Сценарий алдын куда

Газета Твой Информ. Новости Тува. Новости в Республике Тыва. Новости в Кызыле.

-

(Уланчызы. Эгези 2021 чылдың апрель 21-де үнген 16 үндүрүлгеде)

Келин шайы ижери

Куда эрткен соонда, өгленишкен оол, кыс тускай өг-бүлениң ээлери, ада-иезиниң, төрелдериниң база бүгү ниитилелдиң мурнунга харыысалгалыг улуг кижилер кылдыр санадыр. Ынчангаш шаанда тыва улус куда болган хүннүң эртенинде ада-иези, улуг өгбелери, чоок улузу аныяктарның өөнге барып, келин шайын ижип, келин алгаар ёзулалын эрттирер чораан. Ооң утказы – аразында улам чоок билчип таныжары. Амгы үеде келин кыстың-даа, күдээ оолдуң-даа кудага чыылган хөй чоннуң шимээн-даажынга келген улузу-биле чугаалажып, таныжып, сактып ап безин четтикпейн баары чажыт эвес. Ынчангаш куда болган хүннүң даартазында келин кыс оолдуң ада-иезиниң бажыңынга от-чаяакчыга ак чемин сөңнеп мөгеери база оолдуң чоок төрелдеринге ак-шайын кудуп, хүндүткелдиң ёзулалдарын кылырын катап база чаңчылчыдар болза эки.

«Мөңгүн куда», «Алдын куда»

Амгы үеде өг-бүле улустуң кады чурттаандан бээр 25,30,40,50,60 чыл болгаш, «Мөңгүн куда», «Алдын куда» дээн чижектиг тускай өг-бүле байырлалдарын эрттирери чаңчылчып бар чыдар. Ук байырлалдарның алыс утказы чараш: олар өг-булениң бедик үнезин, кижилерниң бот-боттарынга ынакшылын, хүндүткелин, камныг-хумагалыг хамаарылгазын, амыдыралында кандыг-даа бергелерге, шаптараазыннарга таваржып чорза, чидирбезин, ажы-төлүн шын кижизидип, улус-чонга ачы-буянныг бооп чурттап чоруурунуң чугулазын демдеглеп көргүзер. Оларны база куда-дой болгаш өске-даа байырлалдар ышкаш, хөй арага-дары, корум-чурум үрээшкини чокка, ажы-төл, ажы-төлдүң ажы-төлү, төрелдер болгаш тус черниң бот-башкарылга органнарының, хөй-ниити организацияларының, ХБАБ болгаш культура ажылдакчыларының киржилгези-биле утка-шынарлыг, чараш кылдыр организастап эрттирери чугула.

Амыдыралдың нарын оруун хөй чылдарда кады чурттап эрткен, ажы-төлүн төлептиг өстүрүп каан, хүндүлүг улуг назылыг ада-иезиниң чараш байырлалын эрттирери ажы-төлүнге, аныяк өскенге үлегер чижек база өөредиг болур ужурлуг.

Тыва улустуң куда эрттирген черге илередир алгыш-йөрээлдери

Алгыш-йөрээл шүлүк тургузуглуг, кижилерге эки күзээшкинннерни илереткен хевир. Тыва чоннуң өгбелери бурунгу үеден бээр-ле оран-таңдызынга, хем сугларынга, бүгү-ле долгандыр турар бойдуска камналгалыг, база ол ышкаш ажы-төлүнге, оларның кижизидилгезинге онза хумагалыын, өгбелерниң сагыш-сеткилинден үнген алгыш-йөрээлдери илередип турар.

Куда эрттирген черге алгыш-йөрээл чоннуң ниити киржилгези-биле өөрүшкү долган сагыш-сеткилдиг, чаагай, өндүр күзелдерни илереткен хөөн-биле, бедик деңнелдиг эртер ужурлуг, ол чоннуң чаагай келир үеге бүзүрээриниң демдээ болур.

Келинге алгаглар

Эжиин ажып, экиилежип кээр чоннуг болзун!

Хаалгазын ажып, каттырып кээр чоннуг болзун!

Азыраан ыды ээрги болзун, азыраан малы менди турзун!

Аалда чоннуң амыр-мендизин айтырып чорзун!

Ыракта чонну ырызынга алгап чорзун!

Ажылыңга кызымак бол, аймак чонга хүндүлүг бол,

Ажы-төлге үлегер бол, аза-букка өжээртен бол!

Ынакшылың чаңгыска бер, ыры-шооруң түмеге бер,

Чамдыктарга – найыралды, чажыттарны – кымга-даа чок.

Түрегделдер, хомудалдар, дүжүңге-даа кирбес болзун!

Багай-согай сактыышкыннар бажыңга-даа кирбес болзун!

Оглуң, урууң өглегиже омааң салба, онза чуртта,

Ооң төлүн база өглээш, оон харын акшыдым де!

Куда йөрээли

Дөңге тигер өглүг болзун, дөъшке чалаар малдыг болзун!

Эдилээни мөңгүн болзун, эзертээни чыраа болзун!

Баштыңгызы маңнык болзун, баштың чылгызы саяк болзун!

Шары кежи көгээржиктиг болзун, шал хадың бышкылыг болзун!

Урук сөөртүр оолдуг болзун, улагга мунар аъттыг болзун.

Хоюп четпес коданныг болзун, челип четпес челелиг болзун!

Хову сыңмас хойлуг болзун, хоор ала чылгылыг болзун!

Угулзалыг идик даараар, уран-шевер кыстыг болзун.

Эдискилеп аңнап адар, эрес аңчы оолдуг болзун!

Хола-биле хомус согар кончуг шевер оолдуг болзун!

Ажы-төлү көвей болзун, азыраан малы арбын болзун!

Виктория Аймаа белеткээн.

Чуруктарны Республиканың улусчу чогаадылга төвүнүң «Семейный праздник без вина»,

«Элээр куда – аас-кежиктиг өг-бүлениң быжыг үндезини» деп чыындыларындан алган.

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                      …

           КЕЛИНГЕ АЛГАГЛАР

            Эжиин ажып,

            Экиилежип кээр чоннуг болзун!

            Хаалгазын ажып,

            Каттырып кээр чоннуг болзун!

            Азыраан ыды ээрги болзун,

            Азыраан малы менди турзун!

            Аалда чоннуң

            Аалда чоннуң 

            Амыр-мендизин айтырып чорзун!

            Ыракта чонну 

            Ырызынга алгап чорзун!

            Ажылынга кызымак бол,

            Аймак чонга хүндулуг бол,

            Ажы-төлге үлегер бол,

            Аза-букка өжээртен бол!

            Ынакшылың чаңгыска бер,

            Ыры-шооруң тумеге бер,

            Чамдыктарга — найыралды,

            Чажыттарны — кымга-даа чок.

            Түрегделдер, хомудалдар

            Дүжүңге-даа кирбес болзун!

            Багай-согай сактыышкыннар

            Бажыңга-даа кирбес болзун!

            Оглуң, урууң өглегиже

            Омааң, салба, онза чуртта,

            Ооң төлүн база өглээш,

            Оон харын, акшыдым де!

            Комнадыңга — компьютерлиг бол,

            Комодуңга — кокшулдуг бол.

                       …




admin


13 Июль, 14

харыылаттынган

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                              …

            Айның чаазында, хүннүң эртезинде — 

            Алтай тандының баарынга

            Амыдырал чуртталга тудуп,

            Арат-чонун чалап чыгган,

            Танышпас дөргүл-төрелди

            Таныштырып, көрүштүрген

            Амдынныг ажы-чемин салып делгээн,

            Арага-хымызын кудуп сунган,

            Найыралын быжыглаан

            Аныяктар кезээде адап кээр

            Аттыг-сураглыг чорзун!

            Сурап кээр сураглыг аттыг чорзун!

            Аныяктарның бөгүнгү

            Аас-кежиктиг кудазынга

            Изиг байырны чедирип,

            Идегелдиг йөрээл салыйн!

            Өгленишкен аняктар

            Өөрүшкүлүг, хөглүг чорзун!

            Үнген-кирген чонунга

            Үргүлчү эки диртсин!

            Делегейни дээскиндир көрүп турар

            Телевизору өңнүг болзун!

            Каптагайны хавыра тырттар

            Камгамчыктыг радиолуг болзун!

            Ханаларын каастаан

            Каас-шокар көжегелиг болзун!

            Шалазын шыпкан шывыы

            Чарас хевис болзун!

            Ырак-чоокка чорук кылыр

            Ылап чүгүрүк машиналыг болзун!

            Ада-иезин соон салгаар

            Ажы-төлү эртемниг болзун!

            Ажыл-ижинге мактадып,

            Арат-чонунга хүндүледип чорзун!

            Эш-өөрүнге үлегерлиг,

            Эргим чурттунга алдарлыг чорзун!

            Аас-кежиинге төлептиг болзун!

            Ажы-төлүнүң ада-иези болзун!

            Аас-кежииңер саглаңназын!

            Амыр-тайбың делгерезин!

                           …




admin


14 Июль, 14

харыылаттынган

 

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                       …

            Адап-сурап тывышкан,

            Аас-кежиин доңнашкан,

            Аныяктар танышкан — 

            Ада-ие дыңнашкан.

            Найыралды быжыглаан,

            Аас-кежик шаңнаан

            Бадылганың бижиин,

            Бадылашкан быжыын,

            Аразында чарылбас,

            Найыралы бузулбас,

            Үнген, кирген чоннуг,

            Үргүлчү-ле чолдуг

            Эки диртип чорзун!

            Эки чаңныг болзун!

            Азыраан малы өссүн!

            Ажы-төлү көвей болзун!

            Аал-чуртту чаагай болзун!

            Маңнадып чоруур 

            Машиналыг болзун!

            Барган черинге

            Мактадып чорзун!

            Четкен черинге 

            Чедиишкинниг болзун!

            Ажылынга арга-дуржулгалыг болзун!

            Амыдыралынга сундулуг болзун!

            Ханазын каастаан

            Каас хевистиг болзун!

            Шалазын шыпкан 

            Чараш кылын чадыглыг болзун!

            Делегейни дээскиндир көөр

            Телевизору өңнүг болзун!

            Каптагайны хавыра тырттар

            Кайгамчыктыг транзисторлуг болзун!

            Деми чаңгыс болзун,

            Деңге хүндүлежип чурттазын!

            Таңды Тывазын сайзыратсын,

            Тайбың мөңге делгерезин!

            Шайлалга маа тергиин болзун!

            Чалыы назын делгерезин!

                       …




admin


14 Июль, 14

харыылаттынган

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                  …

            Башкы оглу 

            Балды ышкаш болзун

            Ортун оглу

            Ожук ышкаш болзун!

            Чоорганы чылыг болзун,

            Чоок өөрү хөй болзун!

            Кара киш аптаразынга

            Чыдар болзун.

            Хем кежерде,

            Бараанныг, доозуннуг болзун!

            Ак шары кежи көгээрлиг болзун,

            Ак хадың бышкылыг болзун!

            Сарыг көгээржикте арагазы

            Савазырап турар болзун!

            Торлаа дег өөрлүг болзун,

            Торга дег каас болзун!

            Чөп шиңгээзин,

            Йөрээл доктаазын.

            Дүъштук черге

            Дүъштеп эртсин, 

            Хонуктуг черге 

            Хонуп эртсин!

            Угулза дег чуртталгалыг, 

            Уруг-дарыы көвей болзун,

            Оът чиири онча-менди болзун!

            Кулунчактар дешкилежип турар болзун,

            Хураган кудуруу мажаңайнып турар болзун!

            Улагга мунар аъттыг болзун,

            Урук сөөртүр оолдуг болзун!

                           …




admin


24 Июль, 14

харыылаттынган

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                      …

            Дөңге тигер өглуг болзун,

            Дөъшке чалаар малдыг болзун!

            Эдилээни мөңгүн болзун,

            Эзертээни чыраа болзун!

            Баштаңгызы маңнык болзун,

            Баштың чылгызы саяк болзун!

            Шары кежи көгээржиктиг болзун,

            Шал хадың бышкылыг болзун!

            Урук сөөртүр оолдуг болзун,

            Улагга мунар аъттыг болзун.

            Хоюп четпес коданныг болзун,

            Челип четпес челелиг болзун!

            Хову сыңмас хойлуг болзун.

            Хоор ала чылгылыг болзун!

            Угулзалыг идик даараар

            Уран-шевер кыстыг болзун.

            Дөңге тигер өглуг болзун,

            Дөъшке чалаар малдыг болзун!

            Эдилээни мөңгүн болзун,

            Эзертээни чыраа болзун!

            Баштаңгызы маңнык болзун,

            Баштың чылгызы саяк болзун!

            Шары кежи көгээржиктиг болзун,

            Шал хадың бышкылыг болзун!

            Урук сөөртүр оолдуг болзун,

            Улагга мунар аъттыг болзун.

            Хоюп четпес коданныг болзун,

            Челип четпес челелиг болзун!

            Хову сыңмас хойлуг болзун.

            Хоор ала чылгылыг болзун!

            Угулзалыг идик даараар

            Уран-шевер кыстыг болзун.

            Эдискилеп аңнап адар,

            Эрес аңчы оолдуг болзун!

            Хола-биле хомус согар

            Кончуг шевер оолдуг болзун!

            Ажы-төлү көвей болзун,

            Азыраан малы арбын болзун.

                      …




admin


24 Июль, 14

харыылаттынган

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                      …

            Хая дег эттиг,

            Хараган дег малдыг бол, уруум

            Торлаа дег өнер бол,

            Торга дег кыстыг бол, уруум.

            Аъттанган аъдың чыраа болзун,

            Азынган эдиң алдын болзун, уруум.

            Эзертээниң чыраа болзун,

            Эдилээниң мөңгүн болзун, уруум.

            Хараганныг хову кежир кылаштава,

            Кокай кончуг эвеспе, уруум.

            Ажынгаштың арт ажыр кылаштава, уруум,

            Адыг кончуг эвеспе, уруум.

            Урууңну ыглатпайн өстүр,

            Улугну хундулеп чору, уруум.

            Ине сыптаар кыстыг бол, уруум.

            Бак сөстү бажын ажыр,

            Эки сөстү эктиң ажыр салып чор, уруум.

            Үнген-киргениңни 

            Хүндүлеп чор.

            Ушкан-турганын тургузуп чор,

            Кирген кижи куруг үндүрбе,

            Чанган кижини үдеп чор уруум.

            Аалыңга кээр 

            аалчылыг бол,

            Аалдап чоруур кыстыг бол, уруум.

            Алаңгы эдээн ажы-төлү чаза базар болзун!

            Соңгу эдээн анай-хураганы чаза базар болзун!

            Челип четпес

            Челелиг болзун.

            Шаап четпес 

            Коданныг болзун.

            Баштаңгызы маңнык-торгу болзун,

            Бастырганы чыраа-саяк болзун!

            Эзертээни челер-маңнаар болзун,

            Эдилээни алдын-мөңгүн болзун!

            Торга ышкаш каас болзун,

            Торлаа ышкаш өнер болзун!

            Намзырай дег бай болзун,

            Найдың дүү дег

            Өнер болзун!

            Улагга мунар

            Аъттыг болзун.

            Урук сөөртүр 

            Оолдуг болзун!

            Орайындан Очур-Маанай бодаразын,

            Бажындан Мага-Кала бодаразын!

            Назыны узун болзун,

            Амыр-чыргалдыг болзун!

            Дөңге тигер

            Өглүг болзун,

            Дөъшке чалаар 

            Малдыг болзун!

            Моң ыяш эзеңгилиг болзун,

            Молдурга кежи

            Төрепчилиг болзун!

            Хадың ыяш 

            Эзеңгилиг болзун,

            Казыра кежи

            Төрепчилиг болзун!

            Чарык пажын

            Чаваналап аар болзун,

            Чадыр өөн 

            Маганалап аар болзун!

                     …




admin


25 Июль, 14

харыылаттынган

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                      …

            Делгем чаагай хонаштыг болзун,

            Дески бүрүн чыргалдыг болзун!

            Алгыг чаагай чайлаглыг болзун,

            Алдын-сарыг күзеглиг болзун!

            Онза-чаагай кыштаглыг болзун,

            Кодан долган малдыг болзун!

            Хоор ала чылгылыг болзун.

            Чер четпес мерген,

            Черде олурбас чечен,

            Аңын часпас мерген,

            Айтып часпас чечен.

            Хээ чулгалыг хеп даараар

            Кедергей уран холдуг,

            Өгүп турар оолдуг,

            Ожуун ээлээр

            Уруглуг болзун!

            Серээ мөгенниг тевелиг,

            Сексигир баштыг оолдарлыг,

            Чүгенин тудуп үнерде,

            Чүгүрүктер маңнашпазын!

            Эзерин алгаш үнерде,

            Эки аъттары белен турзун.

            Боозун чуктеп аңнаарда,

            Бора калчан сыыннарлыг 

            Калибирин чүктеп аңнаарда,

            Кара-хүрең тарбаганнар

            Хойтта кылып олурзун.

            Даш ожуу быжыг болзун,

            Далган-кулуру оваа болзун!

            Дөрүнүң бажы шевер болзун,

            Дөжээниң ишти сазыг болзун!

            Өөнүң кыдыындан аът ыравас,

            Азыы узун чүгүрүктерлиг

            Эки сүттүг инектерлиг,

            Ада-иезинге дузалыг,

            Алыс чонунга ады үнген,

            Эргим чаагай оол болзун!

            Узун чаштыг, улуг чыргалдыг

            Өг-бүле боор болзун.

                      …




admin


26 Июль, 14

харыылаттынган

«Тыва кижиниң үш доюн эрттирериниң чуруму» деп номдан үзүндү:

                      …

            Эрээн-шокар

            Эттиг болзун.

            Хоор шолалыг, 

            Аъттыг болзун.

            Сарыг хадың бышкылыг болзун,

            Шары кежи көгээрлиг болзун!

            Буга кежи көгээрлиг,

            Будук хадың бышкылыг болзун,

            Шыырак мал-маганныг болзун!

            Хову кежер доозуннуг,

            Арт ажар бараанныг болзун!

            Аъттанганы саяк чыраа,

            Азынганы алдын-мөңгүн болзун!

            Эзертээни чыраа, саяк,

            Эдилээни эрээн-шокар болзун!

            Долганып четпес 

            Докулчак ак өглүг болзун.

            Аштаан кажи адап кээрге,

            Ажы-чеми белен болзун!

            Суксаан кижи сурап кээрге,

            Суксун чеми белен турзун!

            Торлаа дег өнер болзун,

            Торга дег шокар болзун!

            Соңгу эдээн 

            Анай, хураган бассын,

            Мурнуу эдээн 

            Уруг-дарыы бассын!

            Торга дег каас, 

            Торлаа дег өнер,

            Шары кежи көгээрлиг,

            Чал хадың бышкылыг,

            Маңнап четпес коданныг,

            Малдап четпес малдыг болзун!

            Эдилээни алдын-мөңгүн

            Эзертээни чыраа, саяк болзун!

            Дөнге тигер өглуг болзун,

            Дөъшке чалаар 

            Малдыг болзун!

            Хар дег ак малдыг,

            Хая дег эттиг болзун!

            Тонанганы торгу болзун,

            Эзертээни чыраа болзун!

            Эзертээни узак болзун,

            Эдилээни мөңгүн болзун!

            Мурнуу эдээн 

            Анай, хураганы чаза бассын,

            Соңгу эдээн

            Ажы-төлү чаза бассын!

            Хыныыр эвес болзун,

            Хымышка паштанмазын!

            Харам эвес болзун,

            Калгакка паштанмазын!

            Төрээн ышкаш

            Дилеп келзин,

            Аштаан кижи 

            Адап келзин.

            Киргенни уткузун,

            Үнгенин үдезин.

            Төрелинге төлептиг болзун,

            Чонунга чоргаар болзун!

            Аксыңарны ажыдыңар,

            Аяңарны доңгайтыңар!

                  …




admin


26 Июль, 14

харыылаттынган

«Өпеяңар чыттап каап чоруур мен»

Аъштың-чемниң дээжизин өргээштиң, 

Алгаг-йөрээл — эки сөстү сөглээштиң,

Баглаан доң дег ынакшылдың дээдизин 

Бады биле Лирага күзедим. 

Хамааты деп бедик атты бодаңар, 

Харыысалга улуг дээрзин утпаңар. 

Хамык ажыл-чымыштардан чалданмайн,

Хавыяага чедер дээштиң туржуңар. 

Чамдык хүндүс булуттай-даа бергилээр, 

Чаап-даа турза, хүннээрек ыяап чедип кээр.

Амыдырал канчап-даа турзажок, 

Аас-кежик далайынга эштиңер. 

Куда-дой-даа бөгүн-даарта эрте бээр, 

Кудагайлар аалдарынче чанып каар. 

Өглеп-баштааш, силерни мен кагбас мен,

Өпеяңар чыттап каап чоруур мен. 

1985 чыл. 

Чооду Кара-Күске 




аалчы талазындан


22 Июль, 15

харыылаттынган

«Алдын кус».

Сорулгазы: бойдустун оскерлиишкиннери-биле уругларны таныштырып,

                             куску уе деп уругларга билиндирери. Кустун айлары, ылгавыр

         демдектери-биле уругларны таныштырып, ногаа аймаа, кат-чимисти

                                          ыры шулуктун дузазы-биле уругларга билиндирип уругларнын билиин

        быжыглаары. Уругларны идепкейлиг чорукче хаара тудары. Байырлалды

                                          хоглуг, оорушкулуг кылдыр уругларга эрттирери.

Киржикчилери: Башкарыкчы

        Уруглар

                             Куску уе                

        Дужут кырган ачай

        Кустун дузалакчылары айлар: Сентябринка, Октябринка, Ноябринка.

Дерилгези: группа иштин байырлал шинчилиг каастап каан турар.

Ажыглаар чуулдер: фонограмма, флешка, телевизор, атрибуттар.

Байырлалдын чорудуу:

(Ада-иелерни группа иштинче киир чалап олуртур. Уруглар ногаа аймаа кылдыр кеттинген келир).

Башкарыкчы: Экии, хундулуг ада-иелер! Кустун кайгамчыктыг чараш байырлалы «Алдын кус»-биле силерге изиг байыр чедирип тур бис. Шупту дужутту ажаап алгаш байырлаар байырлалывыс-тыр уруглар.

Куску уе кайгамчыктыг

Кидин тулук арат чон

Кышка удур мажаанып ап

Дужут ажаап чайзыраарлар.

Сайлаана: Ходят часики природы

        День, неделя, месяц, год

        Четыре времени у года –

                   Настал и осени черед.

Торепчи

Следом за летом

Осень идет

Желтые песни

Ей ветер поет.

Карим.

Алдын сарыг тонун кеткеш

Аалдап келир алдын кузум

Аннар куштар кышка удур

Аъжы чемин белеткеп тур.

Намзырай. 

Хову шолге орайга дээр

Хоор чон шупту эптиг демниг

Чаагай дужут ажаап аар дээш

Шалыпкын-на ажылдап тур.

Аялзы: 

Кат-чимис, тараа ногаа

Хамык байлаан делгеп алган

Белек кылдыр биске соннеп

Берингир кус моорлап келди

Долбан

Дарит осень чудеса,

Да еще какие!

Разнаряжены леса

В шапки золотые.

Шулук А.Плещеев «Осень»

Осень наступила        Вянет и желтеет

Высохли чветы        Травка на лугах

И глядят уныло        Только зеленеет

Голые кусты        Озимь на полях

Туча небо кроет        Воды зашумели

Солнце не блестит        Быстрого ручья

Ветер в поле воет        Птички улетели

Дождик моросит        В теплые края

Ыры «Берингир кус»

Огородта ногаа аймаан

Онча санап четпес-даа сен

Помидорлар холчок бышкан

Борбак-борбак кызыл-кызыл

Чаагай улуг ногаан арбуз

Чараш бомбук сагындырар

Картошканын улуун канчаар

Харын мырай идик майыы

Согунаны кандыг дээрил

Солун ногаа ол-ла болгай

Картангылыг магадылыг

Капусталар база орар.

Башкарыкчы:

Ты радость несешь и печальную скрипку

Чтоб грустно мотив звучал над полями,

Но мы тебя «Осень» встретим с улыбкой,

И просим на празднике быть вместе с нами.

(Музыка биле группаже «Кус» кирип келир).

Кус: Экии, уруглар! Мени Кус дээр. Хову шолдер, арга-арыг кезип чорааш чедип келдим, шупту дужут ажааттынган бе деп хынап чордум. Алдын кус байырлалы-биле шуптунарга байыр чедирип тур мен. Шуптувустан оорушку хог ыравас болзун, уруглар. Байырлалынарже мени чалаанынар дээш улуу-биле четтирдим. 

Уруглар: Ийе.

Башкарыкчы: Ынчаарга, уруглар, Куску уеге   шулуктеп бээр бис бе?

Шулук «Куску уе».

Арга эзим шынаа шолдер                                          Чылыг бургег хуннер шуужар

Алдынналчак энчек шыпкан                                     Чылыг чуртче куштар чанар

Салгын хатка сымыранчып                                       Хемнер кыдыы чаакталып

Сарыг буру шылыражыр.                                          Кезек-кезек хыраа шывар

        Аъш-чемни уужелээн

        Ажыл иш-даа чымыштыг-ла

        Шагнын элбек байлак ойу

        Чаагай чолдуг куску уе.

Чайна

Осень скверы укращает        И в садах и в огороде

Разноцветною листвой.        И в лесу, и у воды

Осень кормит урожаем        Приготовила природа

Птиц зверей и нас с тобой                Всевозможные плоды.

Найдан

Арга арыг, хову шолдер

Алдын сарыг болу берген

Хамык дужут ажааттынган

Кайгамчыктыг кус-даа душкен.

Сайлаана.

Шынаа хемнер чингир сарыг

Чычыы тонун уштуп капкан

Сывырылган кургаг буру

Чыдын дилеп сылдырады.

Менди.

Сап-ла сарыг, кып-ла кызыл

Сарала он кустун ону

Ыяштарнын бурулери

Ындыг чараш корунер даан.

Кус: Дыка-ла шулуктээр уруглар-дыр.Уруглар, мээн бичии дузалакчыларым бар уруглар. Оларны силерге таныштырып каайн бе?

Уруглар: Ийе.

Кус: кустун айларын адап корунерем уруглар кым билирил?

Уруглар: сентябрь, октябрь, ноябрь.

Кус: Эр хейлер! Айлар хуннер аайы-биле, бойдус хевин солуй кедер. Олар хары угда кээп шыдавас, суруштур кээрлер. Кустун бир дугаар айы?

Уруглар: сентябрь.

(Сентябринка кирип кээр).

Сентябринка: Экии, уруглар! Мени Сентябринка дээр кустун бир дугаар айы-дыр мен. Мээн дузам улуг уруглар. Бурулерни янзы-буру кылдыр оннептер мен. Кушкаштарны чылыг чуртче удептер мен. Чаагай дужут улус чонга улеп бээр мен.

Кус: Сентябринкага чаагай дужут дугайында ырлап, шулктеп бээр бис бе, уруглар?

Ванесса.

Чечек чимис чулуу кадып

Челээш шагда унместээн

Чанган куштар куюм ыры

Чалымнарга чангыланган

(Хоровод «Урожайная»).

Мы корзиночки несем, хором песенку поем     И пузатый кабачок, отлежал себе бочок

Урожай собирай, и на зиму запасай.                           Не ленись, не зевай, а в корзинку полезай.

Ой, да собирай, и на зиму запасай.                             Ой, да собирай, и на зиму запасай.

Мы ребята молодцы, собираем огурцы                     Едем, едем мы домой, на машине грузовой

И фасоль, и горох, урожай у нас не плох.         Ворота отворяй, едет с поля урожай

Ой, да и горох, урожай у нас не плох.                       Ой, да отворяй едет с поля урожай.

Аржаан:    Амданныг-ла ногааларны

        Ажаап алыр алдын кузум

                   Картошканын, капустанын

                   Кайгамчыктыг дужудун кор!

(Ногаа кылдыр кеттинген уруглар мурнунче унуп келир).

Долбан        Ванесса

Ее на зиму шинкуют                                                        Свекла для борща годится

Солят, квасят, маринуют                                         Покраснела,как девица

Ведь капуста, как известно                                     Без нее и винегрет

Во всех видах нам полезна.                                            Не получишь на обед.

Таира                                                       Альфия

Хорзун ишти чыдынныг                                                 Блеск на кожице атласной

Ковей-ковей карактыг                                            Стоп! На грядке –светофор!

Кайгамчыктыг чаагай чем                                             Это светит ярко- красный

Картошка мен корунер!                                                 Сочный спелый помидор.

Алиса        Аржаан

У морковки красный носик,                                          Я – свежий и соленый

Сочный, вкусный, сладкий плод.                         Весь пупырчатый, зеленый

А зеленый пышный хвостик                                         Не забудь, меня дружок,

Укращает огород.                                                        Запасай здоровье впрок.

Чингис        Чарынчык

Бодун коорге бичи-даа бол                                          Очень горький – но полезный!

Борбак-кызыл ону чараш                                             Защищает от болезней!

Доорап алгаш чииринге                                               И микробы он не – друг —

Тодунгур-ла редиска мен.                                            Потому что это – лук.

Чайна

Что за овощ интересный?

Говорят, что он полезный,

Между листьями укрылся,

На земле он развалился,

Повернулся на бочок –

Это длинный кабачок.

Хоровод «Огородная хороводная»

(Танцы «Овощи»).

Сентябринка: Ам оюндан ойнаптаалынар, уруглар.

Оюн «Овощи фрукты»

Сентябринка: Мээн-даа чоруур уем келди уруглар. Эки ойнап хоглээр силер. (Унуп чоруй баар)

Кус: Кустун дужут ажаар уези сентябрь ай эрткен-дир уруглар. Сентябрьнын соонда кайы уе келир ийик уруглар?

Уруглар: Октябрь.

(Октябринка кирип келир)

Октябринка: Экии, уруглар. Мени Октябринка дээр. Кустун ийи дугаар айы-дыр мен. Алдын сарыг бурулерни саарылдыр черже дужур уруптер мен. Арга арыгнын дириг амытаннарынын унгурлерин бурулерим-биле чылыглап бээр мен. Койгунчугаштарнын тонун солуй кедирип бээр мен. Черле кылыр ажылым хой тонмес.

Башкарыкчы: Октябринка айга кылыр иштен бичи дыштанып алыр кылдыр танцылап берээлинерем уруглар.

(Танцы «Листопад»).

Октябринка: Танцылаарынар-даа чараш-дыр уруглар. Даштаны бердим ам мен силернин угаанынарны хынап корейн. Тывызыктардан тып корунерем уруглар.

Буурекке домей, буду-будуу карактарлыг (картошка)

Узун чажым даштын, улуг бодум черде (морковь)

Эжии сонгазы-даа чок бажын долдур кижи (огурец)

Картангызын картаарга карак чажы токтур (согуна)

Картангызы тоглангызы кады чарт будуштуг (капуста)

Кус: Кустун ийи дугаар айы октябрь айнын уези база тонуп тур уруглар. АМ кайы ай келир ийик?

Уруглар: Ноябрь.

(Ноябринка кирип келир).

Ноябринка: Экии, уруглар! Мени Ноябринка дээр. Мен оске угбаларымга бодаарга соок мен, уруглар. Мен орай кузун унер мен. Хамык куштар чылыг чуртче ужуп чорткан, курт кымыскаяк удуп чыдыпкан кустун солгу айы-дыр мен, уруглар. Мен аргага силерже чоруп оргаш мындыг чараш аржыыл тып алдым. Бо аржыыл-биле оюндан ойнаптаалынарам уруглар.

(Хоглуг аялга ырлап турар уруглар танцылаар музыка тонерге уруглар олурупкаш карактарын шийип аар. Ноябринка бир уругну аржыылчыгажы-биле дуглаптар. Уруглар тывар).

Ноябринка: 1,2,3 Аржыыл адаанда кым чашты берген-дир тып корунерем уруглар. (уругну тып аар болза танцыладыр).

(Соолунде Ноябринка аржыылы-биле яблоктуг корзинканы дуглаптар).

Башкарыкчы: Шупту уруглар мында-дыр. Аржыыл адаанда кым чашты бергени ол уруглар.

Ноябринка: Аржыылчыгашты ажыдыпкаш кым чашты бергенин ам билип аар бис. (аржыылды ажыдыптар) Корзинка чыдыр уруглар! Корзинкада чуу-дур?

Уруглар: Яблоктар.

Башкарыкчы: Четтирдивис силерге Кус. База силернин дузалакчыларынарга четтирдивис. Бистин мындыг чараш байырлалывыска аалдап келгенинер дээш. Яблоктар дээш база четтирдивис.

Кус: Силер-биле кады хоглээри биске солун болду уруглар. Ноябрь кустун соолгу айы болгай, ынчангаш бистин чоруур уевис келди. Бистин ам-даа кылыр ажылдарывыс хой эки дыннангыр болуп садиктээр силер. Байырлыг!

Уруглар: Байырлыг!

Башкарыкчы: Байырлыг, Кус!

Берингир кус
Сорулгазы:

  1. уругларга «берингир кус» дугайында билиндирер. Кузун ажаап алыр ногаа, кат-чимис аймаанын дугайында ооредир, билиин быжыглаар.

  2. уругларнын дыл-домаан, угаан-медерелин сайзырадыр

  3. бойдуска ынак, камныг-хумагалыг болурунга кижизидер

дерилгези: Бурулер, чечектер
Хоглээшкиннин чорудуу:
Башкарыкчы: Хундулуг ада-иелер, уруглар!
Кустун айы унуп келди, хурен сарыг буру душту,
Хемнер, холдер чаакталды, хоглуг куштар ыры читти.
Богун бистер чыглып алгаш, алдын кусту алгап йорээп,
Аян ырны ырлашпышаан, ырлап-самнап хоглээлинер!
— Ынчангаш «Берингир кус» деп темалыг Алдын кус байырлалын бирги бичии болуктун уругларынын болгаш ада-иелеринин аразынга ажыттынган деп чарладывыс.
— Ыры «Берингир кус» ырыны башкылары ырлаар, уруглары ногаа аймаа кылдыр кеттинип алган болур, ырынын утказынын аайы-биле танцылаар.
Огородта ногаа аймаан
Онча санап четпес-даа сен
Помидорлар холчок бышкан
Борбак-борбак кызыл-кызыл
Чаагай улуг ногаан арбуз
Чараш бомбук сагындыра
Картошканын улуун канчаар
Харын мырай идик майыы.
Согунаны кандыг дээрил
Солун ногаа ол-ла болгай
Картангылыг, тоглангылыг
Капусталар база орар.
Башкарыкчы:
Сап-ла сарыг, кып-ла кызыл
Сарала он, кусту нону
Ыяштарнын бурулери
Ындыг чараш корунер даан!
Ада-иелер кус дугайында шулуктерден уругларывыска чугаалап бээринерни диледивис (Шулуктээрлер).
Ыры «Куштар бистер чанарда» (башкы ырлаарга, уруглар ырынын утказы биле шимчээшкиннерни кылыр)
Куштар бистер чанарда,
Куспактанчып чанар бис.
Мында чай, дугде кыш,
Бистер донуп чор бис.
Бора-Хокпеш бээр кел
Бистин биле байырлаш,
Байырлыг, байырлыг
База картап байырлыг!
Ада-иелер биле оюн «Айтырыг-харыы» — (айтырыгларга харыылаар)
Ыры «Опей опей»
Оожум оожум, уругларым
Ойнаарагым удуй берген.
Опей-опей, опей-опей
Янзы буру оннерлиг буружугештер» — танцы
Уруглар биле оюн « Бурулерни чыыры»
Башкарыкчы: «Берингир кус» деп темалыгаъш-чем делгелгезин ажыттынган деп чарладывыс
(ада-иелер боттарынын чемнерин тывызыксыг солун кылдыр таныштырар)
Ыры «Хороводная» — ада-иелер ырлаар.
Башкарыкчы: Бистин «Берингир кус» деп темалыг байырлалывыс моон биле дооступ тур, идепкейлиг киришкеннинер дээш четтирдивис!

Овур кожуунун Хандагайты суурунун «Чечек» аттыг уруглар сады

Хоглээшкин
«Берингир кус»

Эртирген башкылар:
Иргит Е.К.
Монгуш Ш.К.

Хандагайты суур- 2016 чыл

МБОУ «Ак-Дашская СОШ»

Сценарий разработка к национальному празднику Шагаа

«Ак чолдуг Шагаам»

Разработку составила:

Ондар Оляна Миш-ооловна,

учитель народоведения.

2015 чыл.

Сценарий «Ак чолдуг шагаам»

Сорулгазы:

1. Ада-огбелернин бурун шагдан байырлап келгени улусчу байырлалынын ёзулалдарын уругларга билиндирип, ооредир. Улустун аас чогаалын, фольклорун ансамбильдеринин ундезиннерин сайзырадыр.Хундулээчел, биче сеткилдиг, сонуургак болурунга кижизидер.

Дерилгези: ог-македи, улегер домактар бижээн плакаттар азар. Чалама, артыш, тос-карак, аяктар

Арга-методу: моорей-корулде, оюннар.

Чыыштын чорудуу:

Башкарыкчы:

Харлыг кыштын адак айы тонгелекте,

Хамык чоннун чыглып келгеш, байырлаары

Шагаа келди, курай-курай!

Башкарыкчы:

Шагаа — улус чонун тоогуден байырлалы.

Шагаа — эргилип кээр чаа — чылдын байырлалы.

Шагаа — чемзиг чемнин дээжизинин байлакшылы

Шагаа — чечен состун, уян ырнын байырлалы.

Башкарыкчы:

Шаг чаагай болзун, шагаа элбекшилдиг болзун,

Курай- курай!

Танцы «Шайывыс»

Кырган-ава. (йорээл чугаалаар, тос-карак-биле судун чашпышаан)

Оршээ хайыракан!

Эрги чылды удеп,

Чаа чылды уткуп тур бис.

Чыл бажы келди,

Чылан бажы союлду,

Ажыл-ишчи, шудургу,

Оожум топтуг хой чылы

моорлап келди, курай-курай!

Дайын – чаа турбазын,

Бойдустун айыыл-халавы чок болзун, оршээ!

Арат –чонум амыр-тайбын, аас- кежиктиг болзун, оршээ!

Аарыг- хамчык турбазын,

Аш – чут турбазын, Оршээ!

Ак-кок дээр кезээде аяс турзун,

Алдын хунум улам чырык- чылыг болзун, оршээ!

Амыдырал улам хогжуп, чечектелзин, оршээ!

Оран- чуртум сайзыразын,

Оглу- кызы ковей болзун, оршээ!

Чыл чаагай, чон кежиктиг болзун, оршээ!

Аастыг чувеге амзатпадым

Эринниг чувеге дээртпедим,

Ак судум чажып чалбарып тур мен, оршээ!

Арат чонум амыр-тайбын чурттазын, оршээ!

Шупту: Курай-курай!

Ак-Сал ирей: санын салып, чеминин устун отче каар.

/Оон шупту чалама баглаар/

Башкарыкчы:

Амыр-ла, амыр?

шупту:

Амыр,амыр.

Башкарыкчы:

-Думаа-ханаа. ыт-куштан сол-ла бе, ынар?

-Сол-сол!

Башкарыкчы:

Соок кыштан, изиг чайдан мал- маган хур-ле бе, ынар?

Шупту:

Хур-хур ийин ынар.

Башкарыкчы:

Шагаа – шагнын эргилдези,

Чырык чаагай чолду оштаан,

Шагаа-биле! Чаа чыл-биле!

Курай-курай!

Шупту :

Курай-курай!

Башкарыкчы:

Монгулектин менгизи дег

Монгун баштыг кырган-ачай,

Алгаг-йорээл алгап бээрин

Ажы-толун дилеп тур бис.

Ак-Сал ирей:

Амыр-ла, амыр!

Ажы-толум, бугу чонум!

Шагнын чаагай эргилдези,

Шагаа-биле, курай-курай!

Аалдап келген чаа чыл

Кок хой чылын

Мынчаар номнаан:

Хой чылы тодуг-догаа эки чыл-дыр

Арбай-тараа, унуш-дужут

Аажок элбек болур чыл-дыр.

Ажыл-ишчи, эрес-кежээ болур болза

Амыдырал байлак болгаш тодуг болур.

Ак сут чажып, оран-чуртка тейлээр болза,

Буян чолду бурган башкы соннээр чыл-дыр.

Эки чуве бээр турзун!

Бак чуве ынай турзун!

Арат чоннун келир ойу

Аяс дээр дег чырык болзун! Оршээ! Оршээ!

Улуг-биче, кырган-чалыы

Ужур ындыг – чолукшуулу!

Башкарыкчы:

Акшый берген огбе кижээ

Ак-кок кадак тудуп сунуп,

Аас-кежик алгап-йорээп

«Амыр-ла!» деп чолукшуулу!

— «Амыргын-на амыр!» Шагаа-биле!

«Чолукшулга ёзулалы» /Кырган-ава, кырган ача-биле чолукшулга, чолукшулга кылгаш-ла огде олуттарынче олурар/

Ыры «Алдын Шагаа»

Ашак:

— Оой, кадай! Дыннап олур сен бе? Ыдык ак хойувус-даа шуут кыраан-дыр. Хоокуй каш малывысты оор-онер кылдыр остурген буянныг хой болгай. Ам канчаар кончуг чувел? Аныяк чуве ыдыктап албас болза, хоржок болган-дыр, чуу-даа чуве ужурлуг болгай, чуу-хооден аайлап корем.

/Уне бээр, соон дарый ийи оглу дузалажып унер/

Кадай:

— Ынчаар ыйнаан, ыдыктаар хире чувелер ийи уш-даа бар болгай аан- дээш,

— Ак аржаандан кыла кааптайн — деп чугааланмышаан, артышты аржаанга холуп ап белеткеп олурар.

/Ашак ол уеде аныяк хунажыкты киирип эккелгеш, артыштыг аржаан-биле аксы-думчуундан эгелээш чуп дагааш, ожукту хун аайы-биле уш катап долгандыргаш, мурнуу-барыын талазындан отка могейтир./

Башкарыкчы:

Эргилделиг он ийи чылдын

Ээлчеглиг аът чылы

Хамык чоруун чогуткаш

Чоруп туру курай-курай!

Танцы «Аъдым»

— Чаа чылдын ээзи болур

Каас-коя хой чылга

Чайыр алдын оваадайны

Чалап, сунуп кедирээли!

/Танцылаан уруглар хойга оваадайны кедирер./

Кадай:

Ада хунге, ие черге

Ак-кок дээрге, аржаан сугга

Айдыс кылып, чажыг чажып

Авыралдап чудуп тур мен

Оршээ-Оршээ!

Чаа унген хой чылывыста

Чаагай чолдан хайырла

Чалыы салгал омак-хоглуг

Чаагай оруун эдерер болзун!

Угааныг, арын-нуурлуг чорунар!

Узун назын назыланар!

Оршээ-оршээ!

/Уруглары кожамыктаар/:

Хой-ла малым арбын оссун – оой дынгылдай

Хоюг дугун соннеп чорзун- оо-дынгыл-дынгылдай.

Инек малым арбын оссун-оой дынгылдай

Итпек –хойтпаан биске берзин- оой дынгыл-дынгылдай.

Аккыр дуктуг ангор ошкум оой-дынгылдай

Арбын дугун биске берзин –оой-дынгыл-дынгылдай.

Чылгы малы хонаш долзун –оой дынгылдай.

Хымыс-суду элбек болзун –кру-кру –дынгылдай.

Ашак:

Ада-огбе бурун шагдан

Ажы-толге арттырып каан

Аас чогаал эртинези

Амдыгаа дээр уттундурбаан.

Шупту:

Шынап-ла!Ындыг-ындыг!

Башкарыкчы:

Тывызыктап, тоолдажып,

Дызырадыр танцы теп

Чанчыл болган шагавысты

салгакчылар улап чор бис.

Уруглар:

Дортен ала тонген болза

Доргун сынмас туру деп бе?

Торелдери тонген болза

Дор-ле сынмас олур деп бе?

Оолдар:

Алдан ала тонген болза

Алаак сынмас туру деп бе?

Алышкылар тонген болза

Аал сынмас туру деп бе?

Кадай:

-кожамыкка кончуг-дурлар

Кожа тыртып кааптар-дырлар

Тывызыкка кандыг силер?

Тывынар че сала кааптайн.

Бир уруг:

тывызыкка оолдар-даа кончуг-ла –дыр.

Тыва тыртып алырлар-дыр.

Дурген чугаага кандыг силер

Кагжып-шенеп коор бис бе?

( Азиат, Аржаан чугаалаар)

Ашак:

Дурген-чугаа ындыг-дыр че?

Улегер соске кандыг силер

Улежиксеп олур-ла мен.

Оол:

— Огбе чагыы-ондур бедик…

— торел билбес тоорээр,

Тоогу билбес турээр.

— Ада корбээнин оглу коор,

Ие корбээнин кызы коор.

Бир оол:

— Че, уруглар, чеченнежип корээли бе?

/Ийи (оол, уруг) кижи чеченнежир/

Башкарыкчы:

Бодалганы кым мурнай тып каар эвес, тывынарам , уруглар:

-20 ошкунун кулактары, карактары, мыйыстары шупту каажыл?

Уруглар: — 40 мыйыс, 40 карак, 40 кулак, шупту кады -120-дир.

— Шын-дыр!

Бир оол:

Ам ойнап корээлинерем!, Матпаадырны ойнайт кааптаалынарам!

Башкарыкчы : 2 кижи ойнаар.

(Улуг эргекти коргушкеш)

-Бо кымыл?

-матпаадыр баран харап турары ол-дур?

-айтыр салааны, бо кымыл?

-бажы курлуг паштанып турары ол-дур.

-ортаа сала, бо кымыл?

-Ортаа-Мерген, хойну озээш, союп-бузуп турары ол-дур

-бо кымыл?

-Уваа-шээжек уруктап, чээргеннеп экээри ол-дур.

-бо кымыл?

-биче моомей, буурек-баарак манап олурары ол-дур.

— Чадыр оглей туткан салааларже айыткаш»Кирип болур бе? Дээр,

-«Хоржок!»-деп харыылаар

-хоржок болза, хоржок ыйнаан, адыр шуве-дээш, чудуруундан сегирип алгаш_ чуп-чудурук, бип-билек, кып-кыры, оп-ожун, чап-чарын, оп-оорга, эп-эгин, тас колдук, кичик-кичик-дээш, кичигелеп эгелээр. / Шупту ырлаар «Арбай-Хоор»/.

Башкарыкчы:

Тываларнын тыны тудуш

Сузуглели чогум чудел?

Тыва кижи чоргааралы

Сулде-куду, ыдыы чудел?

Шупту:

Сагыызын дег хумагалыг

Чанчылдарда, ужурларда

Буян оргээн шажынында

Бурун шагнын Шагаазында.

/Шупту могеер/

Ыры «Алдын Шагаа»

Алдын кус байырлалы.

Сорулгазы: алдын кус-биле арга-арыг, огород, хову-шолче агаарлавышаан, уругларны моорейлерге киириштирер.

Дерии: саазыннарда с=стер, ногаа аймаанын чуруктары, ==реникчилернин чураан чуруктары, чагаа хаптары,

Чорудуу.

Башкарыкчы – Экии, эргим уруглар!

Богун силер «Алдын кустун» байырлалында келген-дир силер.

Кус – янзы-буру каас-чараш оннернин уези.

Кус – тодуг-догаа дужуттун уези.

Кус — бугу-ле амылыг дириг амытаннарнын кышка белеткенип, ажыл-ишче шымныгар уези. Ынчангаш магаданчыг алдын кус биле кады огородче, хову-шолче, арга-арыгже аян-чорук кылып, моорейлерге киржир бис.

Чалдар санай чыскаалыпкан

Чаагай ногаа унуп турар.

Чуу деп черде келген – дир бис. ( Огород )

І.Огородче аян-чорук

— Огородта келдивис

1-ги моорей – Викторина

1 класстарга — Эмчилер чодулге чуу деп ногаа аймаан эмненир кылдыр сумелеп турарыл? (чеснок)

2 класстарга — Ол ногаа чокта винегрет деп салат унмес?

3 класстарга — Чуу деп ногаа аймаа тоолдун кол маадыры Чипполино болуп турарыл?

4 класстарга — Золушканын бал чоруур аъттыг тергезин чуу деп ногаа аймаандан илбилепкенил?

2-ги моорей Кым эн чаагай чем кылыптарыл?

1класс Чуруктар

2класс винегрет (картошка, свекла, согуна)

3класс щи (капуста, картошка, эът, майонез)

4класс Борщ (свекла,согуна, картошка, морковь, перец)

Хову – шолче аян — чорук

2. Алдын-сарыг тараа чалгаан

Ангыр куштар ырын ырлаан

Хопээн, сиген ында- мында

Кайда-дыр бис ,тывынарам?

1.Ун чок сценка ( 2класстар тараа челбип олурар кижини коргузер)

(3 класстар тараа соктап турар кижини коргузер)

( 4 класстар тараа дээрбелеп турар кижини коргузер)

2.Ажыл-ишке эрес- кежээ

Ажылчынны мактап ырлаал (класс бурузу ырызын бараалгадыр)

ІІІ. Арга-арыгже аян чорук

Арыг агаар киир тынып,

Айлан куштун ырын дыннап,

Хадын суулап, моогулеп,

Каттап-даа чиир,

Кайда келген улус боор бис?

1.Оюн «Моогулээлем» ( Бистер корзинкаларга моогулер эвес, а состер чыыр бис)

2.Аянныг номчулга моорейи ( класс бурузу шулулуктээр)

Туннел. Байырлалдын туннелинде шупту киржикчилер«Кым эн кичээнгейлигил?» деп оюн ойнаар.

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Сценарий анимации человек паук
  • Сценарий акции я люблю тебя жизнь
  • Сценарий анимации пираты
  • Сценарий акции чистый двор
  • Сценарий аниматоров на дни рождения детей