнуур!..

То5ус өлбүт буойуну…

Баттыы түһэр тоҥ буору…

Көмөр санньыар ырыаны…

Саанар сата тыллары…

Буур5а, буулдьа арда5ын

Көрсөн өлбүт буойуттар –

Кимэ, хайа ааттаа5ын

Сыллар, күннэр соппуттар…

Арай норуот өйүгэр –

Сирдьит сулус буоланнар,

Баайы кытта биилэһэр

Сүрэхтэргэ тыыннаахтар.

Туман буолбут хонуктар

Тумулларын кэтэ5эр

Кыһыл буур5а аттаахтар

Ньиргиэрдэрэ иһиллэр.

Содержимое разработки

Тэлгэһэттэн дьэ тэйэр

Тэргэн аартык тэлэлиннэ

Уоруктан дьэ арахсар

Уһун аартык арылынна.

Сэрии-силлиэ сиппиэригэр

Сирэллэр кэм кэллэ,

Ырыаны ыстыыкка аҕаан

Ылсар чаас турда.

Быраһаайдарыҥ, кэрэ доҕотторбут,

Быраһаай, быстах кэмҥэ

Саха сирэ – көҥүл олохпут!

Кэтэһиҥ, доҕоттоор, кэлиэхпит,

Эрэниҥ,биһиги эргийиэхпит

Сэрии кыайыылаах бүтүүтэ,

Сир ньуурун тупсуута,

Сибиэһэй салгын тэлгэнэ

Сир, халлаан сырдыыта.

Мин мантан сэриигэ барбытым

Кыракый балаҕан дьиэбиттэн

Ыраахха диэритин атааран,

Турбута кырдьаҕас мин аҕам.

Мин мантан сэриигэ барбытым

Оскуолам чуораанын хаалларан,

Саас буолан, чыычаахтаах чараҥым

Симэммит хатыҥын аттынан

Мин мантан сэриигэ барбытым

Бар дьонум алгыһын ыламмын,

Далбаатыы хаалбыта алааһым

Будьурхай баттахтаах тыатыныын.

Ийэ сири көмүскүүр

Итии хааннаах уоланнар

Хотой сытыы харахтаах

Хорсун байыас буоланнар,

Урааҥхай саха аатын

Улуу сирим үрдүнэн

Улаханнык аатырдан

Уруй-айхал ыллылар.

Днепр тымныы долгуннарын

Туоруур саха уола,

Тула ууга бырдааттанар

Ардах буулдьа суола.

Туораан, — немец окуопатын

Кудэн-таьаан тэбэр.

Өстөөх үөрэ куоппатын диэн

Кэрдэр-кимэн киирэр.

Ахта өстөөх пулемета,

Өлүк — кини тула.

Онно аргыый сыылан үөмтэ

Саха туйгун уола.

Ахсынньы тымныытыгар сиргэ хонноххуна,

Атаххын, илиигин онно үлүппэтэххинэ,

Булчут быһыытынан сыалгын таптаххына,

Хайыһар кэтэн халыйан истэххинэ, —

Оччоҕо ордук өйдүүгүн эн Сахаҥ сирэ

Эйигин сатаан ииппитин.

Тоҥон-тоҥон баран итии миини истэххинэ,

Хоргуйан баран минньигэс килиэби сиэтэххинэ,

Атаакаттан ыстыыгын бүтүн таҕыстаҕына,

Суумкаҕар саппаас ботуруоннаах буоллаххына,-

Оччоҕо ордук өйдүүгүн энтөрөөбүт дойдуҥ

Бараммат баайын, улуу бэйэтин.

Охсуһуу хонуутугар табыллан оҕуттаххына,

Бэйэҥ хааҥҥыттан хараҕыҥ иирдэҕинэ,

Түлэй-балай түһэн сыттаххына,

Өлүү тымныы илиитэ тыыҥҥын тууйдаҕына,-

Оччоҕо ордук өйдүүгүн олох кэрэтин,

Күн сырдыгын үтүөтүн.

Ильмень хотун мууһунан

Иһэллэр мин дойдум уолаттара-

Иһэр уон тохсус биригээдэ.

Хоту дойду хонноҕунан

Колонналар бардылар,

Хара тыанан, толоонунан

Хайыһардар дайдылар.

Өстөөх ханна саһан сылдьар,

Өстөөх ханна хайыһар,-

Ситиэ онно сытыы буулдьа,

Ситиэ сыыдам хайыһар!

Сибиир улуу буолактара

Силлиэрдилэр иһиирэ,

Туундара тыйыс уолаттара

Туруннулар сэриигэ.

Өстөөх ханна саһан сылдьар,

Өстөөх ханна хайыһар,-

Ситиэ онно сытыы буулдьа,

Ситиэ сыыдам хайыһар!

Көрөрдөөх эбиппин ээ

Күндү Ленам күөх уутун,

Харахтыырдаах эбиппин ээ,

Хара суһуох долгунун.

Иҥнэри баттыыр өлүү суорҕанын арыйан,

Ийэ дойдум иэйиитэ иһиллэрэ,

Олох эмпэркэй уһугар да туран

Эйигин булар эрэл баара.

Доҕор кыыс умнубатах тапталын мүөтэ

Туоххаһыйбыт сүрэхпин ититтэ,

Сир ийэм, бар дьонум үөрэ көрсүһүүтэ

Сэрии түөрбүт ыар бааһын эмтээтэ.

Арай саллаат доҕорум эрэйин санатар,

Аргыардаах сэрии бүппэтэх кэмигэр

Далай санаа хараҥатыгар

Дьаакырдаан үөрүүбүн тимирдэр.

Ол эрээри олох уһанар кыһатыттан

Уоттаах сэрии сулусара көтөллөр,

Кыайыы сырдыыр халлааныгар

Кыыһар төлөн былааҕы көтөҕөллөр.

Тыыннаахтар көрсүһэр үөрүүлэригэр,

Өлбүттэр сырдык кэриэстэригэр

Сахалыы саҥа сатараатын,

Сайылык, тайҕа ыллаатын.

Тыһыынча оҕус сүүс түөрт уон биир-түөрт уон биэс

Тыыннаахтар умнубат сыллара

Ол этэ уот сэрии ынырык сыллара

Тыыннаахтар умнубат сыллара.

Уруй буоллун, саха саллаатыгар!

Уруй буоллун, Улуу Кыайыыга!

Содержимое разработки

Сценарийы оҥордо Томпо оройуонун Мэҥэ-Алдан орто оскуолатын

саха тылын уонна литературатын учуутала

Гоголева Анджела Васильевна.

Мэҥэ-Алдан орто оскуолатыгар Е.П.Неймохов аатын инэрии дьоро киэһэтигэр аналлаах инсценировка.

Өксөкүлээх Өлөксөй уонна Алампа доҕордоһуулара.

Е.П.Неймохов «Алампа» романыттан быһа тардыы.

2014

Оруолларга:

Алампа –

Өксөкүлээх Өлөксөй –

Алампа хоһугар киирэн таҥаһын устар уонна чэйдиирдии тэринэн олорор. Ол кэмҥэ Өлөксөй Кулукуоскай киирэн кэлэр:

— Алаас уола, атах сыгынньах Алампаҕа айхал!

Сонун, бэргэһэтин ороҥҥо элитэр уонна Алампаны кууһан ылар.

Уөрэн көрсүһэллэр.

Алампа:

— Убайым Өлөксөй, дорообо.

Кул:

— Чэ, дорообо, доҕоор, туспа сирдэр дьоннорун көрөөрү, атын кыраайдар сонуннарын билээри, арҕаа Бүлүүнэн, илин Лаамы байҕалынан эргичийэн кэллим.Хайа, бу туохтан үүккүн тохпут оҕо курдук куру-сири сукуйан олордуҥ?

Ал:

-Киһи улаханнык үөрэрэ баарын көрбөппүн. Харчы чараас, сайын ааһан, тымныы кыһыммыт кэлэрэ эмиэ киһини баттыыр. Аан дойдуга үчүгэй сонун баарын билбэппин. Хаһыаттары аахтахха, сир-дойду үрдунэн айдаан-куйдаан,охсуһуу- этиһии… Бэстилиэнэй тыһыынча туолаары ыксатар дуу хайдаҕый?

Кул:

— Чэ, ол туоллаҕына даҕаны, эн биһикки күн сириттэн сүппүппүт кэнниттэн кэлиэҕэ, бырааттыы Гриммнэр остуоруйаларыгар баар Эльза ытыырын курдук буолума. Хата, биһиги, Таатта талыы хонуутугар таалалаахтаан үөскээбит уолаттар, дойдубутун ахта-саныы кыратык сынньана-сэһэргэһэ түһүөххэ.

Кул. (чэй иһэ-иһэ):

— Дьокуускайга киһи үөрэрэ син баар буолан эрэриттэн улаханнык үөрэбин. Кыраап күбүрүнээтэр таһыччы үчүгэйдик үлэлиир киһи буолла. Собуор таҥаратын дьиэтин аттынааҕы болуоссаты киһи билбэт гына оҥордо. Аны Бирикээсчиктэр кулууптарын тутан дьэндьэтэн кэбистэ. Мантан ыла сахалыы да дыраамалар суруллан иһиэхтэрэ. Бастакы саҕалааһын баар! Эһиги хаһыаккытыгар тахсыбыт Күлүмнүүр «Манчаарытын» оонньоон көрдөрбүппүт олус үчүгэй!

Ал:

— Эрэдээксийэҕэ Дьуонап сыылынай курдук саха тылын олус билэр дьон баар буолан абырыыллар.

Кул:

-Айар үлэ илбиһигэр ыллардахха, киһи утуйарын, аһыырын да умнар эбит. Сири-дойдуну кэрийэн саха норуотун айымньытын сурунан иһэр олус үчүгэй эбит.Итиннэ көҕүйэн, бэйэм айыахпын баҕарарабын. Холобур, Бүлүүгэ сылдьан, «Бүлүүлүү үҥкүү», дойдубар тахса сылдьан, «Кэччэгэй баайы», «Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыатын» суруйбуппун эйиэхэ аахпытым.

Ал:

— Өлөксөй, эн миэхэ биэрбит «Төрүү илигиттэн түҥнэри төлкөлөөх» ырыаҕын уонна НЬиэмэнтэп «Демоныттан» бэчээттээн таһаардыбыт ээ. Ити айымньыгар хайдах итинник оҕолорун кыраатахтарай диэн бараммын, сирийэн ааҕан көрдөххө эмиэ да сөпкө дылы эбит.

КУл:

— Биһиэхэ, сахаларга, ордугурҕаһыы, арыычча буолбут киһини охторо сатааһын баар. Дьинэр, бэрт былдьаһыыга күүһү-күдэҕи ыыппакка, тастан киирэр дьайыылартан ордон, хайдах туох дьон буоларбытын толкуйдуох этибит.

Ал:

— Ол тугу ааттыыгын – «тастан киирэр дьайыы» диэн?

Кул:

— Мөлүйүөнүнэн ахсааннаах кэлии омуктар ааҥнаатахтарына, эстэр туруктаахпыт. Симэлийии үлүгэрэ аҕыйах ахсааннаах кыра норуот үрдүнэн мэлдьи сибиэн буолан элэҥниир. Иһиттиҥ ини, былырыын 330 киһини көһөрөн аҕалан, сирдээн-уоттаан олохтообуттарын. Аны буруйу оҥорон, сыылкаҕа кэлбиттэр 4000-5а чугаһаабыттар. Кинилэр ахсааннара элбиир чинчилээх. Дьэ, итиччэ элбэх дьон Саха сиригэр кутулла түстэхтэринэ, саха аймах эстибэккэ, хайа албаһынан, үрүҥ күн утаҕын тутуһан хааларый?

Ал:

-Оччоҕо тугу оҥорон быыһанабыт?

Кул:

— Үөрэҕи баһылаатахпытына, өлөн- охтон биэриэхпит суоҕа. Онон, бастатан туран, нэһилиэк аайы оскуолалар, сахалыы хаһыаттар наадалар.

Ал:

— Мин бытыкпын быһа үктүүрүм кэллэ эрээри, үөрэммэккэ хаалаары гынным диэн хомойобун.

Кул:

— Кэбис доҕор, эн убайыҥ Баһылай — ааттаах учуутал. Онон Кириэс-Халдьаайыга ылбыт билииҥ-көрүүҥ биһигиттэн эрээлинэйи бүтэрбиттэн, туох да итэҕэһэ суох.

Ал:

-Оттон мин бэйэбин олус сэнэнэбин. Кырдьаҕас дьоҥҥо иитиллэммин, итинник килбикпин. Таҥара миигиттэн ийэм муҥнааҕы былдьаабытыттан олус хомойобун.

Кул:

— Ити иһин саха үөрэхтэниэхтээх. Оччоҕо ыарыыга оҕустарыахпыт суоҕа. Үөрэҕи баһылаатахпытына – нуучча курдук улуу омуктары кытта симэлийиэхпит суоҕа.

Ал:

— Саамай сөпкө этэҕин, үөрэх биһиги курдук кыра норуокка тыын суолталаах.

Кул:

— Үөрэҕэ суох син биир икки хараҕа суох буолбут тэҥэ диэн сөпкө этэллэр. Онон дьоммутун хайдах гынан үөрэхтээх оҥорорбутун толкуйдуохтаахпыт. Онтон аан дойду атын омуктарын билиилэрин сүһэн ыллахпытына эрэ, кинилэри кытта кэпсэтэр, өйдөһөр, сэнэппэт буолуохпут.

Өлөксөй чэйин иһэн бүтэн баран, бүлүүһэҕэ таҥнары уурар уонна:

Кул:

— Бэйи, мантан киэһэ өссө сылдьарым элбэх.

Сонун, бэргэһэтин кэтэр, Алампаны илиититтэн тутуһар.

Кул:

— Дьэ, доҕоор, килбигийимэ, бэйэҕин сэнэнимэ. Доҕотторгун кытта харса суох үлэлээ-хамнаа.

Ал:

— Дьэ, доҕоор, кэлэн кэпсээн-ипсээн барбыккар махтал. Аргыстаһыах.

Тахсан бараллар. Быыс.

Содержимое разработки

Хомуһуннаах тоҕус хоһоон

Итии хааннаах

Эйэҕэс сүрэхтээх

Мин биир дойдулаа5ым,

Мин үөлээннээ5им!

Билэҕин дуо эн, олоҥхо оҕото буоларгын?!

Мин билэбин,

Мин бэркэ билэбин,

Эн сотоҥ суллаабыт тииттээҕэр намчытын,

Эн харыҥ хастаабыт тииттээҕэр дьарамайын.

Ол эрээри эн син биир

Омуннаах олоҥхо оҕотоҕун.

Эн омуна суох оло5уҥ:

Эн олох иһин одьунаас охсуһууҥ,

Эн уруйдуур улуу оҥоһууҥ,

Эн у5араабат сырдык ыра санааҥ,

Эн татыарыйбат далай тапталыҥ,

Эн аана суох алдьархайыҥ даҕаны —

Барыта олоҥхо5о маарынныыр,

Ол иһин, ол иһин, ол иһин

Эн

Олоҥхо чобоо о5ото5ун,

Олоҥхо омуна

Айбыт ыччата5ын!

Тыл күүһэ тиллэр кэмэ-кэрдиитэ

Ситтэ, силигилии үүннэ.

Саха киһитээ, ахсым атыҥ кэриэтэ

Саҥарар саҥаҕын үүннээ-тэһииннээ.

Тылгын уолҕамчытык туттан бардаххына

Тыынар тыыннааххын тылбыйан барыа,

Айгыр-силик айылҕаҕын аймыыр, алдьатар

Аанай-туонай алдьархайы тардыа.

Тыл – Таҥара! Бу Сири, Халлааны,

Туох баары барытын Тыл айбыта.

Ханнык да омук дьылҕатын быһаарар

Кини тылын баайа, кини тылын күүһэ.

Билэбин ийэ тылым илбиһэ бэл диэтэр

Хагдарыйбыт да маһы хаттаан кө5өрдөрүн.

Тылыгар көрөбүн саха ууһуур-тэнийэр,

Үйэлэргэ баар буолар өлбөт өрөгөйүн.

Төрөөбүт тылым!

Сайаҕас, сырдык санааларбын,

Сайдам-ыллам ырыаларбын,

Ыраах ыҥырар ыраларбын,

Ыраас иэйиим уһуктарын

Эйигинэн этиэм диэммин,

Эйигинэн кэпсиэм диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын!

Төрөөбүт тылым!

Киһини кэлэтиэх, хомотуох,

Киһи кутун-сүрүн тоһутуох

Тосту, бардам тыллары,

Толоос, мөкү санаалары

Эйигинэн этимиим диэммин,

Эйигинэн үөтүмүүм диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын!

Төрөөбүт тылым!

Эйиэхэ баар эбэм ырыата,

Эйиэхэ баар эһэм алгыһа,

Эйиэхэ баар а5ам үөрүүтэ,

Эйиэхэ баар ийэм иэйиитэ!

Ону мин харыстыам диэммин,

Ону мин арчылыам диэммин

Төбөбүн нөрүтэн анда5айабын!

Аныгылыы албастаах сахха

Айхалы тардыһан

Ал5аата5ым буоллун

Саҥа ыччаппын.

Нуучча ньургунун кытта

Туруулаһар до5ор буол,

Саха талыытын кытта

Самдайдаһар атас буол.

Үрдүк үөрэхтээхтэри кытта

Өйөнсөн үөскээ,

Бэрт мэйиилээхтэри кытта

Тэҥнэһэн сэргэстэс.

Бар дьоҥҥор

Баттанар күннэригэр,

Баара5ай ба5ана буол,

Суон норуоккар

Солбонуйар күнүгэр,

Суон дурда буол,

Хара норуоккар

Хаалар күнүгэр

Халыҥ хахха буол!

Саха айыы саҥнаах

Санаатын астыннаран

Саргытын салай!

Содержимое разработки

Алампа.

Төрөөбүт дойду (1912)

Өлбүт киһи буор түгэ5эр сытарын курдук,

Мин төрөөбүт аан ийэ дойдум

Халыҥ хаарынан

Саҥата суох сабыллан сытар…

Сүүрүктээх үрэ5им

Сүүнэ үлүгэр мууһунан

Сөллүбэт гына сүгэһэрдэнэн турар…

Буруолаах бала5аҥҥа

Модун тымныы бохсон,

Боростуой дьон бука бары

Бокуйан сыталлар…

Өй күүһэ мөлтөөн,

Хараҥа бала5аҥҥа

Харахтарын уута

Хара былыт курдук

Хаайа хаампыт.

Ырыа ыллыахха дуу?

Ким ыллыай? Ыллаабыт да иһин,

Ырыа ынчык буолан

Ынырыктанан иһиллэр!

Ол да эрээри мин күүтэбин:

Этэ ыалдьарын ынчыгынан ырыҥалыыр

Ыччат дьонноох ийэ дойдуом!

Тиллиэҥ! Көҥүллэниэҥ! Күүһүрүөҥ!

Н.Д.Неустроев.

Сахаада (1920с сс)

ЭЭ, Сахаада! Эрэйдээх Сахаада!

Уһуктан тураҥҥын, оруҥҥүн булунууй!

А5а дойдуо! Аһыныылаах дойдуо!

Айгыстан тураҥҥын, аналгын көрүнүүй!

П. А.Ойуунускай.

Бырастыы (1932)

Харака муорака дьалкыыра,

Харылыы балкыйар балкыыра,

Ытыллар долгунум бырастыы!

Ыһыллар чөмчүүгүм, бырастыы!

Хомойо-куруйа саныахпын,

Хонуктан хонукка ытыахпын-

Бу күнү ким төрүөн көрбөтөй?!!

Бу сиргэ ким төрүөн өлбөтөй?!!

Мин өлүөм — дьүһүнүм сүтүө5э,

Мин буорум отунан үүнүө5э…

Кэриэһим кэннибэр хааларым:

Кэхтибэт кэрэкэ тылларым…

Күндэ.

Төрөөбүт тыл (1920с сс)

Төрөөбүт

Төрүт тыл

Сөрүүн

Сүөгэй курдук

Сүрэ5и-быары

Сөрүүргэтэр.

Уба5ас отон

Уутун курдук

Улахан куйааска

Ута5ы аһарар…

Моисей Ефимов.

Тыл күүһэ (1990с сс)

Тыл – Таҥара! Бу Сири, Халлааны,

Туох баары барытын Тыл айбыта.

Билэбин ийэ тылым илбиһэ бэл диэтэр

Хагдарыйбыт да маһы хаттаан кө5өрдөрүн.

Тылыгар көрөбүн саха ууһуур-тэнийэр,

Үйэлэргэ баар буолар өлбөт өрөгөйүн.

Степан Дадаскинов.

Төрөөбүт тылбар анда5ар.

Төрөөбүт тылым!

Эйиэхэ баар эбэм ырыата,

Эйиэхэ баар эһэм алгыһа,

Эйиэхэ баар а5ам үөрүүтэ,

Эйиэхэ баар ийэм иэйиитэ!

Ону мин харыстыам диэммин,

Ону мин арчылыам диэммин

Төбөбүн нөрүтэн анда5айабын!

Сэмэн Данилов.

Олоҥхо о5ото (1970с сс)

Мин биир дойдулаа5ым,

Мин үөлээннээ5им!

Эн омуна суох оло5уҥ:

Эн олох иһин одьунаас охсуһууҥ,

Эн уруйдуур улуу оҥоһууҥ,

Эн у5араабат сырдык санааҥ-

Барыта олоҥхо5о маарынныыр,

Ол иһин, ол иһин, ол иһин

Эн

Олоҥхо чобоо о5ото5ун,

Олоҥхо омуна

Айбыт ыччата5ын!

Савва Тарасов.

Ол улуу киһи барахсан (20с үйэ бүт)

«Өрө тарбачыһыҥ,

Үүнүҥ, сайдыҥ!

Саха омуга саргылаах:

Салаллан кэлэр сарсыҥҥылаах!»

Өксөкүлээх Өлөксөй.

Оттоку олук алгыһа (1910)

Аныгылыы албастаах сахха!

Айхалы тардыһан

Ал5аата5ым буоллун

Саҥа ыччаппын.

Нуучча ньургунун кытта

Туруулаһар до5ор буол,

Саха талыытын кытта

Самдайдаһар атас буол.

Бар дьоҥҥор

Баттанар күннэригэр

Баара5ай ба5ана буол,

Хара норуоккар

Хаалар күнүгэр

Халыҥ хахха буол!

Саха айыы саҥнаах

Санаатын астыннаран

Саргытын салай,

Киэргэллээх аатыҥ

Кэнчээри ыччат

Кэпсээнигэр киириэхтин!

Содержимое разработки

Эллэй хоһооннорунан дьүһүйүү

«Улуу Кыайыыга сүгүрүйэн…»

8 б кылаас уолаттара

Ытаама, мин хотун до5орум,

О5олорум барахсаттар ытаһымаҥ:

Миигин сөрөөбөтө модун холорук,

Суолбун бүөлээбэтэ күдэн туман.

Мин бардым: бухатыыр эһэлэрим

Былыргы аартыктарын арыйан,

Күн дьонум дьоллоох көҥүллэрин

Хараҥа күүстэртэн харыһыйа.

Фашист хааннаах баандаларын

Хампарытар

Өрөгөйдөөх айан суолугар

үктэннэрдэ.

Ким эмэ: «А5а5ыт ханнаный?»- диир буоллар,-

Уокка кыттан – уот,

Этиҥҥэ эбиллэн – этиҥ,

Хотойдорго холбоһон хотой

буола барбыта- диэриҥ

Көрө5үөн, эдэрдиин-эмэнниин

Ийэ сир бүтүннүү турбутун,

Халлааны хамсатар этиҥнии

Абарбыт өй-санаа күүрбүтүн.

Өстөө5үҥ өлүгүн

Күдэҥҥэ ыһаргар,

Баай фашист баандатын барыыргар-

Туох да күүс эйигин туппатын,

Туох да күүс иннигин ылбатын!

Ийэ дойдум иһин,

Күүстээх, көҥүл киһи,

Хоту кыраай уола,

Хорсун хотой буолан,

Көтөн-дайан турдум,

Кыһыл буойун буолан,

Кылаан – өргөс туттум

Кыргыһыыга бардым!

Өлөр биитэр тыыннаах буолар

Быһаарылла турда5ына,

Харыстаама туоххун да5аны,

Кыргыс бары кыа5ынан!

Бэргэн ытааччыттан

Бэдэр суулларын курдук,

Снайпер буулдьатыттан

Өстөөх самныа куруук

Ханна фашист баһа

Быга түһэн ылыа –

Снайпер саатын тыаһа

Өрө кутааланыа.

Эй, дьэ кытаатыҥ, кыһыл

буойуттар,

Ыстыыгынан үөлүҥ, саабыланан

кэрдиҥ!

Өстөөх кыыл биллин, ньургун

геройдар,

Кырдьыкпыт иһин кырыкпыт бэрдин!

Өр дьылга арахсан бараммыт,

Күн бүгүн, дьэ биһи көрсөбүт.

Урукку курдукпут, атыммыт:

Хап-хара баттахпыт хаардаммыт, Хатан чуор саҥабыт намтаабыт.

Биһиэхэ үөрүүлээх күн үүннэ,

Өрөгөй –төрөөбүт дойдуга!

Үрдүк дьол биһиэхэ үөрдүстэ, Биһиэхэ үөрүүлээх күн үүннэ!

-80%

Скачать разработку

Сохранить у себя:

Хоьооннорунан дьуьуйуулэр, инсценировкалар сценарийдара (159.39 KB)

Вы смотрели

Источник

Сценарий музыкальной сказки по произведению Н.Носова
«Приключения Незнайки и его друзей» (сахалыы)

– развитие интереса к творчеству Н.Носова, к театральному
искусству, артистических способностей;
– воспитывать умение работать в коллективе, прививать навыки культуры общения,
интерес к чтению книг.

Режиссёр – Татьяна Степанова

Постановщик компьютерного дизайна и музыкального сопровождения –
Николай Слепцов.

Сценарист – Анна Черёмкина

Костюмер – Розалия Стручкова

Грим – Раиса Старкова, Нюргуяна Старкова

Постановщик танцев – Мария Былчахова

Действующие
лица и исполнители:

Мальчишки-коротышки:

Незнайка – Ульяна Старкова

Волшебник – Мария Слепцова

Стекляшкин –Гаврил Старков

Пилюлькин –Геннадий Кузнецов

Пончик – Галина Соркомова

Гусля – Станислав Хабаров

Цветик – Антонина Слепцова

Торопышка – Марина Петрова

Тюбик – Раиса Старкова

Знайка – Любовь Игнатьева

Сиропчик – Октябрина Лытина

Пулька с Булькой – Акулина Троева с игрушечной собачкой

Винтик – Гаврил Степанов

Шпунтик – Василий Леонтьев

Авоська – Нюргуяна Старкова

Ворчун – Ксения Неустроева

Молчун — Антонина Дьяконова

Растеряйка – Эрик Хабаров

Гунька –Валентина Дьяконова

Кубик – Анна Неустроева

Девчушки коротышки:

Снежинка – Александра Старкова

Кнопка – Саргылаана Хабарова

Белочка – Мария Былчахова

Синеглазка – Анастасия Орлова

Медуница –Светлана Захарова

Мушка – Розалия Стручкова

Заинька – Анна Слепцова

Ромашка –
Антонина Шкулёва

Оборудование: компьютер, мультимедиапроектор,
презентация, музыка, оформление сцены – цветочный город.

Ведущий: Үтүө күнүнэн күндү оҕолор, ийээлэр, аҕаалар, эбээлэр, эһээлэр!

Остуоруйа алыптаах киэһэтигэр
үөрэ-көтө муһуннубут. Нуучча суруйааччыта Николай Носов суруйбут “Приключения
Незнайки и его друзей” диэн кинигэҕэ олоҕуран туруоруллубут музыкальнай
инсценировка спектакльбытын саҕалыырбытын көҥүллээҥ. Үөрэ-көтө дуоһуйа
сынньаныҥ!

(1 музыка холбонор)

Баар эбит дьиктилээхэй бэйэлээх куорат. Бу куоракка
олорбуттар эбит кырачаан дьоннор –Коротышкалар. Кинилэр хас биирдиилэрэ огурсуу
саҕа үрдүктээхтэр. Куораттара олус кыраһыабай, сибэкки арааһа үүнэр эбит- ромашкалар
колокольчиктар. ньээм оттор. Бу куоракка бэл уулуссалара сибэкки ааттаахтар.
Куораттара Сибэкки куората диэн эбит. Билсиэхэйиҥ доҕоттоор бу куорат
олохтоохторун кытта.

(2музыканан общий выход үҥкүү «Представление героев”)

(3музыканан
–выход Незнайки- Незнайка үҥкүүтэ)

Билбэтчэй
мүччүргэннээх сырыыларыттан быһа тардан

көрдөрөрбүтүн
көҥүллээҥ. Чуумпурдубут – болҕойдубут

остуоруйа
саҕаланна.

(4 музыка
холбонор)

1хартыына. “ Солнце падает”

Незнайка— Алдьархай! Алдьархай! Алдьархай!
Күммутүттэн

ултуркэй
тустэ. Иэдээн күммүт алдьаммыт. Ол ултуркэйэ мин

төбөбөр
кэлэн түстэ. Көрүҥ бу төбөбөр улахыын улахан шишка

тахсыбыт.
Көрүҥ бу.

Стекляшкин – Эс, доҕоор. Албыннаама, кунтэн ултуркэй

эйиигин
саайбыта буоллар эйиигин ньаппаччы лэппиэскэ курдук

саайыа
этэ. Албыннаама, доо…

Пилюлькин – Оттон күн наһаа улахан дии.

Незнайка – паа, кып кыра дии, көр ол миин
тэриэлкэтин саҕа

эрэ.

Стекляшкин – ити эйиэхэ эрэ кып кыра болан көстөр.
Күн диэн

улахыын
улахан умайа сылдьар шар. Мин турбабынан көрбүтүм

ээ.

Пончик – Ол кунтэн быычыкаайык да үлтүркэй
түспутэ буоллар

биһиги
куораппытын хампы ньаппаччы лэппэтиэ этэ. Оттон ити

күнү арай
сиир буоллар минньигэс эбитэ дуу. Наһаа минньигэс көстүүлээх сиэхпин
баҕарабын.

Незнайка – (кэтэҕин тарбанар) Ээ… Мин ону төрүт да
билбэт

этим. Уой,
оччоҕо улахыын улахан ултуркэй түһэрэ буолуо.

Пончик,
эн буолла5ына ас диигин. Билэҕин, күнтэн алдьаммыт

үлтүркэй
прямо биһиэхэ түһээри көтөн иһэр.

Пончик — ой кутталын, уой ханна барабыт?

(Незнайка
айманар сүүрэкэлиир)

Незнайка – түргэнник куотуохха, саһыахха. Кусок түһэн
эрээр.

Пончик – туох
кусогай?

Тюбик – ханнык
кусок?

Незнайка – Оттон күнтэн алдьаммыт кусок, билигин
түһэрэ

буолуо. Куотуохха,
спасайтесь, кто сможеет…

(Этиҥ
этэр үрүө-тараа сырсаллар)

Стекляшкин – Ханна куоттугут, этиҥ этэр дии…Билбэтчэй

албыннаата
дии (эккирэтэн барар, быыс сабыллар).

(5
музыка холбонор)

Сцена
2 “ Незнайка музыкант”

Незнайка:
Миигин албынчыккын диэтилэр эмиэ. Тугу гыныах баҕайыбыный.
Бээрэ мин тугу эрэ сатыырга үөрэниэхпин
наада эбит. Музыкант буолбут киһи дуу.

ЭЭй,
Гусля? Кэл кэл кэпсэтии баар.

Незнайка:
Привет, Гусля.

Гусля:
Привет, Незнайка!

Незнайка:
Привет, Гусля музыкант. Дьэ бугун эн туох туһалааҕы оҥордуҥ? Тугу айдыҥ?

Гусля: Иһит бу гуслябар сана мелодия айдым.

(оонньуур,
6 музыка гусля мелодията тыаһыыр)

Незнайка:
Дьэ кырдьык олус бэрт музыка эбит. Аҕал эрэ гусляҕын мин оонньоон
иһитиннэриим эрэ.

Гусля:
Пожалуйста, Незнайка!

Незнайка:
Бу гусля олус үчүгэй инструмент. Наһаа үчүгэй тыастаах. Только эн
наһаа кыратык тыаһатаҕын. Олох куһаҕан кулгаахтаах киһи истибэт. Музыкаҕа
саамай наадалааҕа улахан тыас, киһи барыта истэр гына.

Гусля: Чэ, Незнайка гусляны сөбүлүүр буоллаххына үөрэн ээ, оонньоон
көр.

Незнайка: Тоҕо мин үөрэнэ сатыахпыный. Маны таах тыаһатар буоллаҕым дии,
туох үөрэтиитэ нааданый. Адьас наадата суох.

Гусля: Дьэ Незнайка оонньоон иһитиннэр. Главное наһаа учугэй мелодията
таһаар.

Незнайка: Тугун эмиэ мелодиятай, саамай наадаллааҕа улаханнык тыаһатыы.

(Тыаһатар)

Доктор
Пилюлькин: УУ, туох айдаанай манна. Адьас мин дөйдүм.

Незнайка: Ити айдаан буолбатах, тыас буолбатах. Ити мин музыкаҕа
үөрэнэбин.

Доктор
Пилюлькин: Адьас айдааны таһаарыма. Дьэ мин билигин укол туруоруом.

Незнайка:
Чэ.чэ буттум, сразу наар укуоллуом диигин. Чэ оччого тыаһа суох
художник буолуом. Тюбикка бардым. (быыс сабыллар)

(7
музыка Незнайка художник холбонор)

Сцена
3 “Незнайка художник”

(Тюбик
мольберт иннигэр турар, тугу эрэ уруһуйдуур)

Незнайка:
Привет, Тюбик? Дьэ эрэ, тугу гына тураҕын?

Тюбик: Көрөҕүн дуо, Билбэтчэй. Мин живопись диэн уруһуйдуу турабын.
Араас кыраасканы булкуйан араас өҥү таһаарабын. Булкуйбатахха уруһуй тахсыбат.
Көр бу саһархай өҥү халлаан күөҕү кытта булкуйдахха ханнык өҥ таҕыстай?

Незнайка: Тыый от күөх буолан хаалла дии…уой эн аптааххын эбит дии. Уой
мин художник буолар эбиппин. Бу малгын миэхэ уларыс. Эн сынньан, ити Пончик
буһарбыт бэрэскитин сиэ. (Тюбик тахсар).

— Пончик!
Эн билигин тугу гынаҕын?

Пончик: Мин минньигэс пирог рецебин толкуйдуубун. Мин адьас солом суох ээ.

Незнайка:
Тугун эмиэ оннук-маннык рецебэй. Ыл манна олор, билигин мин эн
портреккын уруһуйдуом.

Пончик: Миигин, эн уруһуйдуугуон…аата үчүгэйин миигин ким да, хаһан да
уруһуйдуу илик ээ…

Незнайка:
Чэ, чэ… олор Пончик, адьас хамсаабакка олор. Хамсыан да табыллыа
суоҕа…

Пончик: Уой, хайдах олоруохха сөбүй, төрүт хамсаабакка, тыыммакка да
олоруохпун сөп. Главное эн миигин чётко
уруһуйдаа, ким барыта сразу билэр гына.

Незнайка: Дьээ …вот маннык….маннык, точная копия буолла, өссө мин эйиигин
кыраһыабай гына оҥоруом. Вот…муннуҥ для красоты кыһыл өҥнөөх, кулгааҕыҥ для
красоты от күөх, өссөөө для особенной красоты фиолетоваааай бытык. Все портрет
бэлэм. Хайдах курдук түргэнник уруһуйдаатым, не то что Тюбик. Кини эйиигин
нэдиэлэни быһа уруһуйдуо этэ. Чэ көр.

Пончик:
Ой, Незнайка, бу мин что ли? Мин манныкпын дуо?

Незнайка:
Конечно манныккын, адьас
точная копия.

Пончик:
Оччоҕо тоҕо бытыктаатыҥ? Мин
бытыгым суох дии, көрбөккүн дуо.

Незнайка:
Онно туох баарый, син биир хаһан эрэ бытык үүнүө.

Пончик: Фиолетовай бытык үүммэт, бу адьас куһаҕан уруһуй. Аҕал мин
алдьатыам ити уруһуйу. (былдьаһа былдьаһа суурэкэлээһин, ыһыы-хаһыы)

Доктор
Пилюлькин: Манна эмиэ туох айдаана буоллай, эмиэ Билбэтчэй баппата дуо?

Пончик: Доктор Пилюлькин! Көр
бу миэхэ маарынныыр дуо бу карикатура?

Доктор
Пилюлькин: Конечно, адьас майгыннаабат, ити эн
буолбатаххын. Ити мазня диэн буолар. Даа, Билбэтчэй художник буолбатаххын эбит.
Эйиигин укуоллуухха эрэ сөп.

Незнайка: Суох суох, укуоллаама. Мин лучше хоһоон айааччы поэт буолуом.
Лучше мин Цветик поэкка бардым. (быыс сабыллар)

(8
музыка Незнайка поэт холбонор)

Сцена
4 “Незнайка поэт”

Цветик:
ОО, кого я вижу. Билбэтчэй – Незнайка, киир – киир ыалдьыт буол.

Незнайка:
Привет, Цветик! Миигин хоһоон айарга үөрэтиэҥ
дуо?

Цветик:
А у тебя способности есть?

Незнайка:
Конечно, способность баар бөҕө буоллаҕа дии. Хоһоон айарга элбэх саҥа эрэ
наада ини. Оттон мин саҥам хаһан да бүппэт, утуйдахпына эрэ чуумпурабын ээ.

Цветик:
А ты знаешь, что такое рифма?

Незнайка:
Рифма? Туохпутуй ол. Ыл сахалыы саҥар эрэ.

Цветик: Мин нууччалыы эрэ айабын. Нууччалыы сатаан саҥарбат буоллаххына и
не пробуй даже.

Для хорошей рифмы надо, чтоб слова похожи были,
Что бы это было складно,
Вот, послушай: коржик-моржик,
Печка– свечка, птица – спица.
Тучка-кучка-авторучка.
А еще, чтоб стать поэтом,
Надо много знать при этом,
Чтобы мысли, между прочим,
Вместе с рифмой были в строчках,
Понял?

Вобщем, мин атын сиргэ хоһоон
айа бардым. Понимаешь миэхэ музам киирдэ. Стихи надо сочинять в уединении, билэҕин
дуо ону Незнайка. Мин цветочнай полянкаҕа бардым. Эн манна олорон сочиняйдаа.
Чэ. Удачи. Поэт Незнайка.

Незнайка:
Конечно, өйдөөтум! Мин
эмиэ музам киирдэ… Раз, два, три сочиняйка проснись…

(Незнайка под музыку начал
сочинять стихи. Он ходит по комнате, смотрит, то
на пол, то на потолок)

—
ЭЭЙ, братцы кэлиҥ эрэ манна, мин хас биирдиигитигэр хоһоон айдым.

(коротышкалар кэлэллэр)

Чэ эрэ Знайка туһунан хоһоону истиҥ. Хоһоону айда поэт Незнайка.
Аплодисменты, аплодисметы…

Знайка шел гулять на речку,
Перепрыгнул через овечку.

Знайка:
Эс, Незнайка, ол хаһан мин овечка үрдүнэн
ойуоккалаабыппыный. Нет у меня такой странной привычки!

Незнайка:
Ну, хайыаххыный… Рифма
диэн буолар ити.

Оччоҕуна Торопыжка
туһунан хоһоону истиҥ.

Торопыжка был голодный,
Проглотил утюг холодный.

Торопыжка:
Бу туох буолбут киһиний! Мин
туспунан хайдах итинник этиэххэ сөбүй? Мин хаһан даҕаны тымныы өтүүгү ыйыстыбатаҕым. Ама да ыксаабытым
иһин, …Аата сүрүн, какой кошмар… Таах үөҕэн кээһээри гынаҕын дуо…

Незнайка: Бээ хаһыытаама, ити барыта для рифмы… хайыыр да кыах суох. Вот
өссө Пилюлькин туһунан хоһоон айдым.

Доктор
Пилюлькин: Братцы, адьас сатаммат. Өссө мин туспунан ааҕаары гынаҕын дуо. Бу
Билбэтчэй албынныырын истэн баран олоруохпут дуо. Кинини мантан үүрүөххэ.
Наадата суох кини манна. Бар мантан.

Все:
Это не стихи, а какие-то дразнилки! Бар
мантан. Биһиги эйиигин кытта аны оонньуохпут суоҕа. (Быыс сабыллар)

(9
музыка холбонор)

Сцена
5 “ В путешествие на воздушном шаре”

Незнайка:
Эмиэ тугум да табыллыбата. Ким да миигин өйдөөбөт. Мин айбытым
барыта кимиэхэ да наадата суох. Кинилэр тустарыгар кыһана сатыыгын, ону-маны
толкуйдуугун…ону ким да наадыйбат…наар күлүү гыналлар. Мин адьас кимиэхэ да
наадата суох коротышкабын. ( умса туттан олорор. Знайка кэлэр). Хайа, Знайка
киһини соһуттуҥ дии…

Знайка:
Түүн буолла дии. Тоҕо утуйбаккын?

Незнайка:
Эх, Знайка, миэхэ тугум да табыллыбат! Мин кимиэхэ да наадам суох. Вот бу эйиигин бары хайгыыллар, Пилюлькины
эмиэ хайгыыллар, даже Пончигы, минньигэс пирогун иһин. Оттон миигин ким да
хайҕаабат. Наар мөҕөн эрэ тахсаллар. Мин дьиҥинэн элбэҕи сатыыбын ээ, атыттар
сатаабаттарын оҥоробун… Ону ким да билбэт. Итинник буоллаҕына мин эһигиттэн
вообще баран хаалыам…

Знайка:
Ол ханна бараары гынныҥ?

Незнайка:
Эх, мыльный пузырь курдук ханна эрэ көтүөхпүн баҕарабын.

Знайка: Пузырь, диигин? Даа, ити эн сөпкө толкуйдаатыҥ. Биһиги аан
дойдуну кэрийэ барарбытыгар наада, наада…Точно! воздушный шар наада биһиэхэ!

Воздушнай
шарынан хата көтүөххэ, баһыыба за идею!

Незнайка:
Ура! Хата мин идеям көмөлөстө. Аата үчүгэйин воздушнай шарынан
көтөбүт. Ханна эрэ ыраах. Быраатчааннар, Кэлиҥ! Путешествиеҕэ бардыбыыт.
Воздушнай шарынан ханна эрэ көтөбүт. Кэлииҥ!!!

(Тахсаллар. На экране под музыку
переключаются слайды с летящим шаром.) (10 музыка холбонор Воздушный шар
улетает)

(11
музыка холбонор)

Сцена
6 “ В Зелёном городе”

Кыргыттар үҥкүүлэрэ (13
музыка холбонор), үҥкүү бүтүүтэ үөһээ
көрөллөр, айманаллар

(Кыргыттар
Незнайканы көрөллөр. Незнайка киирэр.)

Незнайка:
Хайа бу мин ханна кэлэн хааллым?

Кнопка:
Эн бу От күөх диэн ааттаах куоракка кэллиҥ.

Белочка:
Эһиги улахыын-улахан воздушнай шарга олорсон кэллигит ээ.

Синеглазка:
Үнкүүлүү сылдьан үөһээ көрбүппүт улахыын-улахан воздушный шар.
Прямо биһиэхэ көтөн кэллэ. Хата биһиги куттанныбыт ээ. Ыксаатыбыт эээ.

Незнайка: Ааа дьэ өйдөннүм. Биһиги воздушнай шарга олорсон көтөн испиппит.
Онтон Знайка ыстаммытаа, шаарбыт чэпчээн хаалбыта. Оттон үөһээ, оттон аллараа
көппутэ. Онтон сиргэ сааллыбытааа… Всё мин в отключке. Хата өйдөннүм дии…

Кнопка:
Оттон эн аатыҥ ким диэний?

Незнайка:
Незнайка! Оттон эһиги кимнээх диэн буолаҕытый дьэ?

(биирдии-биирдии ааттарын этэллэр
Снежинка, Синеглазка, Белочка, Мушка, Кнопка, Заинька)

Незнайка:
ЭЭ, оттон эһиэхэ уолаттар бааллар дуу?

Синеглазка:

Биһиги
куораппытыгар кыргыттар эрэ олороллор. Уолаттар ханна эрэ ыраах олороллор үһү.

Кнопка:
Хата ол ким толкуйдаата воздушнай шарынан көтүөххэ диэн?

Незнайка: Дьэ ити мин толкуйдаатым, мин оруобуна үс күн уонна үс түүн
толкуйдаабытым – воздушнай шарга олорсон ханна эрэ көтүөххэ диэн. Вот бу көтөн
кэллибит.

(
Ромашка сүүрэн кэлэр)

Ромашка: Кыргыттар тургэнник балыыһаҕа сүүрдүбүт, ыарыһах бөҕөтө, прямо
эпидемия. Кытаатыҥ, бара охсуохха.

(Бары
бараллар)

(12
музыка холбонор)

Сцена
7 “ У Медуницы”

Медуница: Даа, биһиги балыыһабытыгар ыарыһах сыппатаҕа отой ыраатта. Ким
да ыалдьыбат этэ. Дьэ хата бүгүн балыыһабар миэстэ суох буолла. Аата үчүгэйин
воздушнай шар прямо мин балыыһам үрдүгэр суулуннаҕа үһү. Олус үчүгэй, ыарыһах
аны элбэх. Чэ эрэ ыарыһах, эйиигин көрүөххэ эрэ.

Ворчун: Мин ыарыһах буолбатахпын! Тугум да ыалдьыбат. Сразу миигин көрүмэ,
вечно миигин эрэ көрөллөр.

Медуница: Чэ эрэ, айаххын киэҥник ат!

Ворчун: А-а-а

Медуница: Сөп айаххын сап! Так, эйиэхэ мүөт иһэрдиэххэ наада уонна бу
синяккар мүөттээх пластырь ууруохха наада. ( Цветиги устатын мээрэйдиир,
Пончигы иһиллиир, Пилюлькиҥҥа чугаһыыр)

Пилюлькин:

Да
сүрдээх эмчит эбиккин, барыта от-мас. Инник эмтээбэттэр. Адьас сыыһа эмтиир
эбиккин. Ханна баарый таблеткаларыҥ, уколуҥ ханнаный, ханна баарый йодуҥ, хайдах
мүөтүнэн эрэ эмтиэххэ сөбүй? Адьас сатаммат.

Медуница: Эн миигин үөрэтимэ , пожалуйста. Хайдах эмтиирбин бэйэм
билэбин. Эн мин балыыһабар киирдиҥ, онон мин бэйэм билэбин хайдах эмтиирбин.

(
Незнайка киирэр, маҥан халааттаах)

Пончик:
ОО. Дьэ өссө биир быраас кэллэ. Доктор Айболит быһыылаах.

Незнайка:
Мин эйиигин иһиллиэм. Тыын. Тыыныма.

Ворчун: Хайдах наар миигин эрэ иһиллиигит. Эмиэ тыын, тыыныма. Киһини
өлөрөлллөрө буолла.

Незнайка: Ворчун, син биир мөҕүттэ сылдьаҕын дуу?

Пилюлькин:
Хайаа, Незнайка, эн эбиккин дуу. Кытаат тугу эрэ толкуйдаа. Биһиги
адьас туохпут да ыалдьыбат. Көмөлөс.

Незнайка: Хайаа, син наада буолар күннээх эбиппин дии. Көмөлөһөн буолумуна
доҕотторбор.

Медуница: Бу эн кимҥиний? Тоҕо маҥан халаат кэттиҥ?

Незнайка: Мин? Мин Профессор Касторкин диэммин!

Медуница: Тыый Профессор? Мин балыыһабар дьиҥнээх профессор.

Незнайка:
Даа мин барыларын көрдүм иһиттим. Бары муус доруобайдар эбит. Бука
барыларын балыыһаттан таһаарыахха наада. Эн мүөтүҥ барыларын эмтээбит. Чэ
короче ыарыһах манна суох эбит.

Синеглазка: Аата үчүгэйин, ыллыахха –үҥкүүлүөххэ.

Медуница: Сөп. Ыарыһах суох буоллаҕына, табаарыс профессор бука бары
уҥкүүгэ.

Бары:
Ура! Ура!

(Финальный
танец)

(13 музыка танец дружбы холбонор)

Ведущий: Дьэ ити курдук Незнайка
мүччүргэннээх сырыыларыттан кылгастык көрдөрдүбүт. Николай Носов “Приключения
Незнайки” кинигэтин салгыытын ааҕыҥ, дуоһуйа күлүҥ!

Спектакли туруордулар:

Режиссёр – Татьяна Степанова

Постановщик компьютерного дизайна и музыкального сопровождения –
Николай Слепцов.

Сценарист – Анна Черёмкина

Костюмер – Розалия Стручкова

Грим – Раиса Старкова, Нюргуяна Старкова

Постановщик танцев – Мария Былчахова

Оруолларга
оонньоон көрдөрдүлэр:

Мальчишки-коротышки:

Незнайка – Ульяна Старкова

Гномик — Мария Слепцова

Стекляшкин –Гаврил Старков

Пилюлькин –Геннадий Кузнецов

Пончик – Галина Соркомова

Гусля – Станислав Хабаров

Цветик – Антонина Слепцова

Торопышка – Марина Петрова

Тюбик – Раиса Старкова

Знайка – Любовь Игнатьева

Сиропчик – Октябрина Лытина

Пулька с Булькой – Акулина Троева с игрушечной собачкой

Винтик – Гаврил Степанов

Шпунтик – Василий Леонтьев

Авоська – Нюргуяна Старкова

Ворчун – Ксения Максимовна

Молчун — Антонина Дьяконова

Растеряйка – Эрик Хабаров

Гунька –Валентина Дьяконова

Кубик – Анна Неустроева

Девчушки коротышки:

Снежинка – Александра Старкова

Кнопка – Саргылаана Хабарова

Белочка – Мария Былчахова

Синеглазка – Анастасия Орлова

Медуница –Светлана Захарова

Мушка – Розалия Стручкова

Заинька – Анна Слепцова

Ромашка –
Антонина Шкулёва

Болҕомтоҕут
иһин махтал, көрсүөххэ диэри күндү доҕоттоор!!!

Источник

Егоров П.С. аатынан Акана орто оскуолата, 11.03.2016

«Дойдум кэскилэ-кэнчээри ыччатым»

I оройуннаа5ы о5о фестивалын сынаарыйа.

I түһүмэх.

«…Мин саха ыччата буоламмын

Сахалыы саныыбын, ыллыыбын…»

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Аламай күн сыламынан,

Үүммүт үтүө күнүнэн,

Ар5аhыттан тэhииннээх

Айыы хаан аймахтара,

Көхсүттэн көнтөстөөх

Күн улууhун о5олоро,

Үтүө-мааны

Урааңхай Сахалар!

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Ара5ас илгэ быйаңнаах,

Арыы аллар алаастардаах,

Үүт үрүлүйэр үрэхтэрдээх,

Күөнэх оонньуур күөллэрдээх

Дьол кустугун түhэрбит

Дьөңкүүдэ Эбэ хотуннаах

Акана сирин үүнэр-сайдар

Кэнчээри ыччатыттан

Итии-истиң э5эрдэ буолуохтун!

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

«…Мин саха ыччата буоламмын

Сахалыы саныыбын, ыллыыбын…» диэн

Кэнсиэрбит маҥнайгы түһүмэҕин

Саҕалаатахпыт буолуохтун!

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Мин сахабын – аймах-билэ дьоммунан!

Мин сахабын – төрөөбүт Ийэ дойдубунан!

Мин сахабын – саха дэнэр омук баарынан!

Кини илбистээх тылынан-өһүнэн!

Мин сахабын –өбүгэм үгэһинэн!

Кини эрэлинэн, итэҕэлинэн!

Мин сахабын – омугум көҥүлүнэн,

Өлөрү кыайбыт өркөн өйүнэн!

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Сахалыы тылынан сааһылаан саҥарар,

Өбүгэ үгэһинэн ыллыктаан толкуйдуур

Саха тыллаах баарын тухары

Саха омук сүппэт соргулаах!

Мин, саха ыччата буоламмын,

Санаабын сахалыы тиэрдэбин

Сахалыы саҥабар махтанан,

Хомоҕой хоһоону аныыбын!

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

1. «Төрөөбүт төрүт тылым барахсан…» литературнай монтаж. Толорор уолаттар бөлөхтөрө.

(1. «Төрөөбүт төрүт тылым барахсан…» литературнай монтаж кыттыылаахтара:

Васильев Максим «Саха саңата» С.Данилов, Сергеев Гоша «Саха тылынан» И.Гоголев, Максимов Алик «Төрөөбүт тыл» Күндэ, Герасимов Мичил «Төрөөбүт тылбар анда5ар» С.Дадаскинов, «Мин- сахабын» М.Ефимов)

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Кылбаара-тэлээрэ кынатың сылайбат,

Сындыыстыы сыыйыллан сырыың да мөлтөөбөт.

Сүрэхпит биһиэнэ сүрдээ5ин ба5арар

Эйэ-дьол туһугар эрдээхтик көтөргөр.

2. «Үрүйэчээн» фольклор бөлө5үн уолаттарын толоруутугар тойук. «Эйэ холууба»

(Захаров Айаал, Кононов Валентин, Торохов Святослав)

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Өбүгэбит дуораһыйар төрүт дорҕоонун

Өрүү умнубакка үйэтитиэ5иң.

Истиң санаанан иэйэн-куойан

Норуоппут ырыатын ыллыа5ың.

3. «Үрүйэчээн» фольклор бөлөҕүн толоруутугар норуот ырыата.

(«Үрүйэчээн» фольклор бөлө5ө (норуот ырыата, норуот инструменнара, оһуокай)

Васильева Кристина, Никифорова Дайаана, Васильева Сахайаана, Давыдова Андреяна, Лукин Афоня, Жирков Егор, Кононов Валентин, Торохов Святослав, Захаров Айаал)

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Мин — ойон тахсар куннээх,

Охтон баранар мастаах,

Уолан бүтэр уулаах

Олоҥхо дойдутун оҕотобун.

Дойдум дьикти-кэрэ айылҕатын,

Хатыламмат ураты көстүүтүн

Хомуһуннаах тыастаах

Хоҥкунас хомуспар холбуубун.

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

4. Көрсүҥ – Норуоттар икки ардыларынаа5ы “Хотугу кустук” фольклор фестивалын иккис истиэпэннээх дипломана, республикатааҕы “Хотугу сулус” телевизионнай күрэх хас да төгүллээх лауреата, республикатааҕы “Дьүрүскэн хомус” күрэх “Кэскиллээх хомусчута”,

Бүлүү бөлөх оройуоннарыгар ыытыллыбыт “Көмүс дьүрүскэн” фольклор фестивалын «Өбүгэ үгэһин утумнааччыта» Афоня Лукин. “Айылҕа уһуктуута”

(Соло. Хомус. Лукин Афоня)

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Халың хаары тобуланнар,

Харалдьыгы таһаараннар,

Үгүс үрүң ньургуһуннар

Үрдүк сиргэ мустубуттар.

Нарын-намчы ньургуһуннар

Олус даҕаны хорсуннар,

Тымныыттан да толлубат

Тулуурдаах сибэккилэр!

Сахам нарын кыргыттарын

Кинилэргэ тэңниибин,

Өрүү күүстээх, сырдык санаа

Кинилэрдиин кэккэлэстин!

5. «Кыымчаан» үңкүү бөлөҕүн толоруутугар «Ньургуһуннар».

(«Кыымчаан» кыргыттара: Васильева Сахайаана, Васильева Кристина, Васильева Виолетта, Давыдова Андреяна, Петрова Мила)

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Дьиэрэһий –дьирилээ, хомуһум,

Дууһаны долгута дьүрүһүй,

Иһийбит иэйиини таарыйан,

Истиңник үөрүүнү эн хоһуй!

6. «Үрүйэчээн» фольклор бөлөҕүн толоруутугар хомуска сахалыы матыыптар.

(«Үрүйэчээн» уолаттара: Васильев Максим, Васильев Айсен, Лукин Афоня, Матвеев Ян)

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Чэйиң эрэ, доҕоттоор!

Чуочаллаахтаан тураммыт,

Куһаҕан мара көстүүнү,

Омсолоох мөкү быһыыны,

Чабырҕахтаан ыллыаҕың,

Чапчыйа түһэн биэриэҕиң!

8. Мария Герасимова «Оскуола олоҕуттан». Толорор «Тэбэнэт» чабырҕахсыттар бөлөхтөрө.

(«Тэбэнэт» чабырҕахсыттар бөлөхтөрө: Лукин Афоня, Жирков Егор, Кононов Валентин, Торохов Святослав, Матвеев Денис, Иванов Алеша, Гриц Дамир)

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Иэҕиллэр имигэс тылым,

Нуоҕайар нус-хас тылым,

Имитэр-хомутар уус тылым,

Иэйэр-куойар ийэ тылым!

Эйигинэн элбэҕи этээри,

Эйэҕэс эҕэрдэбин тиэрдээри,

Ыллыыбын ылбаҕай ырыабын,

Туойабын хомоҕой тойукпун!

7. «Бэрэкэчээн». Норуот ырыата. Толорор Кристина Васильева.

( Соло. Норуот ырыата. Васильева Кристина)

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Таңаралаах бэчээттээх,

Сабаҕалыыр дьаҕыллаах,

Түөрт түөрэм туйахтаах,

Дьөһөгөйбүт оҕото,

Төлкөлөөх түһүлгэни төрүттээ,

Уйгу-быйаң олоҕу түстээ!

9. «Кыымчаан» үңкүү бөлөҕүн толоруутугар Дьөһөгөй үңкүүтэ.

(«Кыымчаан» бөлөх: Васильева Сахайаана, Давыдова Андреяна, Петрова Мила, Максимов Алик, Матвеев Ян, Захаров Айаал, Деркач Вова, Григорьев Андрей)

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Сахам тыла – сайдыым тыла,

Сахам тыла – айыым тыла,

Симэлийимэ, сүтүмэ,

Көйгөтүллүмэ,

Күлүктэтимэ.

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Ийэ тыл илгэтин иңэрбит,

Ийэ тыл сүмэтин сөңөрбүт

Саха тыллаах баарын тухары

Саха омук сүппэт оңоһуулаах.

2 ыытааччы: (Васильева Виолетта)

Сайдам тылы сааһылаан саңарар,

Ытык тылынан ыллыктаан толкуйдуур

Сахалыы саңалаах баарын тухары

Саха куттаах өспөт өрөгөйдөөх.

1 ыытааччы: (Кононов Валентин)

Сахабыт Сирин усталаах-туоратыгар

Сахалыы саңалаах – ийэ тыллаах

Элбии туруохтун,

Сахалыы тыллаах – үс куттаах

Үксүү туруохтун!

II түһүмэх.

«Уруйдан, о5о саас, айхаллан, сандал саас!»

1 ыытааччы: (Васильев Максим)

Күн чаҕылын оонньотор

Күлүмнэс сырдык сардаҥалаах

Күүтүүлээх күндү сааһынан

Нөрүөн – нөргүй буолуохтун!!!

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Сандал саас саппаҕырбат мичээрин

Ыра санаа оҥостон,

Сырдык ыраас саргылаах

Сарсыҥҥыны айыаҕыҥ,

Кэскилбитин түстүөҕүҥ!

Ырыа-тойук доҕуһуоллаах,

Үңкүү-битии доҕордоох,

Көр-күлүү аргыстаах,

Үөрүү – көтүү көтөллөөх

Түһүлгэбитин төрүттүө5үң!

1 ыытааччы: (Васильев Максим)

Үйэттэн – үйэҕэ, көлүөнэттэн – көлүөнэҕэ,

О5о-аймах кэтэһэр кэтэһиитигэр,

Сандаарыйар сандал сааһыгар аналлаах

«Уруйдан, о5о саас, айхаллан, сандал саас!» диэн

Кэнсиэрбит иккис түһүмэ5ин саҕалыыбыт!

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

1.Эһигини кэлбит эбисийээнэ сылынан уонна сандал сааһынан э5эрдэлиир Норуоттар икки ардыларынаа5ы «Бриллиантовые нотки» фестиваль чэрчитинэн ыытыллыбыт «Маңнайгы хардыылар» 4-с республикатаа5ы күрэх үһүс истиэпэннээх лауреата «Кыымчаан» үңкүү ансаамбылын кыра бөлө5ө.

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Үөрэнэр оскуолам үтүө5үн

Өрүүтүн өйдүө5үм.

О5о сааһым биһигин

Мэлдьитин саныа5ым.

Эйигиттэн силис тардан

Элбэ5и ситистим,

Эйигиттэн кынаттанан

Олох киэң аартыгар үктэниэм.

2.Дима Попов репертуарыттан «Оскуолабар». Толорор «Ырыа уолан» ансамбль.

( Жирков Егор, Кононов Валентин, Торохов Святослав, Матвеев Денис, Григорьев Андрей, Гриц Дамир, Матвеев Ян)

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Ырыа – санаам кыната,

Ырыа – олох аргыһа,

Ырыа- дууһа иэйиитэ,

Ырыа – сүрэх төлөнө.

3.«Араас тыал». Толорор Юлиана Бускарова.

1 ыытааччы: (Васильев Максим)

2016 сыл Россия үрдүнэн Киинэ сылынан биллэриллибитэ. Бу сыл устата киинэ устуутугар үгүс күрэхтэр, араас тэрээһиннэр ыытыллыахтара. Биһиги эмиэ оскуолабытыгар араас тэрээһиннэргэ анаан тэттик киинэ устабыт.

4. Сыаңка. «Сатамматах киинэ».

(Оруолларга: Режиссёр-Гоша Сергеев, саллаат-Борис Максимов, ийэ-Дайаана Никифорова, быраас-Револий Николаев, санитардар-Данил Никифоров, Мичил Герасимов, хлопушкалаах кыыс-Васильева Виолетта)

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Кустук өңнөөх кулунчук

Мэник-тэник кулунчук,

Тойтоһуйа сүүрэңңин,

Барыбытын үөрдэ5ин.

5.Калиста Пахомова тыла, Константин Еремеев мелодията «Кулунчук».

Толорор Витя Торохов.

1 ытааччы: (Васильев Максим)

6. Сыана5а көрсүң — Норуоттар икки ардыларынаа5ы “Хотугу кустук” фольклор фестивалын икки төгүллээх лауреата, республикатааҕы “Хотугу сулус” телевизионнай күрэх хас да төгүллээх лауреата, Норуоттар икки ардыларынаа5ы «Бриллиантовые нотки» фестиваль чэрчитинэн ыытыллыбыт «Маңнайгы хардыылар» республикатаа5ы күрэх икки төгүллээх лауреата, регионнаа5ы «Алыптаах үңкүү түһүлгэтэ» үңкүү күрэ5ин Гран-при хаһаайына «Кыымчаан» үңкүү ансаамбылын улахан бөлө5ө. Татарскай үңкүү.

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Таммах, таммах таммалыыр,

Таммах ырыа ыллыыр.

Сылбай ууну хаар иһэр,

Сардаңалаах саас иһэр.

7.Василий Дедюкин тыла, Аркадий Алексеев мелодията. «Таммахтар». Толорор «Үнүгэс» ырыа бөлө5ө.

(Сайаана Семёнова, Женя Николаева, Яковлева Уйгулаана, Солтуева Паша )

1 ытааччы: (Васильев Максим)

8.Хас биирдии киһи оло5ор экзамен арааһын ааһар. Ол курдук, экзамен биһиги олохпутугар улахан суолталаах. Соро5ор экзамен үөрүүлээх, соро5ор хомолтолоох да түгэннэрэ баар буолааччылар. Күндү көрөөччүлэр! «Экзамен» диэн сыаңканы сэргээн көрөргүтүгэр ыңырабыт.

(Оруолларга: Преподаватель-Дуня Жиркова, кэлэ5эй- Данил Никифоров, аңала-Дайаана Никифорова, ньиэрбинэй-Гоша Сергеев)

1 ытааччы: (Васильев Максим)

Сайыңңыны таптаан,

Сайылыгы хай5аан, —

Ара5ас төбөлөөх

Алтан окко ыллааң.

9.«Току-току ньээм». Толорор «Чуораанчыктар» ырыа бөлө5ө.

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Хоту дойду дьүкээбилин санатар

Хотугу норуоппут үңкүүтүн,

Имигэстик хамсанан

Үңкүүлээн биэриэ5иң!

10.«Кыымчаан» үңкүү ансаамбылын улахан бөлө5үн толоруутугар хотугу үңкүү.

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Мин ыллыам, бу сири, халлааны,

Умайар, тырымныыр хотугу сулуһу

Уолуйбат биир эрдээх санааны,

Бу сиргэ баар үөрүүнү-көтүүнү.

11.Дохсун ытыс тыаһынан көрсүң, республикатааҕы “Хотугу сулус” телевизионнай күрэх хас да төгүллээх лауреата, улуустаа5ы «Ыллаа-туой, уол о5о» ырыа курэ5ин Гран-при хаһаайына Егор Жирков. «Хотугу сулус».

1 ытааччы: (Васильев Максим)

Сахам ата барахсан,

Айанната сиэлэрэ,

Дьоруолата ойоро,

Сүргэбитин көтөхтүн!

12.Дима Попов репертуарыттан «Аттар». Көрсүң «Үнүгэс» ырыа бөлө5үн уолаттарын.

( Кононов Вася, Торохов Витя, Ефремов Боря, Лебедев Трофим)

2 ытааччы: (Васильева Кристина)

Сааскы күн сылыйда,

Сандаара чэлгийдэ.

Мэник тыал сипсийдэ

Таһырдьа ыңырда.

Үрүйэ уһунна,

Сибэкки тылынна,

Күөх сааспыт чэлгийдэ,

Күлүмнүү сыдьаайда.

13.Мичийэ Куо репертуарыттан «Сааһы уруйдуубун!». Толороллор Норуоттар икки ардыларынаа5ы «Бриллиантовые нотки» фестиваль чэрчитинэн ыытыллыбыт «Маңнайгы хардыылар» төрдүс республикатаа5ы күрэх үһүс истиэпэннээх лауреаттара Сайаана Семёнова, Женя Николаева.

( Дуэт. Сайаана Семёнова, Женя Николаева)

1 ытааччы: (Васильев Максим)

Таптыыбын кылгас сайыннаах,

Төрөөбүт ийэ сир дойдубун.

Кымыс, үүт-сүөгэй быйаңнаан,

Сахам сирин таптыыбын.

14.Алексей Тимофеев тыла, Марк Жирков музыката. «Төрөөбүт дойду туһунан ырыа». Толорор хор.

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Күн мэлдьи бу курдук көрүөхтүн,

Күөх халлаан күлүмнүү күлүөхтүн,

Чэп-чэгиэн, доруобай буолаарың,

Этэңңэ дьоллоохтук сылдьаарың.

1 ытааччы: (Васильев Максим)

Күндү көрөөччүлэр, истиң истээччилэр! Манан Акана айар куттаах кэнчээри ыччатын «Дойдум кэскилэ-кэнчээри ыччатым» I оройуннаа5ы о5о фестивалын э5эрдэ кэнсиэрэ түмүктэнэр.

2 ыытааччы: (Васильева Кристина)

Ырыалары бэлэмнээтилэр: Виктория Ефремова, Людмила Жиркова, Прокопий Николаев

Үңкүүлэри туруорда: Елена Макарова

Кэнсиэри уотунан-күөһүнэн, музыканан киэргэттэ: Петр Николаев

Сценарийы суруйдулар: Наталья Васильева, Ульяна Сергеева

1 ыытааччы: (Васильева Максим)

Концеры салайан ыыттылар:

Виолетта Васильева

Валентин Кононов

Кристина Васильева

Максим Васильев

Иккиэн: Бол5омто5ут иһин бар5а махтал! Аныгыскы көрсүөххэ диэри!

Источник

совместное авторство с Портнягиной Е.Н

Куобахчаан дьикти түүлэ

(остуоруйа сценарийа)

Автордар: Портнягина Евдокия Николаевна,

Семенова Светлана Иннокентьевна

Уус – Алдан улууһа

Саһылыкаан дс

апрель 2015

ОРУОЛЛАРГА:куобах, зебра , крокодил , кобра , жирафа , эбисийээнэ

ДЕКОРАЦИЯ: кыһыҥҥы ойуур, чөҥөчөк

Вед- Биир үтүө күн куобахчаан бииргэ оонньуур доҕотторун көрдүү маҥан хаар устун ойуоккалаан испит. Ол баран иһэн туох эрэ дьиктини көрөн, соһуйан туора ойдо. Тулатын кэтэнэн көрөн баран, куттала суоҕун билэн, сыыйа чугаһыыр. Көрбүтэ – кинигэ эбит. Куобахчаан ол кинигэ кэрэчээн ойуутун кэрэхсээн көрбүт. Кинигэҕэ дьикти бэйэлээх кыыллар ойууламмыттар. Куобахчаан үөрүүтүттэн ойуоккалаан ылбыт.

(куобах үҥкүүтэ)

Куобах-А-фри-ка

Бу дойдуну көрбүт киһиии…

Автор-кинигэтин көрө олорон кобахчаан устунан утуйан хаалар (куобах утуйар)

(африка музыката тыаһыыр. Кыыллар киирэллэр.

Декорация уларыйар –пальмалар)

Жирафа- хайа, бу туох дьикти кыыла кэлэн олороруй?

(кыыллар бары куобаҕы көрөллөр-истэллэр)

Змея-эчи маҥанын, кулгааҕа аата уһунун

(кулгааҕын тыытар, онуоха куобахчаан соһуйан уһуктан кэлэр. Кыыллары көрөн куттанар, тэйэ сүүрэр)

Зебра —тоҕо куттаннын биһигиттэн?

Обезьяна — куттаныма, куттаныма, биһиги эйиигин тыытыахпыт соуҕа.

Куобахчаан-эһиги кимнээхтэргитий. Бу мин ханна кэллим?

(хоһооннорун ааҕаллар)

Күнү күннүктээн ууга сытабын (о5о)

Адьырҕа кыыл буолабын.

Сэрэнин, мин тиистэрбиттэн,

Ырааҕынан куота сылдьыҥ.

Саамай үрдүк лабааҕа үүнэр (о5о)

Сэбирдэхтэри мин сиибин,

Тоҕо диэтэр көрөҕүт дуо,

Саамай уһун моонньулаахпын.

Мастан маска хатаастабын, (о5о)

Мэник-тэник эбисийээнэбин,

Ол хатаастарбар миэхэ

Кутуругум эмиэ көиөлөһөр.

Эриэн дьураа кыра ат (о5о)

Африка зебратабын

От быыһыгар миигин кытта

Ким сасыһа оонньуон баҕарар.

Эриэн үөн элбэх көрүҥэ (о5о)

Африкаҕа баар, оҕолоор,

онтон биирдэрэ мин буолабын-

кобра диэн ааттаахпын.

жирафа- биһиги итии дойду-Африка кыыллара буолабыт.

Куобахчаан- Африка даа(үөрэр). Мин хонууга оонньуу сылдьан кинигэ булан ылбытым. Ол кинигэ ойуутугар баар кыылчааннар эбиккит дии. Мин кинигэни көрөн баран эһигини кытта оонньуохпун наһаа баҕарбытым.

Крокодил-онтон эн кимҥиний?

Куобахчаан-мин Саха сиригэр олоробун. Куобахчаан диэн буолабын. Кыһынын маҥаммын, сайынын-бороҥмун.

Кобра- ол кыһын диэн тугуй?

Куобахчаан- кыһын диэн дьыл кэмэ. Кыһынын мин дойдум муус маҥан хаарынан бүрүллэр, тымныы буолар. Онно мин доҕотторбунанн хаарынан бырахса оонньооччубун. Ол оонньууну мин эһиэхэ билигин үөрэтиэм.

(Куобах санныгар туора сүгэ сылдьар суумкатыттан хаардары хостуур,хаарынан бырахса оонньууллар)

(хоһоон бары)

Африкаҕа кыһын буолбат

Куобах түүтэ хаар түспэт

Ким да билбэт букатын

Сааскы таммах ырыатын.

ОБЕЗЬЯНА-чэ доҕоттоор, бары үҥкүүлүөххэйин эрэ. Куобахчаан, биһигини кытта үҥкүүлэс.

(үҥкүү бары, кыыллар тахсан бараллар, куобах чөҥөчөгөр утуйа хаалар, декорация – кыһыҥҥы ойуур)

Куобахчаан- утуйа сытан уһуктан кэлэр, тыыллаҥныыр-олус да үчүгэй дьикти түүлү түһээтим. Түһээмин Африкаҕа баран кэллим.

Уу-дьэ хойутаатым, доҕотторум кэтэстэхтэрэ буолуо. Доҕотторбор баран дьикти түүлбүн кэпсии охсуохха.

(кинигэтин кыбыммытынан тахсан барар)

Просмотр содержимого документа

«Сценарий детской сказки на якутском языке»

Источник

Свидетельство о регистрации СМИ ЭЛ №ФС 77-67981 от 06.12.2016

Меню
Закрыть

Сахалыы аралдьытыылар сценарийдара

Запись опубликована:14.04.2021

Автор: Алексеева Лукерья Ивановна – воспитатель МБДОУ “Детский сад №4 “Туллукчаан” с.Бяди”, Республика Саха (Якутия), Усть-Алданский улус, село Бяди

Скачать (DOCX, 131KB)

Социальный проект “Все вместе”

09.01.2020

Социально-педагогическое сопровождение семьи ребенка с ОВЗ

12.05.2021

Кылаас иhинэн ыытыллар тэрээhин “Букубаар,баhыыба!” сценарийа

05.11.2021

Источник

https://www.sakhatyla.com/%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F/%D1%81%D1%86%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9/ бу сайтан сахалыы материаллары булуохха сөп

Кемус куьуну атаарар бырааьынньык сценарийа

(орто белех)

Автордар: №95-дээх «Зоренька» уьуйаан сахалыы беле5ун иитээччилэрэ Тарская Д.И., Морфунова А.М.

Саала иьэ киэргэтиллибит. О5олор намыын музыканан саала5а киирэллэр.

Ыытааччы: Утуе кунунэн, кунду о5олор, тереппуттэр, ыалдьыттар! Бугун биьиги дьыл саамай кэрэ, саамай баай кэмин куьуну уруйдуур бырааьынньыкка муьуннубут!

Кулумнуур кыьыл кемус куьуммут

Кундэлэс кемус куннэрэ кэлэннэр,

Кулумурдээн, киэркэйэн кестере кэрэтиэн!

Ырыа

Ыытааччы: Ходуьабыт хомуллан

Кубарыйа сырдаата.

Сэбирдэ5и хатынтан

Сиргэ тыалбыт тамнаата. Чэйин эрэ, керуе5ун сэбирдэхтэрдээх ункууну.

Сэбирдэхтэрдээх ункуу.О5олор олоппосторго бараннар олороллор.

Ыытааччы: О5олоор, керун эрэ, куобах дьиэтэ турар дии.

Куобах, куобах, кэл та5ыс

Биьигини кытары сырыс.

Куобах дьиэтиттэн тахсар.

Куобах: Дорооболорун, о5олор! Дорооболорун, до5оттор! Бырааьынньыккытыгар ыалдьыттата ынырбыккытыгар махтанабын! Бачча учугэй кулумнэс куьунну куннэ кулуе5ун-оонньуо5ун, хоробуоттаан тэйиэ5ин.

Хоробуот

Куобах: Маладьыас да о5олор эбиккит, бэркэ диэн хоробуоттаатыбыт, аны оонньуо5ун. Оонньуоххутун ба5ара5ыт?

О5олор: Ба5арабыт!

Оонньуу «Моркуобу биэрэн ис»

Ыытааччы: Маладьыастар! Куобахтыын наьаа учугэйдик оонньоотубут дии. Куобахха махтаныа5ын, о5олор.

Куобах: Баьыыба!

Ыытааччы: Куобах, онтон эн хайдах куьуну керсе5ун?

Куобах: Мин еммун-туубун уларытабын, кыьынын борон сылдьарым табыллыбат. Тунал ма5ан хаарга тутатына керуехтэрэ. Ону таьынан кыстыкка бэлэмнэнэн хорооммун оностобун. Онон улэ бараммат. Чэ, о5олор керсуеххэ диэри!

О5олор: Керсуеххэ диэри!

Ыытааччы: Куобах кыстыкка бэлэмнэнэн куьунун борон туутун ма5анна уларытар эбит, хороонун оностор эбит, онтон ежик тугу гынара буолуой? Чэйин эрэ, ежигы ынырыа5ын уонна бэйэтиттэн ыйытыа5ын!

О5олор: Ежик, ежик, биьиэхэ кэл! (2-3 тегул)

Ежик киирэн кэлэр

Ежик: Утуе кунунэн, о5олор! Мин ежик диэн буолабын, елка курдук иннэлээхпин. Эьиги миигин ынырбыккытын истэммин бу эьиэхэ тиийэн кэллим.

Ыытааччы: Утуе кунунэн, ежик! Хайдах, туох олордун? Куьуну хайдах керсе5ун? Билиибитин ханатыахпытын, кэпсээн кулу биьиэхэ.

Ежик: Барыгытын кемус куьун ууммутунэн э5эрдэлиибин! Мин кырыа кыьынна бэлэмнэнэн тэллэй энин хомуйан, иннэбэр иилинэн, хороонум диэки суурэбин. Хаьаас аспын булунабын, хорооммун ититинэбин. Онтон сололоно тустум эрэ онньуурбун ордоробун, ункуулуурбуттэн уерэбин. О5олор, бары кэлин, тегуруччу турун, ункуулээн тэйиэ5ин.

Ежиктыын ункуу

Ежик: Наьаа учугэйдик ункуулээтибит, ежигы дьэ уертугут. Маладьыастар, о5олор.

Ыытааччы: Ежик, бу корзина5ар туох баарый? Кердер, кэпсээ о5олорго.

Ежик: Корзинабар тэллэйдэр бааллар. О5олорго оонньотоору а5албытым.

Ыытааччы: Чэ, оччотугар оонньуо5ун. Тэллэйдэ хомуйуо5ун.

Оонньуу «Тэллэйдэ хомуй»

Ежик: Учугэйдик да5аны оонньоотубут. Тургэн, сымса ба5айы о5олор эбиккит.

Ыытааччы: Ежик, билигин олорон сынньана таарыйа биьиги о5олорбут хоьооннорун иьит.

1 о5о: Кемус куьун, кунду куьун,

Кулэн-уерэн кестен кэллэ.

Отоннуохпут, тэллэйдиэхпит,

Дьоммутугар туьалыахпыт.

2 о5о: Кемус куьун эргиллэн,

Куммут уота мелтеете,

Кетердербут, кустарбыт

Куьугуруу кеттулэр.

3 о5о: Уунэр куммут тахсыыта

Урун кемус аалыста, —

Хаьын туьэн туртайан,

Хампа куе5у таарыйда.

4 о5о: Бала5ан ыйыгар

О скуола аьыллар,

О5уруот хомуллар.

Бала5ан ыйыгар

Сылаас уу тымныйар,

Сетуелуур уурайар.

5 о5о: Бала5ан ыйыгар

Сайынны кетердер

Со5уруу кетеллер.

Бала5ан ыйыгар

Ара5ас енунэн

Айыл5а симэнэр.

6 о5о: Алтынньы ыйга

Кун уота сойор,

Куел мууьа тонор.

Алтынньы ыйга

Куьуну уурэр

Куустээх тыал урэр.

7 о5о: Алтынньы ыйга

Куьуммут курэнэр,

Халлаан тымныйар.

Алтынньы ыйга

Кыстык хаар туьэр,

Кыьыммыт кэлэр.

Ежик: Угус хоьоону билэргитин олуьун диэн биьирээтим. Маладьыастар. Онтон мин тыабар хаьааспын хомуна барарым уолдьаста. Керсуеххэ диэри!

О5олор: Керсуеххэ диэри!

Ежик барар

Ыытааччы: О5олоор, биьиэхэ куобах уонна ежик ыалдьыттаан бардылар, онтон Кемус Куьуммут ханнаный? Ыныра5ын эрэ, Кемус Куьуну куутэбит! (2-3 тегул).

Кемус Куьун киирэр

Куьун: Куьунну кун курэммиттии былыкка саста,

Куьунну серуун тыал аа-дьуотук илгийэн ааста,

Хагдарыйбыт сэбирдэхтэр ункуулээтилэр,

Кемус манньыаты сантаннар сиргэ тустулэр.

Утуе кунунэн, о5олор! Мин куьунну айыл5а маанылаах хаьаайката, эьиги кунду ыалдьыккыт Кемус Куьун буолабын. Мин кыратык кууттэрдим, куьунну айыл5аны симээтим уонна аара кэлэн иьэн отоноотум, о5олор. Отоннорум, тахсын эрэ. Ункуулээн эргийин.

Отоннор ункуулэрэ

Ыытааччы: Маладьыастар, отоннор, олус бэркэ ункуулээтигит.

Куьун: Аны билигин оонньуо5ун.

Оонньуу «Сэбирдэхтэри еннерунэн хомуй»

Куьун: Маладьыастар о5олор! Олус миигин уертугут. Онон кунду о5олорбор кэьиибин мин уунабын.

Корзинатын кердерер

Ыытааччы: Керун эрэ, о5олор, Куьун тугу тутан турарый?

О5олор: Корзина

Ыытааччы: Онтон корзина5а туох баарый?

О5олор: Яблокалар.

Кемус Куьун кэьиитин тунэтэр.

Куьун: О5олор! Олус учугэй куьунну бырааьынньыкка сылдьаммын уердум, дуоьуйдум уонна куруук маннык кехтеех, бэьиэлэй, элбэх билиилээх буола улаатыахтара диэммин эрэнэбин.

Ыытааччы: Кемус Куьун кэлэн кунду ыалдьыт буолбуккар махтанабыт уонна элбэх уйгуну-быйаны, уерууну-кетууну ба5арабыт. Эьиил этэннэ керсуеххэ диэри.

Куьун: Керсуеххэ диэри!

Кемус Куьун тахсан барар

Ыытааччы: Бырааьынньыкпыт тумуктэнэр кэмэ тиийэн кэллэ, ессе тегул эьигини кемус куьун бырааьынньыгынан итиитик-истинник э5эрдэлиибит! Ба5арабыт сир урдугэр баар бары кэрэни, учугэйи, уерууну-кетууну, дьоллоох о5о сааьы!

%d0%ba%d0%b5%d0%bc%d1%83%d1%81-%d0%ba%d1%83%d1%8c%d1%83%d0%bd

САНА ДЬЫЛЛАА5Ы БЫРААЬЫННЬЫК СЦЕНАРИЙА

(Бэлэмниир белех)

Автордар: №95-дээх «Зоренька» уьуйаан сахалыы беле5ун иитээччилэрэ Тарская Д.И., Морфунова А.М.

Саала иьэ бырааьынньыктыы киэргэтиллибит. О5олор муусука5а до5уьуоллатан киирэннэр харыйа тула тураллар.

Ыытааччы: Ургэл сулус илдьиттэнэн,

Ара5ас сулус аргыстанан,

Еруу кудэн минэлэнэн,

Кыыдаан дьыбар кымньыыланан,

Сана дьылбыт кэлэн иьэр,

Сана саргы уунэн иьэр!

1 о5о: Эргичийдэ хоровод,

Чуор ырыа дьиэрэйдэ,

Сана дьылбыт сандаарда,

Харыйабыт киэркэйдэ!

2 о5о: Кылбачыйар, килбэчийэр

Хас биирдии иннэтэ,

Музыкабыт кутуллар,

Харыйабыт киэркэйэр!

3 о5о: Ча5ылый, ча5ылый,

Баай елка умайыый!

О5олор кердерун,

Эн уердэ сырдатыый!

4 о5о: Эргэ дьылы атааран

О5о аймах чугдаарар,

Харыйаны тулалаан

Хорубуоттаан бараллар.

Хорубуот. О5олор олоппосторго баран олороллор

Ыытааччы: О5олоор, киэркэйбит саалабытыгар Сана дьылы керсееру бары муьуннубут. Онтон Тымныы о5онньорбут то5о суо5уй? Эьээбитин ынырыахха, Сана дьылы керсуеххэ!

Бары Тымныы о5онньору ыныраллар.

Ыытааччы: Хайа, о5олоор, Тымныы о5онньорбут ханнаный? То5о истибэтий? То5о кэлбэтий? Туох да моьолго тубэспэтэ ини? Ыраах айантан сылайбата ини?

Музыка тыаьыыр, Туун киирэр

Туун: Мин Туулэй Тууммун,

Харананан харахтанабын.

Тымныы о5онньору им-балайга муннарыам,

Суолун-ииьин бутуйуом!

Ыйдана аны тахсыбатын!

Сулус ча5ылыйбатын!

Харыйа кулумурдээбэтин!

Харана барытын буруйдун!

Туун харыйаны умулларар уонна тахсан барар

Ыытааччы: О5олоор, Туулэй Туун туох диэбитин иьиттигит? Ыйбытын, сулустарбытын аптаан кэбистэ, кинилэр аны ча5ылыйбаттар. Тымныы о5онньор харананан харахтанан биьиэхэ хайдах кэлиэй? Киниэхэ кемелеьуеххэ, харыйабытын уматан керуеххэ. Керун-керун, о5олоор, ол банаардаах гномиктар иьэллэр. Кинилэри ынырыахха, суолу сырдаттарыахха.

Гномиктар ункуулэрэ. Ункуу кэнниттэн харыйа умайар.

Ыытааччы: Махтал эьиэхэ, гномиктар.

Музыка тыаьыыр. Биир етуттэн Хаарчаана, биир етуттэн Ый киирэллэр. Харыйаны эргийэллэр.

Хаарчаана: Хайа, Ый, то5о мунчаардын?

То5о сырдыгынан сандаарбаккын?

Ый: Миигин Туун аптаата,

Уерэ мичилэйэрбин былдьаата.

Хайдах гынан сандаарабын?

Урукку киэппэр туьэбин?

Хаарчаана: О5олоор, кемелеьуе5ун!

Уерэ-кете ыллыа5ын!

Оччо5уна ыйбыт тыгыа,

Моруос суола тыргыллыа,

Сана дьылбыт чугаьыа!

Ырыа «Туундарам халлаанын аннынан»

Ый уерэр, сандаарар

Ый: Мин Туун абыттан босхолоннум,

Эмиэ сандаарар кыахтанным!

Махтал эьиэхэ, о5олор!

Ыытааччы: Ый сырдыгынан сандаардын,

Эрээри билигин тыа5а им-балай.

Тымныы о5онньор хайдах булуо5ай,

Биьиэхэ кэлэр суолун-ииьин?

Ый: Мин кемелеьуем!

Тыаны талбыт сырдатыам,

Тымныы о5онньорго сирдьиттиэм,

Суолун мин кердеруем!

Уот умуллар, биир аанынан Тымныы о5онньор, биир аанынан Туун киирэллэр

Тымныы: Хайа, до5оттор, туох буолла?

Им-балай миигин кууста.

Суолбун булларбата,

Сырабын бараата.

Туун ункуулуу-ункуулуу Тымныы о5онньору илдьэ барар. Уот холбонор

Хаарчаана: Эьээм барахсан

Мэьэй бе5етун керустэ.

Хайдах киниэхэ кемелеьебут?

Тугу гынан быыьыыбыт?

Ый: Тыалы ынырыахха,

Былыттары урдэриэххэ.

Оччо5уна халлаанна

Сулустар ча5ылыьыахтара.

Ыытааччы: Кырдьык да5аны,

О5олоор, тыалы ынырыахха.

Бары бииргэ: Тыал, тыал, кемелес!

Былыттары урэн кулу!

Тыал киирэр, ункуулуур уонна харыйа иннигэр тохтуур

Тыал: Мин кемелеьуем этэ эрээри,

Туулэй Туун кыа5а угус,

Кууспун челугэр туьэрээри

Уеруехпун наада олус.

Ыытааччы: Чэ, о5олоор, кемелеьуе5ун!

Уеруе5ун-кетуе5ун!

Тыалбыт кууьун тенуннэриэ5ин!

Кердеех ункууну ункуулуе5ун!

Хлопушкалар ункуулэрэ.

Тыал: Кууьум-кыа5ым тенуннэ,

Халлаанна былыттары урдэ.

Ый сулустардыын бииргэ

Ункуулээн тэйдэ.

Ый сулустардыын ункуутэ. Ункуу кэннэ сулустар харыйа иннигэр тураллар

Туун киирэр

Туун: Сырам-сылбам баранна,

Харананы сырдык кыайда.

Тула еттум сандаарда,

Тулуйар кыа5ым ааста.

Туун ункуулуур. Сабыытын хаалларар уонна куотар. Сулустар сабыыны ылан бараннар харыйа кэннигэр бараллар. Сабыыны онно хаалларан баран миэстэлэригэр баран олороллор.

Ыытааччы: Туулэй Тууну кыайдыбыт,

Ыйданабыт сандаарда,

Сулустарбыт ча5ылыстылар!

Билигин бары бииргэ кехтеехтук

Тымныы о5онньорбутун ынырыа5ын.

Бары бииргэ: Тымныы о5онньор! (3 тегул)

Музыка тыаьыыр, Тымныы о5онньор киирэр. Харыйаны эргийэр

Тымныы: Утуе кунунэн, о5олоор!

Утуе кунунэн, до5оттор!

Бары бииргэ: Утуе кунунэн!

Тымныы: Барыгытын Сана дьылынан, Сана Дьолунан!

Кулуу-уеруу уксээтин!

Дьол-соргу аргыстастын!

Ыытааччы: Тымныы о5онньор, биьиги эйигин ер да кэтэстибит. Кэлбиккэр олус да5аны уердубут. Сана дьылбытын уеруулээх, кердеех ырыанан керсуе5ун.

Хорубуот

О5олор хоробуот кэннэ тегуруччу тураллар, Тымныы о5онньор ортолоругар турар

Тымныы: Маладьыастар, о5олор!

Харыйа тула мустанныт,

Керу ке5улуттэн тартыгыт!

Уеруу-кетуу уксээбит,

Ырыа-тойук ырааппыт!

Онтон билигин миигин кытта оонньуоххут буолаарай?

О5олор: Оонньуохпут!

Тымныы: Оччотугар, о5олор, бары биир кэккэнэн турун эрэ.

«Кыьынны оонньуу»

Мин оонньуум «Кыьынны» диэн. Билигин мин 8 о5ону талыам. Эьиги музыка5а до5уьуоллатан тегуруччу сиэттиьэн баран хаама5ыт. Онтон кэккэ5э турар о5олор таьына5ыт. Музыка уларыйда5ына, тегуруччу турар о5олор сиэттиспит илиилэргитин уеьэ кете5е5ут. Онтон кэккэ5э турааччылар сиэттиьэн баран тегурук иьинэн-таьынан хаама5ыт. Музыка тохтоото5уна тегуруччу турааччылар илиилэргитин туьэрэ5ит, ким тегурук иьигэр хаалбыт эбии тегуруччу турааччыларга холбоьо5ут. Онтон хаалбыттар сал5ыы оонньууллар.

Тымныы: Бэркэ оонньоон са5алаатыбыт. Ессе биирдэ оонньуо5ун.

Ессе биирдэ оонньууллар

Ыытааччы: Тымныы о5онньор, бэьиэлэй да оонньууну оонньотто дии, о5олор.

О5олор бары олоппосторугар баран олороллор. Хаарчаана Тымныы о5онньору кытта хаалар.

Хаарчаана: Эьээ, олор, сынньан. О5олор хоьооннорун иьит.

Хоьооннор

Тымныы: Олус учугэйдик хоьоон аа5ар о5олор эбиккит, маладьыастар. Эьээ5итин уертугут. Мин олорон сынньанным уонна эьигинниин ессе оонньуохпун ба5ардым. Ким хаары тургэнник, туьэрбэккэ бэйэ-бэйэтигэр биэрэр эбитий?

Хаарынан оонньуу (эстафета)

Тымныы: Маладьыастар!

Ыытааччы: Билигин бырааьынньыкпытын сал5ыа5ын, ункуулээн тэйиэ5ин.

Бары тегуруччу туран кердеех ункууну ункуулууллэр

Ункуу кэннэ о5олор тегуруччу тураллар сиэттиьэн. Тымныы о5онньор ортолоругар

Тымныы: Маладьыастар! Ункууьут да5аны о5олор эбиккит. Эьээ5ит сылайда, баран олорон сынньана туьуе5ун.

Ыытааччы: Суох, Дед Моруос, биьиги эйигин ыыппаппыт.

Эйигин кытта олус кердеех.

Эн биьиги тегурукпутугэр киирдин,

Аны мантан тахсыбаккын.

Тымныы: Ыытын миигин, о5олоор,

Ункуулуурбун олуьун диэн

Себулуурбун кердугут.

Ыытааччы: Оччотугар, о5олоор, эьээбититтэн ункуулууругэр кердеьуе5ун.

Тымныы: Ункуулууру себулуубун,

Ункуулууру ордоробун,

Эьиги миэхэ таьынын,

Эьээ5итигэр кемелеьун.

Тымныы о5онньор ункуулуур, о5олор таьыналлар

Тымныы: Ьуу, сылайдахпыан.

Ыытааччы: Олор, сынньан, Тымныы о5онньор. О5олор ыллыылларын иьит.

Ырыа

О5олор баран олороллор

Хаарчаана хомойбуттуу: Сайын кэрэтин туьунан

Кыыллар миэхэ кэпсээтилэр.

Тыа5а сугун, дьэдьэн ситэрин

Сана биллим, до5оттоор.

Кэрэ кэми сайыны

Кербеппуттэн хомойдум,

Кун итиитин суоьуттан

Уулларбыттан куруспун.

Ыытааччы: Хомойума, Хаарчаана. Биьиги о5олорбут эйиэхэ анаан наьаа интэриэьинэй, дьикти, кыьынны отону айбыттар, «Снеженика» диэн. Керус Снеженикалары!

Снеженикалар ункуулэрэ

Тымныы: Мин аптаахпын дуу, суох дуу?

Суус саастаахпын дуу, суох дуу?

Сиэн кыыспар Хаарчаана5а

Дьикти, кэрэ отону

Оноруом турда5а

Санаар5аама.

Харыйаны тула эргийэр. Харыйа кэнниттэн тахсарыгар снеженика отонноох тахсар. Хаарчаана5а биэрэр.

Хаарчаана снежениканы ылан барыларыгар ере тутан кердерер.

Хаарчаана: Эьээм барахсан баьыыба!

Сайынна сылдьыбыттыы сананным.

Бу отону мин еруу

Бэйэбин кытта илдьэ сылдьыам.

Тымныы о5онньор соьуйбуттуу тулатын керунэр

Ыытааччы: Туох буоллай, Тымныы о5онньор?

Тымныы: Мин о5олорго бэлэхтэрбин а5албытым дии. Ханна ууран кэбиспитим буолла? Олох ейдеебеппун…

Ыытааччы: Хайа, оччо5уна о5олорбут барахсаттар Сана дьыллаа5ы бэлэхтэрэ суох хаалаллар да? Хайдах гынабыт, Тымныы о5онньор?

Тымныы: Мин аптаахпын дуу, суох дуу?

Суус саастаахпын дуу, суох дуу?

А5аллын манна хочуолла,

Туус, саахар уонна уу,

Кыратык хаар, мишура,

Снеженика отону.

Кыра хаалла, до5оттоор.

Барытын булкуйуох,

Аптаах тылла этиэх:

Хаар, хаар, хаар!

Муус, муус, муус!

Сана дьылбыт дьиктитэ,

Снеженика, кемелес!

Бэлэхтэри баар гын!

Хочуолу арыйан бэлэхтэри таьаарар.

Кистэлэнэ: хочуол ортотугар миискэ ууруллар, икки ардыларыгар бэлэхтэр угуллаллар. Дед Моруос ууну, тууьу, саахары уо.д.а миискэ5э кутар. О5олорго бэлэхтэри туттараллар.

Тымныы: Манан бырааьынньыкпыт тумуктэннэ,

Мин барарым уолдьаста.

Барыгытын Сана дьылынан, сана дьолунан!

Эьиилги сылга керсуеххэ диэри!

Тымныы о5онньор барар. Ыытааччы барыларын Сана дьылынан э5эрдэлиир.

%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b0-%d0%b4%d1%8c%d1%8b%d0%bb%d0%bb%d0%b0%d0%b05%d1%8b-%d0%b1%d1%8b%d1%80%d0%b0%d0%b0%d1%8c%d1%8b%d0%bd%d0%bd%d1%8c%d1%8b%d0%ba2015

Источник

Автор: Семенова Людмила Григорьевна
Должность: Педагог дополнительного образования

Учебное заведение: МБДОУ ЦРР детский сад №21 «Кэнчээри»
Населённый пункт: Республика Саха (Якутия), г. Якутск
Наименование материала: сценарий
Тема: Сценарий якутской сказки «Меткий и Чуткий» по мотивом сказки М. Ефимова (для детей подготовительной группы)

Раздел: дошкольное образование

Сценарий якутской сказки «Меткий и Чуткий»

(автор Моисей Ефимов «Сэргэхчэй, Бэргэнчэй»)

для детей подготовительной группы

Действующие лица:

Олонхосут – автор (за кадром)

Сэргэхчэй (Меткий) –

Бэргэнчэй (Чуткий) –

Аан Алахчын Хотун (хозяйка земли) –

Лиса –

Хомусисты:

Дети:

Девочки:

Мальчики:

Танец мальчиков: «Орлы» (Хотойдор)

Танец девочек: «Оһуор» (Узоры)

В конце осуохай.

Оформление сцены:

Аал Луук Мас – дерево соединяет 3 мира (нижний, средний, верхний)

украшен салама. Зимний день. Все белым бело.

На сцене сидит дедушка (сказитель) со своими внуками (3 девочки 3

мальчика)

Олонхосут:

Недаром всюду говорят,

Что край наш северный богат.

В его лесах густых и хмурых.

Лисиц немало чёрно-бурых.

И соболей не перечесть,

Песцы в бескрайней тундре есть.

В глухих распадках гор всегда

Оленьи прячутся стада.

И здесь, где зимний холод лют,

Два друга с малых лет живут.

(мальчики выходят играют)

В долинах рек, на горных кручах —

Они повсюду неразлучны.

И каждый смел и ловок был,

В тайгу с рассветом выходил;

Гремит ли гром, шумит ли вьюга

Не отставали друг от друга.

Здесь от селенья до селенья —

Звон колокольчиков оленьих. (Звон колокончика)

Знал поименно житель каждый

Друзей-охотников отважных.

Их имена на диво редки:

Один в народе звался Метким,

Другого, кто бы ни встречал,

Привычно Чутким величал.

Танец мальчиков (Орлиный танец) (музыка)

Они садились на коней —

Летели ястреба быстрей.

Зверей без промаха разили,

Стрельбой дремучий лес будили.

И эхо гулко и легко

В тайге летело далеко.

А иногда по тундре тихой

Друзья на нартах мчались лихо.

Скрип нарт услышав за пригорком (фон скрип, хруст)

Песцы скрывались в тесных норках.

А на горах, где зол мороз,

Они стреляли часто коз.

Где ни пройдут, где ни проедут –

За ними слава мчится следом.

То солнца свет, то непогода,—

Чередовались краски года.

Но меж друзьями как-то раз

Спор разгорелся в поздний час. (фон)

Меткий:

— Вот не иначе, как мне обязан ты удачей.

Чуткий:

— Нет, без меня ты, друг, не проживёшь и дня.

Глаза в глаза,— глядят в упор.

С минутой каждой жарче спор.

Тогда вдруг Чуткий произнёс:

Чуткий

— Да ты, я вижу, вздор понёс,

Давай-ка с миром и добром

Поедем всяк своим путём.

Ты, Меткий, мне теперь не мил,

Иди один своей тропой,

Хочу, чтобы как зубья вил,

Мы больше не сошлись с тобой.

Тут Меткий закричал кичливо:

Меткий

— Охота для меня не диво.

Ещё посмотрим, кто из нас

Имеет смелый, зоркий глаз.

Иди, куда тебе угодно,

Я без тебя вздохну свободно.

Мне не придётся горевать,

Тебе пора об этом знать.

На это Чуткий так ответил:

Чуткий

— Не из последних я на свете.

Я тоже брат не пропаду,

В любого зверя попаду.

Зимой, и летом, и весной

Ты всюду следовал за мной.

И я теперь, мой друг, готов

Союз порвать без лишних слов!

И вот друзья, что вместе жили,

Расстаться навсегда решили,

Осенней пасмурнее тучи

Разъехались в тайге дремучей.

Охотника не лёгок труд,

Куда их тропы приведут?

Вот Чуткий в нарты впряг оленей, (Звук топот оленей)

Погнал— и скрылся в отдаленьи.

А Меткий на оленя сел

И, словно сокол, полетел…

На утро, на вторые сутки,

В тайгу примчался вихрем Чуткий,

Взошёл на мшистый бугорок

И видит: белка скок да скок.

(Белка прыгает скок, скок)

Он потихоньку к ней подходит,

Ружьё старательно наводит, (выстрел из ружья)

Но — что с охотником вдруг стало? —

Дробинка мимо просвистала.

А белка, шевельнув хвостом,

Мгновенно скрылась за кустом.

(Чуткий задумчиво выходит из сцены)

И Меткий тоже утром рано

Идёт лесистою поляной,

Но для него, друзья, теперь

Недосягаем каждый зверь.

То соболь, прячась за стволами, (хвост соболя)

Пройдёт неслышными шажками,

То сам олень — «чугу-чугу» —

Встревожит сонную тайгу.

В местах, где белый конь бежит,

Где слышен гул стальных копыт, (природа)

Где льётся песней в отдаленье

Звон колокольчиков оленьих,—

Молва повсюду пронеслась,

Что вдруг охота сорвалась

У тех охотников отважных,

Которых знал в народе каждый.

Идут чащобами — угрюмы,

Гнетут их горестные думы.

Идут, чуть ноги волоча, (журчащие воды)

И вдруг столкнулись у ручья. (Природа)

Меткий:

— А, Чуткий, как ты поживаешь?

Как в одиночку промышляешь?

Чуткий:

— Да что ответить?

Зря хожу. Я от души тебе скажу:

В тот день, полны гнету щей злобы,

С тобою мы ошиблись оба.

И я теперь простить готов

Всю горечь тех обидных слов.

Я рад с тобою вновь дружить —

Без дружбы жизни не прожить!…

Взволнован Чуткий

Весел Меткий.

А ветерок качает ветки,

Летит над шумною рекой

И над бескрайнею тайгой.

Друзья стоят — рука в руке,

Их тень трепещет в ручейке.

(танец девочек «Узоры»)

Они друг другу говорят:

«Для дружбы нет нигде преград.

А потому ценить умей

Хороших искренних друзей.

Мы в назиданье молодым

Горой за дружбу постоим.

Пусть каждый помнит: дружба — сила,

Она народ наш окрылила».

(

хороводный танец осуохай)

Конец

Источник

Хоьооннорунан дьуьуйуулэр, инсценировкалар сценарийдара

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Содержимое разработки

Вы смотрели

Просмотр содержимого документа «Сценарий детской сказки на якутском языке»

Вам также может понравиться

Социальный проект “Все вместе”

Социально-педагогическое сопровождение семьи ребенка с ОВЗ

Кылаас иhинэн ыытыллар тэрээhин “Букубаар,баhыыба!” сценарийа

Просмотр содержимого документа

«Сценарий детской сказки на якутском языке»