Сценарий аулак ой олылар коненэ

Отдел образования администрации Комсомольского района Чувашской Республики

Муниципальное автономное образовательное учреждение «Токаевская СОШ»

Сценарий фольклорного мероприятия

 «Аулак өй»

Провела: воспитатель Гибатдинова З.М.

                                                     2021 г.

Цель: Формирование у детей  чувства патриотизма и любви к своей Родине, стремления сохранять и приумножать культурное наследие.

Задачи:

Обучающая: познакомить детей с историей и содержанием татарских народных праздников – «Аулак өй» (деревенские посиделки).

Развивающая: через театрализованное мероприятие способствовать формированию у детей умений и навыков свободного общения на татарском языке;

Воспитательная: способствовать проявлению их творческой активности, воспитанию эстетической культуры.

Предварительная работа: заучивание стихов, песен, пословиц; чтение татарских народных сказок; ознакомление детей с татарскими народными обычаями; разучивание танцев; просмотр мультфильмов на татарском языке.

Оборудование: угол татарской избы (стол, самовар, печка, вышитые полотенца, платье национальное).

Действующие лица: бабушки, девочка, гости.

Ход мероприятия

Алып баручы: Татар халкы торган кайбер төбәкләрдә борынгы заманда “Аулак өй бәйрәмнәре уздырылган. Алар кыш җиткәч башланганнар. Бер өйдә яшьләр җыелып үзләре белән кул эшләре алып килеп җыр, бию, такмаклар әйтеп күңел ачканнар.

Зал бәйрәмчә бизәләгән — чиккән сөлгеләр,өстәлдә самовар белән чынаяклар. Әби йон эрләп утыра, шулчак ишек шакыган тавыш ишетелә. Балалар керэ

Балалар:Исәнме, дәү әни?

Әби:И бабаларым килгән икән (балаларны кочаклап ала). Исәнмесез, үскәннәрем! Әтиегез, әниегез кая?

Балалар:Эни хэзер керэ.

Әби:Ярар.

(Шул чак Эни килеп керә)

Күрше әби: Исәнмесез, саумысыз! Нишләп ята икән энием? 

 Әби:Әйдәгез,балалар өстәлне көйләп алыйк. Сез өстәлгә чәк-чәкне, коймак һәм балны куя торыгыз, мин самоварны куеп керәм.

Әни өстәлдән самоварны алып чыгып китә, балалар өстәлне җыялар.

Әби: Түрдән узыгыз. Бер утырып сөйләшеп алырбыз. Әйдәгез,бер утырып дога кылыйк.( дога укыйлар)

Эх,бар иде бит безнең яшь чаклар. Егетләр гармун уйнап,җырлап урам әйләнерләр иде,кызлар өйләрдә кешегә сиздермичә генә егетләрне көтеп утыралар иде. Эх, хәзер яшьләр элекке без уйнаган уеннарны оныттылар шул.

 Әни: Шулай шул  бик дөрес сөйлисең Әни .Күңелле итеп ял итә белмиләр.Безнең замандагы аулак өйләрне дә оныттылар бит.

Кыз: Дәү әни нәрсә ул «Аулак өй»?Сез анда нәрсә эшлисез иде?

Әби: Берәр кыз яки егетнең әти-әнисе кунакка яки берәр җиргә китсә, бу өйдә аулак өй оештыралар иде.Кызлар янына егетләр килә. Шул чагында китә инде уен-көлке,җыр-бию,такмак әйтешү.Бик күнелле була да инде.

Кыз: Дәү әни безнең дә сез уйнаган уеннарны уйнасы килә. Безне дә өйрәтәсезме?

Әби: И, балалар, килүегез бик әйбәт булды әле. Эйдә,кызым, боларга югары очта кичке уен вакытында егетләр белән уйный торган уеныбызны өйрәтик.

әни: Теге «Чума үрдәк, чума каз»нымы?

«Чума үрдәк, чума каз» уены уйнала.

Чума үрдәк, чама каз,

Чума үрдәк, чума каз,

Тирән күлне ярята шул, ярата,

Тирән күлне ярата шул, ярата,

… үзенә иптәш эзли,

Белмим кемне ошата?

… ошата шул, ошата,

… ошата шул, ошата.

(җыр кабатлана, исемнәр үзгәртелә)

әни: Безнең заманда аулак өйләр күңел ачу кичәләре генә түгел иде. Кичке озын кичләрдә кызларның уңганлыгын, өлгерлеге тикшерелә иде. Анда без бирнәләр әзерли идек.

Кыз: Нәрсә ул – бирнә?

Әби: Кызым бирнә ул — кыз кеше үзе чиккән алдагы тормышында кирәк әйберләр. Менә минем сандыгым (сандыкны ачып күрсәтә башлый). Менә сөлгеләрем, монысы алъяпкыч – күрәмсез канатлы алар, татар кызларының алъяпкычлары бикрәк матур була. Балаклы күлмәктә татар кызының милли киеме, түбәтәй.

Әни: : Бу түбәтәйне күргәч чишмә буенда уйный торган «Түбәтәй» уенын искә төшеп тора, уйнап алабызмы.

Уен барышында түбәтәй кемдә кала, шул бала җырлый, бии, сикерә, әтәч булып кычкыра һәм башкалар.

Түбәтәеңне кигәнсең,

Бик ераклардан килгәнсең,

Төскә матурлыгың белән

Шаккатырыйм, — дигәнсең.

Түп – түп – түбәтәй,

Түбәтәең укалы.

Чиккән матур түбәтәең

Менә кемдә тукталды.

«Түбәтәй» уены уйнала.

Әби: Менә бу көянтәләрне иң башларына салып чишмәгә суга барган идем.

Салмак кына татар көе башкарыла, кызлар биергә чыгалар.

Кызлар биюе (Каз канаты).

Әби: И, кайда икән безнең яшь чакларыбыз. Аулак өйгә килгәч төрле уеннар уйный идек, «Йөзек салыш», «Ачык авыз», «Тәгәрәшле», «Челтәр элдем читәнгә» һәм башкалар.

Кыз: Әйдәгез, бездә«Йөзек салыш» уенын уйнап алыйк.

Уен «Йөзек салыш».

Барыбыз да тезелеп бер рәткә утырабыз. Алып баручы учындагы йөзекне (йөзек урынына башка нәрсә дә ярый) кемнеңдер учына салырга тиеш.

Ул һәркемнең учына кагылып, катнашучыларның барысын да әйләнеп чыга. Кемдер янында озаграк тукталган була. Катнашучылар алып баручының һәм «йөзек иясе»нең үз-үзен тотышыннан чыгып, йөзекнең кемдә булуын аңларга тырышалар.

Йөзекне юри үзендә итеп тә күрсәтүчеләр дә булырга мөмкин. Уен азагында алып баручы уртага басып: «Йөзек-йөзек, капка төбенә чык» дияргә тиеш. «Йөзек иясе» аның янына йөгереп чыга, ә калганнар аны ничек тә тоткарларга тырыша. Йөзек иясе алып баручы янына килеп җитә алса, яңа уенда бу рольне үзе башкарачак.

Малай: Дуслар әйдәгез тагын берәр уен уйнап алыйк.

Әби: Әйдәгез килгән кунаклар белән уйнап алыйк. Аларда тик утырмасыннар.(әниләр белән уен ) Ул «Күз бәйләү» уены.

Зур түгәрәк ясала, уртасында кечкенә генә түгәрәкләр ясала, уйнаучыларның санына карап. Алып баручы сайлана, аның яулык белән күзе бәйләнә. Калган балалар кечкенә түгәрәкләргә басалар. Алып баручы, күзләре бәйләнгән килеш, уйнаучыларны эзли. Уйнаучы урынында тик торырга тиеш (утыра, иелә), ул үзен алып баручыга тортырмаска тырыша. Әгәр дә алып баручы тотса, ул уйнаучының исемен әйтергә тиеш, әйтәлмәсә уен дәвам ителә.

«Күз бәйләү» уены.

әби: Барысыда шундый уңган

Барысыда шундый булган.

Йөзләре кояш кебек

Торалар нурлар сибеп.

Малайлар: Кызлар, сезне матур бии диләр, безгә биеп күрсәтегез әле.

Кызлар: Әйдәгез парлап биибез. «Челтәрле»не беләмсез?

Кара – каршы бию «Челтәр элдем читәнгә».

Челтәр элдем читәнгә

Җилфер – җилфер итәргә

Без килмәдек буш китәргә

Килдек алып китәргә.

Алын алырсыз микән,

Гөлен алырсыз микән.

Урталарга чыгып сайлап

Кемне алырсыз икән.

Алларында алырбыз,

Гөлләрендә алырбыз.

Күңелебезгә кем ошаса

Шуны сайлап алырбыз.

Әби: И безнең яшьләр дә бик булдыра икән!

Бас, бас, катырак бас

Бии икән дисеннәр

Безнең картлар табаныннан

Ут чыгара дисеннәр.

 (әби бии)

Кыз: Йорт хуҗалары да бик матур биеделәр. Менә сезгә күчтәнәчләр (йомырка бирә).

Малай:

Кашык кабып йөгерәм дип,

Мактанырга ашакма.

Син менә йөгереп кара

Күкәй салып кашыкка.

Уен «Йомырка салыш».

кашыкка йомырка салып узышу уздырыла.

Балалар ярымтүгәрәк ясап басалар.

1 бала:

Таң атар, чыгар кояш

Әйләргә таралышыйк.

Хуҗаларга рәхмәт әйтеп

Өйләргә таралышыйк!

2 бала:

Уйнадык та, җырладык та

Бүген бездә аулак өй,

Аулак өйдә булмаганнар

Безнең күңелне аңламый.

Әби: Һәрвакыт күркәм булыгыз,

Авырамагыз беркайчан.

Кайгыларга бирешмәгез,

Шатлыклар йөрсен алдан!

әни: Бигрәкләр дә күңелле булды, яшь чакларыбыз искә төште. Ярый әле килгәнбез. Болай булгач гореф – гадәтләребез югалмый, аларны дәвам иттерүчеләребез бар. Рәхмәт сезгә, балалар!

Балалар: Рәхмәт сезгә. Безгә китәргә вакыт. Саубулыгыз!

Җыр: “ Матур булсын”

“Аулак
өй” на новый лад.

Целью мероприятия является – познакомить учащихся с
культурой татарского народа (национальными традициями, играми). Особенность данной
разработки заключается в том, что мероприятие проводится как на татарском, так
и на русском языке, что доступно и понятно для детей.

Максат: Татар
халкының милли йолалары белән таныштыру. Гореф-гадәтләргә мәхәббәт тәрбияләү. Балаларда
кече яшьтән үк татар теленә, аның тарихына, халык авыз иҗатына кызыксыну уяту.

Техник
чаралар: магнитофон, дисклар, бию көйләре.

Зал
бизәлеше: зал
түрендә өйнең эчке күренеше, анда борынгы сандык, чиккән мендәрләр, сөлгеләр,
идәндә тукыган паласлар җәелгән.

Алдан
эшләнгән эш: әңгәмәләр, музейга сәяхәт, мәкальләр, җырлар, уеннарны өйрәнү.

Ход
мероприятия. Бәйрәмнең барышы:

Сәхнәдә
өй күренеше. Кызлар сөйләшеп керәләр.

Гулина:
Кызлар,
бүген бездә аулак өй! Әти-әни кунакка кодаларга киттеләр, өйне безнең карамакка
калдырдылар. Әби мунчада.

Азалия:
А
что означает “Аулак өй”?

Гульшат: Я знаю! Это
когда родителей дома нет и мы одни дома. Можно
веселиться. Одним словом, что хотим, то и делаем.

Азалия: Понятно.
А как тут веселиться, компьютера нет, телефон не ловит…

Ляйсян:
А
что кроме компьютера, телефона, интернета, нет ничего интересного?

Гулина:
(мендәр
ата) Тот әйдә, әйдә, мендәр атышлы уйныйбыз!

(кызлар
мендәр атып уйныйлар, әби мунчадан кайта).

Әби
(Илюза):
Әстәгъфирулла, нәрсә бу, нишләвегез?

Гузель:
Уйныйбыз!

Илюза:
Шулай
уйныйлармы инде? Эй, безнең вакытта, вәт уйный идек! Әйдәгез, мин сезгә
өйрәтәм!

Азалия:
А
что она говорит, ничего не понимаю!

Гулина:
Она
говорит, что научит нас играть!

Гульшат:
Я
согласна! Пусть попробует!

Илюза:
Әти-әни
берәр җиргә кунакка киткәч, без кызлар кич утыра идек. Чигү чигә идек, төрле
җырлар җырлый идек.

Гузель:
Ә
малайлар бар идеме соң?

Илюза:
Егетләрсез,
кая инде. Әлбәттә, гармуннар белән киләләр иде! Әнә үзләре дә килеп җиттеләр.

Гулина:
Күңелле
булган инде алайса…

Илюза:
Әйдәгез,
моңаеп утырмыйк, күңел ачыйк! “Кәрия-зәкәрия” уенын уйнап алыйк!

Азалия:
А
что, это за игра “Кэррия-закаррия”. Интересно звучит!

Гулина:
Дети
становятся в круг и выбирают того человека, который будет выполнять движения.
Остальные должны повторять за ним. А какие движения должен выполнить, говорится
в песне.

Бу
бик яхшы укучы,

Бу
бик яхшы укучы,

Аның
укуы яхшы,

Аннан
үрнәк алыгыз.

Аның
укуы яхшы,

Аннан
үрнәк алыгыз.

Кәрия,
Зәкәрия, коммая,

Кәрия,
Зәкәрия, коммая.

Кәри
комма, Зәкәрия, Зәкәрия коммая.

Кәри
комма, Зәкәрия, Зәкәрия коммая

Бу
бик яхшы җырлаучы,

Бу
бик яхшы җырлаучы.

Аның
җырлавы матур,

Аннан
үрнәк алыгыз.

Аның
җырлавы матур,

Аннан
үрнәк алыгыз.

Кәрия,
Зәкәрия, коммая,

Кәрия,
Зәкәрия, коммая.

Кәри
комма, Зәкәрия, Зәкәрия коммая.

Кәри
комма, Зәкәрия, Зәкәрия коммая.

Бу
бик яхшы биюче.

Бу
бик яхшы биюче,

Аның
биюе матур,

Аннан
үрнәк алыгыз

Аның
биюе матур,

Аннан
үрнәк алыгыз.

Азалия: А я тоже
очень интересную игру знаю, “Ручеек” называется.

Кызлар:
Мы
тоже эту игру знаем.

Азалия:
Вот
какие были интересные национальные игры. Давайте не будем забывать традиции
наших народов!

Илюза:
Рәхмәт,
балалар. Яшьлегемә кире әйләнеп кайткандай булдым. Әби-бабаларыбыздан калган
йола, уен, бәйрәмнәрне искә төшердем.  Һәрвакыт шулай бердәм, күңелле,
тыныч тормышта яшәргә язсын. Саубулыгыз!

Кызлар:
До
новых встреч!

Рейтинг:   / 5

Аулак өй кичәсе.
Максатлар: Татар халыкының әби-бабайлардан калган гореф-гадәтләрне яңарту; укучыларны татар халык традицияләрендә тәрбияләү, гореф-гадәтләре аша татар теленә мәхәббәт хисләре уяту; татар халык уеннарын һәм җырларын өйрәтү; әдәплеккә, бер-береңә карата игътибарлы булырга, олылырны хөрмәт итәргә өйрәтү.
Зал авыл өе күренеше итеп бизәлә (чиккән сөлгеләр, кулъяулыклар, самовар, чынаяклар һ.б. куела)
Кичә барышы.
Укытучы:Исәнмесез мөхтәрәм кунаклар, укытучылар, укучылар. Бүген бездә аулак өй. Аулак өй турында ишетмәгән кеше сирәктер. Ишеткәнегез булмаса, әйдәгез аулак өйгә рәхим итегез, без сезне аулак өйгә чакырабыз, әби-бабаларыбыздан калган йола, уен, бәйрәмнәрне искә төшерәбез.
1нче әби: Әйдә, түрдән уз, күршекәем. Менә каз коймагы авыз итәрсең.
2 нче әби: Ай-яй, Хәмдебану абыстай, синең каз түшкәләреңне карап кердем әле. Нәрсә генә ашатып, ул казларыңны болай симерттең? Берсеннән-берсе зурлар, сиезләр, чиста йолкыганнар. Хан табынына куйсаң да йөзең кызарырлык түгел. Ничә баш иде үзләре?
1 нче әби: 26 баш иде. Бик уңдым быел казлардан. Хәзерге яшьләр дә бик җитезләр бит. Кай арада шундый күп казны йолкып бетерделәр, су буеннан юып та алып менделәр.
2 нче әби: Мин дә беркөн өмә үткәргән идем әле. Әйййй, Әхәтләр кызының сылулыгынна, уңганлыгына исләр китте инде.Безнең Салих белән бик пар килгәннәр инде.
1 нче әби:Әйе, шул, бик пар килнәннәр.
Алия: Исәннәрмесез? Хәмдебану әби, җаным, әнә дус кызларым килгәннәр. Ата-бабадан калган йоланы эшләмичә ярамый, диләр.
1 нче әби: Соң, бәбкәм, нишлик?
Алия: Әби, уздырыйк инде аулак өй, кызлар да үпкәләрләр, әбием, ризалаш инде.
1 нче әби: Болай нык сорагач, ата-баба йоласын бозып булмас. Уздырыгыз.
Алия: Менә рәхмәт, әби, бик рәхмәт.
1нче әби: Мин күршедә булырмын. Соңга калсам, матур гына утырыгыз: ярамаган эшләр кылмагыз.
Алия: Ярар, ярар, әбием, без бик тәртипле булырбыз.
Күрше кызлары керәләр.Кул эшләре тотканнар.
Кызлар исәнләшәләр
• Мин күчтәнәчкә чәкчәк алып килдем.
• Мин бавырсак пешердем.
• Ә мин кызлар кып-кызыл алмалар алып килдем.
Алия. Бик зур рәхмәт сезгә кызлар, мин дә коймак пешердем, бәлеш тә өлгерә. Әйдәгез керегез, бераз эшләп алыйк. Кызлар, әйдәгез җырлый-җырлый эшлик әле.
Кызлар. Әйдәгез, әйдә.
Алинә: Кызлар, егетләрдән бусага ялы түләтәбезме?
Кызлар: Түләтәбез, түләтәбез.
Әмирә: Кая кызлар, сөлгеләр дә әзерләргә кирәк бит.
Алия: Я, кызлар, һәрберегез үзегезгә канатлар алыгыз әле. Җебеп тормагыз. Акча салмыйча, канат бирмәгез.

Егетләр тавышы ишетелә.
Каз канаты кат-кат булла
Ир канаты ат булла
Чит җирләрдә бик күп йөрсәң
Сөйгән ярың ят була.

Егетләр:Кызлар, нигә кертмисез инде, ачыгыз!
Алия: Ач булсагыз ашап килегез (көлешәләр).
Егетләр: Ачыгыз тизрәк.
Н.Алия: Ашыкмагыз, авызыгы зашка пешәр. Янчыкларыгызны капшап, берәм-берәм генә керегез.
Илназ: Әссаләмегаләйкем! Кызларыгыз симез булсын! (Кызлар сөлге белән кыйныйлар).
Алия: Кызларыбыз симез булсынмы? Мә ал!
Илназ: Юк ла, казларыгыз симез булсын. Кызларыгыз сылу булсын!
Алия: Егет сиңа ни кирәк?
Илназ: Кара кашлы кыз кирәк.
Алия: Ни эшкә соң ул кирәк?
Илназ: Әнигә килен кирәк.
Алия: Канат сатам, канат сатам, кем ала?
Илназ: Мин алам, мин алам!
Алия: Акчаң җитәрме? Үзең чибәрме?
Илназ: Акчам тулы өй асты, үзем албасты!
Кызлар: Ха-ха-ха.
Алия: Кайда бусага ялың?
Илназ: Мә ал! (Янчыкны югары күтәрә, Алия үрелеп ала.)
Алия: Кер, кал.(канатны бирә)
Барып утыралар.
Н.Алия: Чү, чү, бусага ялың кая? Сиңа, егет ни кирәк?
Искәндәр: Миңа нечкә бил кирәк.
Н.Алия: Ни эшкә соң ул кирәк?
Искәндәр: Ансыз яна яшь йөрәк.
Н.Алия: Егет сиңа ни кирәк?
Искәндәр: Канатлы яшь кыз кирәк?
Н.Алия: Канат хакы йөз алтын.
Искәндәр: (янчыгын югары күтәрә) Ала алган, алсын!
Барып утыралар.
Булат: Казларыгыз симез булсын, кызлар!
Кызлар: Казларыбыз симез, үзебез игез.
Булат: Игезлектән йөдәгән миңа килер, әнигә килен булыр. Бикә булып түрдә утырыр. Кыш җеп эрләр, җәй урак урыр, яз урын җәер, көз мунча ягар.
Алинә: Егет, сиңа ни кирәк?
Булат: Каз мамык ястык кирәк.
Алинә: Казларыбыз мамыксыз,
Кызлар йоклый ястыксыз!
Шуны да белмәгәч,
Йөрмә монда вакытсыз!
Булат: Ай-яй-яй, казларыгыз кыз, кызларыгыз каз, башларыгыз тоз.
Алинә: Канат сатам, канат сатам, кем ала?
Булат: Мин алам.
Алинә: Акчаң җитәрме? Үзең чибәрме?
Булат: Үзем чибәр, акчам җитәр! Тот янчыкны!
Алинә: Ярый, кал!
Башкалар да утырышалар.
Егетләр, кызлар җырлыйлар:
Каз канаты каурый-каурый,
Хатлар язарга ярый.
Уйнамагач та көлмәгәч,
Бу дөнья нигә ярый?
Кызлар кул эшләре эшлиләр.
Алия: Әйдәгез, бераз уйнап алыйк әле.
Башкалар: Әйдәгез! Нинди уен уйныйбыз соң?
Алия: Әйдәгез, йөзек салыш уйныйбыз!
Йөзек салыш уены башлана.Яшьләр тезелешеп утыралар,берәү” Йөзек салучы” була.Ул кулларын кушучлап утырган кешеләрнең барысына да йөзек салып чыга.Йөзекнең кемгә туры килүен берәү дә сизмәскә тиеш.Аннан соң үзе бер кырыйга китеп:”Йөзек кемдә,сикереп чык”,-ди.Йөзекле кеше сикереп торганда ике як күршесенең берсе тотып кала алса,йөзекле кешегә җәза бирелә.Мәсәлән:әтәч булып кычкырырга,ат булып кешнәргә, биергә, җырларга һ.б.ш.
Н.Алия:Әйдәгез,инде “Капкалы” уенын уйнап алабыз.Түгәрәкләнеп басыгыз әле.(түгәрәкләнеп басалар, бер уртада кала.) Уртада калган парларга җәза бирелә.
Алинә: Борыны белән кар алып керсен!
Н.Алия: Яле ,күрсәтегез әле тапкырлыгыгызны.
Булат: Сез дигәндә аяк идәндә.Хәзер алып керәбез аны (чыгып китәләр, аяк киеменең башына эләктереп кар алып керәләр).
Равил:(күкрәк кагып) Күрдегезме безнең егетләрне.
Уен дәвам итә.Уртада калучылрга тагын шундыйрак җәзалар бирәләр. Башыңны түшәмгә тидер!(Бүреген түшәмгә тидереп ала).Елаучының күз яшен сөрт!(Тәрәзә парын сөртә һ.б.)

(Әби кайта.) Я, балалар, күңелле генә утырдыгыгызмы?
Егетләр: Нихәл әби, исәнлекләр ничек?
Әби: Рәхмәт, балалар, әлегә аллага шөкер, йөрим әле әкрен генә.
Алия.Әбием, кайтып та җиттеңмени. Зинһар, ачуланма инде.
Әби. Ярар, ярар, уйнагыз, көлегез. И-и-и-и, безнең дә яшь чаклар бар иде бит… Без дә шулай аулак өйгә җыела торган идек. Ул уйнаган уеннар, җырлаган җырлар! Исәбе-хисабы юк инде.
Алия. Әбекәй, безгә дә өйрәт әле шул уеннарны. Берәр мөнәҗәт яки бәет әйтсәң дә ярый.
Әби. Я, ярый соң. Менә бер мөнәҗәт тыңлап карагыз.
Килеп кердем өйегезгә, Мәҗлесегез күркәм булсын,
Дога кылдым түрегезгә. Өегезгә фәрештә тулсын.
И Ходаем, иман нуры Догаларым кабул булсын,
Балкып торсын өегездә. Гомерегез озын булсын.
Алия. Әби, син кисәтүләр дә күп беләсең бит, әйт әле берничәне.
Әби. Элек-электән үк иң олы нигъмәт ипи, икмәк булган.(Ипи ала). Беркайчан да икмәк өстенә әйбер куймагыз. Ипидән өстен нәрсә юк. Ипекәйнең валчыгы да бездән олы, коеп ашамагыз. Менә шулай олылагыз ипине, балакайларым. Ярыймы?
Барысы бергә. Олылыйбыз, әби.
Әби. Өстәлне кәгазь белән сөртмәгез, тавыш чыгар. Олы кешегә үзең башлап сәлам бир.
Рената. Әби, без дә мәкальләр беләбез бит.
Әби. Миңа әйтеп күрсәтегез әле мәкальләрегезне.
Алинә. Әйдә ярышыйк, кем күбрәк белә икән? (Бер-бер артлы мәкаль әйтәләр)
• Агач җимеше белән, кеше эше белән татлы.
• Егет кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аз.
• Һөнәрле үлмәс, һөнәрсез көн күрмәс.
• Тырышкан табар, ташка кадак кагар.
• Эш сөйгәнне ил сөяр.
• Бүгенге эшне иртәгә калдырма.
• Калган эшкә кар ява. һ.б.
Әби. Бигрәк булдыклы егетләр, уңган кызлар икәнсез. Булдырдыгыз бит.
Алия:Уф,арытты.Инде бераз ял итеп чәй эчеп алмыйбызмы?
Н.Алия:Минем күптән ашыйсым килә инде.
Илназ: Без чәйләп утырмабыз инде кызлар. Мичтәге бәлешегезне култык астына кыстырыйк та без тайыйк.
Егетләр җырлый: Алай итәргә кирәк,
Болай итәргә кирәк.
Хуҗаларга рәхмәт әйтеп
Кайтып китәргә кирәк.
Алия егетләргә бәлеш чыгарып бирә.Егетләр җырлый-җырлый чыгып китәләр.
Н.Алия:(шаярып күз яшьләрен сөртә) Бигрәк күңелсез булып калды егетләр киткәч.
Алинә: Аның каравы рәхәтләнеп чәй эчәбез хәзер.
Алия: Кызлар,әйдә булышыгыз.(Күңелле музыка башлана.Кызлар чыр-чу килеп өстәл әзерлиләр).
Әмирә: Бигрәк күңелле булды.Рәхмәт инде Алия.
Алия: Ә сезгә күңелле булдымы,ошадымы аулак өй. Ошаса, иртәгә Әмирләрдә аулак өй. Тагын килерсез яме.( Күмәк җыр.”Аулак өй”).

ОТДЕЛ УПРАВЛЕНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО

КОМИТЕТА МУНИЦИПАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

г. КАЗАНИ ПО НОВО-САВИНОВСКОМУ РАЙОНУ

ЦЕНТР ДЕТСКО-ЮНОШЕСКОГО ТУРИЗМА, КРАЕВЕДЕНИЯ И ЭКСКУРСИЙ «ПРОСТОР»

Сценарий

занятия «Аулак өй”

Казань

Аксанова Н.А.

педагог дополнительного образования

объединение «Юный краевед»

Сегодня, в наше сложное и противоречивое время, необходимо возвращаться к нашим истокам, прививать учащимся лучшие традиции народа. Дети, учась в школе, большую часть времени проводят вне семьи, вне родного дома. Ослабление, разрыв связи с родителями, с семьей, родом, народной культурой наносит непоправимый урон не только патриотическому становлению подрастающего поколения, но и нравственному его состоянию.

Программа объединения «Юный краевед» ориентирована на учащихся младшего возраста и рассчитана на три года обучения в объединении, в объеме 144 часа в год.

Основная цель программы объединения «Юный краевед»:

— воспитать в детях любовь к народной культуре;

— помнить обычаи и традиции своего народа, свою родословную;

— научить детей различных национальностей культуре общения между собой.

Для достижения поставленных целей в программу включены проведения народных татарских праздников «Аулак өй», «Каз өмәсе», «Сабантуй», «Карга боткасы», «Навруз» и др.

Проводимые национальные праздники, с одной стороны, воспитывают у детей любовь к народным песням, малым жанрам фольклора, с другой – в процессе работы воспитываются нравственные качества, чувства коллективизма, ответственности, долга.

1 кисәк

Малай: — Пожалуйте, гости дорогие, пожалуйте,

проходите.

Кыз: — Хуш киләсез, рәхим итегез, узыгыз.

Малай: — Веселье вам да радости.

Кыз: — Сезгә шатлык, сәламәтлек һәм бәхет

телибез.

Малай: — Давно мы вас ждем-поджидаем, праздник

без вас не начинаем!

Кыз: — Без сезне күптән кетәбез, сезнен һәрберегез

очен якты йозебез, тәмле сузебез һәрвакыт

әзер, балалар.

Малай: — У нас для каждого найдется и местечко, и

словечко. Припасли мы для вас забавушек

на всякий вкус: кому песенку, кому стихи,

кому загадку.

Кыз: — Балалар һәм кунаклар, буген без сезнен

белән җырлар җырларбыз, биербез, уеннар

уйнарбыз, «Аулак өй» күренешен карарбыз.

Малай: — Удобно ли вам, гости дорогие? Всем ли

видно? Всем ли слышно? Всем ли места

хватило?

Алып баручы: — Гостям-то, известное дело, хватило

мест, да не тесновато-ли хозяевам?

Кыз һәм малай: В тесноте да не в обиде.

Алып баручы: Сегодня я вам предлагаю поиграть в

посиделки «Аулак өй» — так назывались

вечера в татарских деревнях. В тихие

зимние вечера, когда взрослые уходили в

гости, молодые люди собирались

у кого-нибудь дома на посиделки.

Молодежь приходила петь песни, играть,

плясать и общаться.

Кыз, малай: — Нас тоже пригласили на посиделки.

Пойдем? Пойдем, киттек.

2 кисәк

1. а/ Талгын гына татар кое уйнап тора, сәхнә ачылып китә, әни кеше баласын тибрәтә һәм «Бишек җыры» җырлый бышлый.

б/ Әти кеше итек ямый.

в/ Идәндә бер олы кыз һәм уртанчысы туп белән уйныйлар.

г/ Әби кааба янында йон эрли.

2. Бишек жыры бетугә әти кеше әнисе янына килә.

Әти: — Карале, әнисе, тагын кайсыларына итек ямарга икән?

Әнисе: — Менә Гузәлнекен да ямап куй да бугенгә, җитеп торыр, әтисе.

Әби: /комганын алып/ — Кая тәһәрәт алып керим дә, намазга утырырмын /тышка чыгып китэ/.

Әти: — Әнисе, әш бетте, әллә, мин әйтәм, Мәләкәскә җизнәйләргә кунака барып кайтыйк микән?

Әни: — Бик яхшы булыр, әтисе.

/Жыена башлыйлар, шул вакытта эби керэ пэм намазга утыра.

Барсы да юлга чыгыр алдыннан тынып калалар. Әби дога укый/.

Җыеналар: әни баласын бишектән алып җырлый-җырлый торә башлый.

Әтисе уртанчы кызны киендерә. Балалар киендерелеп беткәч, кечкенә баланы әби алып тора, әтисе әнисенә киенергә булыша.

/кечле көй/.

Әни: — Кызым, берүк без киткәч, егетләр җыеп, аулак өй ясы күрмә.

Кыз: — Юк, әнием, юк, бырчылмагыз.

Әни /әбигә/ — Әни! Исән-сау калыгыз, без киттек, сау булыгыз.

/Ат кешнәгән тавыш, кыңгырау чылтырый, чыгып китәләр/.

3 кисәк

Кыз: Ура-ура! Аулак өй оештырам, әбием-әбием, әйдә, аулак өй ясыйбыз.

Әби: Юк, кызым, әти-әниләрен ишетсә, орышырлар бит.

Кыз: Әбием-гелкәем /кочаклый, үбә/.

Әби: Ярар инде алайса, мин Сахипҗамал әбиләренгә кич утырырга керәм. Егетләр кертәсе түгел.

Кыз: Ура-ура! Аулак өй, аулак өй! /Урын җирләрен рәтли, остәльне күчереп куя, тәрәзәдән тәрәзәгэ йөгереп кызларны чакыра башлый/.

— Айгел, ишетәсенмә, бездә бүген аулак өй, кер, ямә. Ландыш, син дә калма. Зәйнап апа, сиңа да дәшәм.

4 кисәк

Кызлар чигеп утыралар. Гармун тавышы. Егетләр җырлап өйгә керәләр:

Каз канатларын санарга

Тошаем су буйларына,

Су буйларында йоргәндә

Син генә уйларымда.

Кызлар:

Каз канаты кат-кат була,

Ир канаты ат була;

Чит җирләрдә бик күп йөрсән

Сойгән ярын ят була.

Егетләр: Әссалемәгалейкүм! Кызларыгыз симез

булсын! (Кызлар солге белэн кыйныйлар).

Кызлар: Кызларыбыз симез булсын мени

(кыйныйлар).

1 егет: Юк ла, казларыгыз симез булсын!

Кызларыгыз сылу булсын!

Кыз: — Әйдә, егетлэр узыгыз.

Зайнап апа: — Кызлар, егетләр, әйдә бераз уйнап

алыйк але! Йезек салыш!

2 егет: — Әйдәгез йозек салыш уйныйбыз! (Бурек

белән ойреп чыга).

Йозек кемдә, сикереп чык! (Йозекле кызны

егетләр җибәрмилэр).

2 егет: — Ләйсәнгә нинди җәза бирәбез?

Бар да: — Биесен! Юк җырласын!

Ләйсән: — Ярар инде җырлармын («Балан» җырын

башкара).

Ландыш: — Кызлар, егетләр, аяклар тыпырдап тора,

ойдәгез әллә бер биеп тә алыйк

(Кызлар, егетләр «Әпипә» коенә бииләр).

3 егет: — Эй, кызлар, бик булдырдыгыз! Без сезгә

багышлап, бер җыр җырламакчы идек.

Кызлар: — Җырлагыз! Җырлагыз!

(Егетләр «Эх, сез матур кызлар» җырын

җырлыйлар).

Кызлар: — Ай, рәхмәт, егетләр! Бик шәп

җырладыгыз, без дә сезгә берне җырлыйк

але («Авылым егете» җырын җырлыйлар).

Ландыш: — Әйдәгез, «Сигезле кат биибез!)

Бар да: — Әйдәгез! (Гармун уйный, кызлар-егетлэр

4 пар булып бииләр).

Ишектән сойләнә-сойләнә әби керә.

Әби: — Я, балалар, күңелле генә утырдыгызмы?

Егетләр: — Әби, нихәл? Исәнлекләр ничек?

Әби: — Рәхмәт, балалар, әлегә аллага шокер, әкрен

генә йорим әле.

Егетләр: — Сау булыгыз! Җырлый-Җырлый чыгып

кителәр («Моннар кайтсын авылга»).

Кызлар әби белән өйдә озатып калалар.

«Аулак өй» кичәсе шунын белән тәмамлана.

“Аулак өй “­  әдәби – музыкаль композиция.
Залда  өй күренеше. Уртада өстәл, чиккән сөлгеләр.Өйнең бер почмагында
сандык тора.Сандыкта Маһруй җиңгинең яшь чагындагы кул эшләре 
(сөлгеләр, яулыклар …). (Әби сандыгы  янына  утырып әйберләрен 
барлый.)
­Ә. Бабасы хәтерлисеңме бу кулъяулыкны сиңа Сабантуена чигеп биргән 
идем, бик кадерләп кенә сакладың инде үзең.                                                   
–Б. Бөтен егетләр кызыгып йөрделәр бит аңа.                                                  
–Ә. Ә менә бусөлгене ат чабышында беренче килгән өчен бирделәр. Әбау 
бусында мин чиккәнмен икән бит мының, карале, менә мин генә авылда 
атландырып чигә идем бит.                                                                                 
–Б. Булгандыр инде әбисе булгандыр.  Ничек өздереп җырлап җибәрә 
торган идең.                                                                                                          
–Ә. Ә син биегәндә бөтен егетләр качып бетәләр иде, ну бирмәдең инде 
уртаны.Бабай хазер  бии алыр идең ме?                                                             
–Б.Нишләп биемәсен биим. Кая оныгыбызның приюмнигын куш әле. (Әби 
куша анда сузылып кына хазерге заман көе яңгырый. Бабай бии, сузылып 
сузылып.)                                                                                                               
­Ә. Чү бабай нишләвең бу?                                                                                  
–Б.Нишләвең­ нишләвең биим бит.                                                                    
–Ә.Шушылай мы, мин сине чирләп киттең ме әллә дип торам.                       
­Б.Элвина оныгым бабакай хазер көйгә ияреп селкенсәң шул ярый диде , 
бию шул була инде ди.Әйдә икенчесен куеп кара эле, синдә бас.(Заманча 
көй яңгырый.Әби белән бабай биеп ятканда оныклары кайтып керә.)           
( Заманча киенгән кулында зур телефон,кәттә генә.)                                       
–Э. Әбекәй бабакай нишләвегез бу? Әллә заманча биеп ятасызмы сез.          
1 –Ә.Әстагафирулла,  әстагафирулла  и, и, оятларга калдык бит,бабай синең
сүзең белән йөрсәң.                                                                                              
­ Б. Кызым яшь чакларны искә төшереп утыра идек әле. Биеп алырбыз дип 
көй эзләсәк шушуы килеп чыкты.                                                                       
–Э. Бабакай син яшь чакта да чая булгансыңдыр инде.                                   
–Б. Әйе кызым менә әбиеңне аулак өйдә бер күрдем дә шуннан бирле без 
бергә инде.                                                                                                            
–Э. Их сезнең аулак өйләрегездә, чишмә буйларындагы уеннарыгызда бер 
уйнап карасы иде. Бигрәк матур  итеп сөйлисез бит.                                       
–Ә. Кызым матурны, кызыкны үзең ясасаң гына кызык була ул.                     
­Б.Әбисе теге самавырыңны ал әле, кайнатык әле шуны. Кайтсын әле аулак
өйләр, кичке уеннар. (әби белән бабай самавыр куеп йөриләр.)  (Шул чак 
оныклары кунак кызлары белән кайтып керә.)                                                  
–Э.Әби, әниләр бүген кайталармы? Наил җизниләр кунып калганнар ди.     
­Ә.Кунабыз диделәр шул.                                                                                    
­Э.Әбекәем, без кызлар белән кул эшләре тотып  алырбыз дигән идек 
ярармы әбекәем, сабантуй да җитә бит.                                                            
­Ә. Ярар ,ярар балалар эшләп алыгыз .                                                              
(Кызлар кул эшләрен тотып урыннарга утырышалар).                                     
–В. Махруй җиңги, кара әле кулъяулыгымның өлгесе матурмы?                   
–Ә.Матур кызым  бик матур.                                                                              
–А.Элвина мин сөлге чигәрмен дигән идем.Апам кияүгә чыга бит,матур 
җепләреңне миңа да бирерсең әле                                                                      
.­Э.Кызлар әйдәгез әле бер җырлап алыйк.                                                       
2 –Ә.Балалар бабагыз йокларга  ятты  чамалап , салмак җырлар гына 
җырлагыз. (Кызлар җыр башкара.)                                                                    
(Капка артында егетләр тавышлары ишетелә)                                                  
­Әм.Карагыз әле, Махруй җиңгиләрнең өендә ут күренә.Әллә кызар шунда
инде.                                                                                                                      
–Р.Әй күптән кайтып йоклаганнар дыр инде.Йокы чүлмәкләре.                     
(Камил тәрәзрәдән караган була)                                                                       
–К. Шунда шул әнә әнә җырлап утыралар.                                                        
–Әм. Әйдәгез бер кара яндырып җырлык әле узләренә. (Җырлыйлар. )        
–Р.Эләктек егетләр Барый абзый чыга, булды бу.                                            
( Бабай йокысыннан торып чыга. Дулый башлый.)                                           
–Б.Төн уртасында нишләп кеше уятып йөрисез?                                              
­Әм.Барый абзый кызлар мында икән,безне аулак өйгә керт әлә. Иртәгә 
беренче итеп чалгыңныда таптап бирер идем.                                                  
–К.Әйдә җизни, керт инде чибәр абыстайның тәмле чәен эчәсе килә бит.     
–Б. Кара,бу малай актыгы да мында икән.                                                        
–Д.Барый җизни керт инде?                                                                                
–Б. Керсәгез керегез инде. Кара аны чалгымны таптарга онытма. (Егетләр 
керәләр)                                                                                                                
–Р.Исәнмесез кызлар! Нишләп ятасыз мында?                                                  
–А.Ятмыйбыз, утырабыз. Ә сез ни эшләп йөрисез?                                           
­Әм.Менә чалгы таптатырга  өй борынча чалгы җыеп йөри идек.(Кызлар 
көләләр.)                                                                                                               
–Э. Чалгыгызны алыгызда китегез.                                                                     
3 ­Әм.Усалланмагыз әле кызлар, әйдәгез бер уйнап алыйк.(Җырлы­биюле 
уен “Челтәр элдем читәнгә”)                                                                              
(Камил әби ,бабай белән аякларын бөкләп утырган чәй эчә.)                          
–В.Әйдәгез йөзек салышлы уйныйбыз. (Әйдәгез әйдәгез.) Кем сала?             
–Э.Үзем салам үзем салам.(Уен 3 тапкыр кабатлана. Дима­әтәч. Айзирәк­ 
бию. Әмир­мәзәк)                                                                                                 
“Вәли мәктәптән өенә кайтып кергәч:
­ Җитте! Бүтән бу мәктәбегезгә ике аягымның берсен дә атламыйм!
­ Нишләп?
­ Укый белмим, яза белмим, ә сөйләшеп утырырга рөхсәт итмиләр.ди 
икән.)                                                                                                                    
–Әм. Әйдәгез табышмаклар әйтешәбез.                                                             
–А.Син тагын  без белми торганнарны әйтәсең инде.                                       
­ Әм. Юкла инде. Менә тыңлагыз.                                                                      
Акыллыга да әйттем − 
Уйлады да белде; 
Акылсызга да әйттем − 
Тыңлады да көлде. (табышмак)                                                                          
­А.Тыңлагыз мин әйтәм.                                                                                             
* Үлчәүләрдә үлчәнми, 
Базарларда сатылмый. 
(Акыл)                                                                                                                          
 ­Р.Мине тыңлап карагыз.                                                                                           
* Өй башына утырган, 
Җир йөзен нуры белән тутырган. 
(Кояш)                                                                                                                        
 (Камил өстәл астына ятып өйклаган)                                                                       
4 ­Э.Әйдәгез бер биеп тә алыйк әле. Әйдәгез әйдәгез биибез.(Татрча бию көе 
яңгырый.Парлы бию. Түгәрәктә әби белән бабай да бии).  (Әтәч кычкыра…)      
­Ә.Таң әтәчләре кычкыра. Балалар кайтыгыз ,барыгыз кайтыгыз.                         
–Б. Күр әле бу Камилне йөклап та киткән.Улым тор әйдә. Тор калдырып 
китәләр бит үзеңне.(Яшьләр рәхмәт әйтеп чыгып китәләр.)                                   
–Б.Әмирне әйтәм, чалгыңны таптап бирермен дигән иде. Бу хатле Гариф булса
булыр икән. Ялганчы.                                                                                                 
–Ә.Бабасы үзебез дә шундый идек бит. Яшь чаклар.
5

Аулакөй кичәсе. 
Максатлар: Татар халыкының әби-бабайлардан калган гореф-гадәтләрне яңарту; укучыларны татар халык традицияләрендә тәрбияләү, гореф-гадәтләре аша татар теленә мәхәббәт хисләре уяту; татар халык уеннарын һәм җырларын өйрәтү; әдәплеккә, бер-береңә карата игътибарлы булырга, олылырны хөрмәт итәргә өйрәтү. 
Зал авыл өе күренеше итеп бизәлә (чиккән сөлгеләр, кулъяулыклар, самовар, чынаяклар һ.б. куела) 
Кичә барышы. 
Укытучы:Исәнмесез мөхтәрәм кунаклар, укытучылар, укучылар. Бүген бездә аулак өй. Аулак өй турында ишетмәгән кеше сирәктер. Ишеткәнегез булмаса, әйдәгез аулак өйгә рәхим итегез, без сезне аулак өйгә чакырабыз, әби-бабаларыбыздан калган йола, уен, бәйрәмнәрне искә төшерәбезӘйе, гомер узган, тула оек белән чабаталар тузган. Ә халкыбыз мирасына булган мәхәббәт йөрәкләребездә саклана.

“Хәтерләүдән курыкмагыз сез!

Үткәнегезне онытмагыз сез.

Белегез сез ерак бабаларның,

Ничек итеп көн иткәнен…

Ни иккәнен, ни чиккәнен,

Нинди җырлар, нинди моңнар

Безгә калдырып киткәнен.

Г.Әбием,әбием, кара әле,син өйрәткәнчә чәкчәк пешердем,авыз ит әле,тәмле булганмы?

Әби:Бик тәмле кызым,булдыргансың!

2 кыз:.Әбием,кара әле,син өйрәткәнчә оекбаш бәйләдем?Матур булганмы?

Әби:ОООО,бик матур булган ,кызым.Кулларың алтын икән!

3 кыз һәм 4 кыз:Әбием,ә без син өйрәнкәнчә алъяпкыч тектек.Матурмы?

Әби:булдыргансыз,кызларым!Аллага шөкер,чигәргә дә,тегәргә дә,бәйләргә дә,ашарга пешерергә дә өйрәттем үзегезне.Ә бүген мин сезне аулак өйгә чакырам.

Бергә: Аулак өйгәәәәәә!

Әби: Әйе,аулак өйгә.

1 кыз:Сезнең замандагы кебек аулак өйгәме,әбием.

Әби: Әйе,кызым ,нәкъ безнең замандагы аулак өйгә чакырам сезне.Барыгыз,кул эшләрегезне алыгыз да аулак өйгә килегез.

Барысы бергә: Ә егетләр ?

Әби:Килерләр,егетләрне дә дәштем,(Кызлар шатланышып кул эшләрен алып эскәмияләргә барып утыралар.Музыка уйный.Әби сөйли.)

-Эх,бар иде бит безнең яшь чаклар. Егетләр гармун уйнап,җырлап урам әйләнерләр иде,кызлар янына аулак өйләргә килерләр иде. Эх, хәзер яшьләр элекке без уйнаган уеннарны оныттылар шул.Заманаларны шушы телевизор, телефон,компьютер дигән зәхмәт басты бит.

(Кызлар каз канаты җырын башкара )

1 кыз:Егетләр дә килми һаман.

Әби:Килерләр,килерләр,килмичә кая китәрләр икән!

2 кыз:Килсәләр нишлибез соң?

Әби:Килсәләр, бусага ялы түләтмичә кертмәгез!Мәгез,канатлар алыгыз,канат сатып кына кертегез!Егетләрне матур итеп каршы алыгыз.

Гармун тавышы.(Егетләр “Каз канаты”җырын җырлап киләләр)

Егетләр тавышы ишетелә. 
Каз канаты кат-кат булла 
Ир канаты ат булла 
Чит җирләрдә бик күп йөрсәң 
Сөйгән ярың ят була. Егетләр:Кызлар, нигә кертмисез инде, ачыгыз! 
Алия: Ач булсагыз ашап килегез (көлешәләр). 
Егетләр: Ачыгыз тизрәк. 
Н.Алия: Ашыкмагыз, авызыгы зашка пешәр. Янчыкларыгызны капшап, берәм-берәм генә керегез. 
Илназ: Әссаләмегаләйкем! Кызларыгыз симез булсын! (Кызлар сөлге белән кыйныйлар). 
Алия: Кызларыбыз симез булсынмы? Мә ал! 
Илназ: Юк ла, казларыгыз симез булсын. Кызларыгыз сылу булсын! 
Алия: Егет сиңа ни кирәк? 
Илназ: Кара кашлы кыз кирәк. 
Алия: Ни эшкә соң ул кирәк? 
Илназ: Әнигә килен кирәк. 
Алия: Канат сатам, канат сатам, кем ала? 
Илназ: Мин алам, мин алам! 
Алия: Акчаң җитәрме? Үзең чибәрме? 
Илназ: Акчам тулы өй асты, үзем албасты! 
Кызлар: Ха-ха-ха. 
Алия: Кайда бусага ялың? 
Илназ: Мә ал! (Янчыкны югары күтәрә, Алия үрелеп ала.) 
Алия: Кер, кал.(канатны бирә) 
Барып утыралар. 
Н.Алия: Чү, чү, бусага ялың кая? Сиңа, егет ни кирәк? 
Искәндәр: Миңа нечкә бил кирәк. 
Н.Алия: Ни эшкә соң ул кирәк? 
Искәндәр: Ансыз яна яшь йөрәк. 
Н.Алия: Егет сиңа ни кирәк? 
Искәндәр: Канатлы яшь кыз кирәк? 
Н.Алия: Канат хакы йөз алтын. 
Искәндәр: (янчыгын югары күтәрә) Ала алган, алсын! 
Барып утыралар. 
Булат: Казларыгыз симез булсын, кызлар! 
Кызлар: Казларыбыз симез, үзебез игез. 
Булат: Игезлектән йөдәгән миңа килер, әнигә килен булыр. Бикә булып түрдә утырыр. Кыш җеп эрләр, җәй урак урыр, яз урын җәер, көз мунча ягар. 
Алинә: Егет, сиңа ни кирәк? 
Булат: Каз мамык ястык кирәк. 
Алинә: Казларыбыз мамыксыз, 
Кызлар йоклый ястыксыз! 
Шуны да белмәгәч, 
Йөрмә монда вакытсыз! 
Булат: Ай-яй-яй, казларыгыз кыз, кызларыгыз каз, башларыгыз тоз. 
Алинә: Канат сатам, канат сатам, кем ала? 
Булат: Мин алам. 
Алинә: Акчаң җитәрме? Үзең чибәрме? 
Булат: Үзем чибәр, акчам җитәр! Тот янчыкны! 
Алинә: Ярый, кал! 
Егетләр: Исәнме ,Мәдинә әби!Рәхмәт, безне аулак өйгә чакырганга.

Әби: Әйдүк ,әйдүк, балакайларым.Түрдән узыгыз!Ә хәзер кара-каршы җырлап алыгыз, күңелле булып китәр.(“Челтәр элдем читәнгә” җыры башкарыла)

Әби:Менә ичмасам булдырдыгыз. Без аулак өйләрдә бик күп төрле уеннар уйный идек. “Биш капка” уенын өйрәтим әле.Яле,парлашып басыгыз.Көй уйнаганда ,бер пар капкага керә,аннан икенче пар керә,көй туктаганда уртада калган парга җәза бирелә.Башладык.(Уен уйнала)

Кызлар:Әйдәгез “Агыш” уены да уйнап алыйк.(Уен)

Әби: Ә хәзер мин сезнең тапкырлыгыгызны тикшереп карыйм әле.Татар халкының мәкальләрен яхшы беләсезме икән. Бу уен болай уйнала.Мәкальнең башы шушы төендә ,ахыры сездә.

Башладык.(Әби ,мәкальнең башын әйтә һәм төенләнгән кулъяулыкны балаларга ата,кем тота, шул мәкальнең ахырын әйтеп бетерә)

Әби:Кем эшләми, шул ашамый.

Егет – йортның терәге, кызлар – йортның бизәге.

Җиде тапкыр үлчә, бер тапкыр кис.

Олыласаң олыны, олыларлар үзеңне.

Ялгыз агачны җил сындыра.

Китап – белем чишмәсе.

Икмәк – иң зур байлык.

Иң татлы тел – туган тел Анам сөйли торган тел.

Әби: Һай,балакайларым,булдырдыгыз.

Рәхмәт,рәхмәт барыгызга

Күңелле ял иттердегез.

Яшь чакларны искә төшереп

Йөрәкләрне җилкеттегез .

Милләтемнең гасырлардан килгән

Истәлекле гадәтләре бар.

Күркәм гадәтләрне яшәтүче

Олуг телем-татар теле бар.

Чал тарихлы горур кешеләр без,

Тынмас моң бар безнең каннарда

Ата-бабай мирас иткән сыман

Дәвам итәр юлын без барда.

Онытылган гореф-гадәтләрне

Яңартабыз хәзер көннән- көн

Уен йолалары,җыр-биюе,

Һәр киләчәк көнне бизәсен.

Действующие лица:

Ведущий

Сказочница (Бабушка Наза)

Ведьма Уткуз

Акмал

Гульбика

Репертуар:

«Друзья» муз. М.Бикбовой

«Родина» муз. Ф.Гершовой

«На лодочке» б.н.п. обр. А.Кубагушева

«Подарю стране цветы» муз. Р.Сальманов

«Танец джигитов» муз. Т.Каримова

«Танец девушек» б.н.м.

«Танец огня»

«Курай» муз. Ф.Гершовой

«Юрта» муз. Ф.Гершовой

«Тюбетейка»

«Донеси яйцо в ложке»

«Бег в мешках

Под башкирскую музыку дети входят в зал, выстраиваются полукругом.

Ведущий.

Здравствуйте дети! Здравствуйте гости!

Сегодня праздник у нас,

Много-много гостей,

Все приветствуют вас!

Ребенок.

Башкортостан, любимый край

Пускай всегда здесь солнце светит

Цветут сады, звучит курай

И улыбаются все дети.

Башкортостан – чудесная земля.

Кругом сады, зеленые поля.

На зорьке солнце яркое встает

Как белый лебедь Агидель плывет.

Песня «Родина»

Садятся на стульчики

Ведущий.

Ребята, сегодня мы с вами узнаем одну очень интересную старинную традицию сельской местности «Аулак ой», то есть – посиделки. Долгими зимними вечерами собиралась молодежь, чтобы себя показать, да на других посмотреть, перемолвиться словами, шутками, песнями, посоперничать в потехах, забавах.

Ребенок.

Звенят уральским золотом мои поля,

Поет моя любимая земля,

Когда поет моя любимая земля,

То замолкает песня соловья.

На фоне звучания мелодии курая выходит сказочница

Сказочница.

Здравствуйте ребята! Здравствуйте гости!

Ведущий. Здравствуй Бабушка Наза.

Сказочница. Какие вы все нарядные, веселые, сяду рядышком и посижу, как стихи читаете, я посмотрю.

Стихи на башкирском языке

Сказочница. Сегодня я расскажу вам сказку о радости и печали, о добре и коварстве, о волшебной силе музыки. А вы слушайте да запоминайте, да мудрости у старой сказки набирайтесь.

В стародавние времена, за семью лесами, у подножья высокой горы жил веселый, трудолюбивый башкирский народ. Во время работы и отдыха они никогда не расставались с музыкой: пели чудесные песни, танцевали зажигательные танцы.

        С раннего утра и до захода солнца все дружно работали, а вечерами собирались все вместе, чтобы послушать песни и поиграть в любимые игры.

        Ребята, а какие вы знаете башкирские игры? Давайте поиграем в игру «Юрта»

Игра «Юрта»

Сказочница. А неподалеку, в темной скалистой пещере жила злая ведьма – Уткуз – Огненные глаза. Не любила она яркого солнечного света, громкого смеха, злилась и топала своими скрюченными ногами, когда слышала, как поют люди, живущие у подножья горы.

Под музыку вбегает ведьма Уткуз

Уткуз. А-а-а-а! Поют, веселятся! Солнцу радуются! Уф-уф!!! Растопчу! Сожгу! Есть у меня один таинственный, зловещий талисман и только один раз в жизни может сослужить свою служу! Пришло время! Уф-уф-уф!!!

        Открою-ка я свой заветный сундук, достану свой злобный огненный глаз, хе-хе-хе!!! Ага, вот!!! Нет, это жабий коготь, эх, потерся весь. Это книга с заклинаниями… А вот и злобный глаз!

Глаз. Что тебе надо? Зачем побеспокоила меня?

Уткуз. Сослужи свою коварную службу, Огненный Глаз. Сожги все деревья и цветы, потуши солнце и луну, отбери у людей радость и счастье, чтобы я никогда больше не слышала человеческого смеха. Хочу быть полновластной хозяйкой!

Глаз. Открой волшебную книгу и повторяй за мной:

(ведьма произносит заклинание, звучит тревожная музыка)

Уткуз. Получилось!!! Получилось!!! Ха-ха-ха!!! Теперь только я буду смеяться, а вы, противные людишки, будите жить в темноте и плакать! Хе-хе-хе!

(со смехом ведьма убегает)

Сказочница. И стало на земле темным-темно; не слышно больше веселого смеха и звонких песен, не сияют над реками цветные радуги. Ушла от людей радость, а на смену им пришли болезнь и горе. Но что же делать? Неужели не найдется  никого, кто бы осмелился улыбнуться и напомнить людям о песнях? Но что это? Слышите? Это девочка Гульбика, проснувшись, робко запела песенку.

Звучит музыка выходит девочка Гульбика, поет песню.

Гульбика. Здравствуйте!

Сказочница. Здравствуй миленькая Гульбика! Разве ты не оишься злой ведьмы, ведь с тех пор, как она стала хозяйкой, никто не осмеливался петь и танцевать!

Гульбика. Не боюсь я злой Уткуз! Хочу, чтобы опять над землей сияло теплое яркое солнце, цвели сады, звучала музыка!

Сказочница. Я вижу, что ты и правда сможешь одолеть ведьму. Но тебя понадобится помощь.

Гульбика. Я знаю, кто мне поможет – мой брат Акмал! Он тоже не боится ведьмы!

(Под музыку входит Акмал)

Сказочница. Какие вы смелые дети. Но вам надо торопиться, пока не услышала Уткуз ваши звонкие песни. Идите к старому Хисам-бабаю, он вам укажет, как победить злые чары злодейки. А ваша дорога будет быстрой, если вы будете дружными.

Гульбика. Здравствуйте джобрый дедушка!

Акмал. Здравствуй Хисам-бабай!

Хисам. Здравствуйте ребята. Знаю, знаю зачем пришли! Давно я вас жду, поджидаю. Не побоялись вы песни петь, значит не испугаетесь того испытания, которое вы должны пройти, верно?

Дети. Не испугаемся.

Хисам. Есть у меня волшебное семечко, которое нужно посадить на берегу чудесного голубого озера, вырастит из этого семечка волшебный стебель, сделаете из него курай, и по все земле разольется волшебная мелодия, которая вернет людям счастье и вновь расцветет чудесная башкирская земля!

Если на пути вам встретятся преграды, не  бойтесь, помните – только с помощью песен и танцев можно победить Уткуз!

Счастливого пути! (уходит)

Гульбика. Скорей вперед!

Акмал. К волшебному озеру!

Песня «На лодочке»

(Звучит музыка, выбегает Уткуз)

Уткуз. А-а! Проснулись, решили меня одолеть! Не видать вам волшебного курая! Вы даже не успеете подойти к волшебному озеру, я вас сожгу. Уф-уф! Гори огонь, разметайтесь красные языки! Жгите все вокруг, не давайте детям подойти к озеру!

Звучит тревожная музыка

Танец огня

Гульбика. Не бойся Акмал! Помнишь, что наказывал Хисам-бабай? Только с помощью детских песен и танцев мы можем победить злую ведьму. Скорей, мои подружки красавицы, потушим огонь, развейте злые чары ведьмы.

Танец девочек

(Появляется Уткуз у нее нет уже прежней силы)

Уткуз. Ах, куда исчезает моя колдовская сила?

Я… я вас все равно не пущу к озеру (падает, ползет, постепенно упролзает)

Гульбика. Скорее, давай волшебное семечко, вот уже виден берег! Под имузыку дети сажают семечко. Из этого семечка должен вырасти стебель, непростой, а музыкальный. Оставим его расти. А пока давайте посидим, подождем и поиграем.

«Тюбетейка»

Сказочница. Вырос стебель, срезал его Акмал и получился такой чудесный и удивительный инструмент – курай. Акмал поднес к губам курай и зазвучала музыка…

Звучит мелодия курая

Ребенок.

Это дудочка простая

Если хочешь, поиграй

Возле речки вырастая

Зеленел во всю курай

Испытать ее желая

Я губами к ней приник

Нежным голосом курая

Вдруг запел сухой тростник.

Игра «Курай»

Сказочница. Не стало больше злой ведьмы. Победила ее волшебная сила музыки. Снова засияло яркое солнце, к людям вернулись радость и счастье.

«Друзья» М.Бикбовой

Ведущая. А сейчас давайте поиграем в башкирские национальные игры.

Сейчас посоревнуются девочки.

Игра «Донеси яйцо в ложке»

Настало время посоревноваться мальчикам.

Бег в мешках

Сказочница.  Ребята, мне так понравилось у вас в гостях, вы так замечательно пели, танцевали, играли. За это я хочу преподнести вам  угощение, башкирское национальное блюдо  «Чак-чак». Угощайтесь на здоровье. До свидания, ребята. Хаубулыгыз.

Ведущий. Спасибо бабушка Наза. До свидания. Ребята, нам тоже пора возвращаться.

Сценарий“ развлечения Аулак өй” на новый лад для детей дошкольного возраста.

Целью мероприятия является – познакомить учащихся с культурой татарского

народа (национальными традициями, играми). Особенность данной разработки

заключается в том, что мероприятие проводится как на татарском, так и на русском

языке, что доступно и понятно для детей.

Максат: Татар халкының мили йолалары беләнтаныштыру. Гореф-гадәтләргә мәхәббәт

тәрбияләү. Балаларда кече яшьтән үк татар теленә, аның тарихына, халык-авыз иҗатына

кызыксыну уяту.

Техник чаралар: магнитофон, дисклар, бию көйләре.

Зал бизәлеше: зал түрендә өйнең эчке күренеше, анда борыңгы сандык, чиккән

мендәрләр, сөлгеләр, идәндә тукылган паласлар җәелгән.

Алдан эшләнгән эш: әңгәмәләр, музейга сәяхәт, мәкальләр, җырлар, уеннарны өйрәнү.

Ход мероприятия. Бәйрәмнең барышы:

Сәхнәдә өй күренеше. Бер якта кызлар, өстәл артында эби самовардан чәй эчеп утыра.

Әби 1: Кызлар,әти-әниләрегез кунакка киттеләр.Әйдәгез, бүген аулак өй оештырабыз.Без

элек әти белән әни кунакка киткәч, аулак өй ясый идек. Бигрәк күңелле дә була иде

инде.Чигү чигә идек, бәйләү бәйли идек, җырлар җырлап, уенннар уйный идек. Бик

күңелле итеп вакыт үткәрә идек

Азалия: А что означает “Аулак өй”?

Әби 1:А я вам дети сейчас расскажу что такое “Аулак өй”. Внимательно слушайте.

Показ презентации и рассказ про аулак өй на русском и татарском языке.

Айлак өй турында балалар шигырь сөйли:

1.Бүген сездә аулак өй дип,

Дусларымнан ишеттем,

Йомгагымны чорнарга дип

Мин сезгә килеп җиттем.

2.Менә дуслар серле өй,

Бүген монда аулак өй.

Ишекне ачтырыр өчен

Кирәк аңа матур көй.

Әби 1: Балалар менә шулай аулак өй- бик күңелле итеп кич утыру ул. Онытып

җибәргәнмен, ахирәтем мунчага китткән иде бит.Карап килим әле үзен.

Алина: (мендәрата) Тот әйдә, әйдә, мендәратышлыуйныйбыз!

(кызлармендәратыпуйныйлар, әбиләр мунчаданкайта).

Әби 2: Әстәгъфирулла, нәрсәбу, нишләвегез?

Гузель: Уйныйбыз!

Әби 2: Шулай уйныйлармы инде? Эй, без яшь вакытта, вәт уйный идек! Әйдәгез, мин

сезгә өйрәтәм!

Азалия: А что она говорит, ничего не понимаю!

Алина: Она говорит, что научит нас играть!

Лейсан: Я согласна! Пусть попробует!

Әби 2: Әти-әни берәр җиргә кунакка киткәч, без кызлар кич утыра идек. Чигү чигә идек,

төрле җырлар җырлый идек. Бии идек, кунелле итеп уеннар уйный идек. Шулай бит

Зәйнәп.

Әби 1: Әйе. Бик дөрес әйтәсең, ахирәткәй.Әле син мунчада булганда балаларга аулак өй

турында сөйләп, яшьлегемне искә төшергән идем.

Алина: Күңелле булган инде алайса…

Әби 2:Әйе, кызым бик куңелле була иде.

Гузель: Ә малайлар бар идеме соң?

Әби 2: Егетләрсез, кая инде. Әлбәттә, гармуннар белән киләләр иде! Әнә үзләре дә килеп

җиттеләр.Әйдәгез егетләр рәхим итегез.

Егетлэр:Кызлар исәнмесез!Хәерле көн!

Кызлар: Исәнмесез, егетләр.Әйдәгез,егетләр узыгыз.

Әби 2: Әйдәгез, моңаеп утырмыйк, күңел ачыйк! “Зәңгәр чәчәк ” уенын уйнап алыйк!

Түгәрәк ясап басабыз да :

Юл читендэ зэңгэр чэчэк

Якты нурлар тарата.

Безнең кызлар һэм малайлар

Зәңгэр чәчәк ярата – дип тугәрәк буенча җырлап йөрибез.

Ә уртадагы кеше матур итеп чигелгэн мендәрне тотып,йөри.

Якын дуслар сайлап ал әле

Берсен сайлап ал әле.

Тезлэреңә ипле булыр –

Мендәреңне сал әле.-

дигән сүзләрдән соң,мендәрне тотучы- сайлаган кешесе алдына мендәрне куеп, тезләнеп

аңа кулын бирә.Ул кеше аның тирәли әйләнә,ә башкалар бу вакытта кул чабып тора.

Азалия: А что, это за игра “ Зәңгәр чәчәк ”. Интересно звучит!

Әби2:Зәңгәр чәчәк обозначает синий цветок.

Алина:Әйдәгез башта санамыш белән мендәр тотучыны сайлап алыйк:

Жепсез орчык,

Чәукә ,чыпчык,

Кара балчык,

Син кал бу чык!

Әби 1:Эй,Хания ,хәтерлисеңме без яшь чакта «Йөзек салыш”уенын уйный идек.әйдэ шул

уенны өйрәтәбез.Бер кешене санамыш ярдәмендә сайлыйбыз да:

Бер тай, ике тай,

Өч тай, дүрт тай,

Монда торма,чыгып тай.

ул бала йэзек салып уйный.Салып бетергэч “Кемдә йөзек,шул йөгереп чык дип” –әйтә.

Аны тотып калсалар, аңа җэза бирелэ. Әйдэгез балалар уйныйбыз.

Эби 2: бик яхшы булды балалар.

Без яшь чакта “Утыр,утыр, Мәликә “уенын да бик яратып уйный идек. Балалар, әйдәгез

бу уенны да уйнап алабызмы? Моның өчен түгәрәккә басабыз. Бер кешене санамыш

ярдәмендә сайлап алабыз: Бер,ике, өч,

Сиңа көч,

Син моннан күч!

Уртага бу баланы күзләрен бәйләп урындыкка утыртабыз. Калганнар түгәрәк буенча

җырлап әйләнәбез.Түбәндәге сүзләрне җырлыйбыз:

Утыр,утыр, Мәликә,

Алмагачның төбенә.

Кем утырган каршыңа –

Әйтеп бирче тиз генә!

Әби 1: Булдырдыгыз, балалар.Бик яхшы!

Тагын бер бик күңелле уен бар иде әле, балалар. Безнең татар халкыбызның милли баш

киеме белән уйнатыла торган“Түбүбәтәй” уены. Бу уенны уйнар өчен түгәрәккә басабыз.

Көй башлангач,тубәтәйне тугәрәк буенча җибәрәбез, көй беткәч, тубәтәй кемдә кала,шул

кешегә җәза бирелә. Ул я җырлый,я бии, я шигырь сөйли яки бер хайван булып кычкыра.

Әйдэгез балалар бергәләшеп уйнап алабыз.

Әби 2: Әй балалар, бигрәк куңелле уйныйсыз инде. Балалар тагын бик кызыкбер уен искә

төште әле миңа. “Исемен ата “ дип атала.Моның өчен барыгыз да түгәрәккә төзелеп

басабыз.Уртага :

Әке,бәке,

Кыек сәке,

Эремчек.

Син калып тор,

Ә син чык

санамышы ярдәмендә сайланган баланың күзен тасма белән бәйлибез.Калганнар болай

диләр:

Бик яхшылап уйла әле:

Кем ул каршыңда тора?

Белә алсаң, исемен әйт,

Киемен тотып кара.

Әгәр дә исемен дөрес атый икән, шул бала белән урыннарын алышалар.Юк икән икенче

кешене бастыралар, дөрес атаганчыга кадәр уен шулай дәвам итә.

Әби2: Әйдәгез балалар бу уенны да уйнап алабыз.

Азалия: Вот какие были интересные национальные игры. Давайте не будем забывать

традиции наших народов!

Әби 2: Рәхмәт, балалар. Яшьлегемә кире әйләнеп кайткандай булдым. Бабаларыбыздан

калган йола, уен, бәйрәмнәрне искә төшердем. Һәрвакыт шулай бердәм, күңелле, тыныч

тормышта яшәргә язсын. Татар халкының гореф-гадәтләрен, йолаларын онытмагыз, татар

телен дә яхшы белегез.Саубулыгыз!

Балалар:Саубуллыгыз!!