Эпир — чăваш йăхĕнчен
Кам-ха, кам çак халăха пĕлмест:
Вăл çĕр пин сăмахпала пуплет,
Çĕр пин юрă-çемĕ кĕвĕлет,
Çĕр пин тĕслĕ тĕрĕ вăл тĕрлет.
(П.Хусанкай.)
Зала тĕрлĕ плакатсемпе, чăваш эрешĕсемпе илемлетнĕ.
1-мĕш ертсе пыракан: Ырă кун пултăр, хаклă ачасем!
2-мĕш ертсе пыракан (тĕрĕллĕ ал шăлли çине хунă çавра çăкăра тытса тăрать): Паян пирĕн пысăк уяв — Чăваш чĕлхи кунĕ. Çак уява чыслама пуçтарăнтăмăр та ĕнтĕ илемлĕ те çутă зала. Тăванăмăрсем, ас тивсе пăхсамăр пирĕн çăкăр-тăвара. Чăваш халăхĕ мĕн ĕлĕкренех хăнана тарават кĕтсе илнĕ, сĕтел çине апат лартмасăр яман.
Çăкăрпа ретсем хушшипе иртет. Ачасем хуçса илсе ас тивеççĕ.
1-мĕш ертсе пыракан: Тĕнче аслă, сарлака, пуян. Мĕн тĕрлĕ кăна çĕр-шыв çук пулĕ Çĕр чăмăрĕ çинче?! Ǎсчахсем палăртнă тăрăх, пирĕн планетăра 3 пин тĕрлĕ халăх пурăнать, вĕсем 5 пине яхăн чĕлхепе калаçаççĕ.
2-мĕш ертсе пыракан: Ачасем, калăр тархасшăн, мĕнле чĕлхе чи анлă сарăлнă?
1-мĕш ертсе пыракан: Тĕрĕс, чи анлă сарăлнă чĕлхе — китай чĕлхи, унпа 1 млрд çын калаçать, акăлчанла — 350 млн., вырăсла — 150 млн., чăвашла — 2 млн.
2-мĕш ертсе пыракан: Пирĕншĕн чи хаклă, чи юратнă, чи çывăх чĕлхе — чăваш чĕлхи. Эпир Чăваш енре чăвашла калаçса пурăнатпăр. Тăван çĕр-шыв анне пекех пĕрре. Ǎна суйлама та, сутăн илме те çук. Кашни çыншăнах ашшĕ-амăш чĕлхи, тăван халăх историйĕ, йăли-йĕрки, юрри-ташши, юмах-халапĕ хаклă.
«Илемлĕ» юрра юрлаççĕ.
1-мĕш ертсе пыракан: Чĕлхе халăх пурнăçĕн тĕкĕрĕ кăна мар, ĕмĕрсем хушши пухăнса пынă пĕлÿлĕхĕн иксĕлми çăл куçĕ те. Çак çăл куçĕнчен эпир мĕн ачаранах тумламăн-тумламăн вăй илсе ÿсетпĕр. Аннен кăкăр сĕчĕпе пĕрле унăн ачаш та лăпкă сасси пирĕн хăлхана сăпка юррине илсе çитернĕ… Тăван сасăран, тăван чĕлхерен пирĕн ăс-тăн аталанма пуçланă.
2-мĕш ертсе пыракан: Тăван чĕлхере — Тăван çĕр-шывăн сенкер пĕлĕчĕ, уçă сывлăшĕ, аслати-çиçĕмĕ, уйĕ-хирĕ, улăхĕ-çаранĕ, тăвĕ-сăрчĕ, Атăлĕ-Пăли, унăн ытарайми юманлăхĕпе шĕшкĕлĕхĕ… Пурнăçра ăру хыççăн ăру иртет. Пĕр ăру тĕнчепе сывпуллашать, тепри çуралать. Вĕсен пурин те ăс-пуç пуянлăхĕ чĕлхере упранса юлать. Халăх юрри-сăввинче, юмах-халапĕнче, халăх сăмахлăхĕнче этемшĕн чи хаклине — Тăван çĕр-шыва аса илеççĕ.
1-мĕш ертсе пыракан: Иван Яковлевич ячĕ чăваш халăхĕшĕн яланах хисеплĕ те чыслă. Унăн чапĕ халăх хушшинче паянхи кун та иксĕлмест. Чăвашсен çĕнĕ çырулăхне йĕркелени, кĕнекесем пичетлеме пуçлани, чăваш ачисем валли шкулсем уçни халăх кун-çулĕнче питех те пысăк пĕлтерĕшлĕ. Халĕ вăл çырса хăварнă халала тимлĕ итлер, ĕмĕрлĕх ăса хывма тăрăшар.
Залра пĕр-пĕр кĕвĕ хуллен янăрать. Пĕр ача «Чăваш халăхне» халала вуласа парать.
2-мĕш ертсе пыракан: Халĕ эпир сире «Мĕн? Ǎçта? Хăçан?» викторина вăййа хутшăнма ыйтатпăр.
Вăйă йĕрки
1) Эпир пурăнакан республикăн чăвашла тата вырăсла ячĕ. (Чăваш Республики — Чувашская Республика.)
2) Чăваш Республикин пĕрремĕш президенчĕ. (Николай Васильевич Федоров.)
3) Чăваш Республикин Патшалăх гимнĕн сăмахĕсен тата кĕввин авторĕсем. (Сăвви И.Тукташăн, кĕвви Г.Лебедевăн.)
4) Чăвашсен çĕнĕ çырулăхне, алфавитне, букварьне йĕркеленĕ çын. (И.Я.Яковлев.)
5) Чăваш çĕрĕнче шкулсене уçма пулăшнă Чĕмпĕр вырăсĕ. (И.Н.Ульянов.)
6) Пирĕн халăхăн çĕр пин сăмах, çĕр пин юрă, çĕр пин тĕрĕ тесе кам каланă? (И.Я.Яковлев.)
7) Çак ятсем мĕнле хайлавра тĕл пулаççĕ: Нарспи, Сетнер, Михетер,Тăхтаман? Авторне тата хайлав ятне калăр. (К.В.Иванов «Нарспи»)
Константин Иванов ăçта çуралнă? (Пушкăрт Республикин Пелепей районĕн Слакпуç ялĕнче.)
9) Геннадий Никандрович Волковăн литературăри ячĕ. (Кашкăр Хуначи)
10) Çак йĕркесен авторĕ кам?
Чăвашра вăрман та чăвашла кашлать,
Шăпчăк та юрлать кунта, ав, чăвашла
Сассăм пин чĕлхеллĕ халăх хушшинче
Янăрать сăпайлăн, уççăн, чăвашла. (Л.Мартьянова.)
Конвертсем
1-мĕш конверт, 10000 тенкĕ
Ыйту параканĕ Чăваш Республикин президенчĕ Михаил Васильевич Игнатьев.
— Ырă кун пултăр, хаклă вĕренекенсемпе учительсем!
Пирĕн тăван ен — Чăваш Республики. Вăл Россия Федерацине кĕрет. Пирĕн республика 1920 çулта йĕркеленнĕ. 1920 çулта Чăваш облаçĕ пулнă, 1925 çултан Чăваш Автономиллĕ Социализмлă Совет Республики, халĕ — Чăваш Республики. Кашни патшалăхăн хăйĕн символĕсем пур. Вĕсем патшалăх суверенитетне палăртаççĕ. Чăваш Республикин патшалăх символĕсене республикăн Аслă Канашĕ 1992 çулхи апрелĕн (ака уйăхĕн) 29-мĕшĕнче çирĕплетнĕ. Мĕнле символсем вĕсем?
Хаклă ачасем, çак виçĕ символа калăр. (Герб, ялав, гимн.)
2-мĕш конверт, 5000 тенкĕ
Ыйту параканĕ чăвашсен паллă художникĕ Виктор Бритвин.
— Чăваш Республикин Патшалăх ялавне ăсталанă художник ятне, хушаматне, ашшĕ ятне калăр. (Элли Михайлович Юрьев.)
3-мĕш конверт, 3000 тенкĕ
Ыйту параканĕ филологи наукисен кандидачĕ, вĕренÿ тата меслет кĕнекисен авторĕ Юрий Михайлович Виноградов. Хальхи чăваш чĕлхин синтаксисĕпе орфографине тĕпчет.
— «Рашча» сăмахра щ мар шч çыратпăр. Мĕншĕн? (Ку сăмаха вырăс чĕлхинчен калаçу урлă йышăннă.)
4-мĕш конверт, 5000 тенкĕ
Ыйту параканĕ Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ писателĕ Валери Туркай.
— Сăмах кам çинчен пырать?
Вăл паллă прозаик, сăвăçă, куçаруçă. Унăн кĕнекисем асамат кĕперĕн пур тĕрлĕ тĕсĕпе те ялкăшаççĕ. Вăл сăнарланă геройсем уçăмлă та ĕнентерÿллĕ. Произведенийĕсем тарăн шухăшлă, психологиллĕ, пурте мирлĕ ĕçпе пурăнакан çынсен хастарлăхне, вĕсем халăхпа пĕрле Тăван çĕр-шыв ырлăхĕшĕн тăрăшнине сăнласа параççĕ, иртнĕ вăрçăри паттăрлăхĕ çинчен калаççĕ.
Унăн сăввисене композиторсем чылай юрра хывнă. Вĕсенчен уйрăмах çаксем анлă сарăлнă: «Юрату юрри», «Ǎшă çумăр», «Çуралнă çĕр-шыв», «Салампи юрри».
Вырăс тата ытти халăх писателĕсен хайлавĕсене чăвашла куçарас тĕлĕшпе те паллă çыравçă тухăçлă ĕçленĕ. Вăл Д.Байрон, А.Пушкин, Л.Толстой, А.Чехов, И.Тургенев новеллисемпе калавĕсене куçарнă.
Çак çыравçă çинчен чăвашсен паллă писателĕ Владимир Сатай çапла каланă: «Çынсен чунĕсене тарăнрах кăтартнине пулах унăн произведенийĕсем вулакансене тыткăна илеççĕ, вĕçне çитиччен вулаттарса пĕтермесĕр те алăран каймаççĕ, асра юлаççĕ, шухăша яраççĕ». (Александр Артемьев.)
5-мĕш конверт, 5000 тенкĕ
Чăваш драма театрĕн тĕп режиссерĕ Валерий Яковлев ыйту парать.
— Театр — манăн пурнăçăм, савăнăçăм, вăл маншăн сывлăш пекех хаклă. Кунта эпĕ хамăн телее тупрăм. Театрта ĕçлесех ватăлтăм, анчах ватăлнисем вырăнне сцена çине талантлă, пултаруллă çамрăксем тухаççĕ. Уншăн эпĕ питĕ савăнатăп, — çапла каланă РСФСР тава тивĕçлĕ артистки. Театрăн пĕрремĕш спектаклĕнчен пуçласа мĕн виличчен вăл сцена çинче пулнă. Кам-ши вăл? (О.И.Ырсем.)
6-мĕш конверт, 3000 тенкĕ
Ыйту параканĕ шкул директорĕ.
— Пĕрремĕш чăваш шкулне кам, хăçан тата мĕнле хулара уçнă? (1868 çулта Чĕмпĕр хулинче И.Я.Яковлев чăваш шкулĕ уçнă.)
7-мĕш конверт, 2000 тенкĕ
Ыйту параканĕ Чăваш Республикин паллă поэтесси Людмила Смолина.
— М.Ф.Федоровăн «Ар çури» балладинчи Хĕветĕр, çул çинчех вилесрен хăранă май: «Ача-пăчам пит айван. Халиччен суха тытайман», — тесе кулянать. Мĕне пĕлтерет ку? (Ачи-пăчи суха йăранĕ çине пусмалăх ÿсейменнине, ытла та пĕчĕк пулнине.)
8-мĕш конверт, 6000 тенкĕ
Ыйту параканĕ физика учителĕ.
— Кĕрепле пуçран çапсан тин чăваш сăмахĕсене аса илет çак герой. Кам вăл? Мĕнле хайлавра сăнланă ăна? Авторĕ кам? Сăввăн пĕр çаврăмне каласа парăр. (С.Шавли «Вĕçкĕн Ваççа.)
Хулара пурнать Ваççа,
Вăл банкра шутлать укçа.
Пысăк слущи тет хăйне,
Çавăнпа пăрать мăйне …
9-мĕш конверт, 4000 тенкĕ
Ыйту параканĕ Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ писателĕ Юхма Мишши.
— Шухăшласа кăларнине чăн пулнă пек ĕнентерсе кăтартакан хайлава мĕн теççĕ? (Легенда.)
10-мĕш конверт, 3000 тенкĕ
Ыйту параканĕ Федорова Елена Сергеевна, ЧР Елчĕк районĕн Кивĕ Эйпеç тĕп шкулĕнче вĕрентекен.
— Мĕн калать-ши анаграмма?
Мана эсĕ тĕл пулатăн
Авалхи халапсенче.
Пĕтĕмпех ылмаштарсассăн
Сас паллисене куратăн
Пĕвере, кÿлĕсенче. (Улăп — пулă.)
1-мĕш ертсе пыракан: Чĕлхе пире пĕр-пĕринпе паллаштарать, туслаштарать. Калаçса тепĕр чухне пĕр-пĕрне кÿрентерни те, çапăçса кайни те пулать. Йытăпа йытă харкашса паллашать, çынпа çын калаçса паллашать тесе ахальтен каламан ваттисем. Чĕлхе çынна ĕçре те, уявра та, вĕренÿре те кирлĕ. Чĕлхе çынна вĕрентет, унăн тавра курăмне анлатать, курманни-пĕлменни çинчен пĕлтерет, çыннăн ăс-тăнне кăна мар, туйăмне те тарăнлатать.
2-мĕш ертсе пыракан: Чĕлхе урлă çынпа çын кăна мар, халăхпа халăх та пĕр-пĕринпе хутшăнать, пĕр-пĕринчен вĕренет. Чĕлхере халăхăн иртнĕ кун-çулĕ те, ĕмĕчĕ-шанчăкĕ те, ĕçĕ-хĕлĕ те — пурте йĕрленсе юлать.
1-мĕш ертсе пыракан:
Чăваш чĕлхи — эс ман тăван чĕлхем,
Ялан чунра çунса тăран хĕлхем.
Миçе поэт çырман пуль сан çинчен,
Эс, чăннипех, черченкĕ те чечен.
2-мĕш ертсе пыракан:
Вут-çулăм пек хăватлă та кăра,
Хĕмлентеретĕн манăн кăкăра
Эс ылтăн-кĕмĕлтен те хаклăрах,
Хĕрÿ те хÿхĕм хĕвелпе танах.
Чуна пырса тивет кашни сăмах…
Тавах, тăван чĕлхем, сана тавах.
(А.Смолин.)
1-мĕш ертсе пыракан:
Чăвашсемĕр! Сире телей сунатăп,
Ан сивĕнĕр тăван чĕлхемĕртен.
Мансан — чĕлхесĕр янавар пулатпăр,
Чĕлхе пулсан — пĕтместпĕр ĕмĕрте!..
(Р.Сарпи.)
Федорова Елена Сергеевна,
ЧР Елчĕк районĕн Кивĕ Эйпеç тĕп шкулĕнче чăваш чĕлхипе литературине вĕрентекен 22.04.2016
МБДОУ «Новочурашевский детский сад «Колосок»
Ибресинского района Чувашской Республики
Чăваш чĕлхи — тăван чĕлхе
(Чăваш чĕлхи кунĕ ячĕпе хатĕрленĕ уяв сценарийĕ)
Выполнила Орлова Т.Н
музыкальный руководитель
с. Новое Чурашево
2018г
Чăваш чĕлхи — тăван чĕлхе
(Чăваш чĕлхи кунĕ ячĕпе хатĕрленĕ уяв сценарийĕ)
Уяв тĕллевĕ: ачасене халăх традицийĕсене упрама, тăван чĕлхене юратса вĕренме хавхалантарасси, чĕлхе илемĕпе пуянлăхне туйма, пĕлÿлĕхе ÿстерме пулăшасси.
(ачасем зала к.вве май к.рсе тёра==. те ЧР гимн юрлама пу=ла==.)
1.ер.пыр: Вера Николаевна
2. ер.пыр: Венера Михайловна
1.ер.пыр: Ырă кун пултăр,туссем, тăвансем, ытарайми чăваш çыннисем! Паян-пысăк уяв — чăваш чĕлхи кунĕ. Чăваш чĕлхи пуян та илемлĕ, янăравлă та çепĕç, паха та асамлă. Вăл чăваш юрри пек янăравлă та кĕвĕллĕ, унпа чуна ачашлама е амантма, çĕклеме е ÿкерме, хавхалантарма пулать
2. ер.пыр: Атте-анне чĕлхи — пирĕн тăван чĕлхе. Тăван сăмах, тăван чĕлхе — халăх чунĕ. Унăн паянхи кунĕ, малашлăхĕ. Унсăрăн халăх çук.
1.ер.пыр
Камсем эпир? Мĕнле йăхран эпир?
Мĕнле анне пире савса çуратнă?
Мĕнле атте ура çине тăратнă?
Мĕнле çĕр парнеленĕ хăйĕн çăкăрне?
2. ер.пыр:
Чăвашсемех эпир, ырă çынсем эпир.
Чăваш анне пире савса çуратнă.
Чăваш атте ура çине тăратнă.
Чăваш çĕрĕ парнеленĕ хăйĕн çăкăрне. (В.Станьял)
(=ёкёр тёварпа тухмалла: саламламалла)
(ачасем к.вве май залран тухса кайса пыра==.: чи к.=.н ушкён уява пу=лать)
1? Юрё «Алли кирл. м.н тума»
2? Вёйё «Ё=та пир.н аллисем»
3? Сёвё
4? Параппан
5? Ташё
(чи к.=.н ушкёнри ачасем тухса кая==.: к.=.н ушкёнри ачасем к.рсе уява малалла тёса==.)
1? Юрё «Выляма чённи»
2? Вёйё «+рет Ванюк»
3? Юрё «Путене»
4? Сёвё
5? Частушки
6? Ташё
( к.=.н ушкёнри ачасем тухса кая==.: вётам ушкёнри ачасем к.рсе уява малалла тёса==.)
1? Юрё «Улми лайёх и: =е=ки лайёх-и»
2? Такмаксем «Тухха Ванюк пир.н умма»
3? Вёйёсем
4? Юрё «Ва=ка кушак»
5? Сёвё
5? Ташё
( вётам ушкёнри ачасем тухса кая==.: аслё ушкёнри ачасем к.рсе уява малалла тёса==.)
1ер.пыр: Паян, апрелĕн 25-мĕшĕнче, пĕтĕм Чăваш çĕршывĕ чăваш чĕлхи кунне уявлать. Эпир 1993-мĕш çултан пуçласа кашни çул Чăваш наци кунне уявлатпăр.Ăна ахальтен мар ака уйăхĕн 25-мĕшĕнче ирттерме палăртнă. Çак кун чăваш çырулăхне йĕркелекенĕ И. Я. Яковлев çуралнă. 2018 м.ш =ул Чёваш Республикинче Иван Яковлевич Яковлев =улталёк. тесе йышённё? Вёл =уралнёранпа 170 =ул =итн.? Уява хамăр республикăра кăна мар, аякра пурăнакан чăвашсем те чысласа хатĕрленеççĕ. Мĕнле савăнмăн –ха çакăншăн!
СЁВЁ
Тавтапуҫ Яковлева-
Ҫутта кӑларчӗ чӑваша.
Вулама-ҫырма пӗлме,
Майне туса вӑл пачӗ.
Алфавит вӑл йӗркелерӗ,
Пичетлерӗ букварьне,
Халалне ҫырса хӑварчӗ
Туслӑ пурӑнма чӗнсе.
Чӑваш шкулӗсем вӑл уҫрӗ
Маттур ачасем валли.
Тарӑн йӗр ӑшра хӑварчӗ —
Асра юлчӗ ӗмӗре.
Чӑваш халӑхӗ манмарӗ
Аслӑ Вӗрентекенне.
Ун ячӗпеле чысларӗ
Проспектпа бульварсене.
Тавтапуҫ Яковлева-
Ҫутта кӑларчӗ чӑваша.
Мускавра та, Раҫҫейре те
Пӗлеҫҫӗ халь чӑваша!
(Алексеева О.И в.рентекен)
2 –мĕш ертсе пыракан: Пурнăçра – пĕр анне .Тăван чĕлхе те пĕрре. Ёна упрасси –пирĕн тивĕç. Иван Яковлевич Яковлев пуласлăх çыннисене тăван чĕлхене упрама пиллесе хăварнă. Çапла çеç чăваш чĕлхи ыттисенчен кая пулмĕ тенĕ вăл . « Чĕлхе чечекленесси пĕтĕмпех сиртен килет»,- ак мĕнле пархатарлă шухăшĕ вĕрентекенĕмĕрĕн.
Кам тăван чĕлхене юратмасть,
Вăл тăван амăшне юратмасть.
Кам тăван амăшне юратмасть,
Вăл тăван халăхне юратмасть.
Кам тăван халăхне юратмасть,
Вăл тăван çĕр-шывне юратмасть
(1 ача)
Эп — чăваш ачи, саватăп
Чĕвĕл-чĕвĕл чĕлхене.
Юратап сăвва-юрра та,
Купăса та кĕслене.
Юрататăп вуламашкăн
Чăвашла та вырăсла.
Ик чĕлхе вăл — ик ăс маншăн,
Эп пуласшăн ик ăслах!
(Петĕр Хусанкай
(2 ача)
Мухтанап чăваш пулнишĕн,
Чăвашах пулса юлнишĕн,
Çепĕç-çепĕç уç сассишĕн,
Акăш-макăш пур юрришĕн
Юрё «Шупашкар»
1. ер.пыр: Чӑваш чӗлхи – халӑхӑн ӗмӗр сӳнми ӑс-тӑн чечекӗ. Чӑваш халӑхне ҫутта кӑларакан Иван Яковлевич Яковлев хӑйӗн халалӗнче ҫапла ҫырса хёварнё: «Туссем, тӑвансем, ытарайми чӑваш ҫыннисем! Мӗн ӗмӗрӗм тӑршшӗпех чунӑмпа, чӗремпе ҫунса пурӑнтӑм сирӗншӗн. Ан манӑр, астуса тӑрӑр ҫакна! Эсир хӑвӑр халӑхӑрӑн чӗлхинчен ютшӑнмасан, халӑх кӑмӑлӗ пӗтӗмпех сирӗн аллӑрта пулӗ!
3(ача)
Савăнатăп эп чăваш пулнишĕн,
Тăпăл-тăпăл тăпăлкка ташшишĕн,
Асамат кĕперĕ пек тĕрришĕн,
Атăл шывĕ пек çемçе чĕлхишĕн.
Савăнатăп эп чăваш пулнишĕн.
(А. Николаева)
Юрё «Асамат к.пер.»
(4 ача)
Ытарайми тăван чĕлхемĕр,
Сана манмастпăр ĕмĕрне.
Çухатас çук атте-аннемĕр
Пире пилленĕ парнене.
(5 ача)
Ытарайми тăван чĕлхемĕр,
Сана манмастпăр ĕмĕрне.
Çухатас çук атте-аннемĕр
Пире пилленĕ парнене.
«Шумовой оркестр»
(6 ача)
Атьăр ташша пуçлар-и те
Атьăр ташша пуçлар-и?
Ура ху=са ташлар-и те,
Ура ху=са ташлар-и?
«+амрёк ачасен ташши»
7 (ача)
Ташши: ташши:
салакайёк ташши
Салакайёк ташши мар
Х.р п.рчисен ташши
(8 ача)
Й.пре= енĕ ĕлĕкрен илемлĕ
Чăн тÿперен илĕртет хĕвелĕ.
К.тне шывĕн хумĕсем
Кĕвĕлеççĕ юрăсем
(Л. Мартьянова)
Юрё «Тёван ен»
2 ер.пыр
Малалла пирӗн, ҫитӗнсе пыракан ачасене, Вӗрентекенӗмӗр ӗҫне малалла туса пымалла, чӑваш чӗлхине юратса вӗренмелле, аталантармалла, тӗпчемелле, упрамалла
Тăван чĕлхе пурри савăнтарать,
Çуралнă вырăна астутарать.
Хăв халăхна хисеп тума хушать,
Çĕр-шывшăн тăрăшма вăй-хал парать.
(Александр Савельев-Сас )
Чăвашра вăрман та чăвашла кашлать.
Шăпчăк та юрлать кунта, ав, чăвашла.
Сассăм пин чĕлхеллĕ халăх хушшинче
Янăрать сăпайлăн, уççăн, чăвашла.
1 ер.пыр:
Чăвашăмсем! Сире телей сунатăп,
Ан сивĕнĕр тăван чĕлхемĕртен.
Мансан – чĕлхесĕр янавар пулатпăр.
Чĕлхе пулсан –пĕтместпĕр ĕмĕрте!..
( Раиса Сарпи )
.
Сценарий фестиваля
«Чăваш челхи куне»,
посвященного Дню Чувашского языка.
10.30 час. Звучат позывные праздника.
Оформление сцены: на заднике вывешен Российский флаг, на отдельной подставке
установлены флаги: Самарской области и Чувашской республик, Клявлинского района, на
авансцене стоят в напольных вазах цветы, банеры. Проектор для демонстрации видео и
фотоматериалов.
За 30 минут до начала в зале звучит национальная музыка, демонстрация видео и
фотоматериалов.
Выход ведущих :
1 ведущий
Чăваш чĕлхи – анне ытамĕ,
Чĕкеç кĕвви пек чĕвĕлти.
Сан аллунтан тытса утами:
Шăрантăр сасчĕв кĕмĕлли,
Пулсанччĕ сăвă кĕвĕлли…
2 ведущий
Язык – это целый мир, полный прелести, обаяния и волшебства. Он – живая память
народа, его душа, его достояние. Все мы любим свой родной язык.
Прошу всех встать Гимн РФ.
1 ведущий
Ыра кун пултар, хакла юлташсем! Эпир Сире ыра сунса кетсе илетпер пирен Йегер
ватам шкуленче! Эпир ăшă кăмăлпа, пĕтĕм чĕре ăшшине парнелесе сире çак уяв ячĕпе
хĕрÿллĕн саламлатпăр.
2 ведущий
Добрый день, дорогие гости! Мы рады приветствовать вас в нашей БорискиноИгарской
школе!
1 ведущий
Челхе вал – халах чуне. Хайне хисеплекен кирек хаш халах та хайен таван челхине чи
пысак пуянлах выранне хурать. Халах ана нумай емер хушши, терле йыварлах туссе упрана,
аталантарса пуянлатна.
«Вĕренекен чăвашла вулатăр… Халăхăн ăстăнĕпе унăн мĕн пур тĕнче курăмне тăван чĕлхе
кун парать. Тăван чĕлхесĕр чăнчăн пĕлÿ сук…» тене Иван Яковлевич Яковлев педагог. 2 ведущий
День и ночь. Небо и земля. Отцы и дети. Всё в мире уравновешено. Холод сменяется
жарой, грусть – радостью, а на смену будням приходят праздники. Вот и сегодняшний день не
исключение. Сегодня в нашем зале областное мероприятие и посвящен он замечательному
Дню чувашского языка. Создателем современной чувашской письменности является Иван
Яковлевич Яковлев выдающийся деятель культуры и просветитель чувашского народа.
1 ведущий
Паян эпир сиренпе таван челхемер синчен – унан пуянлахепе илеме синчен, унан
тасалахне упрамалли синчен тата пирен ентешсем чапла, палла сыравсасем Егоров В.П.,
Кокарев Каттай А. Я., Евстафьев Н.Ф. ячепе пустаранна.
2 ведущий:
14 апреля — это праздник в честь рождения чувашского поэта, заслуженного работника
культуры Чувашской республики, участника ВОВ, Н.Ф.Евстафьева, становится традицией.
Сегодня наш праздник также посвящаем нашим землякамдеятелям чувашской литературы
Егорову В.П., Кокареву –Каттай А.Я. Мы гордимся что такие замечательные люди стали
выходцами БорИгарской земли, помним и прославляем.
1 ведущий
Аслă тĕнче хӳттинче, Çĕр планетăмăр çинче тĕрлĕ халăх пурăнать, тĕрлĕтĕрлĕ чĕлхепе
пурнăç тытса кун кунлать.
Çав чĕлхесен хушшинче тăван чĕлхе чи пахи, чуна çывăхтараххи, ăна сапăртараххи.
Тăван чĕлхе хӳттипе, унăн ырă ячĕпе аслă ăрунесĕлсен чун хавалĕн ăшшине, йăлийĕркин
тĕшшине, ăс пурлăхĕн пĕлĕвне эпир ăша хыватпăр, пуян чунлă пулатпăр.
2 ведущий
У каждого народа есть свои особенности, которые отличают каждый народ друг от
друга. Именно это заставляет людей гордиться принадлежностью к той или иной нации.
Именно в языке передаются все особенности образа жизни. Чувашский народ издавна
назывался «краем ста тысяч слов, ста тысяч песен, ста тысяч вышивок»: так богаты и
разнообразны узоры, создаваемые чувашскими вышивальщицами.
Вышивкой украшались предметы домашнего обихода: занавеси, скатерти, полотенца,
национальные костюмы.
1 ведущий . Тархасшăн, ирĕк парсамăр пире праснике пуçлама!
2 ведущий
Итак, мы начинаем праздник День чувашского языка!
Прошу всех встать Гимн Чувашской республики
1 ведущий
Хале саламлама ватам шкул директорне Николаев Николай Александровича самах паратпар.
2 ведущий
Слово для приветствия предоставляется директору БорискиноИгарской школы
Николаеву Николаю Александровичу
1 ведущий
Чăваш чĕлхи кунĕ уява пуçлатпăр. Паянхи уява уçма Капустина Фаина Валерьяновнана
сăмах паратпăр
2 ведущий
Слово для открытия праздника предоставляется Капустиной Фаине Валерьяновне.
1 ведущий
«Чаваш челхи» конкурсан перремеш пайне тытанатпар. Манса ан кайар: сава калама 3
минут, фольклор ушкане валли 5 минут.
2 ведущий
Начинаем конкурс. Не забывайте про регламент: по положению на прочтение
стихотворения отводится 3 минуты, на выступление фольклорной группы включая песню и
танец 5 минут. Выступающим необходимо строго соблюдать регламент.
1 ведущий
Чавашла паян юрлатпар
Чавашла сава калатпар
Чавашла тум таханатпар
Чавашла та ак ташлатпар.
Чаваш халах самахлахне фольклор ушканесем катартса пама пултарассе.
2 ведущий
Начнет наш праздник фольклорная группа СП «Колосок» ГБОУ СОШ с.Борискино
Игар
1 ведущий
Тăван чĕлхе! Эп сансăр — мĕскĕн, тăлăх,
Эс пур чух — манăн кăкăрта кăвар.
Эс пур чухне çеç вилĕмсĕр ман халăх,
Ун чух ун çут пуласлăхĕ çук мар.
2 ведущий
Далее выступают наши чтецы:
Николаева Дарья — ученица 10 класса
Миханькова Анастасия ученица10 класса
Никифорова Елена ученица 10 класса
Кошкин Кирилл ученик 9 класса
Никифорова Анна ученица 5 класса
1 ведущий Чăваш чĕлхи савни хыпарĕ,
Чечек ыххи: чĕре юрри,
Нарспи юратăвĕн тĕш парĕ,
Сетнрĕн çулăмлă чĕри:
Ют алăпа тытма вĕри!
2 ведущий
Продолжит наш праздник фольклорная группа «Колокольчик» ГБОУ СОШ
с.БорискиноИгар
1 ведущий
Янкас юра юрлама
Шанкарав пек сассам пур.
Таван тусам, юррама
Итлемешкен килсе кур.
2 ведущий
Продолжается наш праздник и мы к выступлению приглашаем Филимонову Любовь,
ученицу 10 класса, песня Пилеш каяксем.
1 ведущий с. 131
Сак илемле, сепес сасла
Юррама илтсесен, эсе
Мен тата астан илнишен
Кевесме ан пах таванам,
Аслати керленинче те
Тупрам эпе ыра сас.
2 ведущий Выступает __1__ школа
1 ведущий
Тăван чĕлхе! Эс — манăн чун çуначĕ.
Эс пур чухне — эп катăк мар çынран.
Ахальтен мар чĕре вутпа çунатчĕ
Ютра çӳренĕ майăн ăнсăртран.
2 ведущий Выступает__2_ школа
1 ведущий
Чăваш чĕлхи – атте тымарĕ:
Салтак утти пек тÿр сăмах
Тăшман валли ылхан хăварĕ:
Тăван валли тулли сăвап:
Хăмла сăри тухать чăнах!
2 ведущий На сцену приглашаем ___3____
1 ведущий с. 94 Чăваш чĕлхи! Сана эп курнă, шаннă,
Куç пек упранă халăх авалтан.
Кунçул вучахĕнче эс кăварланнă,
Чĕлхе вĕçне килетĕн чи малтан.
2 ведущий Перед вами выступает ___4____
1 ведущий
Тăван чĕлхе –халăхăн аваллăхĕ,
Тăван чĕлхехалăхăн сумлă та телейлĕ малашлăхĕ.
2 ведущий Приглашаем к выступлению ____5___
1 ведущий
Кашни юлташ, таван,
Чи сивах тусам ман,
Мана кашни чунчеререн
«Самлам» тет ирсерен.
Пер тинес те пире
Уйарас сук икке.
Юлташлах, туслах тенчере
Хаватла вай иккен.
2 ведущий Слово предоставляем ___6___
1 ведущий
Валерий Петрович яланах чаваш халахне сутсанталакпа тача сыханса пуранма верентне.
Таван сершывааттепе аннене, сакартавара хисеплесе пураннине тепе хуна. Туссем, авалхи
йалайеркесер пуласлах сук. В.П.Егоров хайен шухашне сапла палартать : «Халахан астанне,
унан петем тенче курамне таван челхе чун парать, таван челхесер пелу сук».
2 ведущий На сцену приглашаем ___7___
1 ведущий
Тăван чĕлхе ачана çут çанталăка, пурнăçа, тĕн йĕркине ăнланма пулăшать
2 ведущий Приглашаем к выступлению __8__
1 ведущий
Тусла каласатам ютри синсемпе
Юллатам ялан, тавансем, сиренпе
Илемле херсем йал кулсассан умра,
Сана, савна тусам, туяттам сумра.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __9__
1 ведущий Кайăк хитре тĕкĕпе, этем ырă – чĕлхипе.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __10__
1 ведущий
Тăван чĕлхе пур чухне, эпир хăватлă халăх.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __11__
1 ведущий
Чĕлхемĕр пуласлăхĕ ачасенче
Этем тени тĕнчере хăйĕн тăван чĕлхине пĕлсе ӳссе çитĕнтĕр, хăй халăхĕн ăстăнне,
мĕнпур ырă хăлăкне аслисен пилĕ урлă чунĕчĕрине илтĕр, ырăлăха вĕрентĕр.
Тăван чĕлхе кӳрекен пур ырлăха палăртма ик алăри пӳрнесем те çитес çуках тупата.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __12__
1 ведущий
Ялан перле пулар,
Перле телей тавар.
Варса пусласшан сунакан
Вал пиреншен ташман.
Туссем перле чухне
Сенейме весене
Нимле инкек, нимле ташман.
Перле пулар ялан!
2 ведущий Приглашаем к выступлению __13__
1 ведущий
Мĕнле çепĕççĕн янăратăн эсĕ, тăван чĕлхе. Санпа Ульяновскра та, Мускавра та, Çĕпĕрте
те, Турцире те, Америкăра та калаçаççĕ. Ăруран ăрăва куçса пыракан авалхи чăваш чĕлхи.
Тăван чĕлхем, сан яту тата çӳле çĕклентĕр, тĕнчен анлă çĕрĕнчи тĕрлĕ чĕлхе хушшинче
тивĕçлипе илтĕнтĕр! Ыр чĕлхемĕр, тав сана, ĕмĕрĕмĕр сыв пулма иксĕлми хăват сана!
2 ведущий Приглашаем к выступлению __14__
1 ведущий
Ку «Чаваш челхи» конкурсан юлашки пайе пулче, хале вара жюри канашлана вахатра
сире валли вайа саламе пуле.
2 ведущий
Конкурсная программа закончилась. Сейчас жюри подводит итоги, а для вас дискотека.
1ведущий
Хале жюри членесене самах паратпар.
2 ведущий
Слово предоставляем жюри. Награждение. Слово Капустиной Фаине Афанасьевне. 1 ведущий
Керлет хал хаваслах
Таван сершывра,
Ман халах сасси
Илтенет уявра.
Чаваш телейе
Есре ситенет,
Челхи ун
Таван сершывра
Вай илет
2 ведущий – Позвольте нам поздравить ещё раз всех Вас с Праздником! Пожелать Вам
здоровья, удачи, любви, успехов во всех Ваших благих начинаниях! До свидания! До новых
встреч!
((включается фонограмма чувашские песни)
.
Янра, чăваш чĕлхи, янра !
1.Ырă кун пултăр хаклăран та хаклă хăнасем, юратнă вĕрентекенсем, ачасем!
Ҫак сăмаха калас килет:
Пыр Ситекпуçне , унта пур паллă шкул.
Илемлĕ вырăна – ял варрине
Вырнаçнă пирĕн шкул.
Ҫак тĕп шкулта паян
Уяв пулать тенинине илтрĕр пуль.
Тавтапуç, сире пурне те,
Пире савса килсе çитнĕшĕн.
.Паянхи кун пирĕн ик хут уяв.Сире пурне те Чăваш чĕлхи кунĕпе тата Иван Яковлевич Яковлев çуралнă ятпа саламлатпăр.Пирĕн тăван чĕлхе – чăваш чĕлхи. Чăваш чĕлхипе пирĕн асатте- асаннесем калаçнă, пире пехиллесе хăварнă. «Ҫын лаши тем пек илемлĕ те чаплă пулсан та ун çине ларса ку манăн лаша тесе утланса мухтанаймăн. Ҫавăн пекех, ытти чĕлхесем тем пек чаплă пулсан та пирĕншĕн ют.Нихăш чăвашăн та çакна манса каяс марччĕ – эпир пуян чĕлхеллĕ халăх.Хамăр чĕлхемĕре ан манар, ăна ан çухатар», -тесе хăварнă Иван Яковлевич.Эпир çухатасшăн та мар, ялан чĕрере усрасшăн.
Фольклор .Вăйă карти çавăрни
2.Тăван халăхна нихăçан та ан ман:
Асра та, ăшра та вăл пултăр ялан.
Ăна чун – вартан юратмарăн пулсан
Ытти халăха та саваймăн нихçан.
Паянхи кунччен ытти халăхсемпе пĕр тан хамăр ирĕклĕн чăвашла калаçма, çырма пултарнишĕн эпир Иван Яковлевич Яковлева тав тăватпăр.Ҫак пархатарлă ĕçе вăл нумай вăй хунă.Кашни чăваш çыннине хăй ачи пек хисепленĕ, юратнă, «тусăмсем, хамăн тăван çыннăмăрсем» тесе чĕннĕ.Апла пулсан асра тытар ăна, унăн ĕçне малалла тăсар.
«Хаваслă алфавит»
3.Пуçра мĕн чухлĕ шухăш санăн,
Мĕн чухлĕ ĕмĕт хальлĕхе,
Сана , ачам, пурне те панă
Чăваш чĕлхи, тăван чĕлхе.
Упрар тăван чĕлхемĕре,
Чун – чĕрери хĕлхемĕре;
Унпа эпир ялан çĕнтернĕ,
Ҫĕр-шыв ятне çÿле çĕкленĕ!
Тăван ен юрă.Вĕрентекенсем юрлаççĕ
4.Туссем калаçнă чух, тăван чĕлхемĕм,
Шур акăш тĕкĕ евĕр эс çемçе.
Санпа ман халăх чунĕ те илемĕ
Ҫÿрет çÿлте те çĕр çинче вĕçсе.
Тăван чĕлхем! Таса хĕлхем,
Парсам пăлхавлă чунăма.
Пар чăнлăх, савăнăç, илем,
Пар ирĕк – çутăрах çунма.
Ташă «Чăваш тĕнчи».
5.Тăван чĕлхе – халăхăн ĕмĕр сÿнми ăс – тăн чечекĕ. Тăван чĕлхе – халăхăн сумлă та телейлĕ малашлăхĕ. Тăван чĕлхемĕрçĕм… Асаттесен пилĕ, асаннесен тупи,кукамайсен пехилĕ, анне юрри, атте ÿкĕчĕ,аппа такмакĕ,пичче вĕрентĕвĕ, шăллăм тавĕ, йăмăкăн ачашлăхĕ, хурăнташсемпе тăвансен ырă кăмăлĕ.
Тĕнчере пирĕннинчен илемлĕрех, пуянрах çĕрсем те пулĕ.Аякрине курса çывăхрине манар мар.Ҫывăхри вара – тăван тавралăх, тăван халăх, тăван чĕлхе.
Ĕшеннисемшĕн çул çинче
Эс шанчăк çăлтăрĕ ялан.
Тискер тăманлă каçсенче
Йыхравлă чан пек янăран.
Сире валли юрă «Икĕ автан» (1-2 классем)
6. Ҫыннăн кăна мар, куракăн та хăйĕн чĕлхи пур тенĕ ваттисем.
Пĕр чĕлхе – пĕр ăс, икĕ чĕлхе – икĕ ăс.
Тăван чĕлхесĕр этем юрăсăр шăпчăк пек:
Унăн савăнăçĕ те, хуйхи те çук. Апла пулсан калаçар-ха савăнсах.
Сăвă «Кил тĕпкĕчи» .Михайлов Олег вулать.
7. Акă çуралнă çĕр-шывăм!..Çул хĕрринче – шурă хурăнсем, лутра шĕшкĕлĕх. Уя тухсан, инçетри — инçетри ялсем курăнаççĕ. Хамăр çуралса ÿснĕ вырăнтан пахи нимĕн те пулас çук. Кашни çыннăн хăйĕн юратнă кĕтесĕ пур. Анчах нихăш вырăн та хамăр çуралса ÿснĕ тăрăхран лайăхрах пулас çук..Ҫак ялта ,тăван кĕтесре илемлĕ юрăсем юрлас килет.
Юрланă чух сассу хитре те уçă:
Итлет вăрман та , хир те янраса.
Чулсем çинчи канми-тăми çăлкуçĕ
Юхса йăпаннă пек сассу таса.
Юрă «Савнă ял» Лапшина Л.И., Рузакова Р.И.
8.Линкка-линкка авкаланма юман хăма кирлĕ
Халь те юман, халь те юман, тата юман кирлĕ
Йăкăш-якăш шуçкалама яка хăма кирлĕ
Халь те яка, халь те яка , тата яка кирлĕ
Тапăр-тапăр ташлама кĕмĕл пушмак кирлĕ
Халь те кĕмĕл, халь те кĕмĕл, тата кĕмĕл кирлĕ
Чуп-чуп чуп тума чипер хĕрĕ кирлĕ
Халь те чипер, халь те чипер, тата чипер кирлĕ
Ура тапса ташлар-и те? … Ура хусса ташлар-и?
Пĕчĕк пуканесен ташши. Пуçламăш классри пуканесем ташлаççĕ.
9.1908 çулхи ака уйăхĕн юлашки кунĕсем шунă.Пĕр хĕвеллĕ ир Иван Яковлевич хăй шкулĕнчи ачасене савăнăçлă хыпар пĕлтернĕ : «Пирĕн те халиччен тĕттĕмре пурăннă чăвашсен, хамăр поэт пур! Акă Константин Иванов , вырăссен аслă Пушкинĕ пек поэма çырнă.Эпĕ çакăншăн савăннипе ĕнертенпе ларма-тăма вырăн тупаймастăп.Эпĕ ĕмĕтленни тинех çитрĕ.Халĕ эсир пурте шăпланса поэт сăмахне итлĕр».Ҫапла хыпар пĕлтернĕ Яковлев Чĕмпĕр шкулĕнче вĕренекенсене.
Апла пулсан, эсир те хисеплĕ хăнасем , «Нарспи» поэма сыпăкне итлесе курăр.
10. « Пурнăç урапи çаврăнать, пурнăç урапи такăнать. Пурнăç вăл — хăнана кайни мар , сывлăш çавăрса илме ларма та пĕлмелле. Пурнăç урапи ялан тикĕс çаврăнтăр, пурнăç çулĕ ялан такăр пултăр ,» — тесе калать чăваш халăхĕ.
Телей тени ахаль мар, кулянмашкăн кирлĕ мар. Пурăнасчĕ çынсемпе, атте-анне пилĕпе.
«Пурнăç юрри». Вĕрентекенсем юрлаççĕ.
Ан тиркесем чĕлхемĕре,
Ан хăй ăна начар теме.
11. Эх, юррăм янăра ,
Хут купăсăм аллăмра.
Сике — сике юрлар -и те?
Саркаланса ташлар-и?
Купăсçисем ура тапса
Ташă кĕвви калаççĕ,
Яштак яшсем ура хуçса хĕрсем тавра ташлаççĕ.
Тăпăл-тăпăл кĕлеткисем шур акăш пек ишеççĕ,
Икĕ ярăм çивĕчĕсем хĕр илемне кÿреççĕ.
7-9 класс хĕрĕсем «Ҫунатлă çамрăклăх» ташă парнелĕç.
12.Мана аса килеççĕ ачалăхри кунсем.
Йĕри – тавра чупаççĕ хаваслă ачасем.
Пайтах эпир вылянă юлташсемпе пĕрле.
Атте – анне ятланă киле килсен çĕрле.
Иксĕлми ачалăх иртет сисмесĕрех.
Ах, мĕн чухлĕ пуянлăх илсе каять хăйпе.
Телей вăл— сывлӑш, вӑл тавралӑх, ҫак сутӑ тӗнчере курни.
Телей вӑл— пурнӑҫ, чыс , сӑпайлӑх,
Пӗрне пӗри хисеплени.
Телей вӑл — вӗҫсӗр-хӗрсӗр туслӑх,
Таса та ҫепӗҫ юрату.
Ҫавӑнпа та сирӗн ҫемйӗрте
Пултӑрччӗ килӗшӳ те тату.
Юрă «Ах, телейĕм, телей».
13.Чăвашра вăрман та чăвашла кашлать,шăпчăк та юрлать кунта ав, чăвашла.
Сассăм пин чĕлхеллĕ халăх хушшинче
Янăрать сăпайлăн , уççăн чăвашла.
Унпа сана аннÿ ÿстернĕ,
Юрла-юрла хуллен сиктернĕ.
Савар, мухтар чĕлхемĕре,
Ăна упрар чыс- хисепре.
-Сывă пулăр, тепре куриччен!
Сценарий
посвященного Дню Чувашского языка
-
Стихотворение «Чувашия»
Не назову ни часа, ни мгновенья,
Когда огнем в меня вселилась ты,
Я знаю — все в тебе:
И откровенья,
И нежность, и надежды, и мечты.
Не назову ни часа, ни мгновенья,
Когда огонь твой ощутила я.
Я без тебя, как путница без зренья,
Ты – жизнь моя, тревога, озаренье,
Ты – родина любимая моя.
(Раиса Сарби)
-
Стихотворение «Эпир Россияра пурăнатпăр» — Салтак винтовкине çакса,
Нумай çĕре çитсе эп куртăм.
Ăшра – нихçан та манмасса –
Пурнатчĕ пĕр хăватлă туртăм,
Ăна сисетĕн пĕрмаях.
Хаваслă-и, хаяр-и тапхăр,
Ăна пĕлтерĕ виç сăмах:
Эпир Россияра пурăнатпăр.
Ют пылчăк ерчĕ те атта,
Часах хăпса ÿксе тасалчĕ.
Кирек хăçан, кирек ăçта
Тăван çĕршывăмăр асраччĕ.
Асраччĕ кăмăллă чĕлхе
Ун илемне ăста туятпăр.
-
Гимн (российский, чувашский).
Все поют стоя.
Сывлăх сунатпăр!
Чăваш чĕлхи кунĕн уявне пуçлатпăр.
Эпир ватă тĕрĕш йăлипе ăшă кăмăлпа виçĕнсе çу пек çемçе пыл пек тутлă чĕлхемĕрпе, пĕтĕм чĕре ăшшине парнелесе сире çак уяв ячĕпе хĕрÿллĕн саламлатпăр.
Основная часть.
1 ведущий:
Чăвашлăх сирĕнте ан чактăр,
Тăван çĕре чунтан юратăр.
Мухтавла Çеçпĕл çеçкисем –
Канаш хулийĕн ачисем.
Чăваш сăмахĕ инçе кайтăр,
Чăваш юррийĕ ян янратăр!
Пехил сана чăваш ачи!
Санра çĕршывăн пуласси.
Чувашская игра
1 блок. Сурхи хевел пайаркисем, таврана ыйхаран варатса, кан-кавак чечексен ыра шаршийе ченнипех те чуна тытканлать, чуна самаллах курет. Сенкер тупере, таста-таста султе пелет айенче тарри юррийе, илтенне чух, ытти кайаксем юра шарантарна чух – пирен меншен юрлас мар, пирен меншен савнас мар?
Юра «Тунки-тунки параппане»
2 блок. Чаваш самахлахе ламран-лама куса пырать. Таван самахлах вара – халахан ылтан супсийе, икселми пуянлахе, чере салкусе.
3 блок. Енчен те вырас халахе Михаил Ломоносова хайен университече тене пулсан, пирен университет – И.Я.Яковлев. Халах асанче вал учитель-педагог канна мар, унан ас-хакал сул пусе, ертуси менле калана-ха вал чаваш халахне пиллене халалра: «Яланах перле, тусла пураннар, вырас халахепе», — тене. Чаннипех те, вырас халахе пире хутелессе сыхласа перлештерсе тусла пуранман пулсан, камсем пулна пулаттамар эпир паянхи куна. Саванпа та чыста мухтав вырас халахне.
Танец старшая группа «Радуга», «Сарафаны расписные щечки красные горят»
Геннадий Никандрович Волков академикпе П.П. Хусанкай, И.Я. Яковлев шкулне пер еверлех хаклана : «Чемперти чаваш шкуле халахан пирвайхи университече те, консерваторйе те, академийе те, театре те», — тене весем. И.Я. Яковлев хайен шухашне сапла палартать : «Халахан ас-танне, унан петем тенче курамне таван челхе чун парать, таван челхесер пелу сук». И.Я. Яковлевшкуле яланах чаваш халахне сутсанталакпа тача сыханса пуранма верентне. Таван сершывааттепе аннене, сакар-таварахисеплесе пураннине тепе хуна. Туссем, авалхи йала-йеркесер пуласлах сук.
Ача-пача ваййисем
6 блок. Кашни терле есе юратса тусан, ес анса хушанса пырать, печек есе те пысак тума пулать, енчен те юратмасар, камалсар есе турнарласан темен пысакаш есе те петерсе хума пулать.
Эпир тарашса ыра ессеем туни – сиреншен тата пиреншен парне пултар, таван халах асенче емерех асра юлтар.
7 блок Сказка (пение птиц)
Звучит музыка.
Волшебник: Добрая Фея, подойдите ко мне, пожалуйста. Я не волшебник. Я просто учусь, но позвольте мне скахать, что я вижу еще одну страну (посмотреть в подзорную трубу), посмотрите пожалуйста.
Добрая Фея: Вижу, вижу, там много народу собралось, давай подойдем поближе и познакомимся с ними. Может, мы там найдем красавицу Келпике.
Волшебник: Пойдем. (оба подходят к толпе и здороваются).
Оба: Здравствуйте, люди добрые!
Гости: Сывлах сунатпар!
Добрая Фея: Милый друг! Я ведь знаю, на каком языке они говорят.
Волшебник: На каком?
Добрая Фея: На чувашском. Это великий народ. И еще я знаю, что на земном шаре насчитывается всего 5641 разных языков. На нашей планете всего используется 13 языков. Самый распространенный язык – китайский. На нем разговаривают …. млн. человек. На английском …. млн. человек. На русском
…. млн. человек. На чувашском языке около 2 млн. человек. Действительно. Этот народ считается великим народом. Если число людей, говорящих на этом языке, переваливает за 1 миллион, то народ считается великим.
(Фея смотрит на часы)
Ой, Добрый Волшебник, нам пора. Если мы не найдем ее, то зло разрушит мир.Помни одну истину, что красота спасет мир.
Ведущие подходят к ним и говорят.
1 ведущий. Вы правы, народ наш великий. Наша страна, Чувашия, прекрасна, страна ста тысяч вышивок, страна ста тысяч песен, страна ста тысяч слов.
Андреева, Н. Н. Тӑван чӗлхе — атте ӑс пуҫӗ, тӑван чӗлхе — анне сасси : [ача ашшӗ-амӑшӗ пухӑвӗн сценарийӗ] / Н. Н. Андреева // Шкулчченхи вӗренӳ организацийӗсенче ирттермелли мероприятисем : сценарисен пуххи. — Шупашкар : Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗ, 2020. — С. 7-9.
Игнатьева, А. А. Чӑваш чӗлхи кунне ирттермелли сценарий / А. А. Игнатьева // Халӑх ӑс-хакӑлӗ. — 2001. — № 2. — С. 3-7.
Орлова, И. Н. Янра, чӑваш сӑмахӗ! : (уяв сценарийӗ) / И. Н. Орлова, Л. Г. Агафонова // Халӑх шкулӗ. — 2019. — № 3. — С. 61-63.
Портнова, А. И. Янра, тӑван чӗлхем! : (Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхесен кунне халалланӑ уяв сценарийӗ) / А. И. Портнова // Халӑх шкулӗ. — 2021. — № 2. — С. 75-76.
Скворцова, А. В. Чӑваш чӗлхи кунӗ : [шкул ҫулне ҫитмен ачасемпе ирттермелли уяв сценарийӗ] / А. В. Скворцова // Халӑх шкулӗ. — 2017. — № 2. — С. 30-31.
Ярухина, Л. А. Тӗнчери халӑхсен тӑван чӗлхе кунӗ : (класс тулашӗнче ирттермелли уяв каҫӗн сценарийӗ) / Л. А. Ярухина // Халӑх шкулӗ. — 2019. — № 3. — С. 59-61.
07.02.2018
Сценарий внеклассного мероприятия «Пĕр чĕлхе — пĕр ăс, ик чĕлхе — икĕ ăс»
учитель начальных классов
Духовно-нравственное воспитание учащихся через наследие
Сценарий внеклассного мероприятия
«Пĕр чĕлхе- пĕр ăс, ик чĕлхе- икĕ ăс»
(мероприятие ведётся на двух языках)
Оценить
1387
Содержимое разработки
«Пĕр чĕлхе- пĕр ăс, ик чĕлхе- икĕ ăс»
Цель: пробудить интерес у учащихся к изучению государственных языков, обеспечить их гармоничное языковое развитие, воспитать у детей любовь и уважение к чувашскому языку, желание на нем общаться.
Задачи:
воспитание высоких духовно-нравственных принципов, гражданской ответственности;
воспитание уважения к семье, родителям, семейным традициям;
воспитание любви к своей малой Родине, родному краю, ее замечательным людям;
формирование чувств национальной гордости, национального самосознания, способности жить с людьми других культур, языков и религий.
понимание толерантности, чувства уважения к другим народам;
воспитание отношения к труду, как к жизненной необходимости, главному способу достижения успеха в жизни.
Тĕллевсем:
Тăван чĕлхепе тĕрĕс те илемлĕ калаçма вĕрентесси.
Ачасен чăвашлăх туйăмне аталантарасси, тăван халăха юратма вĕрентесси.
Чăваш халăхăн йăли-йĕркине тытса пырасси, илемлĕхе курма, туйма вĕрентесси. Ĕçе юратма вĕрентесси. Ачасем хушшинчи туслăха çирĕплетесси.
Мероприяти юхǎмě.
Звучит песня 1. «Чĕререн савăнар».
(Дети сидят на лугу, в руках цветы … )
Волшебник: Добрая Фея, подойдите ко мне, пожалуйста. Я не волшебник. Я просто учусь, но позвольте мне сказать, что я вижу еще одну страну (посмотреть в подзорную трубу), посмотрите, пожалуйста.
Добрая Фея: Вижу, вижу, там много народу собралось, давай подойдем поближе и познакомимся с ними.
Волшебник: Пойдем. (оба подходят к толпе и здороваются).
Оба: Здравствуйте, люди добрые!
Гости:Сывлăх сунатпăр!
Добрая Фея: Милый друг! Я ведь знаю, на каком языке они говорят.
Волшебник: На каком?
Добрая Фея: На чувашском. Это великий народ. И еще я знаю, что на земном шаре насчитывается всего 5641 разных языков. На чувашском языке разговаривают около 2 млн. человек. Если число людей, говорящих на этом языке, переваливает за 1 миллион, то народ считается великим.
Чуваш восторженно произносит само слово «Чебоксары», называя этот город родным городом.
Русские писатели, наблюдавшие жизнь чувашей, отмечали простоту, добродушие чуваш, как их наиболее характерные черты, а также гостеприимство и приветливость чувашей, как проявление их любви к людям.
Ведущие подходят к ним и говорят.
1 ведущий. Вы правы, народ наш великий. Наша страна, Чувашия, прекрасна, страна ста тысяч вышивок, страна ста тысяч песен, страна ста тысяч слов.
2 ведущий: Стихотворение «Приглашение в Чувашию»
Знаете ли вы страну такую,
Древнюю и вечно молодую,
Где в лесу тетерева токуют –
Словно песней сердце околдуют,
Где коль праздник – от души ликуют
Коль работа – гору дай любую.
Знаете ли вы такой народ,
У которого сто тысяч слов,
У которого сто тысяч песен
И сто тысяч вышивок цветет.
Приезжайте к нам – и я готова
Все это проверить с вами вместе.
(П. Хусанкай)
1 ведущий. А кто вы такие? Как вы сюда попали?
Фея: Добрая Фея, мой милый другВолшебник.
Волшебник: Я не волшебник. Я просто учусь. Многоязычие – примета времени. Хочу понимать и ваш язык, хочу учиться, играя!
1 ведущий: Замечательно! Вы пришли туда, куда надо. «Выляса вĕрен!» (Учись, играя!)
2 ведущий: Пожалуйста, присаживайтесь и будьте нашими гостями.
Звучит мелодия 2.
1 ведущий: Добрый день уважаемые гости, учителя, дорогие учащиеся.
2 ведущий: Ырă кун пултăр ,хисеплĕ хăнасем, вĕрентекенсемпе вĕренекенсем!
1 ведущий:
Тǎван чěлхе – атте ǎс-пуçĕ
Тǎван чěлхе — анне сасси.
Тǎван чěлхесěр шалкǎмхуçě,
Тǎван чěлхе вǎл — пуласси.
2 ведущий:
Чǎваш чěлхи-тǎван чěлхе,
Эс- чи пахи, эс –чун уççи.
Чǎваш чěлхи- тǎван чěлхе,
Пин чěлхерен чи çепěççи.
Улăхра. (асаттесемпе асаннесем ача чухне улăха сурăх çитерме çÿрени)
Палюк: Микула!
Микула: Мĕн пулчĕ?!
Палюк: Эп сурăхсе çитерме каяп, пыратна?
Микула: Час тухап!
Палюк: Наçтук, Тарье! Атьăр пĕрле!
Алюш: Эп те пырап!
(Ачасем сурăххисене хăваласа тухаççĕ. Сурăхĕсем макăраççĕ)
Палюк: Сурăхсем çинĕ чух выляр-и?
Марье: Кам сурăхсене пăхать?
Альтук: Шутлăпар та пĕлĕпĕр!
Алюш: Атьăр асаннелле вылятпăр!
Наçтук: Эп пуçлаканни пулап!
Пурте: Пĕрре — пĕрел, иккĕ – икел, виççĕ – виçел, тваттă – тваткал, пиллĕк- пилеш, улттă – улма, çиччĕ – çилме, саккăр – салма, тăххăр – тăрна, вуннă – вуннă.
Наçтук: Эсĕ тух выляма!
(Виçĕ ачана суйлаççĕ.)
Наçтук: Эп –асламăшĕ пулап, эс- ман йытă, эс- мулкач амăшĕ пулан.
Пурте: Асанне, мĕн тăван?
Наçтук: Çĕр чавап.
Пурте: Çĕр чавса мĕн тăван?
Наçтук: Мул кăларап.
Пурте: Мул кăларса мĕн тăван?
Наçтук: Йĕп илеп.
Пурте: Йĕп илсе мĕн тăван?
Наçтук: Хутаç çĕлеп.
Пурте: Хутаç çлесе мĕн тăван?
Наçтук: Чул пуçтарап.
Пурте: Чул пуçтарса мĕн тăван?
Наçтук: Сан ачусене переп.
Мулкач амăшĕ: Ман ачасем мĕн турĕç вара?
Наçтук: Пĕтĕм пахча -çимĕçе таптаса пĕтерчĕç. Вăс, йыттăм.
(Хăваламалла выляççĕ. Йытти Тарьене тытать)
Алюш: Тарьене мĕн тутаратпăр!
Микула: Тарье, эс хитре юрлан, пуçла-ха!
Песня «Хитре, хитре чăваш кĕпи хитре» (баян)
Хитре, хитре чăваш кĕпи хитре,
Хитре, хитре çĕлеме пĕлсен хитре.
Хитре, хитре çамрăк ĕмĕр хитре,
Хитре, хитре ăспа пурăнсан хитре.
Хитре, хитре ешĕл çаран хитре,
Хитре, хитре чечексем пуртан хитре.
Хитре, хитре пирĕн пурнăç хитре,
Хитре, хитре хамăр харсăртан хитре.
Наçтук: «Тарăн варăн пуçĕнче» ташлар -и?
3. Танец (ташă ташлаççĕ)
Палюк: Сурăхсем тарнă!
Пурте: Атьăр шыратпăр! (Пути-пути-пути тесе тухса каяççĕ)
Добрая Фея: Милый друг! Важнейшей заповедью нравственности чувашского народа является любовь к труду и людям труда, которая детям внушалась с малых лет.
Пастьбу скота ранней весной и поздней осенью обычно всегда несли дети 8 – 12 лет.
Дети играли и в играх подражали труду взрослых, слушали обрядовые песни, воспевавшие труд, слышали считалки и потешки, в которых снова фигурировал труд.
Волшебник: Я понял. Дети пасли на лугу овец. На лугу – улăхра.Овцы – сурăхсем.Труд – ĕç.
Добрая Фея: Молодец!Маттур!
Звучит песня 4.«Телей юрри»
Добрая Фея: С малых лет дети слышали поговорки и пословицы, в которых подчёркивалась роль труда.
В чувашских, татарских, русских сказках, как и в сказках других народов, явно проводится мысль о том, что человеком может называться только тот, кто трудится.
В народной сказке «Пукане» («Кукла») ленивая девочка Анук, по прозванию Наянук (ленивица), отказывалась трудиться, делала она всё спустя рукава…
Волшебник:Это как?
Добрая Фея: делала небрежно, кое- как…
Как- то раз сшила она три куклы, с которыми случилась беда. …
Звучит мелодия 5.
Инсценировка чувашской народной сказки «Пукане»
(На сцене стол, стул. На столе предметы, необходимые для шитья платья для куклы)
Автор:Нăрваш Шăхаль ялĕнче, (на сцене домик, деревце, ограда)
Ашшĕ-амăш килĕнче,
Уснĕ сарă хĕр ача-
Чип-чипер сăнран –питрен,
Юр юрланă вăл хитрен.
Ячĕ пулнă ун –Анук,
Пурте чĕннĕ – Наянук.
Ĕç тĕлне пыман алли,
Пар ăна вылямалли.
Пĕрре çапла каçхине ( На сцене Анук…)
Ларчĕ вăл пукан çине,
Çĕтĕк-çатăк пусмаран,
Уркенсе, шăли-вали
Вăл çĕлерĕ хăй валли
Виçĕ пĕчĕк пукане.
Йăвантарчĕ пуканне,
Йăпăр- япăр ун çине
Лартрĕ пуканисене…
Кăшт вылярĕ те унтан…
Халь выртаççĕ чăланта
Виçĕ пĕчĕк пукане.
Звучит песня 6. «Пукане»
Автор:Улмуççинчен улмисем
Укмен пекех аякка,
Хыврĕç çак пуканесем
«Амăшне». Пит наянкка. ( На сцене три куклы)
Çывăраç кăнтăрлаччен,
Вăй выляç каç пуличчен.
Пĕрре çапла ир çинче
Илтрĕç ярмарка çинчен,
Тытăнчĕç ÿкетлеме
Пĕр-пĕрне лаша кÿлме:
Кĕтесри çăка лаша
Кÿлтерес çук вăш-вашах…
Автор:Хăрах куçлă пĕр салтак ( сцена çинче салтак )
Пурăннă çав чăланта.
Хăй вăл пулнă йывăçран,
Уткалать аран, мăран.
Сырăнчĕç пуканесем
Салтака: «Лаша кÿлсем».
Кÿлчĕ лешĕ лашине,
Ларчĕ ларкăчĕ çине,
Тухрĕç кайрĕç уява-
Савăнма унта аван.
Ăмăртса хавас çилпе
Ярăнчĕç кăруççелпе,
Мăйăр катрĕç тавлашса,
Вăй вылярĕç ăмăртса.
Ĕçлемесĕр çÿресе,
Пурте хытă ĕшĕнсен,
Кайма тухрĕç каялла.
Лаша чупать малалла.
Ямшăкĕ, ак, пушшипе
Çат! Çапать те лашине,
Карт! туртса леш сиккипе
Вĕçтерет килĕ енне.
Автор: Лав хыçĕнчи пукане ( сцена çинче пукане…)
Укет юлать çул çине. (бредёт одна по лесу)
Кăшкăрать- ăна илтмеççĕ,
Самантрах куçран çĕтеççĕ.
Тăчĕ юлчĕ пĕр-пĕччен,
Макăрать вăл темĕнччен.
Пукане хуллен утать,
Пĕтĕм чунтан хурланать.
Çул айккинче пĕр çăхан –ВОРОН
Кранклатса вĕçсе пырать.
Ворон:Пуканеçĕм, ан хурлан. ( сцена çинче пукане тата çăхан)
Пукане:Эп çухатрăм çул –йĕре,
Укрĕм юлтăм лав çинчен,
Кил ăçта-ши, хăш енче?..
Ворон:Пуканем, ан пăшăрхан,
Ытах кăмăлу пулсан,
Пурăн эсĕ манпалан,
Иккĕн пурăнма аван..
Пукане:Хаваспахчĕ те… Çăхан,
Эс мĕскер çисе пурнан?
Ворон:Пĕр-пĕр вилĕ тупăнсан,
Тутă пулчĕ те çăхан…
Пукане: Э-э! Çук!
Эп пымастăп сан килне.
Автор:Кунĕ шăрăх. Çулĕ вăрăм.
Пукане утать, утать.
Тарĕ юхать йăрăм-йăрăм,
Çăпати чакăртатать.
Пырĕ пуканен типет,
Вăл шыв хĕррине çитет.
Шыв хĕрринче пĕр шапа —ЛЯГУШКА
Шăнасем тытса ларать.
Лягушка:Мĕн шыратăн эс, аппа? (сцена çинче пукане тата шапа)
Пукане:Уксе юлтăм лав çинчен,
Кил ăçта-ши, хăш енче?..
Ăçталла ман каймалла?
Малалла е каялла?
Лягушка: Кил кунта ман патăма,
Килĕш пĕрле пурăнма.
Пурăнатăп эп шывра,
Юмахри пек ырлăхра.
Шăна-пăван тыткалатăп-
Çак ĕçпе куна кунлатăп.
Пукане:Эп шывра пурăнаймастăп,
Шăна-пăванран хăратăп.
Шапашка-шапа, сыв пул!
Эс мана вăрçа ан юл.
Автор:Кăшкати енчен (сцена çинче пукане татамулкач)
Ăшă çил вĕрет.
Пукане пĕччен
Аташса çÿрет.
Ак сиксе умне
Пĕр куян тухать. (куян, мулкач— ЗАЯЦ)
Заяц:Пукане, капла
Ăçта çул тытан?
Каласам, кала:
Мĕншĕн хуйхăран?
Пукане:Юлтăм-çке ÿксе
Эпĕ лав çинчен.
Пулмасть пуль çитсе
Киле çĕрлеччен…
Заяц:Ытла на кулян.
Кил, пĕрле пурнар!
Пĕрле ыр курар!
Пукане: Эс ăçта пурнан?
Апату мĕн сан?
Заяц:Йывăç хуппине
Эп кăшлакалап,
Темсем хушшине
Выртап та канап.
Пукане:Çук, çук, çук! Куян,
Пымăп санпалан…
Автор:Аякра курнать арман,
Ак умрах-хура вăрман.
Пукане йĕре-йĕре
Вăрмана пырса кĕрет. (сцена çинче пукане татапакша)
Йывăç çинчен пĕр пакша- БЕЛКА
Асăрхать çĕн юлташа.
Белка:Пукане, ăçта каян?
Мĕншĕн каплах кулянан?
Пукане:Уксе юлтăм лав çинчен,
Кил ăçта-ши, хăш енче?..
Белка: Кил, пукане, ман пата,
Пурăнăпăр хăвăлта.
Çырла-кăмпа пухăпăр,
Хĕлле валли усрăпăр.
Пирĕн пулĕ темĕн те,
Тупăнĕ телейĕ, тен.
Пукане: Ир те каç ĕçлемелле?
Ĕçлесе çеç çимелле?..
Э-э! Çук!
Эп пымастăп сан килне.
Автор:Кукăр-макăр çул килет. . (сцена çинче пукане таташăши)
Çав çулпа шăши килет. (шăши –МЫШЬ)
Мышь:Ăçта каян, пукане,
Пĕр-пĕчченех каç енне?
Пукане:Уксе юлтăм лав çинчен,
Пурте манчĕç ман çинчен…
Мышь:Каяр иккĕн ман киле,
Пурăнар ялан пĕрле.
Пукане:Эсĕ ăçта пурăнатăн,
Мĕнпеле апатланатăн?
Мышь:Çемçе тÿшек çийĕнче
Ырлăх-пурлăх мăй таран:
Мăйăр пур, сĕт-çу, шăрттан,
Пыл чĕресĕ те пурман.
Пукане: Ах, апла пулсан, пыратăп,
Пыл-çăва эп юрататăп!
Автор:Пукане пит савăнать,
Шăшипе пĕрле каять.
Хушса, ыйтса çеç ларать,
Шăши йăлт тупса парать.
Пурнăç кайрĕ пыл та çу…
7. Танец «Мышка- Хохоша»
Автор:Кăнтăрла, пĕррехинче,
Пулман шăши килĕнче…
Пĕр чарăнми çинĕрен,
Шыв ĕçесси килнĕрен,
Витре тытать пукане,
Анать вара кÿл хĕрне.
Пĕлменрен чипер ăсма
Вăл пуçлать тÿрехпутма….
Пукане:Пулăшăр! Путатăп! (на сцене все герои сказки)
Шăши тусăм! Хăтарсам!
Мышь:Мĕнле çăлас?! Мĕнле пулăшас?!
Ворон:Мĕнле? Мĕнле?
Заяц:Аллинчен туртас! (алли тухса каять)
Лягушка:Çÿçĕнчен туртас! (пуçĕ тухса каять)
(Пурте ÿкеç аптраса)
Белка: Эх, пукане, апăрша,
Янттине пăхман пулсан,
Телейÿ пулатчĕ сан!
Автор:Астăватăн-и е çук?…
Сар хĕрАнук- наянук
Татăк- кĕсĕк пусмаран,
Кайтăртенĕн алăран,
Тунă çав пуканене.
Уркенсе аллисене,
Ун пуçне, урисене
Çирĕп çĕлесе хуман,
Ĕçне йĕркеллĕ туман.
Çавăнпа туртсассăнах
Тухнă вĕсем тăпăлсах…
Все:Ĕçе тирпейлĕ тумалла! Ĕç çынна илем кÿрет!
Добрая Фея: Сказка — ложь, да в ней намёк, добрым молодцам урок!
«Çынни мĕнле, ĕçĕ те çавнашкал» — « Каков человек, такова и его работа»
Волшебник:Да, Добрая Фея, я понял. Жалко куклу, утонула. Если бы Анук была аккуратной и трудолюбивой…!
Добрая Фея: Да, печальная история… Ну, и кукла вся в хозяйку, искала лёгкую и красивую жизнь, ушла от всех, потому что надо было много трудиться.
Милый друг! 2016 год объявлен в Чувашии — Годом человека труда!
Труд – источник человеческого существования, опора жизни, основа счастья. Труд красит человека.
Волшебник:Упорным трудом, с любовью к работе можно добиться хороших результатов. «Ĕçле, ĕçле, ĕçле — çи, ĕçлемесен, ан та çи»
Добрая Фея: Маттур! Молодец!
Звучит песня 8.«Чăваш ачи – чăвашах»
Добрая Фея: «Чăваш чăвашах пултăр!» Вот так, милый друг! Пора прощаться!
Волшебник:Да, пора.
1 ведущий: До свидания!
2 ведущий: До новых встреч!
Добрая Фея, Волшебник: Сывǎ пулǎр!
Все:Тепре тěл пуличчен!
Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/297750-scenarij-vneklassnogo-meroprijatija-pr-chlh
«Свидетельство участника экспертной комиссии»
Оставляйте комментарии к работам коллег и получите документ
БЕСПЛАТНО!
Внеурочная деятельность (конкурсные работы)
Начальное общее образование
Внимание! Администрация сайта rosuchebnik.ru не несет ответственности за содержание методических разработок, а также за соответствие разработки ФГОС.
Знакомство с родной культурой, национальными обычаями Чувашской Республики.
Тема досуга: праздник День чувашского языка
Возрастная группа: подготовительная к школе группа «Веснушки»
Место работы: МБДОУ «Детский сад №201 «Островок детства» города Чебоксары Чувашской Республики
Населённый пункт: Чувашская Республика, город Чебоксары
Цель: знакомство с родной культурой, национальными обычаями, традициями, подвижными играми, создание радостного настроения, формирование потребности в двигательной деятельности
Задачи:
- углублять знания и представления о малой родине;
- способствовать воспитанию у детей чувства патриотизма, любви к малой родине;
- развивать творческую активность детей;
- способствовать самореализации каждого ребенка;
- обогащать речь, словарный запас детей на родном чувашском языке;
- воспитывать чувства дружбы и коллективизма;
- формировать потребности ребёнка в здоровом образе жизни;
- вызвать у детей положительный эмоциональный отклик на занятия физкультурой;
- развивать силу, выносливость, координационные способности;
- совершенствовать двигательные умения и навыки.
- развитие инициативности, самостоятельности
Формы работы: знакомство с чувашскими подвижными играми, разучивание чувашских стихов, считалок, беседа о чувашских традициях и праздниках, просмотр презентации «Чувашский орнамент», рассматривание иллюстраций «Чувашская национальная кухня»
Материалы и оборудование: чувашские национальные костюмы, предметы чувашской национальной одежды, повязка на глаза, гимнастическая палка, картинки «Чувашские узоры», картинки «Чувашская национальная кухня», мячи, обручи, счётные палочки, коробка
Действующие лица и исполнители: 1 ребёнок, 2 ребёнок, 3 ребёнок, 4 ребёнок, Сарпике, дети, инструктор по физической культуре
Сценарий досуга «В чувашской деревне»
Ход мероприятия
Дети с инструктором по физической культуре прибыли в чувашскую деревню, в гости к их деревенским друзьям. Вскоре к ним приходят ребята в чувашских нарядах и красавица Сарпике.
Сарпике и ребята: Ырă кун пултăр, ачасем, хаклă хăнасем! Здравствуйте, ребята, гости дорогие!
Дети: Ырă кун пурлар, туссем! Добрый день, друзья! Мы к вам в гости наведались из далёких Чебоксар, хотели посмотреть, как вы тут поживаете.
Деревенские ребята хором читают стишки с приветствиями на чувашском языке
1 ребёнок: что так долго стоять, давайте же играть! Пора нам со всеми знакомиться, а поможет нам в этом чувашская народная игра «Ят пĕлмелле»(«Отгадай имя»)
В середине круга стоит мальчик или девочка с завязанными глазами, дети, взявшись за руки, ходят по кругу и говорят:
Ларать, ларать, Мишша (имя водящего) ларать (Сидит, сидит, Миша сидит)
Шĕшкĕ тĕмĕ айенче. (Под кустом орешника)
Ҫиет, çиет, Мишша çиет (Ест, ест, Миша ест)
Шĕшкĕн сарă мăйăрне. (Вкусные орешки)
Вăхăт çитсен тăрас пулать, (Когда время подойдёт, нужно будет встать)
Ятне тĕрĕс калас пулать. (Нужно будет имя правильно сказать)
По окончании стихотворения дети останавливаются. Один из играющих подходит сзади к водящему и произносит его имя, тот должен отгадать по голосу, кто это говорит.
Сарпике: скоро, как всем известно, состоится главный государственный праздник Чувашской Республики. А какие ещё чувашские праздники вы знаете?
Дети называют, ребята помогают им, рассказывают интересные особенности каждого праздника, таких как «Акатуй», «Сурхури», «Мăнкун», «Уяв»
Сарпике: конечно, ни один праздник не обходится без любимых народных игр. Сейчас считалкой выберем водящего для игры «Пушă пӳрт!» («Пустая изба»)
2 ребёнок: (произносит считалку)
Ку – каять, (ты идёшь)
Ку – чупать, (ты бежишь)
Ку – юлать, (ты стоишь)
Ку – тытаканни пулать! ( а ты – ведёшь!)
Игроки становятся в круг на расстоянии 3-4 м друг от друга. Один из игроков выбирается водящим. Он выходит в середину круга. Игроки встают в обручи. Водящий громко говорит: «Ҫула тух» («В путь!») Игроки меняются избами. Водящий старается занять свободную избу. Игроки меняются избами только после сигнала «В путь!» Водящим становится игрок, оставшийся без избы.
Сарпике: в праздничный день все без исключения наряжаются в праздничные наряды. Я сейчас из корзины буду доставать предметы национальной одежды, а вы назовите их! (Из корзины Сарпике достаёт тухью (шапочка), сурпан (головная повязка), тутăр (платок), хушпу (шапочка), кĕпесем (женская рубашка и женское платье), пиçиххи (пояс)
Сарпике: а главные развлечения на этих праздниках, конечно песни и пляски!
Игра «Сар ача» («Дружок»)!
3 ребёнок: А для начала проведём нашу жеребьёвку!( Берутся одинаковые палочки по количеству участников игры. На одной ставят метку. Все палочки кладут в коробку, перемешивают. Затем игроки по очереди берут по одной палочке. Кто вытягивает жребий с условной меткой, тому и быть ведущим)
Ведущий становится в центр круга, остальные дети ведут хоровод и напевают:
Сар ача сара ача, (Друг-дружок)
Тух ха урама! (Выходи на улицу!)
Ребёнок в центре спрашивает:
Мĕн тума? Мĕн тума? (Для чего? Зачем?)
Дети отвечают:
Юрă юрлама (Песню спеть) (ташă ташлама (танец станцевать), вăйă выляма (в игру поиграть)
Стоящий в центре выполняет задания, выбирается следующий ребёнок.
Сарпике: я очень люблю загадывать загадки, а вам нравится их отгадывать?
Дети: да!
Сарпике: тогда смотрите на эти чувашские узоры, которые прячут отгадки на мои загадки! И слушайте внимательно!
Золотое блюдечко
По небу катается,
Людям улыбается
Что это? (солнышко) (дети выбирают из всех предложенных карточек с орнаментом варианты изображения солнца)
Перекаты, повороты,
Мели и водовороты.
Размывая берега,
Мчится быстрая (река) (выбирают изображение реки)
Его весной и летом
Мы видели одетым,
А осенью с бедняжки
Сорвали все рубашки
Но зимние метели
В меха его одели (дерево) (выбирают изображение дерева)
С хозяином дружит,
Дом сторожит,
Живет под крылечком,
А хвост колечком (собака) (выбирают изображение собаки)
В нем живет моя родня,
Мне без нее не жить ни дня
В него стремлюсь всегда и всюду,
К нему дорогу не забуду.
Я без него дышу с трудом,
Мой кров, родимый, теплый (дом) (выбирают изображение дома)
Сарпике: вот здорово, все хитрые узоры вышивки разгадали! А сейчас мы познакомим вас с одной из самых любимых забав чувашских ребятишек – это подвижная игра «Суккăр упа» («Слепой медведь»). Но сначала встаньте в ряд, выберем ведущего!
4 ребёнок: (читает стишок и ходит перед играющими, которые стоят с вытянутыми руками)
Йытă хăрать кашкăртан, (собака волка боится)
Кашкăр хăрать упаран. (волк медведя боится)
Упа, упа-утаман, (медведь, медведь-атаман)
Хăрамасть вăл никамран. (не боится никого)
(неожиданно останавливается и задевает руки игроков, чью руку задели, тот ведущий)
Слепому медведю завязывают глаза платком. Он с разведёнными в стороны руками ловит игроков. Игроки дразнят водящего, задевая его руками, увёртываются от него, приседают, проходя мимо него на четвереньках. Пойманный игрок становится водящим.
Сарпике: Чувашия издревле славилась своими богатырями, вот мы сейчас проверим, какие вы у нас сильные, игра «Уйӑхпа хӗвел» («Луна и солнце»)
На площадке чертят линию. Игроки делятся на две команды, самостоятельно выбирают капитанов и строятся за ними, крепко держа впереди стоящего за пояс. Команды тягаются в силе. Побеждает та команда, которая перетянет большее количество соперников через линию.
Сарпике: ребята, а чем славится дом в деревне?
Дети: печкой!
Сарпике: верно, и в ней мы очень любим готовить чувашские национальные блюда. Я вам сейчас покажу фотографии, а вы мне назовите что это за блюда! ( На фотографиях изображены блюда национальной кухни: шӑрттан (блюдо из мяса), чӑкӑт (блюдо из творога), шурпе (суп из мяса), сӗтпе пулӑ яшки (суп молочный с рыбой), хуплу (пирог с мясом и картофелем), пуремеч (ватрушка с картофельным пюре) и йава (колобок).
Сарпике: вот с колобком то мы и поиграем! Игра «Йӑва» («Колобок»)
Среди игроков выбирают водящего – лису. Игроки садятся на пол и перекатывают мяч по кругу. Мяч можно передавать в любом направлении. В центре круга сидит лиса и ловит мяч. Если лиса перехватит мяч, то меняется ролями с игроком, у которого он находится.
Сарпике: здорово мы повеселились! Спасибо что в гости пожаловали, порадовали вы нас, ну а сейчас нам пора идти, в деревне дел много, всем пока, до новых встреч!
Ребята: чипер юлӑр, ачасем! (до свидания!) Тепре тӗл пуличчен! (До новых встреч!)