Сценарий на чувашском языке на день родного языка

Сценарий литературно — музыкального вечера, посвящённый

Международному дню родного языка.

На свете много стран больших,

                                                                                      И много малых есть,

                                                                                              И для народности любой

                                                                                          Язык свой – это честь.

Н.Бойко

Цель: Познакомить детей с «Международным днем родного языка».

Дать понятие, что такое родной язык и почему его называют родным.

Развивать у детей любознательность и интерес к языкам.

Пробудить желание общаться на родном языке.

Воспитательные цели: воспитывать уважение и любовь к родному языку; способствовать формированию бережного отношения к историческому наследию и культурным традициям народа.

Оборудование: мультимедийная презентация, видео, знакомить с жизнью и творчеством чувашского поэта- патриота М. Сеспелем

(Дети заходят в зал хороводом под чувашскую песню «Илемлĕ»

1вед.  Кам-ха, кам çак халăха пĕлет

           Вăл çĕр пин юрă кĕвĕлет,

           Çĕр пин тĕслĕ тĕрĕ вăл тĕрлет.

2 вед.  Знаете ли вы такой народ:

            У которого 100 тысяч слов,

            У которого сто тысяч песен

            И сто тысяч вышивок цветёт?

1вед.  — Живёт в самом сердце России,  среди вековых дубов,      полей и озёр, небольшой, но удивительный народ — Чуваши.

2вед.  — Ребята, вы догадались, что речь идёт о нашей республике, в которой мы живём. Как она называется?(Чувашия). А как называется столица Чувашии? (Чебоксары) Чебоксары -Шупашкар

В мире много языков, у каждого народа — свой. На нём говорят, пишут письма, стихи, поют песни. Это — родной язык. Нас учили говорить на нём родные люди, на нём мы думаем. Поэтому родной язык надо знать и беречь.

1вед.  Хороша чувашская столица!

           Много песен сложено о ней.

           И она, счастливая, гордится

           Славною историей своей.

 Песня «Шупашкар»исполняет  женская вокальная группа Саланчикского  народного хора.

 (На сцену выходят дети, строятся позади ведущих)

2вед.  Мы в Чувашии живём

           В краю озёр и пашен.

           Здесь солнце, словно пышный каравай.

           Здесь воздух, будто на меду настоян.

1вед.   Ырă кун пултăр, хаклă  тăвансем!

            Шкул ачисем , хăнасем!

            Паян пирĕн шкулта уяв!

            Пĕтĕм тĕнчери чĕлхе кунĕ.

2вед.  Здравствуйте ребята!

       Здравствуйте, дорогие гости!

        Сегодня у нас большой праздник! 21 февраля весь мир отмечает Международный день родного языка.

1вед.    У каждого человека есть Родина и свой язык, свои обычаи, своя культура, свои праздники. Они, как и мы, любят песни, танцы, разные игры. У каждого есть самые близкие и родные люди-это его родители. И язык, на котором они говорят, называется родным.

Каждый человек должен знать и хорошо говорить на своём родном языке.

2вед.       Эпир ватă тĕрĕш йăлипе,

                 Ăша кăмăлпа

                 Çу пек çемçе,

                Пыл пек тутлă чĕлхемĕрпе,

                Пĕтĕм чĕре ăшшине парнелесе

                Сире çак уяв ячĕпе хĕрÿллĕн саламлатпăр!

1вед.       В День родного языка

                Вам я пожелаю:

               Любить язык, хранить на день

               И на века!

                Не забывать мелодию родного языка!

Егор      Тăван чĕлхе , тăван сăмах,

               Сана упратăп, чĕремрех.

               Мана вăй  кÿрĕн яланах,

               Тăван чĕлхе –ĕмĕрлĕхех.

Карина. Чăвашлăх сирĕнте ан чактăр.

               Тăван çĕре чунтан юратăр.

                Мухтавлă çеçпĕл çеçкисем-

                Чăваш çершывĕн ачисем.

Надя.    Чăваш сăмахĕ инçе кайтăр!

                Чăваш юррийĕ ян янратăр!

                 Пехил сана чăваш ачи!

                 Санра çĕршывăн пуласси!

Песня «Тăван çĕршыв» гимн Чувашии

(Дети уходят со сцены.)

2вед.  В этот светлый день, прославляя край  Родной, мы должны  вспомнить Ивана Яковлевича Яковлева.

1вед.    Да, давным —  давно у чувашского народа не было письменности, люди    не могли ни писать на своём родном языке, ни читать. И Иван Яковлевич Яковлев первым создал чувашский алфавит, издал «Букварь» на родном языке, открыл много школ. Поэтому мы его называем просветителем.

 Презентация «Лица Чувашии. Свет высокой звезды»)

М.   Наша Республика по размеру небольшая, но о ней знают  во всём мире. Прославляли её наши выдающиеся знаменитые земляки:

(презентация «Знаменитости Чувашии)

Герой гражданской войны –Василий Иванович Чапаев.

1вед.   Лётчик – космонавт-  Андриян  Григорьевич Николаев.                

Художники — Фёдор Равель Фёдорович,

                          Осипов Фёдор Прокопьевич,

                         Праски Витти и др.

Данилов Анатолий Васильевич — современный художник Красночетайского района деревни Тоганаши.

Спортсмены: Ольга Егорова,

                          Анатолий Васильев,

                          Ирина Калентьева

Заслуженный мастер по велосипедному спорту Валерий Николаевич Ярды, который учился в Саланчикской школе –интернате.

Две чувашские спортсменки приняли участие на Олимпиаде в 2018 г.в Пхенчхане: Татьяна Сергеевна Акимова — биатланистка.

Лана Алексеевна Прусакова — фристайлистка.

2вед.  В нашей республике много знаменитых артистов, музыкантов, и композиторов.

1вед.  Заслуженный деятель искусств Чувашской республики Юрий Васильев.

 Заслуженная артистка Чувашии- Светлана Ивановна Бубнова.

 Балерина-Павлова надежда Васильевна.

Композиторы: Анисим Васильевич  Асламас, Геннадий Воробьёв, Григорий Яковлевич Хирбю и др.

 Музыкальная гордость Шумерлинского района села Ходары – Юрий Дмитриевич Кудаков.

1вед.   Çĕрĕм-шывăм ,тăван Чавашьен:

            Шухăшлатăп ялан сан çинчен.

            Пĕр çĕре пĕрлештерен пире,

            Çăлтăру ялкăшать тÿпере,

           Чăвашьен,Чăвашьен,Чăвашьен!

           Ыр сунатăп сана чĕререн!

Песня «Чавашьен» Исполняют учащиеся 4 класса

2вед.    А наши писатели и поэты:

          Михаил Юхма, Иванов Константин,

           Михаил Сеспель,      Марфа Трубина   и др

1вед.. Они прославляли наш край в своих стихах и поэмах 

Отрывок из поэмы «Нарспи» Константин Иванов  читает Настя Волкова

1 вед.  О сердце, отважнее бейся

        И песню крылатую пой!

        Увидим мы, верь и надейся:

       Наш край возродиться родной.

Сердечные слова М. Сеспеля . Всю свою недолгую жизнь посвятил он любимой чувашской земле. Чувашский народ чтит своего поэта – М. Сеспеля. Его Именем в Республике Чувашия названы деревня, где родился поэт, колхоз и школа в Канашском районе, библиотека и улица в Чебоксарах, а также снят фильм «Сеспель» в 1970 году. Стихи поэта переведены на 56 языков.

Слайд «М. Сеспель»

2вед.  Кăвар чĕрем- пин çын чĕри,

          Эп пин çын мар,эп хам пин-пин,

          Эп пин чăваш, эп пин-пин çын!

          Чĕрем юрри пин çын юрри!

1вед.  Во мне стучит мильон сердец.

           Я не один, я сам мильон,

           Мильоном стих мой повторен

(на сцену выходят Угарина и Копейкин)

Стихотворение «Хурçă шанчăк» М. Сеспеля читают Константин Копейкин ученик 9класса и Лена Угарина ученица 7 класса 

Костя: Çĕршывăм хăюллăн вăранĕ,

            Тапранĕ кăвар кайăкла:

           «Çук, çук» теекен улталанĕ,

            Кам «çук», тет, ун чунĕ чăлах.

            Унччен-ха айван пек çĕршывăм,

            Унччен-ха чăваш ыйхăлать.

            Ан тив, тем пулсан та, вăл вăйлăн

             Паян чĕрĕлсе тăрасла!

             Курап: чĕрĕлет чăваш ячĕ,

             Таçта аслатиллĕ саспа

             Юратнă çĕршывăн хăвачĕ

             Часрах вăранасшăн тапать.

             Хастарлă, хыт утăмлă пулăр,

             Çĕршывăн хастар ачисем,

              Вут кайăклăн вĕçĕр, ан юлăр,

              Ан юлăр кун-çул уттинчен.

Лена: О сердце, отважнее бейся

            И песню крылатую пой!

            Увидим мы, верь и надейся:

            Наш край возродится родной.

            Я слышу, как гром отдаленный,

            Народная сила гудит

            И хочет скорее, привольней

            Излиться из мощной груди.

            Шагайте быстрее и тверже,

            Отчизны любимой сыны,

            Не можем отстать мы,- не можем!-

            От поступи нашей страны.

(на сцену выходит   женская вокальная группа Саланчикского народного хора)

2вед. Самым  дорогим и любимым человеком для М. Сеспеля был его отец, который верил в большое будущее своего сына. На всю жизнь  у Сеспеля остаётся неутихшая боль, тоска по отцу.

1вед.

      Среди поля развесистый дуб,

     Подумал – отец мой, пошёл к нему;

     Но дуб не сказал мне:

    «Иди ко мне, мой сын», –

     Опечалилась душа, заплакал я.

     Среди поля развесистая липа,

      Подумал – мать моя, пошёл к ней;

      Но липа не сказала мне:

      «Иди ко мне, мой сын», –

      Опечалилась душа, заплакал я. Вот о чём поётся в этой песне.

Уй варринче (Посреди поля)- народная песня в исполнении вокальная  группа Саланчикского народного хора(уходят со сцены)

1вед.  Итлĕр куккук сассине-

       Епле мĕскĕн авăтать

        Итлĕр уяв сассине

        Епле хитре илтĕнет

Песня (Çĕмĕрт çеçки çурăлсан)исполняют учащиеся младших классов.

2вед.   Ну и мастер чуваш танцевать!

             И гармошка всегда под рукой.

             И не будет он горевать

             И начнёт танец свой  озорной.

 Танец : « Чăваш ачисем»  в исполнении 4 -7 классов.

 (Дети строятся на сцене)

Карина . Мĕнле пуян чăваш тĕрри,

                 Унта пин-пин çулсен йĕрри,

                 Унта хăват илет çĕнни,

                 Çынсем ĕмĕртенпе кĕтни!

 Андрей. Красивы наряды Чувашские,

                В них красен и мальчик и дед,

                 Когда он рукой работящею,

                 Умело на плечи надет.!

Егор П.   А хлеб из Чувашии , сказочно

                  Красив и хрустит на зубах,

                  Когда он с любовью, заквашенный

                   Замешан в умелых  руках!

Дима И. А песни Чувашские трелями.

                На праздник звучат над селом.

                Когда для души и веселия,

                  Их дружно, красиво поём!

Песня «Илемлĕ»чувашская народная песня. Исполняют учащиеся 4 класса        

1вед.      Хвала тебя, Чувашия, мой дом!

          И имя, и язык твой — сердцу свято.

          Дубравами и хмелем, и трудом,

          И песнями, и вышивкой богата.  

          Жива в узорах древних нити сила,

          Связавшая народы в их судьбе-

           Ты будешь жить во мне, моя Россия,

           Пока живёт Чувашия в тебе.

2вед.      Земля чувашская, земля родная,

                Не видно тебе ни конца , ни края!

                Зелёные леса, бескрайные поля

                Всё это — моя чувашская земля!

1вед.  Сколько гордости, любви, нежности к родному краю       можно услышать в чувашских песнях.

песня «Чечеклен , юратнă Чăвашьен»в исполнении женской  вокальной группы Саланчикского народного хора

(все участники вечера остаются на сцене и все хором читают слова:

От всей души я говорю:

Чувашия, тебя люблю!

Луга, поля и реки

Роднее всех на свете!

С любовью песню я пою.

Что Родину свою люблю!                      

2вед. Вот и подошёл к концу наш праздник, посвящённый Международному дню    родного языка. Любите родной чувашский  язык! В нём наше прошлое, настоящее и будущее!

Спасибо за внимание!

Сценарий ко Дню Чувашского языка.

(танец с полотенцами)

1 ведущий:          
   Кам – ха, кам ҫак халӑха пӗлет:

                                
Вӑл ҫӗр пин сӑмахпала пуплет.

                                
Ҫӗр пин юрӑ – ҫемӗ кӗвӗлет,

                                
Ҫӗр пин тӗслӗ тӗрӗ вӑл тӗрлет…

2 ведущий:           
 — Ырӑ кун пултӑр,  хаклӑ хӑнасем!

3 ведущий:           — 
Добрый день, дорогие друзья! Вас приветствует коллектив   

                          
             школы №8!

 4 ведущий:       —
Сывлӑх сунатпӑр, хисеплӗ ҫыннӑмӑрсем: хаклӑ вӗрентекенсемпе

                            
 ачасем!

 5 ведущий:       
 —  Сегодня по всей Чувашии и за ее пределами отмечается День   

                 
              чувашского языка. Этот праздник, утвержденный в 1992 году,

                 
              приурочен ко дню рождения выдающегося просветителя      

                               
чувашского  народа, Ивана Яковлевича Яковлева.

1 ведущий:         —
Халӑх ӑс тӑнӗпе унӑн пӗтӗм тӗнче курӑмне тӑван чӗлхе чун парать.

                             Тӑван 
чӗлхесӗр чӑн- чӑн пӗлӳ ҫук тенӗ Иван Яковлевич Яковлев.

5 ведущий:          — День
чувашского языка возвращает нас к истокам родной речи,  

                               укрепляет
атмосферу дружбы, взаимопонимания и поддержки.

                               И  
поэтому наша общая задача – беречь чувашскую культуру

                               и
родной  язык наших предков.

   3 ведущий:                Чăваш
чĕлхи – тăван чĕлхе,

                                     
Эс чи пахи, эс – чун уççи.

                                     
Тăван чĕлхе – ĕмĕрлĕхе,

                                      
Пин чĕлхерен чи çепĕççи.

   2 ведущий:        Çак
чĕлхепе эп калаçатăп,

                             
Куллен çыратăп та вулатăп,

                              Çак
чĕлхепе эп мухтанатăп,

                              
Куллен-кунах ăса туптатăп.

     4 ведущий:       Тăван
чĕлхе, тăван сăмах,

                               Сана
упратăп чĕремрех.

                               Мана
вăй кÿрен яланах,

                     
         Тăван чĕлхе – ĕмĕрлĕхех!

5
ведущий:           Для открытия праздника мы приглашаем на сцену начальника

                                
отдела образования и молодежной политики администрации города

                                 Канаш
Димитриеву Валентину Владимировну и директора школы

                             
№ 8 Максимова Бориса Ивановича.

________________________________________________________________________

1 ведущий:         Ăшшăн
каланă чăваш сăмахĕ кашни çын чунне ăшăтать, кăмăлне  

                            
çĕклет. Çĕр çинче те, космосра та вăл пĕр пекех хăватлăн, илемлĕн

                            
янăрать. Ман шутпа, тăван чĕлхене хисеплени вăл тăван халăха

                         
   хисеплени пулать. Чăваш чĕлхин тасалăхне упрасси чи малтанах

                            
çемье ăшшинчен, атте-аннерен нумай килет.

2 ведущий: 
Именно 2017 год в Чувашской Республике объявлен Годом                                  Матери
и Отца.

                   Сӑвӑ  «Атте — анне,
таймапуҫ»  Вулаканӗ  Иванова Арина.

_______________________________________________________________________

4 ведущий:   Анне сăмах мĕнпе танлашĕ?!

                       Кун-çул пуçламăшĕ –
анне.

                       Вăл пурнăç витĕмĕ,
ун тĕшĕ,

                       Пире парать хăй
ăшшине.

Юрӑ « Аннене »                  Юрлаканӗ
Садовский  Сергей

3 ведущий:      
   Чăвашлăх сирĕнте ан чактăр,

                              Тăван çĕре чунтан юратăр.

                             Мухтавлӑ Çеçпĕл çеçкисем –

                              Канаш хулийĕн ачисем.

                              Чăваш сăмахĕ инçе кайтăр,

                              Чăваш юррийĕ ян янратăр!

«Ҫар салтакӗ ман атте» юрӑ. Юрлаканӗ Садовская Дарья

________________________________________________________________________

—  Ман
шутпа, тăван чĕлхене чунтан юратмалла,  ăна упрамалла. Чĕлхемĕр пулсан – эпир
мăнаçлă, чĕлхемĕр пулсан – эпир пуян, чĕлхемĕр пулсан – эпир хастар, чĕлхемĕр
пулсан – эпир патвар.

 Тус
йыш пӗрле пулнӑ чух чун – чӗререн савӑнар.

«Чун
чӗререн савӑнар» юрӑ юрлаканӗ  Татьяна Скворцова. 9-мӗш класра вӗренекенсен
ташӑ ушкӑнӗ.

Эпир — чăваш йăхĕнчен

Кам-ха, кам çак халăха пĕлмест:

Вăл çĕр пин сăмахпала пуплет,

Çĕр пин юрă-çемĕ кĕвĕлет,

Çĕр пин тĕслĕ тĕрĕ вăл тĕрлет.

(П.Хусанкай.)

Зала тĕрлĕ плакатсемпе, чăваш эрешĕсемпе илемлетнĕ.

1-мĕш ертсе пыракан: Ырă кун пултăр, хаклă ачасем!

2-мĕш ертсе пыракан (тĕрĕллĕ ал шăлли çине хунă çавра çăкăра тытса тăрать): Паян пирĕн пысăк уяв — Чăваш чĕлхи кунĕ. Çак уява чыслама пуçтарăнтăмăр та ĕнтĕ илемлĕ те çутă зала. Тăванăмăрсем, ас тивсе пăхсамăр пирĕн çăкăр-тăвара. Чăваш халăхĕ мĕн ĕлĕкренех хăнана тарават кĕтсе илнĕ, сĕтел çине апат лартмасăр яман.

Çăкăрпа ретсем хушшипе иртет. Ачасем хуçса илсе ас тивеççĕ.

1-мĕш ертсе пыракан: Тĕнче аслă, сарлака, пуян. Мĕн тĕрлĕ кăна çĕр-шыв çук пулĕ Çĕр чăмăрĕ çинче?! Ǎсчахсем палăртнă тăрăх, пирĕн планетăра 3 пин тĕрлĕ халăх пурăнать, вĕсем 5 пине яхăн чĕлхепе калаçаççĕ.

2-мĕш ертсе пыракан: Ачасем, калăр тархасшăн, мĕнле чĕлхе чи анлă сарăлнă?

1-мĕш ертсе пыракан: Тĕрĕс, чи анлă сарăлнă чĕлхе — китай чĕлхи, унпа 1 млрд çын калаçать, акăлчанла — 350 млн., вырăсла — 150 млн., чăвашла — 2 млн.

2-мĕш ертсе пыракан: Пирĕншĕн чи хаклă, чи юратнă, чи çывăх чĕлхе — чăваш чĕлхи. Эпир Чăваш енре чăвашла калаçса пурăнатпăр. Тăван çĕр-шыв анне пекех пĕрре. Ǎна суйлама та, сутăн илме те çук. Кашни çыншăнах ашшĕ-амăш чĕлхи, тăван халăх историйĕ, йăли-йĕрки, юрри-ташши, юмах-халапĕ хаклă.

«Илемлĕ» юрра юрлаççĕ.

1-мĕш ертсе пыракан: Чĕлхе халăх пурнăçĕн тĕкĕрĕ кăна мар, ĕмĕрсем хушши пухăнса пынă пĕлÿлĕхĕн иксĕлми çăл куçĕ те. Çак çăл куçĕнчен эпир мĕн ачаранах тумламăн-тумламăн вăй илсе ÿсетпĕр. Аннен кăкăр сĕчĕпе пĕрле унăн ачаш та лăпкă сасси пирĕн хăлхана сăпка юррине илсе çитернĕ… Тăван сасăран, тăван чĕлхерен пирĕн ăс-тăн аталанма пуçланă.

2-мĕш ертсе пыракан: Тăван чĕлхере — Тăван çĕр-шывăн сенкер пĕлĕчĕ, уçă сывлăшĕ, аслати-çиçĕмĕ, уйĕ-хирĕ, улăхĕ-çаранĕ, тăвĕ-сăрчĕ, Атăлĕ-Пăли, унăн ытарайми юманлăхĕпе шĕшкĕлĕхĕ… Пурнăçра ăру хыççăн ăру иртет. Пĕр ăру тĕнчепе сывпуллашать, тепри çуралать. Вĕсен пурин те ăс-пуç пуянлăхĕ чĕлхере упранса юлать. Халăх юрри-сăввинче, юмах-халапĕнче, халăх сăмахлăхĕнче этемшĕн чи хаклине — Тăван çĕр-шыва аса илеççĕ.

1-мĕш ертсе пыракан: Иван Яковлевич ячĕ чăваш халăхĕшĕн яланах хисеплĕ те чыслă. Унăн чапĕ халăх хушшинче паянхи кун та иксĕлмест. Чăвашсен çĕнĕ çырулăхне йĕркелени, кĕнекесем пичетлеме пуçлани, чăваш ачисем валли шкулсем уçни халăх кун-çулĕнче питех те пысăк пĕлтерĕшлĕ. Халĕ вăл çырса хăварнă халала тимлĕ итлер, ĕмĕрлĕх ăса хывма тăрăшар.

Залра пĕр-пĕр кĕвĕ хуллен янăрать. Пĕр ача «Чăваш халăхне» халала вуласа парать.

2-мĕш ертсе пыракан: Халĕ эпир сире «Мĕн? Ǎçта? Хăçан?» викторина вăййа хутшăнма ыйтатпăр.

Вăйă йĕрки

1) Эпир пурăнакан республикăн чăвашла тата вырăсла ячĕ. (Чăваш Республики — Чувашская Республика.)

2) Чăваш Республикин пĕрремĕш президенчĕ. (Николай Васильевич Федоров.)

3) Чăваш Республикин Патшалăх гимнĕн сăмахĕсен тата кĕввин авторĕсем. (Сăвви И.Тукташăн, кĕвви Г.Лебедевăн.)

4) Чăвашсен çĕнĕ çырулăхне, алфавитне, букварьне йĕркеленĕ çын. (И.Я.Яковлев.)

5) Чăваш çĕрĕнче шкулсене уçма пулăшнă Чĕмпĕр вырăсĕ. (И.Н.Ульянов.)

6) Пирĕн халăхăн çĕр пин сăмах, çĕр пин юрă, çĕр пин тĕрĕ тесе кам каланă? (И.Я.Яковлев.)

7) Çак ятсем мĕнле хайлавра тĕл пулаççĕ: Нарспи, Сетнер, Михетер,Тăхтаман? Авторне тата хайлав ятне калăр. (К.В.Иванов «Нарспи»)

Константин Иванов ăçта çуралнă? (Пушкăрт Республикин Пелепей районĕн Слакпуç ялĕнче.)

9) Геннадий Никандрович Волковăн литературăри ячĕ. (Кашкăр Хуначи)

10) Çак йĕркесен авторĕ кам?

Чăвашра вăрман та чăвашла кашлать,

Шăпчăк та юрлать кунта, ав, чăвашла

Сассăм пин чĕлхеллĕ халăх хушшинче

Янăрать сăпайлăн, уççăн, чăвашла. (Л.Мартьянова.)

Конвертсем

1-мĕш конверт, 10000 тенкĕ

Ыйту параканĕ Чăваш Республикин президенчĕ Михаил Васильевич Игнатьев.

— Ырă кун пултăр, хаклă вĕренекенсемпе учительсем!

Пирĕн тăван ен — Чăваш Республики. Вăл Россия Федерацине кĕрет. Пирĕн республика 1920 çулта йĕркеленнĕ. 1920 çулта Чăваш облаçĕ пулнă, 1925 çултан Чăваш Автономиллĕ Социализмлă Совет Республики, халĕ — Чăваш Республики. Кашни патшалăхăн хăйĕн символĕсем пур. Вĕсем патшалăх суверенитетне палăртаççĕ. Чăваш Республикин патшалăх символĕсене республикăн Аслă Канашĕ 1992 çулхи апрелĕн (ака уйăхĕн) 29-мĕшĕнче çирĕплетнĕ. Мĕнле символсем вĕсем?

Хаклă ачасем, çак виçĕ символа калăр. (Герб, ялав, гимн.)

2-мĕш конверт, 5000 тенкĕ

Ыйту параканĕ чăвашсен паллă художникĕ Виктор Бритвин.

— Чăваш Республикин Патшалăх ялавне ăсталанă художник ятне, хушаматне, ашшĕ ятне калăр. (Элли Михайлович Юрьев.)

3-мĕш конверт, 3000 тенкĕ

Ыйту параканĕ филологи наукисен кандидачĕ, вĕренÿ тата меслет кĕнекисен авторĕ Юрий Михайлович Виноградов. Хальхи чăваш чĕлхин синтаксисĕпе орфографине тĕпчет.

— «Рашча» сăмахра щ мар шч çыратпăр. Мĕншĕн? (Ку сăмаха вырăс чĕлхинчен калаçу урлă йышăннă.)

4-мĕш конверт, 5000 тенкĕ

Ыйту параканĕ Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ писателĕ Валери Туркай.

— Сăмах кам çинчен пырать?

Вăл паллă прозаик, сăвăçă, куçаруçă. Унăн кĕнекисем асамат кĕперĕн пур тĕрлĕ тĕсĕпе те ялкăшаççĕ. Вăл сăнарланă геройсем уçăмлă та ĕнентерÿллĕ. Произведенийĕсем тарăн шухăшлă, психологиллĕ, пурте мирлĕ ĕçпе пурăнакан çынсен хастарлăхне, вĕсем халăхпа пĕрле Тăван çĕр-шыв ырлăхĕшĕн тăрăшнине сăнласа параççĕ, иртнĕ вăрçăри паттăрлăхĕ çинчен калаççĕ.

Унăн сăввисене композиторсем чылай юрра хывнă. Вĕсенчен уйрăмах çаксем анлă сарăлнă: «Юрату юрри», «Ǎшă çумăр», «Çуралнă çĕр-шыв», «Салампи юрри».

Вырăс тата ытти халăх писателĕсен хайлавĕсене чăвашла куçарас тĕлĕшпе те паллă çыравçă тухăçлă ĕçленĕ. Вăл Д.Байрон, А.Пушкин, Л.Толстой, А.Чехов, И.Тургенев новеллисемпе калавĕсене куçарнă.

Çак çыравçă çинчен чăвашсен паллă писателĕ Владимир Сатай çапла каланă: «Çынсен чунĕсене тарăнрах кăтартнине пулах унăн произведенийĕсем вулакансене тыткăна илеççĕ, вĕçне çитиччен вулаттарса пĕтермесĕр те алăран каймаççĕ, асра юлаççĕ, шухăша яраççĕ». (Александр Артемьев.)

5-мĕш конверт, 5000 тенкĕ

Чăваш драма театрĕн тĕп режиссерĕ Валерий Яковлев ыйту парать.

— Театр — манăн пурнăçăм, савăнăçăм, вăл маншăн сывлăш пекех хаклă. Кунта эпĕ хамăн телее тупрăм. Театрта ĕçлесех ватăлтăм, анчах ватăлнисем вырăнне сцена çине талантлă, пултаруллă çамрăксем тухаççĕ. Уншăн эпĕ питĕ савăнатăп, — çапла каланă РСФСР тава тивĕçлĕ артистки. Театрăн пĕрремĕш спектаклĕнчен пуçласа мĕн виличчен вăл сцена çинче пулнă. Кам-ши вăл? (О.И.Ырсем.)

6-мĕш конверт, 3000 тенкĕ

Ыйту параканĕ шкул директорĕ.

— Пĕрремĕш чăваш шкулне кам, хăçан тата мĕнле хулара уçнă? (1868 çулта Чĕмпĕр хулинче И.Я.Яковлев чăваш шкулĕ уçнă.)

7-мĕш конверт, 2000 тенкĕ

Ыйту параканĕ Чăваш Республикин паллă поэтесси Людмила Смолина.

— М.Ф.Федоровăн «Ар çури» балладинчи Хĕветĕр, çул çинчех вилесрен хăранă май: «Ача-пăчам пит айван. Халиччен суха тытайман», — тесе кулянать. Мĕне пĕлтерет ку? (Ачи-пăчи суха йăранĕ çине пусмалăх ÿсейменнине, ытла та пĕчĕк пулнине.)

8-мĕш конверт, 6000 тенкĕ

Ыйту параканĕ физика учителĕ.

— Кĕрепле пуçран çапсан тин чăваш сăмахĕсене аса илет çак герой. Кам вăл? Мĕнле хайлавра сăнланă ăна? Авторĕ кам? Сăввăн пĕр çаврăмне каласа парăр. (С.Шавли «Вĕçкĕн Ваççа.)

Хулара пурнать Ваççа,

Вăл банкра шутлать укçа.

Пысăк слущи тет хăйне,

Çавăнпа пăрать мăйне …

9-мĕш конверт, 4000 тенкĕ

Ыйту параканĕ Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ писателĕ Юхма Мишши.

— Шухăшласа кăларнине чăн пулнă пек ĕнентерсе кăтартакан хайлава мĕн теççĕ? (Легенда.)

10-мĕш конверт, 3000 тенкĕ

Ыйту параканĕ Федорова Елена Сергеевна, ЧР Елчĕк районĕн Кивĕ Эйпеç тĕп шкулĕнче вĕрентекен.

— Мĕн калать-ши анаграмма?

Мана эсĕ тĕл пулатăн

Авалхи халапсенче.

Пĕтĕмпех ылмаштарсассăн

Сас паллисене куратăн

Пĕвере, кÿлĕсенче. (Улăп — пулă.)

1-мĕш ертсе пыракан: Чĕлхе пире пĕр-пĕринпе паллаштарать, туслаштарать. Калаçса тепĕр чухне пĕр-пĕрне кÿрентерни те, çапăçса кайни те пулать. Йытăпа йытă харкашса паллашать, çынпа çын калаçса паллашать тесе ахальтен каламан ваттисем. Чĕлхе çынна ĕçре те, уявра та, вĕренÿре те кирлĕ. Чĕлхе çынна вĕрентет, унăн тавра курăмне анлатать, курманни-пĕлменни çинчен пĕлтерет, çыннăн ăс-тăнне кăна мар, туйăмне те тарăнлатать.

2-мĕш ертсе пыракан: Чĕлхе урлă çынпа çын кăна мар, халăхпа халăх та пĕр-пĕринпе хутшăнать, пĕр-пĕринчен вĕренет. Чĕлхере халăхăн иртнĕ кун-çулĕ те, ĕмĕчĕ-шанчăкĕ те, ĕçĕ-хĕлĕ те — пурте йĕрленсе юлать.

1-мĕш ертсе пыракан:

Чăваш чĕлхи — эс ман тăван чĕлхем,

Ялан чунра çунса тăран хĕлхем.

Миçе поэт çырман пуль сан çинчен,

Эс, чăннипех, черченкĕ те чечен.

2-мĕш ертсе пыракан:

Вут-çулăм пек хăватлă та кăра,

Хĕмлентеретĕн манăн кăкăра

Эс ылтăн-кĕмĕлтен те хаклăрах,

Хĕрÿ те хÿхĕм хĕвелпе танах.

Чуна пырса тивет кашни сăмах…

Тавах, тăван чĕлхем, сана тавах.

(А.Смолин.)

1-мĕш ертсе пыракан:

Чăвашсемĕр! Сире телей сунатăп,

Ан сивĕнĕр тăван чĕлхемĕртен.

Мансан — чĕлхесĕр янавар пулатпăр,

Чĕлхе пулсан — пĕтместпĕр ĕмĕрте!..

(Р.Сарпи.)

Федорова Елена Сергеевна,

ЧР Елчĕк районĕн Кивĕ Эйпеç тĕп шкулĕнче чăваш чĕлхипе литературине вĕрентекен 22.04.2016

Янра, чăваш чĕлхи, янра !

1.Ырă кун пултăр хаклăран та хаклă хăнасем, юратнă вĕрентекенсем, ачасем!

Ҫак сăмаха калас килет:

Пыр Ситекпуçне , унта пур паллă шкул.

Илемлĕ вырăна – ял варрине

Вырнаçнă пирĕн шкул.

Ҫак тĕп шкулта паян

Уяв пулать тенинине илтрĕр пуль.

Тавтапуç, сире пурне те,

Пире савса килсе çитнĕшĕн.

.Паянхи кун пирĕн ик хут уяв.Сире пурне те Чăваш чĕлхи кунĕпе тата Иван Яковлевич Яковлев çуралнă ятпа саламлатпăр.Пирĕн тăван чĕлхе – чăваш чĕлхи. Чăваш чĕлхипе пирĕн асатте- асаннесем калаçнă, пире пехиллесе хăварнă. «Ҫын лаши тем пек илемлĕ те чаплă пулсан та ун çине ларса ку манăн лаша тесе утланса мухтанаймăн. Ҫавăн пекех, ытти чĕлхесем тем пек чаплă пулсан та пирĕншĕн ют.Нихăш чăвашăн та çакна манса каяс марччĕ – эпир пуян чĕлхеллĕ халăх.Хамăр чĕлхемĕре ан манар, ăна ан çухатар», -тесе хăварнă Иван Яковлевич.Эпир çухатасшăн та мар, ялан чĕрере усрасшăн.

Фольклор .Вăйă карти çавăрни

2.Тăван халăхна нихăçан та ан ман:

Асра та, ăшра та вăл пултăр ялан.

Ăна чун – вартан юратмарăн пулсан

Ытти халăха та саваймăн нихçан.

Паянхи кунччен ытти халăхсемпе пĕр тан хамăр ирĕклĕн чăвашла калаçма, çырма пултарнишĕн эпир Иван Яковлевич Яковлева тав тăватпăр.Ҫак пархатарлă ĕçе вăл нумай вăй хунă.Кашни чăваш çыннине хăй ачи пек хисепленĕ, юратнă, «тусăмсем, хамăн тăван çыннăмăрсем» тесе чĕннĕ.Апла пулсан асра тытар ăна, унăн ĕçне малалла тăсар.

«Хаваслă алфавит»

3.Пуçра мĕн чухлĕ шухăш санăн,

Мĕн чухлĕ ĕмĕт хальлĕхе,

Сана , ачам, пурне те панă

Чăваш чĕлхи, тăван чĕлхе.

Упрар тăван чĕлхемĕре,

Чун – чĕрери хĕлхемĕре;

Унпа эпир ялан çĕнтернĕ,

Ҫĕр-шыв ятне çÿле çĕкленĕ!

Тăван ен юрă.Вĕрентекенсем юрлаççĕ

4.Туссем калаçнă чух, тăван чĕлхемĕм,

Шур акăш тĕкĕ евĕр эс çемçе.

Санпа ман халăх чунĕ те илемĕ

Ҫÿрет çÿлте те çĕр çинче вĕçсе.

Тăван чĕлхем! Таса хĕлхем,

Парсам пăлхавлă чунăма.

Пар чăнлăх, савăнăç, илем,

Пар ирĕк – çутăрах çунма.

Ташă «Чăваш тĕнчи».

5.Тăван чĕлхе – халăхăн ĕмĕр сÿнми ăс – тăн чечекĕ. Тăван чĕлхе – халăхăн сумлă та телейлĕ малашлăхĕ. Тăван чĕлхемĕрçĕм… Асаттесен пилĕ, асаннесен тупи,кукамайсен пехилĕ, анне юрри, атте ÿкĕчĕ,аппа такмакĕ,пичче вĕрентĕвĕ, шăллăм тавĕ, йăмăкăн ачашлăхĕ, хурăнташсемпе тăвансен ырă кăмăлĕ.

Тĕнчере пирĕннинчен илемлĕрех, пуянрах çĕрсем те пулĕ.Аякрине курса çывăхрине манар мар.Ҫывăхри вара – тăван тавралăх, тăван халăх, тăван чĕлхе.

Ĕшеннисемшĕн çул çинче

Эс шанчăк çăлтăрĕ ялан.

Тискер тăманлă каçсенче

Йыхравлă чан пек янăран.

Сире валли юрă «Икĕ автан» (1-2 классем)

6. Ҫыннăн кăна мар, куракăн та хăйĕн чĕлхи пур тенĕ ваттисем.

Пĕр чĕлхе – пĕр ăс, икĕ чĕлхе – икĕ ăс.

Тăван чĕлхесĕр этем юрăсăр шăпчăк пек:

Унăн савăнăçĕ те, хуйхи те çук. Апла пулсан калаçар-ха савăнсах.

Сăвă «Кил тĕпкĕчи» .Михайлов Олег вулать.

7. Акă çуралнă çĕр-шывăм!..Çул хĕрринче – шурă хурăнсем, лутра шĕшкĕлĕх. Уя тухсан, инçетри — инçетри ялсем курăнаççĕ. Хамăр çуралса ÿснĕ вырăнтан пахи нимĕн те пулас çук. Кашни çыннăн хăйĕн юратнă кĕтесĕ пур. Анчах нихăш вырăн та хамăр çуралса ÿснĕ тăрăхран лайăхрах пулас çук..Ҫак ялта ,тăван кĕтесре илемлĕ юрăсем юрлас килет.

Юрланă чух сассу хитре те уçă:

Итлет вăрман та , хир те янраса.

Чулсем çинчи канми-тăми çăлкуçĕ

Юхса йăпаннă пек сассу таса.

Юрă «Савнă ял» Лапшина Л.И., Рузакова Р.И.

8.Линкка-линкка авкаланма юман хăма кирлĕ

Халь те юман, халь те юман, тата юман кирлĕ

Йăкăш-якăш шуçкалама яка хăма кирлĕ

Халь те яка, халь те яка , тата яка кирлĕ

Тапăр-тапăр ташлама кĕмĕл пушмак кирлĕ

Халь те кĕмĕл, халь те кĕмĕл, тата кĕмĕл кирлĕ

Чуп-чуп чуп тума чипер хĕрĕ кирлĕ

Халь те чипер, халь те чипер, тата чипер кирлĕ

Ура тапса ташлар-и те? … Ура хусса ташлар-и?

Пĕчĕк пуканесен ташши. Пуçламăш классри пуканесем ташлаççĕ.

9.1908 çулхи ака уйăхĕн юлашки кунĕсем шунă.Пĕр хĕвеллĕ ир Иван Яковлевич хăй шкулĕнчи ачасене савăнăçлă хыпар пĕлтернĕ : «Пирĕн те халиччен тĕттĕмре пурăннă чăвашсен, хамăр поэт пур! Акă Константин Иванов , вырăссен аслă Пушкинĕ пек поэма çырнă.Эпĕ çакăншăн савăннипе ĕнертенпе ларма-тăма вырăн тупаймастăп.Эпĕ ĕмĕтленни тинех çитрĕ.Халĕ эсир пурте шăпланса поэт сăмахне итлĕр».Ҫапла хыпар пĕлтернĕ Яковлев Чĕмпĕр шкулĕнче вĕренекенсене.

Апла пулсан, эсир те хисеплĕ хăнасем , «Нарспи» поэма сыпăкне итлесе курăр.

10. « Пурнăç урапи çаврăнать, пурнăç урапи такăнать. Пурнăç вăл — хăнана кайни мар , сывлăш çавăрса илме ларма та пĕлмелле. Пурнăç урапи ялан тикĕс çаврăнтăр, пурнăç çулĕ ялан такăр пултăр ,» — тесе калать чăваш халăхĕ.

Телей тени ахаль мар, кулянмашкăн кирлĕ мар. Пурăнасчĕ çынсемпе, атте-анне пилĕпе.

«Пурнăç юрри». Вĕрентекенсем юрлаççĕ.

Ан тиркесем чĕлхемĕре,

Ан хăй ăна начар теме.

11. Эх, юррăм янăра ,
Хут купăсăм аллăмра.
Сике — сике юрлар -и те?
Саркаланса ташлар-и?

Купăсçисем ура тапса

Ташă кĕвви калаççĕ,

Яштак яшсем ура хуçса хĕрсем тавра ташлаççĕ.

Тăпăл-тăпăл кĕлеткисем шур акăш пек ишеççĕ,

Икĕ ярăм çивĕчĕсем хĕр илемне кÿреççĕ.

7-9 класс хĕрĕсем «Ҫунатлă çамрăклăх» ташă парнелĕç.

12.Мана аса килеççĕ ачалăхри кунсем.

Йĕри – тавра чупаççĕ хаваслă ачасем.

Пайтах эпир вылянă юлташсемпе пĕрле.

Атте – анне ятланă киле килсен çĕрле.

Иксĕлми ачалăх иртет сисмесĕрех.

Ах, мĕн чухлĕ пуянлăх илсе каять хăйпе.

Телей вăл— сывлӑш, вӑл тавралӑх, ҫак сутӑ тӗнчере  курни.

Телей вӑл— пурнӑҫ, чыс , сӑпайлӑх,

Пӗрне пӗри хисеплени.

Телей вӑл — вӗҫсӗр-хӗрсӗр туслӑх,

Таса та ҫепӗҫ юрату.

Ҫавӑнпа та сирӗн ҫемйӗрте

Пултӑрччӗ килӗшӳ те тату.

Юрă «Ах, телейĕм, телей».

13.Чăвашра вăрман та чăвашла кашлать,шăпчăк та юрлать кунта ав, чăвашла.

Сассăм пин чĕлхеллĕ халăх хушшинче

Янăрать сăпайлăн , уççăн чăвашла.

Унпа сана аннÿ ÿстернĕ,

Юрла-юрла хуллен сиктернĕ.

Савар, мухтар чĕлхемĕре,

Ăна упрар чыс- хисепре.

-Сывă пулăр, тепре куриччен!

Сценарий фестиваля
«Чăваш челхи куне», 
посвященного Дню Чувашского языка.
10.30 час. Звучат позывные праздника.
Оформление   сцены:   на   заднике   вывешен   Российский   флаг,   на   отдельной   подставке
установлены флаги: Самарской области и Чувашской республик, Клявлинского района, на
авансцене   стоят   в   напольных   вазах   цветы,   банеры.     Проектор  для  демонстрации   видео   и
фотоматериалов.
За   30   минут   до   начала   в   зале   звучит   национальная   музыка,   демонстрация   видео   и
фотоматериалов. 
Выход ведущих :
1 ведущий 
Чăваш чĕлхи – анне ытамĕ,
Чĕкеç кĕвви пек чĕвĕлти.
Сан аллунтан тытса  утам­и:
Шăрантăр сас­чĕв кĕмĕлли,
Пулсанччĕ сăвă кĕвĕлли… 
2 ведущий 
Язык – это целый мир, полный прелести, обаяния и волшебства. Он – живая память
народа, его душа, его достояние. Все мы любим свой родной язык.
Прошу всех встать ­ Гимн РФ. 
1 ведущий
Ыра кун пултар, хакла юлташсем! Эпир Сире ыра сунса кетсе илетпер пирен Йегер
ватам   шкуленче!   Эпир   ăшă   кăмăлпа,   пĕтĕм   чĕре   ăшшине   парнелесе   сире   çак   уяв   ячĕпе
хĕрÿллĕн саламлатпăр.
2 ведущий
Добрый день, дорогие  гости! Мы рады приветствовать вас в нашей Борискино­Игарской
школе!  
1 ведущий
Челхе вал – халах чуне. Хайне хисеплекен кирек хаш халах та хайен таван челхине чи
пысак пуянлах выранне хурать. Халах ана нумай емер хушши, терле йыварлах туссе упрана,
аталантарса пуянлатна.
«Вĕренекен  чăвашла вулатăр… Халăхăн ăс­тăнĕпе унăн мĕн пур  тĕнче курăмне тăван чĕлхе
кун парать. Тăван чĕлхесĕр чăн­чăн пĕлÿ сук…» ­ тене Иван Яковлевич Яковлев педагог. 2 ведущий
День и ночь. Небо и земля. Отцы и дети. Всё в мире уравновешено. Холод сменяется
жарой, грусть – радостью, а на смену будням приходят праздники. Вот и сегодняшний день не
исключение. Сегодня в нашем зале областное мероприятие и посвящен он замечательному
Дню чувашского языка.   Создателем современной чувашской письменности   является Иван
Яковлевич  Яковлев ­ выдающийся деятель культуры и просветитель чувашского народа. 
1 ведущий 
Паян   эпир   сиренпе   таван   челхемер   синчен   –   унан   пуянлахепе   илеме   синчен,   унан
тасалахне упрамалли синчен тата пирен ентешсем­ чапла, палла сыравсасем   Егоров В.П.,
Кокарев­ Каттай А. Я., Евстафьев Н.Ф. ячепе пустаранна.
2 ведущий:
14 апреля — это праздник в честь рождения чувашского поэта, заслуженного работника
культуры Чувашской республики, участника ВОВ, Н.Ф.Евстафьева, становится традицией.
Сегодня наш праздник также посвящаем нашим землякам­деятелям чувашской литературы
Егорову В.П., Кокареву –Каттай А.Я.   Мы гордимся что такие замечательные люди стали
выходцами Бор­Игарской земли, помним и прославляем.
1 ведущий  
Аслă тĕнче хӳттинче, Çĕр планетăмăр çинче тĕрлĕ халăх пурăнать, тĕрлĕ­тĕрлĕ чĕлхепе
пурнăç тытса кун кунлать.
Çав  чĕлхесен   хушшинче  тăван  чĕлхе   чи  пахи,   чуна  çывăхтараххи,   ăна  сапăртараххи.
Тăван чĕлхе хӳттипе, унăн ырă ячĕпе аслă ăру­несĕлсен чун хавалĕн ăшшине, йăли­йĕркин
тĕшшине, ăс пурлăхĕн пĕлĕвне эпир ăша хыватпăр, пуян чунлă пулатпăр.
2 ведущий
У каждого народа есть свои особенности, которые отличают  каждый народ друг от
друга.   Именно   это   заставляет   людей   гордиться   принадлежностью   к   той   или   иной   нации.
Именно   в   языке   передаются   все   особенности   образа   жизни.   Чувашский   народ   издавна
назывался   «краем   ста   тысяч   слов,   ста   тысяч   песен,   ста   тысяч   вышивок»:   так   богаты   и
разнообразны узоры, создаваемые чувашскими вышивальщицами.
Вышивкой  украшались  предметы  домашнего обихода:  занавеси,  скатерти,  полотенца,
национальные костюмы. 
1 ведущий .  Тархасшăн, ирĕк парсамăр пире праснике пуçлама!
2 ведущий
Итак, мы начинаем  праздник ­ День чувашского языка!
Прошу всех встать Гимн Чувашской республики
1 ведущий
Хале   саламлама   ватам   шкул   директорне   Николаев   Николай   Александровича   самах паратпар.
2 ведущий
Слово   для   приветствия   предоставляется     директору   Борискино­Игарской     школы
Николаеву Николаю Александровичу
1 ведущий
Чăваш чĕлхи кунĕ уява пуçлатпăр. Паянхи уява уçма Капустина Фаина Валерьяновнана
сăмах паратпăр
2 ведущий
Слово для открытия праздника предоставляется Капустиной Фаине Валерьяновне.
1 ведущий 
«Чаваш челхи» конкурсан перремеш пайне тытанатпар. Манса ан кайар: сава калама 3
минут, фольклор ушкане валли ­ 5 минут.
2 ведущий
Начинаем   конкурс.   Не   забывайте   про   регламент:   по   положению   на   прочтение
стихотворения отводится 3 минуты, на выступление фольклорной группы включая песню и
танец 5 минут. Выступающим необходимо строго соблюдать регламент.
1 ведущий
Чавашла паян юрлатпар
Чавашла сава калатпар
Чавашла тум таханатпар
Чавашла та ак ташлатпар.
Чаваш халах самахлахне фольклор ушканесем катартса пама пултарассе. 
2 ведущий
Начнет наш праздник фольклорная группа   СП «Колосок» ГБОУ СОШ с.Борискино­
Игар
1 ведущий
Тăван чĕлхе! Эп сансăр — мĕскĕн, тăлăх,
Эс пур чух — манăн кăкăрта кăвар.
Эс пур чухне çеç вилĕмсĕр ман халăх,
Ун чух ун çут пуласлăхĕ çук мар.
2 ведущий
Далее выступают наши чтецы:
Николаева Дарья — ученица 10 класса
Миханькова Анастасия ­  ученица10 класса
Никифорова Елена ­  ученица 10 класса
Кошкин Кирилл ­  ученик 9 класса
Никифорова Анна  ­  ученица 5 класса
1 ведущий Чăваш чĕлхи савни хыпарĕ,
Чечек ыххи: чĕре юрри,
Нарспи юратăвĕн тĕш парĕ,
Сетнрĕн çулăмлă чĕри: 
Ют алăпа тытма­ вĕри!
2 ведущий
Продолжит    наш   праздник   фольклорная   группа   «Колокольчик»   ГБОУ   СОШ
с.Борискино­Игар 
1 ведущий
Янкас юра юрлама
Шанкарав пек сассам пур.
Таван тусам, юррама
Итлемешкен килсе кур.
2 ведущий
Продолжается наш праздник и мы к выступлению   приглашаем Филимонову Любовь,
ученицу 10 класса, песня ­ Пилеш каяксем. 
1 ведущий с. 131
Сак илемле, сепес сасла
Юррама илтсесен, эсе
Мен тата астан илнишен
Кевесме ан пах таванам,­
Аслати керленинче те
Тупрам эпе ыра сас.
2 ведущий Выступает __1__ школа
1 ведущий 
Тăван чĕлхе! Эс — манăн чун çуначĕ.
Эс пур чухне — эп катăк мар çынран.
Ахальтен мар чĕре вутпа çунатчĕ
Ютра çӳренĕ майăн ăнсăртран.
2 ведущий Выступает__2_  школа
1 ведущий
Чăваш чĕлхи – атте тымарĕ:
Салтак утти пек тÿр сăмах­
Тăшман валли­ ылхан хăварĕ:
Тăван валли­ тулли сăвап:
Хăмла сăри тухать чăнах!
2 ведущий На сцену приглашаем ___3____
1 ведущий с. 94 Чăваш чĕлхи! Сана эп курнă, шаннă,
Куç пек упранă халăх авалтан.
Кун­çул вучахĕнче эс кăварланнă, 
Чĕлхе вĕçне килетĕн чи малтан.
2 ведущий Перед вами выступает  ___4____
1 ведущий
Тăван чĕлхе –халăхăн аваллăхĕ, 
Тăван чĕлхе­халăхăн сумлă та телейлĕ малашлăхĕ.
2 ведущий Приглашаем к выступлению ____5___
 
1 ведущий 
Кашни юлташ, таван,
Чи сивах тусам ман,
Мана кашни чун­черерен
«Самлам» тет ирсерен.
Пер тинес те пире
Уйарас сук икке.
Юлташлах, туслах тенчере
Хаватла вай иккен.
2 ведущий Слово предоставляем ___6___
1 ведущий
Валерий Петрович яланах чаваш халахне сутсанталакпа тача сыханса пуранма верентне.
Таван сершывааттепе аннене, сакар­тавара хисеплесе пураннине тепе хуна. Туссем, авалхи
йала­йеркесер пуласлах сук. В.П.Егоров хайен шухашне сапла палартать : «Халахан ас­танне,
унан петем тенче курамне таван челхе чун парать, таван челхесер пелу сук».
2 ведущий На сцену приглашаем ___7___
1 ведущий
 Тăван чĕлхе ачана çут çанталăка, пурнăçа, тĕн йĕркине ăнланма пулăшать
2 ведущий Приглашаем к выступлению __8__  
1 ведущий 
Тусла каласатам ютри синсемпе ­
Юллатам ялан, тавансем, сиренпе
Илемле херсем йал кулсассан умра,
Сана, савна тусам, туяттам сумра.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __9__ 
1 ведущий Кайăк хитре ­тĕкĕпе, этем ырă – чĕлхипе.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __10__ 
1 ведущий
Тăван чĕлхе пур чухне, эпир хăватлă халăх.
2 ведущий Приглашаем к выступлению __11__ 
1 ведущий 
Чĕлхемĕр пуласлăхĕ ачасенче
Этем   тени   тĕнчере   хăйĕн   тăван   чĕлхине   пĕлсе   ӳссе   çитĕнтĕр,   хăй   халăхĕн   ăс­тăнне,
мĕнпур ырă хăлăкне аслисен пилĕ урлă чунĕ­чĕрине илтĕр, ырăлăха вĕрентĕр.
Тăван чĕлхе кӳрекен пур ырлăха палăртма ик алăри пӳрнесем те çитес çуках тупата. 
2 ведущий Приглашаем к выступлению __12__  
1 ведущий 
Ялан перле пулар,
Перле телей тавар.
Варса пусласшан сунакан ­
Вал пиреншен ташман.
Туссем перле чухне
Сенейме весене
Нимле инкек, нимле ташман.
Перле пулар ялан!
2 ведущий Приглашаем к выступлению __13__
1 ведущий 
Мĕнле çепĕççĕн янăратăн эсĕ, тăван чĕлхе. Санпа Ульяновскра та, Мускавра та, Çĕпĕрте
те, Турцире те, Америкăра та калаçаççĕ. Ăруран ăрăва куçса пыракан авалхи чăваш чĕлхи. 
Тăван чĕлхем, сан яту тата çӳле çĕклентĕр, тĕнчен анлă çĕрĕнчи тĕрлĕ чĕлхе хушшинче
тивĕçлипе илтĕнтĕр! Ыр чĕлхемĕр, тав сана, ĕмĕр­ĕмĕр сыв пулма иксĕлми хăват сана!
2 ведущий Приглашаем к выступлению __14__       
1 ведущий
Ку «Чаваш челхи» конкурсан юлашки пайе пулче, хале вара жюри канашлана вахатра
сире валли вайа саламе пуле. 
2 ведущий
Конкурсная программа закончилась. Сейчас жюри подводит итоги, а для вас дискотека.
1ведущий 
Хале жюри членесене самах паратпар.
2 ведущий
Слово предоставляем жюри. Награждение. Слово Капустиной Фаине Афанасьевне. 1 ведущий 
Керлет хал хаваслах
Таван сершывра,
Ман халах сасси
Илтенет уявра.
Чаваш телейе
Есре ситенет, 
Челхи ун
Таван сершывра
Вай илет
2 ведущий – Позвольте нам поздравить ещё раз всех Вас с Праздником! Пожелать Вам
здоровья, удачи, любви, успехов во всех Ваших благих начинаниях! До свидания! До новых
встреч!
((включается фонограмма ­ чувашские песни)
.

Внеурочная деятельность (конкурсные работы)

Начальное общее образование

Знакомство с родной культурой, национальными обычаями Чувашской Республики.

Тема досуга: праздник День чувашского языка

Возрастная группа: подготовительная к школе группа «Веснушки»

Место работы: МБДОУ «Детский сад №201 «Островок детства» города Чебоксары Чувашской Республики

Населённый пункт: Чувашская Республика, город Чебоксары

Цель: знакомство с родной культурой, национальными обычаями, традициями, подвижными играми, создание радостного настроения, формирование потребности в двигательной деятельности

Задачи:

• углублять знания и представления о малой родине;
• способствовать воспитанию у детей чувства патриотизма, любви к малой родине;
• развивать творческую активность детей;
• способствовать самореализации каждого ребенка;
• обогащать речь, словарный запас детей на родном чувашском языке;
• воспитывать чувства дружбы и коллективизма;
• формировать потребности ребёнка в здоровом образе жизни;
• вызвать у детей положительный эмоциональный отклик на занятия физкультурой;
• развивать силу, выносливость, координационные способности;
• совершенствовать двигательные умения и навыки.
• развитие инициативности, самостоятельности

Формы работы: знакомство с чувашскими подвижными играми, разучивание чувашских стихов, считалок, беседа о чувашских традициях и праздниках, просмотр презентации «Чувашский орнамент», рассматривание иллюстраций «Чувашская национальная кухня»

Материалы и оборудование: чувашские национальные костюмы, предметы чувашской национальной одежды, повязка на глаза, гимнастическая палка, картинки «Чувашские узоры», картинки «Чувашская национальная кухня», мячи, обручи, счётные палочки, коробка

Действующие лица и исполнители: 1 ребёнок, 2 ребёнок, 3 ребёнок, 4 ребёнок, Сарпике, дети, инструктор по физической культуре

Сценарий досуга «В чувашской деревне»

Ход мероприятия

Дети с инструктором по физической культуре прибыли в чувашскую деревню, в гости к их деревенским друзьям. Вскоре к ним приходят ребята в чувашских нарядах и красавица Сарпике.

Сарпике и ребята: Ырă кун пултăр, ачасем, хаклă хăнасем! Здравствуйте, ребята, гости дорогие!

Дети: Ырă кун пурлар, туссем! Добрый день, друзья! Мы к вам в гости наведались из далёких Чебоксар, хотели посмотреть, как вы тут поживаете.

Деревенские ребята хором читают стишки с приветствиями на чувашском языке

1 ребёнок: что так долго стоять, давайте же играть! Пора нам со всеми знакомиться, а поможет нам в этом чувашская народная игра «Ят пĕлмелле»(«Отгадай имя»)

В середине круга стоит мальчик или девочка с завязанными глазами, дети, взявшись за руки, ходят по кругу и говорят:

Ларать, ларать, Мишша (имя водящего) ларать (Сидит, сидит, Миша сидит)
Шĕшкĕ тĕмĕ айенче. (Под кустом орешника)
Ҫиет, çиет, Мишша çиет (Ест, ест, Миша ест)
Шĕшкĕн сарă мăйăрне. (Вкусные орешки)
Вăхăт çитсен тăрас пулать, (Когда время подойдёт, нужно будет встать)
Ятне тĕрĕс калас пулать. (Нужно будет имя правильно сказать)

По окончании стихотворения дети останавливаются. Один из играющих подходит сзади к водящему и произносит его имя, тот должен отгадать по голосу, кто это говорит.

Сарпике: скоро, как всем известно, состоится главный государственный праздник Чувашской Республики. А какие ещё чувашские праздники вы знаете?

Дети называют, ребята помогают им, рассказывают интересные особенности каждого праздника, таких как «Акатуй», «Сурхури», «Мăнкун», «Уяв»

Сарпике: конечно, ни один праздник не обходится без любимых народных игр. Сейчас считалкой выберем водящего для игры «Пушă пӳрт!» («Пустая изба»)

2 ребёнок: (произносит считалку)

Ку – каять, (ты идёшь)
Ку – чупать, (ты бежишь)
Ку – юлать, (ты стоишь)
Ку – тытаканни пулать! ( а ты – ведёшь!)

Игроки становятся в круг на расстоянии 3-4 м друг от друга. Один из игроков выбирается водящим. Он выходит в середину круга. Игроки встают в обручи. Водящий громко говорит: «Ҫула тух» («В путь!») Игроки меняются избами. Водящий старается занять свободную избу. Игроки меняются избами только после сигнала «В путь!» Водящим становится игрок, оставшийся без избы.

Сарпике: в праздничный день все без исключения наряжаются в праздничные наряды. Я сейчас из корзины буду доставать предметы национальной одежды, а вы назовите их! (Из корзины Сарпике достаёт тухью (шапочка), сурпан (головная повязка), тутăр (платок), хушпу (шапочка), кĕпесем (женская рубашка и женское платье), пиçиххи (пояс)

Сарпике: а главные развлечения на этих праздниках, конечно песни и пляски!

Игра «Сар ача» («Дружок»)!

3 ребёнок: А для начала проведём нашу жеребьёвку!( Берутся одинаковые палочки по количеству участников игры. На одной ставят метку. Все палочки кладут в коробку, перемешивают. Затем игроки по очереди берут по одной палочке. Кто вытягивает жребий с условной меткой, тому и быть ведущим)

Ведущий становится в центр круга, остальные дети ведут хоровод и напевают:

Сар ача сара ача, (Друг-дружок)
Тух ха урама! (Выходи на улицу!)

Ребёнок в центре спрашивает:

Мĕн тума? Мĕн тума? (Для чего? Зачем?)

Дети отвечают:

Юрă юрлама (Песню спеть) (ташă ташлама (танец станцевать), вăйă выляма (в игру поиграть)

Стоящий в центре выполняет задания, выбирается следующий ребёнок.

Сарпике: я очень люблю загадывать загадки, а вам нравится их отгадывать?

Дети: да!

Сарпике: тогда смотрите на эти чувашские узоры, которые прячут отгадки на мои загадки! И слушайте внимательно!

Золотое блюдечко
По небу катается,
Людям улыбается

Что это? (солнышко) (дети выбирают из всех предложенных карточек с орнаментом варианты изображения солнца)

Перекаты, повороты,
Мели и водовороты.
Размывая берега,
Мчится быстрая (река) (выбирают изображение реки)
Его весной и летом
Мы видели одетым,
А осенью с бедняжки
Сорвали все рубашки
Но зимние метели
В меха его одели (дерево) (выбирают изображение дерева)
С хозяином дружит,
Дом сторожит,
Живет под крылечком,
А хвост колечком (собака) (выбирают изображение собаки)
В нем живет моя родня,
Мне без нее не жить ни дня
В него стремлюсь всегда и всюду,
К нему дорогу не забуду.
Я без него дышу с трудом,
Мой кров, родимый, теплый (дом) (выбирают изображение дома)

Сарпике: вот здорово, все хитрые узоры вышивки разгадали! А сейчас мы познакомим вас с одной из самых любимых забав чувашских ребятишек – это подвижная игра «Суккăр упа» («Слепой медведь»). Но сначала встаньте в ряд, выберем ведущего!

4 ребёнок: (читает стишок и ходит перед играющими, которые стоят с вытянутыми руками)

Йытă хăрать кашкăртан, (собака волка боится)
Кашкăр хăрать упаран. (волк медведя боится)
Упа, упа-утаман, (медведь, медведь-атаман)
Хăрамасть вăл никамран. (не боится никого)

(неожиданно останавливается и задевает руки игроков, чью руку задели, тот ведущий)

Слепому медведю завязывают глаза платком. Он с разведёнными в стороны руками ловит игроков. Игроки дразнят водящего, задевая его руками, увёртываются от него, приседают, проходя мимо него на четвереньках. Пойманный игрок становится водящим.

Сарпике: Чувашия издревле славилась своими богатырями, вот мы сейчас проверим, какие вы у нас сильные, игра «Уйӑхпа хӗвел» («Луна и солнце»)

На площадке чертят линию. Игроки делятся на две команды, самостоятельно выбирают капитанов и строятся за ними, крепко держа впереди стоящего за пояс. Команды тягаются в силе. Побеждает та команда, которая перетянет большее количество соперников через линию.

Сарпике: ребята, а чем славится дом в деревне?

Дети: печкой!

Сарпике: верно, и в ней мы очень любим готовить чувашские национальные блюда. Я вам сейчас покажу фотографии, а вы мне назовите что это за блюда! ( На фотографиях изображены блюда национальной кухни: шӑрттан (блюдо из мяса), чӑкӑт (блюдо из творога), шурпе (суп из мяса), сӗтпе пулӑ яшки (суп молочный с рыбой), хуплу (пирог с мясом и картофелем), пуремеч (ватрушка с картофельным пюре) и йава (колобок).

Сарпике: вот с колобком то мы и поиграем! Игра «Йӑва» («Колобок»)

Среди игроков выбирают водящего – лису. Игроки садятся на пол и перекатывают мяч по кругу. Мяч можно передавать в любом направлении. В центре круга сидит лиса и ловит мяч. Если лиса перехватит мяч, то меняется ролями с игроком, у которого он находится.

Сарпике: здорово мы повеселились! Спасибо что в гости пожаловали, порадовали вы нас, ну а сейчас нам пора идти, в деревне дел много, всем пока, до новых встреч!

Ребята: чипер юлӑр, ачасем! (до свидания!) Тепре тӗл пуличчен! (До новых встреч!)

Андреева, Н. Н. Тӑван чӗлхе — атте ӑс пуҫӗ, тӑван чӗлхе — анне сасси : [ача ашшӗ-амӑшӗ пухӑвӗн сценарийӗ] / Н. Н. Андреева // Шкулчченхи вӗренӳ организацийӗсенче ирттермелли мероприятисем : сценарисен пуххи. — Шупашкар : Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗ, 2020. — С. 7-9.

Игнатьева, А. А. Чӑваш чӗлхи кунне ирттермелли сценарий / А. А. Игнатьева // Халӑх ӑс-хакӑлӗ. — 2001. — № 2. — С. 3-7.

Орлова, И. Н. Янра, чӑваш сӑмахӗ! : (уяв сценарийӗ) / И. Н. Орлова, Л. Г. Агафонова // Халӑх шкулӗ. — 2019. — № 3. — С. 61-63.

Портнова, А. И. Янра, тӑван чӗлхем! : (Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхесен кунне халалланӑ уяв сценарийӗ) / А. И. Портнова // Халӑх шкулӗ. — 2021. — № 2. — С. 75-76.

Скворцова, А. В. Чӑваш чӗлхи кунӗ : [шкул ҫулне ҫитмен ачасемпе ирттермелли уяв сценарийӗ] / А. В. Скворцова // Халӑх шкулӗ. — 2017. — № 2. — С. 30-31.

Ярухина, Л. А. Тӗнчери халӑхсен тӑван чӗлхе кунӗ : (класс тулашӗнче ирттермелли уяв каҫӗн сценарийӗ) / Л. А. Ярухина // Халӑх шкулӗ. — 2019. — № 3. — С. 59-61.

01.04.2015

«Халкъара тиллерни бирлештирейик!» «Международный День родного языка» Сценарий мероприятия

Вызвать интерес учащихся к изучению и сохранению родного языка, воспитать уважение к культуре и традициям своего народа.

Оценить

1748

Сценарий

посвященного Дню Чувашского языка

1. Стихотворение «Чувашия»

Не назову ни часа, ни мгновенья,

Когда огнем в меня вселилась ты,

Я знаю — все в тебе:

И откровенья,

И нежность, и надежды, и мечты.

Не назову ни часа, ни мгновенья,

Когда огонь твой ощутила я.

Я без тебя, как путница без зренья,

Ты – жизнь моя, тревога, озаренье,

Ты – родина любимая моя.

(Раиса Сарби)

1. Стихотворение «Эпир Россияра пурăнатпăр» — Салтак винтовкине çакса,

Нумай çĕре çитсе эп куртăм.

Ăшра – нихçан та манмасса –

Пурнатчĕ пĕр хăватлă туртăм,

Ăна сисетĕн пĕрмаях.

Хаваслă-и, хаяр-и тапхăр,

Ăна пĕлтерĕ виç сăмах:

Эпир Россияра пурăнатпăр.

Ют пылчăк ерчĕ те атта,

Часах хăпса ÿксе тасалчĕ.

Кирек хăçан, кирек ăçта

Тăван çĕршывăмăр асраччĕ.

Асраччĕ кăмăллă чĕлхе

Ун илемне ăста туятпăр.

1. Гимн (российский, чувашский).

Все поют стоя.

Сывлăх сунатпăр!

Чăваш чĕлхи кунĕн уявне пуçлатпăр.

Эпир ватă тĕрĕш йăлипе ăшă кăмăлпа виçĕнсе çу пек çемçе пыл пек тутлă чĕлхемĕрпе, пĕтĕм чĕре ăшшине парнелесе сире çак уяв ячĕпе хĕрÿллĕн саламлатпăр.

Основная часть.

1 ведущий:

Чăвашлăх сирĕнте ан чактăр,

Тăван çĕре чунтан юратăр.

Мухтавла Çеçпĕл çеçкисем –

Канаш хулийĕн ачисем.

Чăваш сăмахĕ инçе кайтăр,

Чăваш юррийĕ ян янратăр!

Пехил сана чăваш ачи!

Санра çĕршывăн пуласси.

Чувашская игра

1 блок. Сурхи хевел пайаркисем, таврана ыйхаран варатса, кан-кавак чечексен ыра шаршийе ченнипех те чуна тытканлать, чуна самаллах курет. Сенкер тупере, таста-таста султе пелет айенче тарри юррийе, илтенне чух, ытти кайаксем юра шарантарна чух – пирен меншен юрлас мар, пирен меншен савнас мар?

Юра «Тунки-тунки параппане»

2 блок. Чаваш самахлахе ламран-лама куса пырать. Таван самахлах вара – халахан ылтан супсийе, икселми пуянлахе, чере салкусе.

3 блок. Енчен те вырас халахе Михаил Ломоносова хайен университече тене пулсан, пирен университет – И.Я.Яковлев. Халах асанче вал учитель-педагог канна мар, унан ас-хакал сул пусе, ертуси менле калана-ха вал чаваш халахне пиллене халалра: «Яланах перле, тусла пураннар, вырас халахепе», — тене. Чаннипех те, вырас халахе пире хутелессе сыхласа перлештерсе тусла пуранман пулсан, камсем пулна пулаттамар эпир паянхи куна. Саванпа та чыста мухтав вырас халахне.

Танец старшая группа «Радуга», «Сарафаны расписные щечки красные горят»

Геннадий Никандрович Волков академикпе П.П. Хусанкай, И.Я. Яковлев шкулне пер еверлех хаклана : «Чемперти чаваш шкуле халахан пирвайхи университече те, консерваторйе те, академийе те, театре те», — тене весем. И.Я. Яковлев хайен шухашне сапла палартать : «Халахан ас-танне, унан петем тенче курамне таван челхе чун парать, таван челхесер пелу сук». И.Я. Яковлевшкуле яланах чаваш халахне сутсанталакпа тача сыханса пуранма верентне. Таван сершывааттепе аннене, сакар-таварахисеплесе пураннине тепе хуна. Туссем, авалхи йала-йеркесер пуласлах сук.

Ача-пача ваййисем

6 блок. Кашни терле есе юратса тусан, ес анса хушанса пырать, печек есе те пысак тума пулать, енчен те юратмасар, камалсар есе турнарласан темен пысакаш есе те петерсе хума пулать.

Эпир тарашса ыра ессеем туни – сиреншен тата пиреншен парне пултар, таван халах асенче емерех асра юлтар.

7 блок Сказка (пение птиц)

Звучит музыка.

Волшебник: Добрая Фея, подойдите ко мне, пожалуйста. Я не волшебник. Я просто учусь, но позвольте мне скахать, что я вижу еще одну страну (посмотреть в подзорную трубу), посмотрите пожалуйста.

Добрая Фея: Вижу, вижу, там много народу собралось, давай подойдем поближе и познакомимся с ними. Может, мы там найдем красавицу Келпике.

Волшебник: Пойдем. (оба подходят к толпе и здороваются).

Оба: Здравствуйте, люди добрые!

Гости: Сывлах сунатпар!

Добрая Фея: Милый друг! Я ведь знаю, на каком языке они говорят.

Волшебник: На каком?

Добрая Фея: На чувашском. Это великий народ. И еще я знаю, что на земном шаре насчитывается всего 5641 разных языков. На нашей планете всего используется 13 языков. Самый распространенный язык – китайский. На нем разговаривают …. млн. человек. На английском …. млн. человек. На русском

…. млн. человек. На чувашском языке около 2 млн. человек. Действительно. Этот народ считается великим народом. Если число людей, говорящих на этом языке, переваливает за 1 миллион, то народ считается великим.

(Фея смотрит на часы)

Ой, Добрый Волшебник, нам пора. Если мы не найдем ее, то зло разрушит мир.Помни одну истину, что красота спасет мир.

Ведущие подходят к ним и говорят.

1 ведущий. Вы правы, народ наш великий. Наша страна, Чувашия, прекрасна, страна ста тысяч вышивок, страна ста тысяч песен, страна ста тысяч слов.