Сценарий праздника «Милан – первый праздник день рождения»
Yнгын сэсэгyyд ,
Yргэн талын шэмэг лэ!
Yри хyyгэднай,
Энэ наhанай жарга лэ!
Звучит музыка : «День рождения»
«бурятский приветственный»
Хyyнэй турэхэдэ огторгой дээрэ ушоо нэгэ мушэн бии боложо,бухы наhандань яларжа,
Наhанайнь харгы зам заажа байдаг юм гэжэ хугшэн эжымнай хэлэжэ hуудаг hэн.
Муноодэр иимэ жаахан мушэн Болотовтанай гэртэ туроо гэхэдэ алдуу болохогуй.
Выход из-за кулис с ребенком бурными аплодисментами. И так встречаем виновника торжества
_________) (сидит на троне).(расстилается белая дорожка подписано « топ-топ»)
Песня: Том болждээ мини хуухэн
Yдэрэй амар мэндэ! хундэтэ эжы, абанар, аха дуунэр турэлхид ,yетэн нухэд!
Муноодэрэй тэгшэдэ, гарагай hайнда, буянтай, бурхантай удэр _____________ _____________, _________________хубууниинь,жэлтэй боложо гэр булэдэ ехэ ашата удэр. Иимэ ехэ баярыень хубаалсахая ерээд байhан таанад бугэдэндоо халуун баяраа хургэнэбди. Муноо булта бодоод ______________________ эжынээнь, ___________ эхэнэйнь гэр б улын баярай тулоо духаряагаа
шааргуйгоор тогтоое! Зай саашадаа иимэ байна. __________ басагамнай. Жэлэй саана алтан дэлхэй дээрэ аба эжыгээ,убгоо эмгэйгээ,турэлхидоо баярлуулжа турэhэн, _________ хубуумнай жэл бури томо боложо жэмэс шэнги сэсэглэжэ,аба эжынгээ урдаа хараха хубуун боложо ,сэдьхэлдээ олон нухэдтэй, сээжэндээ сэсэн,зугаатай,Дээдын эрдэм шудалжа,олон газараар ябажа,Олон дэлхэй хаража,Хуби заяа ехэтэй,Баатар хубуун болохонь болтогой!
2012ондо майн 12-тэ удэшын 9 -35сагта Угаа ургэлжэлуулхэ хубуутэй болоо.
Ухаанай сэсэн’эрдэм шудалаг.
Ута hайхан наhа эдлэг!
Эхэ эсэгын нэрэ нэрлуулжэ ябаг лэ!
Иигэд лэ , эбтэйхэнээр бодоод, Хулэг болохо унаганhаа ,
Хун болхо багаhаа(арадай сэсэн угэ бии юм)
Баабайнгаа нютагта баян боложо,
Эжынгээ нютагта эрдэмтэй болоорой!(духаряйгаа хултэруулэе _________ хубуунэйнгоо тулоо)
Урдаhан уhанай тунгалагые уужа,
Ургаhанногоонойhорьмоhые гэшхэжэ,
Улан зоной баялигые хаража,ури хуугэдэйнгоо олые хаража ябахатнайболтогой!
(Эгээ туруу эжы абадань угэ угтэнэ).
Эгээл hайхан yгэнуудэйр амаршалха.
(слово дается родителям ______________)(за тост и поздравления родителей )
Песня:
Приглашаются родственники со стороны отца (деда)(духаряагаа барина.)
Эрдэмэй нагасарынь тайсан дээрэ урия.(за тост)
Предлагаю провести небольшой аукцион,а деньги от которого пойдут на обучение Эрдэма в Высшее Учебное заведение. Деньги откладываются в самый надежный банк. Итак разыгрывается
1.норковая шуба от»Дольче Габанна»-стартовая цена-15р.Кто больше.?(детская распашонка)
2.швейная машинка-«Зингер»(набор игл)
3.Персидский ковер Падишаха(носовой платок)
4.Туфли из крокодиловой кожи марки «Гуччи»(пинетки)
5.Бриллиантовое ожерелье ручной работы итальянских мастеров(погремушки висячая)
6.Джинсы» Левис»(ползунки)
7.»Шестисотый мерседес»(игрушечная машина)
Спасибо за участие, а тех кто приобрел покупку, поздравляем с обновой .Итак чего же мы ждем, наливаем полные бокалы и обмоем скорей ваши покупки. А деньги вручаются на хранение родителям маленького _________.
Дорогие гости, я бы хотела сообщить шуточный прогноз праздничного торжества.
Сегодня ожидается:
*t над столом 40, воздух наполнен семейным счастьем;
*ночью в голове туман, на утро возможно прояснение;
*просим всех вас веселиться, а то не дадим опохмелиться.
*первые 3 рюмки должен выпить каждый, остальные пойдут без особого приглашения!
*после энной рюмки желательно запеть величавые песни!
*если не надеешься на себя, положи в карман записку с домашним адресом!
*руки о скатерть не вытирать, тем более о платье рядом сидящей дамы!
*запомните: пей до дна, но на дно не ложись!
Итак, друзья, наполняем бокалы! Встаем ,дружно чокаемся,3 раза дружно крикнем «Поздравляем
Первый годик! С днем рожденья! Так смеется звонко, улыбается
Радостного настроенья! Улыбнуться хочется в ответ.
Пусть растет и силы набирается
Мир чудесный познавай, Ведь чудесней крошки в мире нет»
Веселись ,расти. Играй!
Поздравляем с днем рожденья!
Торт несите! И одну свечу зажгите! (звучит веселая музыка)
(выносят торт со свечами)
Имениннику с небес явилось чудо из чудес.
Юбилейный торт вручаем, с днем рожденья поздравляем.
На нем пока одна свеча, но загадать желанья нужно,
А именинник пока мал ,загадаем все мы дружно,
Чтоб исполнились мечты. Гасите свечи
Перерыв. Приглашаются родственники
Сегодня виновник нашего торжества является ___________.
Первый день рождения маленького сына нашей ____________.
(слово маме )
Дом наполнился гостями,
Разделите радость с нами-
Покажите Солнце ваше,
Как за годик стало краше.
Слово друзьям, одноклассникам.
Игра с детьми (аттракцион – завязываем глаза и разрезаем, то что понравилось,)
Провести хоровод с детьми «каравай»
Угадай (для дедушек и бабушек 3штучки детское питание-пюре)
Спеть песню « Чунга-Чанга «с чупа –чупсами во рту, каждый раз добавляя.-5чел.(25чупса)
Музыкальный мешок(парик, очки, Трусы, платье, чепчик, шляпа ,бюстгальтер, костюм клоуна, юбку ,после остановки музыки у кого оказался мешок, из мешка вытаскивают одно что-нибудь и одевает на себе)
Прищепки-4человека по 10 прищепок ,кто быстрее соберет прищепок завязанными глазами.
двое собирает)
Хухэ номин тэнгэриин хубоо доро
Амгалан тэнюун,
Амар мэндэ hуухыетнай хусоод,,
Алтан hайхан наран доро,
Мунгэн саган hара доро.
Огторгойн олон мушэд доро,
Эхын саган hун шэнги,
Нангин hайхан hанаа сэдьхэлтэй,
Элуур ‘энхэ ,унэр баян,олзо хэшэгтэй
Омог дорюун ябахатнай болтогой!!
НАҺАНАЙ ОЙН БАЯРТА
Милаан, үхибүүнэй 1 жэлтэй болоходо хэлэдэг үреэл
Түмэн хүнэй һүр дараха
Түхэреэн улаан шарайтай,
Мянган хүнэй һүр дараха
Мандаһан улаан шарайтай,
Эрхытэндэ диилдэхэгүй,
Аматанда абтахагүй
Эрын юһэн эрдэм түгэсэһэн
Эрхим һайн хүбүүн болоорой.
Түрэһэн үдэртэ хэрэглэмээр үреэлнүүдһээ
Баяр ехэтэ олон нүхэдтэй болоорой,
Баясхалан ехэтэ амараг ханитай болоорой.
Наранда адли гэрэлтэжэ ябаарай,
Набшаһанда адли һалбаржа ябаарай,
Найр зугаагаар дүүрэн ябаарай,
Наһатай нүхэдөө хүндэлжэ ябаарай.
* * *
Үүрэй сайхые талада угтаарай,
Үеын гансые залуудаа золгоорой.
Аба эжыгээ хүндэлэн ябаарай,
Арад зонтоёо нэгэн ябаарай.
* * *
Үбэр дээрээ үргэһэн
Эжыгээ һанажа ябаарай.
Эжэлтэй нүхэртэй боложо,
Энхэ түрэеэ нэрлүүлээрэй.
Альган дээрээ үргэһэн
Абаяа һанажа ябаарай,
Арадтаа хүндэтэй ябажа
Ашата гуламтаяа нэрлүүлээрэй.
* * *
Солбон шэнги гэрэлтэжэ ябаарай,
Соморлиг шэнги дэлгэржэ ябаарай,
Сог һүлдэтэй мандажа ябаарай,
Солоо сэргэлэн бадаржа ябаарай.
* * *
Зуу хүрэжэ, зубалгын яһанда бү хахаарайш.
* * *
Айдар дүүхэй …!
Хангайн модоной илгардаг
Хабатай һайхан алтан саг,
Зоной магтан хэлсэдэг
Золтой һайхан тарган саг
Өөрөө шэлэжэ түрөө гүш,
Эжэл манай …
Угаа мүшхэн тоолохо
Ууган нютагш …
Эжыншни нангин гуламта
Элдин сагаан …
Иигээд байхадаа,…
Эгээл, юрэдөө, хаанахибши?
Хаанахиш байгыш, хамаагүй,
Хангай түрэл Буряадтаа
Хани нүхэд олонтойш.
Намжаа дуулим намар сагай
Наартай һайхан энэл үдэр
Газар дэлхэй гэшхэжэ,
Гараһан, түрэһэн бэлэйш даа.
Энэл нангин үдэрөөршни,
Эжэл, хани шамайгаа
Арюун, дулаан сэдьхэлһээ
Амаршалнабди, тогтоогыш!
Хэды наһатай болобош даа?
Хэдыш байг лэ, хамаагүй.
Ерэн табатайл гэлсээ һэн.
Арбан табатай хэбэртэй,
Аляа зандаа ябаналши.
Эсэхэ, һуухы мэдэхэгүй
Үсэд нэтэрүү мэргэжэлтэн
Амар заяа байхагүй-
“Ажал”, – гэжэл ябагшаш.
Арад зондоо хэрэгтэй
Али олон ябуулга
Хэды сагтаа үрдижэ
Хэдэг хүмши, гайхалтай.
Энэл зандаа, сэбэрхэн,
Эсэл үгы, хүнгэхэн,
Эжэл олон нүхэдтөө
Эгээл ехэ хүндэтэй,
Хөөрхэн үхи хүүгэдээ
Хүнэй зэргэ болгожо,
Нагасын тэнгэри ехэл юм,
Наһан соогоо хүндэлжэ,
Амар мэндэ, жаргалтай
Ажаһуухаш болтогой!
* * *
Дура сэдьхэл татадаг
Дорюун зантай … !
Хангай дайдын эгээл һайхан –
Хабар, зунай үлхөөн дээрэ
Түби дэлхэйдэ мүндэлһэн
Түрэһэн һайхан үдэрөөртнай
Үнэн сэдьхэлһээ амаршалнабди!
* * *
Ашата Абынгаа
Алдар һайхан нэрые
Олон жэлдэ нэрлүүлжэ,
Омог сарюун ябаналта.
Нангин нэрэ түрыень
Найман зүгөөр үргэжэ,
Арад зоной сэдьхэлдэ
Алтан зула болгоолта.
* * *
Үшөө олон жэлнүүдтэ
Үндэр һайхан заяатай,
Элүүр энхэ, амгалан
Энэ дэлхэй гэшхыта!
* * *
Ядарал гээшые мэдэнгүй
Ямба хүндэ ехэтэй
Ябахатнай болтогой!
Хүшэр, орёо байдал соо
Харгы замаа алдангүй,
Хүнэй дунда жаргалтай
Хүхюун зандаал ябыт даа!
Гэрэл зураг: Наталья Уланова
40 НАҺАНАЙ ОЙН БАЯРТА
Хүндэтэ …
Амаршалнаб шамаяа 40 наһааршни!
“Дүшэтэй хүниие
Дүршэлтэй гэлсэдэг,
Дүршэлтэй хадань
Үрэжэлтэй гэдэг …
Дүшэн наһатан –
Дүүрэн һаналтан”, –
гэжэ поэт дэмы бэшээгүй.
“Дүшэн дээрээ – мүшэн дээрээ”
гараһан һайхан наһандаа һанаһанаа абажа,
һарбайһандаа хүрэжэ ябахыешни хүсэнэб.
Олзо салин элбэгтэй,
Олоной хэрэгтэ урагшатай
Омог дорюун байдалтай
Олон жэлнүүдтэ жаргаарай!
Инаг хайрата…!
Газар дэлхэйдэ хүн бэеэ хүндэлжэ,
Ганса наһанай нангин ойгоо тэмдэглыт!
Үшөөл тэды һаруул һайхан жэлнүүды
Үри бэеын альган дээрэ үнгэргыт!
Ошоһон наһаяа шаналжа, гунигта абтангүй,
Оршолон замбиин бэлэг гэжэ сэгнэгты!
Алтан дэлхэйһээ үргэмжэтэй,
Амар мэндэ, жаргал эдлэн һуугыт даа!!!
50 ЖЭЛЭЙ ОЙДО
Хүндэтэ һанагдаха …
Хүнэй наһанай ябаса гээшэ хэды түргэн байһыень жэл оной ошохо бүри элеэр ойлгогдоно хаш даа. Ойлгонгүй байтарнай 50 наһанаймнай алтан ой хүрэжэ ерэшөөд сугларжа байнабди барандаа. Манайнгаа байдалда түшэг тулгуури, замдамнай залуур болодог дэлгэр һайхан зантай нүхэрнайш. Ажабайдалай орёо зам гаталжа ябахадаа, аба эжынгээ нангин һургаал сахижа, орон нютагаа үргэлсэжэ, ажал хүдэлмэридөө амжалта туйлажа ябанаш. Эрхим һайн нүхэр … , омог нүхэдөөр баян, олзо хэшэгээр элбэг, үри хүүгэдээ үргэжэ, сэдьхэл дүүрэн ябахыешни харахадаа, бидэ нүхэдшни үнэн зүрхэнһөө баярланабди.
5 арба ехэ бэшэ – оройдоол 50.
Талаан бэлигээ хүгжөөхын хаһа!
Наһан залуу, наран эртэл үшөө –
Найрлаха, ажаллаха сагнай урдаал.
Жороо мориной жолоо барижа,
Хатарша хээрэй хазаар барижа,
Түмэн зоной түрүү боложо,
Баяртай, омогтой, олзотой ябыш даа олон жэлдэ!
* * *
50 наһан гээшэмнай
Таатай урин хаһал даа:
Хараалһанаа бэелүүлхэ,
Хахарһанаа халаха.
Һанаһанаа һарбайха,
Һандарһанаа һэльбэхэ.
Иимэ удхатай хаһаартнай
Үнэн зүрхэнһөө амаршалаад,
Аманай баян хэшэгтэй,
Абдар дүүрэн зөөритэй,
Эрдэмэй эрхим бэлигтэй,
Эбтэй олон хүүгэдтэй
Энхэ жаргажа һуугыт даа,
Элүүр сарюун ябыт даа гэжэ хүсэе!
* * *
Аяа хайрата…
Ашата эжынгээ буянгаар
Алтан дэлхэй гэшхэжэ,
Арюун агаараар амилжа,
Аршаан булагаар ундалжа,
Абынгаа һургаалы алдангүй,
Аглаг тоонто нютагтаа
Аха, захатанай тоодо оробош.
Талаантай, жаргалтай,
Нүхэдэйнгөө дунда
Табин наһаяа угтажа байнаш.
Хүл нюсэгэн балшар багаһаа
Хүнэй үгөөр, хүнгэн һэнши.
Зан, абариш хубилаашьегүй-
Зонойл түлөө зандаа ябанаш.
Наһанай харгы хүнгэн бэшэ,
Наадаһаар гансал дабахань бэрхэ.
Эдлэхэ жаргал өөрөө ерэдэггүй,
Элэжэл, эсэжэл гартаа абахаш.
Үбгэд, хүгшэды хүндэлжэ,
Үхибүүд, залуу һүрэгтэ
Үльгэр, жэшээ боложо,
Томорхуу боложо зобонгүй,
Тоомтой, наартай, зан соогоо,
Буряад арадай заншал сахин,
Буян хуряажа, элүүр, энхэ,
Баабайнгаа гуламта бадараажа,
Ашата буурал эжыгээ
Альган дээрээ үргэжэ,
Ашыень харюулхы бодоорой.
Үнэн дээрээ эжыдэш
Үлүүш юумэн хэрэггүй.
Өөрөөл мэндэ ябахыеш
Үдэр бүри мүргэдэг…
Мүшэн доро бэе, наһан
Мүнхэ бэшэ, ойлгоорой.
Үнэн һайхан нэрээ гансал
Үргэн, гамнан ябаарай.
Үри хүүгэдээ энхэрэн,
Гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ
Гаргажа, хүргэжэ табяарай.
Наһанай нүхэр ….
Наартай жарган һуугаарай.
Арад зондоо туһатай,
Аха, дүүдээ хүндэтэй,
Амар мэндэ, хүгтэй,
Үндэр наһа наһалжа,
Эжыдээ – хүбүүн, эгэшэдээ – дүү,
Дүүнэртээ – аха, зээнэртээ – ноён,
Нүхэдтөө – нүхэр,
Унажа ябаха моритой,
Угжада хэхэ һүтэй,
Урагшатай, урматай һуугаарай!
* * *
Үдэр бүхэндэ жаргалай һайханиие үзэжэ,
Үглөө бүхэндэ наранай һайханиие хаража,
Үреэлэй һайханиие ходо шагнажа,
Үндэр наһа наһалжа,
Үри хүүгэдтээ туһалжа,
Үетэн нүхэдтөө хүндэтэй,
Үнэр баян һуугыт даа!
* * *
Табин наһанайнгаа дабаан дээрэ
Тамнай гарабат.
Эрдэм, ажалай эршэ соогуур
Эрмэлзэжэ ерэбэт.
Уран һайхан буряад хэлэеэ
Ухаалан шэнжэлнэт.
Арад зонтоёо алхасаа нэгэдүүлэн,
Амжалтаарнь омогорхонот.
Алтан ойнтнай дабаан дээгүүр
Арюун наран туяарна.
Дабаанай саана үшөө дабаан,
Дайдын саана үргэн дайда –
Дабшажал ябыт даа урагшаа!
* * *
Табан үнгын сэсэгүүд
Тала газараа шэмэглэг,
Табин наһанай баяр
Танай наһа шэмэглэг.
Долоон үнгын һолонго
Добо талаяа шэмэглэг,
Далан наһанай жаргал
Танай наһа шэмэглэг.
Найман үнгын сэсэгүүд
Нарата талаяа шэмэглэг,
Наян наһанай баяр
Танай наһа шэмэглэг.
Зургаан үнгын сэсэгүүд
Зуһалан газараа шэмэглэг,
Зуун наһанай жаргал
Танай наһа шэмэглэг.
* * *
Ц-Х. Жамьянова нүхэртөө…
Хори гаран наһандаа
Хуби заяагаа холбоолди.
Үнгэрөөл олон жэлнүүд –
Үндэр набтар хүтэлнүүд.
Наһанай үндэр дабаанда
Нэгэ жэгдээр жүдхөөлди.
Зоной жиирээр ябажа,
Жаран наһаяа хүсэбэлши.
“Бүлын жаргал гээшэ
Бэе бэеэ хүлеэхэ” –
Нангин энэ һургаалые
Наһан соогоо сахяалди.
Эды олон жэлнүүд соо
Элдэб үенүүд үнгэрөө.
Хүндэ хүшэр сагуудшье
Хүрдэ шэнгеэр эрьелдээ.
Хорбоо юртэмсын хогоосони
Хоюуландаа үзөөбди, зүгөөр
Сэдьхэл гээшэ хомхой даа:
Саашань хүрөө гэхэгүйш.
Дуранай арюун дэльбэхэн
Дорюун хөөрхэн ашанараа
Дэлхэйн дэнзэ шэнгеэр
Дэмы бэшэ һананабди.
Али нэгэеэ орхижо,
Алтан дэлхэйһээ холодонгүй,
Ашанараа айл болготороо,
Амиды мэндэ ябаһайбди.
* * *
Баруун таладаа
Бурхан сахюусатай,
Зүүн таладаа
Зонхобо бурхантай,
Орой дээрээ
Одо заяатай,
Һүнэшэгүй һүлдэтэй,
Буурашагүй буянтай,
Даашагүй даллагатай,
Дабашагүй хэшэгтэй,
Тэнгэриһээ тэдхэмжэтэй,
Үлгэн дайдаһаа
Үргэмжэтэй
Ябахатнай болтогой!
* * *
Аха захатамнай хэтэдээ
Арадтаа хүндэтэй ябыт даа.
Зол заяатай, амар амгалан
Элүүр энхэ һуугыт даа!
Үтэлһэн тэмдэг шарайдаа
Үгыл зандаа һуугарайт.
Зугаатай, сэсэн ахамнай,
Зуугаадтай болотороо жаргаарайт!
Танайнгаа хэшэг буяниие эдлэжэ, һайхан абари зангыетнай, ухаатай зүбшэл заабаринуудыетнай сэгнэн хододоо ябадаг үхибүүдтнай ута наһа, удаан жаргал, элүүр мэндые хүсэнэ.
* * *
Газар дэлхэйдэ хүн бэеэ хүндэлжэ,
Ганса наһанай нангин ойгоо тэмдэглыт!
Үшөөл тэды һаруул һайхан жэлнүүды
Үри бэеын альган дээрэ үнгэргыт!
Ошоһон наһаяа шаналжа, гунигта абтангүй
Оршолон Замбиин бэлэг гэжэ сэгнэгты!
Алтан дэлхэйһээ үргэмжэтэй
Амар мэндэ, жаргал эдлэн һуугыт даа!
* * *
Һаруул бодолтой,
Һайхан һанаатай,
Сэсэн үгэтэй,
Сэбэр сэдьхэлтэй,
Наартай, зугаатай,
Налгай жаргалтай,
Элбэг баян,
Элүүр мэндэ,
Энхэ амгалан
Ажаһуухатнай болтогой.
* * *
Аба, эжы хоёройнгоо
Алтан шэнги һургаал дагажа,
Ашата хэрэгынь үргэлжэлүүлжэ,
Алдарта нэрыень нэрлүүлжэ,
Аха эгэшэнэрээ дахажа,
Арадаа дүүнэрээ дахуулжа,
Һайхан заншалаа золгуулан
Ябыт даа!
60 НАҺАНАЙ ОЙДО
Хүндэтэ манай эжымнай,
Хайрата һайхан теэбиимнай,
Хүрьһэтэ алтан дэлхэй дээрэ,
Хүхэ номин огторгой доро
Хүжэ шэнги агаараар амилжа,
Хүбүү, басагадаа,
Аша, гуша, зээнэрээ баясуулан,
Үшөөл олон жэлдэ
Хүл хүнгэн ябыт даа.
* * *
Үлгэн һайхан тоонто дайдадаа
Үлгын дууе шагнан тэнжээт.
Элдин дэлюун энхэ тайгадаа
Эрын соло эдлээт.
Ошоһон жэлнүүд эрьен ерэжэ,
Ойндотнай һэргэн дуулана.
Үндэр наһанай табсан
Үзэгдэжэл эхилбэ гээшэ ха.
Үзэһэн хараһанаа, ажалай соло
Үндэжэ ябаһан үхибүүдтээ
Үгэлэн хэлэжэ ябыт даа.
Зоной хэрэгтэ бэеэ үгөөлта,
Зориг түгэлдэр энэ хүрөөлта,
Хүндэ ажалһаа зүрхэ алдаагүйт,
Хүсөө гамнаагүйт, эсээ сусаагүйт.
Жара наһанай жаргалда хүрэбэт,
Жаргалтай хаһа танда ерэбэ.
Гол угаа дамжуулха,
Гуламта сахиха хүбүүдээрээ,
Уян нугархай,
Урин сэбэр басагадаараа
Омогорхожо, баярлажа,
Олон жэлдэ омог дорюун һуугыт даа.
* * *
Аба эжын буян хэшэгтэй,
Ая гангаар анхилһан,
Амгалан тэнюун,
Аглаг … нютагта
Аажам тэнюун
Энхэ тайбан … сагта
Энэ дэлхэйдэ хүмүүнэй нэрэ олоолта.
* * *
«Эрдэм бэлиг – эрхим баян» – гэһэн
Элинсэгэймнай үгэ бии юм.
Арад зоной дунда ажалай үргэн замые
Алдар нэрэтэйгээр эдлээлта.
Мүнөөдэр, танайнгаа 60 наһанай ойн баярай үдэртэ,
Манай зүгһөө хэлэхэ үреэл иимэ байна:
Он жэлэй ошохо бүри
Омог дорюун зандаа,
Һара, жэлэй ошохо бүри
Һайхан сарюун зандаа,
Үдэр бүри жаргал үзэжэ,
Буянгаа эдлэжэ,
Үшөөл олон жэлнүүдтэ
Ара үбэрөөрөө, аша зээнэрээ тойруулан,
Сээжэ һонор, сэдьхэл арюун,
Ута наһатай, удаан жаргалтай
Һуухыетнай хүсэнэбди!
* * *
Жара наһанайтнай жабхаланта наран
Жалгын оройдо жарган мандаба –
Хэмжүүртэ жэлнүүдэй хэтын жаргал хэлбын эрьебэ.
Залуу нүхэдтөө дүршэлөө залгуулжа,
Залиршагүй мэндэ ябагты!
Ажалша зоной ажал хэрэгтэ
Анхарал золтой ажаһуугты!
* * *
Жороо мориной жолоо барижа,
Олон зоной ударидагша боложо,
Гараа холотороо ажал хэжэ,
Жаран наһанайнай жаргалда хүрэбэт.
Дэмбэрэлтэ һайхан энэ үдэрөөртнай
Доро дохин халуунаар амаршалаад,
Зудгүй газарта зуһажа,
Зоболонгүй газарта жаргажа,
Үри хүүгэдтээ үргүүлжэ,
Газаагаа гайгүй,
Гэртээ гэнэгүй
Үдэр бүри үнэтэй үгэ шагнажа,
Наранай толон соо
Наһанай үндэрые дабажа,
Ябахатнай болтогой!
* * *
Түрэһэн һайхан тоонтодоо,
Сэлгеэ номин нютагтаа,
Ажалдаашье, албандаашье,
ажабайдалдаашье
Амаралта гэжэ мэдээгүй,
Арад зонойнгоо дэмжэлгээр
Амжалтатай һайн хүдэлжэ,
Олон жэлэй һубаряан соогуур
Олоной түлөө оролдожо,
Онсо габьяагаа гаргажа,
Олон түмэндэ хүндэтэй болоот!
Һайхан … нүхэртэеэ
… баатар хүбүүдые,
… дангина басагадые
Үргэжэ, һургажа, хүмүүжүүлжэ,
Хүлыень дүрөөдэ,
Гарыень ганзагада хүргөөд,
Гэр бүлэ болгожо түбхинүүлээд,
… һайхан аша, зээнэрые
Үргэн дороо бөөмэйлжэ,
Үбдэг дээрээ үргэнэт!
* * *
Һүнэшэгүй һүлдэтэй,
Зайлашагүй заяатай,
Даашагүй далгатай,
Дабашагүй хэшэгтэй,
Буурашагүй буянтай,
Мүнхэ нэрэтэй,
Мүнгэн жолоотой
Ябахатнай болтогой!
– гэжэ үреэнэбди!
* * *
Хүрьһэтэ дэлхэйдэ
Хүн боложо түрөөд,
Хүмүүн бэеэ хүсөөд,
Хүлэгэй туруунһаа таһарангүй,
Хүнэй хүбүүдһээ дутангүй,
Һургуули һудар үсэдөөр үзэжэ,
Һураһанаа һургаал болгожо,
Дуулаһанаа дүршэл болгожо,
Альгаа холотороо,
Ажал хэжэ,
Хүлһөө гоожотороо,
Хүдэлмэри хэжэ,
Хүн бэеэ хүдэржөөлта.
Оролдожо ябаһыетнай
Олон зомнай сэгнэдэг.
Нэтэрүүгээр хүдэлһыетнай
Наһатайшүүлнай дурдадаг.
Аглаг дэлхэйдэ
Түрэһэн үдэрөөртнай,
Жаран наһаартнай.
Амаршалаял даа танаа
Уг гарбалайнгаа
Ургахые харагты.
Үри бэеынгээ
Үнэржэхые харагты.
Үхэр малайнгаа
Үдэхые харагты,
Үлэһэн наһандаа
Үлзытэй ябагты.
* * *
Хүрьһэтэ алтан дэлхэй дээрэ,
Хүхэ мүнхэ огторгойн наран доро
Үри хүүгэдээ үргэжэ,
Үндэр наһатай болобот.
Сэсэг ногоон дайдадаа
Сэдьхэн дуулажа ябыт даа!
Аялга хонгёо энэ замдаа
Аятай зугаатай хододоо ябыт даа!
Буряад дуунайнгаа аялга
Баяртай золтой хододоо
Нүхэд, зонойнгоо дунда
Хүхюутэй дуулажа ябыт даа!
Харахада шарайтнай залуу зандаа,
Шандааһантнай шанга зандаа,
Нарата олон жэлнүүдтэ
Амар амгалан ажаһуугты!
Жаран жэлэй жаргал эдлэжэ,
Наян жэлэй найр үзэжэ ябагты!
* * *
Жаргалта 60 наһанайтнай
Жабхаланта түгэс ойгоортнай,
Дуран сэдьхэлэйнгээ оёорһоо
Доро дохин амаршалнабди.
Ажал дээрээ амжалтатай,
Арад зондоо суутай,
Хүдэлмэри дээрээ урагшатай,
Хүндэтэй солотой ябаналта.
Бэрхэтэй хүшэр жэлнүүдтэ,
Бэлигтэй зоригтой ажаллажа,
Түрэл нютагайнгаа байдалые,
Түбхинүүлэн арьбажуулалсаалта.
Арадай түлөө оролдоһонтнай,
Аша буян болохол,
Бүгэдын хэрэгтэ хабаадаһантнай
Буян хэшэг болохол.
Түлижэ байһан галтнай
Түмэн жэлдэ бадараг лэ,
Байрлажа һууһан гэртнай
Бадма сэсэгээр дэлгэрэг лэ.
Үргэн сагаан нютагтаа
Үри хүүгэдтээ үргүүлжэ,
Ута наһа наһалжа,
Удаан жаргажа һуухатнай болтогой!
65 НАҺАНАЙ ОЙДО
Жаргал түгэс мүнөөдэрэй оршомдо
Жаран табан наһанайтнай
мүндэлһэниинь һайхан.
Сэсэгэй баглаашуу арюухан баяраар
Сэдьхэлэй оёорһоо амаршалнабди!
Наһанайтнай харгы зам
Найдамтай зохидоор зурыгаал,
Наһаараа хэһэн ажалдатнай
Талаан бэлигтнай тодороол!
Жаран табанайнгаа дабаае дабан,
Жаргал тэгшэ, үнэр баян ябаналта,
Урдатнай үшөөл олон дабаан бии.
Наһанайнгаа найдамтай нүхэртэй
Налайжа тэдэниие дабахалта!
Үглөө бүри наранай гарахые угтажа,
Үдэр бүри үреэлэй һайханиие дуулажа,
Үшөөл олон жэлдэ жарган
ажаһуухыетнай үреэнэбди!
* * *
Үргэн дэлхэйһээ үргэмжэтэй,
Үндэр тэнгэриһээ үршөөлтэй,
Эртын наранһаа эмнэ абажа,
Эхэ газарһаа хүсэ абажа,
Гай гашалан үзэнгүй,
Гэр бүлэдөө жаргалтай,
Зээ гушануудаа хаража,
Сагай хүшэртэ дарагдангүй
Ажаһуухатнай болтогой!
70 НАҺАНАЙ ОЙДО
Эрхим хүндэтэ …
Балшар наhандаа наадаhан
Һааритайхан жэлнүүдээ
Һанан, hанан hууналта.
Залуу гүлмэр наhандаа
Залхуурангуй оролдожо,
Оёдолшоной мэргэжэлы
Одоол өөрөө шудалаат.
Уран гарайтнай бэлиг
Угай танай шанар лэ,
Оёhон булган малгайнууд
Олон зонии шэмэглээ.
Аяа хайрата нүхэрөө
Альган дээрээ үргэжэ,
Далан табанайнь дабаае
Дабажа гараhан буянтайт.
… … шарай харыт,
Сэбэр гээшэнь гайхалтай!
Сээжынь ухаан, бодолнуудай
Һонор гээшэнь гайхалтай !
Хүндэлэн үлэгшэд:
* * *
Долоон үнгын һолонго
Добо талые шэмэглэг лэ,
Далан наһанай жаргал,
Танай наһа шэмэглэг лэ.
Үлзы һайхан нютагтаа
Аша зээнэрэйнгээ дунда
Сээжэ дүүрэн, сэнгүү
Сэдьхэл дүүрэн, золтой
Дуу домогтой,
Зугаа найртай,
Гасалан гашуудал үзэнгүй,
Хүл хүнгэн, амгалан тэнюун
Ажаһуухатнай болтогой!
75 НАҺАНАЙ ОЙДО
Алтан дэлхэй дээрэ мүндэлһөөртнай,
Агууехэ 75 наһанайтнай ойн баяраар
Үнэн зүрхэнһөө халуунаар амаршалжа,
Үлзы хэшэг, элүүр энхэ,
Ута наһатай, удаан жаргалтай,
Урагшаа һанаатай, урма зоригтой
Ажаһуухыетнай хүсэнэбди.
Аша зээнэрээ үргэлсэжэ,
Үри хүүгэдтээ туһатай,
Үндэр наһа наһалжа,
Бурхантай, буянтай,
Бултанда хэрэгтэй
Ажаһуухатнай болтогой!
* * *
Ашата һайхан Абамнай,
Алтан дэлхэйдэ мүндэлһөөр
Дорюун омог зандаа
Далан табаяа хүрэбэт.
Алтан дэлхэйн жама ёһоор
Айл бүлэ боложо,
Эелдэр дүрбэн хүүгэдэйнгээ
Эсэгэ боложо жаргаат.
Албан хэрэгтээ оролдосотой нарин,
Арюун сэхэ хододоо хүдэлөөд,
Анда нүхэдтөө хүндэтэй ямбатай,
Алтан үреэлээ хэлэжэ,
Амар жаргал эдлыт даа.
Үри хүүгэдэйнгээ, аша
зээнэрэйнгээ зула боложо,
Үеынгөө нүхэрэй түшэг боложо,
Үшөөл олон жэлдэ үбшэ зоболонгүй,
Үлзы жаргалтай һуугыт даа.
Үендөө хүрэһэн үхибүүндэ
(Ашата аба эжыгээ)
Аба эжыгээ, аханараа (эгэшэнэрээ)
Аһан ехээр баясуулжа,
Алтан дэлхэйдэ мүндэлһөөр
Үендөө хүрэбэш,
Жэлтэй болобош,
Амаршалнабди үнэн зүрхэнһөө.
Үдэр бүри үндыжэ,
Һара бүри һархайжа,
Жэл бүри жэрбыжэ, (ербыжэ)
Аажам даруу зантай
Арюухан дангина болоорой.
(Абарга баатар болоорой).
Урдахи юумэеэ ухамайлха
Ухаатай басаган (хүбүүн) болоорой.
Сэдьхэл зориг һайтай
Сэсэн хүүхэн (хүбүүн) болоорой.
Тэнхээ тамир һайтай,
Элүүр энхэ бэетэй
Түрэһэн эхэ эсэгэдээ
Түрэл гарал, садандаа
Түшэг тулга болохоор
Эхэнэрэй (эрын) дээжэ
Эрхим басаган (хүбүүн) болоорой!
Цырен-Ханда ЖАМЬЯНОВА, 2008 он
40
Амаршалаял даа 40 наһааршни.
Үреэлэел даа үнэн зүрхэнһөө.
Һүнэшэгүй һүлдэтэй,
Буурашагүй буянтай,
Зайлашагүй заяатай,
Даашагүй даллагатай,
Дабашагүй хэшэгтэй,
Мүнхэ нэрэтэй,
Мүнгэн жолоотой
Ябахашни болтогой!
40
Амаршалнабди та хоёроо
Үнэн зүрхэнһөө
Түрэһэн үдэрөөртнай
Дүшэн наһаартнай!
Үргэһэнөө хүн болгожо,
Үдхэһэнөө мал болгожо,
Газаагаа гайгүй,
Гэртээ гэнэгүй
Ошоходоо – олзотой,
Гарахадаа – ганзагатай,
Уулзахадаа – урагшатай,
Бии бэлигтэй,
Дүүрэн хэшэгтэй,
Дүрбэн тэгшэ жаргалтай
Ябахатнай болтогой! –
гэжэ үреэнэбди.
Цырен-Ханда ЖАМЬЯНОВА
50
Ажабайдалай тэнсүүри – алтан ойгооршни,
Табин наһанайш түрэһэн үдэрөөр.
Тоонто нютагһаа тамир нэмэжэ,
Хүдөө нютагһаа хүсэ абажа,
Аюул тодхоргүй, аза жаргалтай,
Үбшэ зоболонгүй, элүүр энхэ,
Һарбайһанаа абажа,
Һанаһанаа хүсээжэ,
Хазаһанаа таһалжа,
Хэлһэнээ бүтээжэ,
Зориһондоо хүрэжэ
Ябахашни болтогой! — гэжэ үреэнэбди.
50
Тэбхэр табин наһаншни –
Табин үндэр дабаан.
Ажал, баяр тэмсэлэй
Аяар үндэр Саяан.
Хүтэл дабаад харахада,
Баһал саанань хүтэл лэ.
Тэрэниие дабаад гарахада,
Үшөө нэгэн дүтэлнэ.
Залгаа олон дабаатай
Заяата наһанайнгаа замаар
Дорюун, сарюун зандаа
Дам саашаа дабшыш даа
50
Орохо ордон гэртэй,
Хүлөө тээхэ унаатай,
Баян бүдүүн байдалтай,
Хүсэд дүүрэн жаргалтай
Бата найдамтай бүлэ
Болоһондотнай баясанабди.
Таби наһан гээшэмнай
Тарган зөөритэ тахяа гэдэг:
Олоһоноо олошоруулдаг,
Олзоёо зөөри болгодог,
Өөрөөшье эдлэхэгүй һаа,
Үри хүүгэдтээ үлөөдэг.
Үтэлхэ хүгшэрхэ үедэтнай
Үргэхэ һайхан үринэр бии.
Хада ууладал түшэглэхэ
Табан хушуун малтай,
Хүндэтэй түрэл гарал бии.
Түгшүү, ядаха сагтатнай
Тулгалха үетэн нүхэд бии.
Ажабайдалдатнай дэмжэхэ
Аха нүхэд баһал бии.
Олоной зэргэдэ ябаха
Одо заяан танда бии.
Оролдожо ябаһыетнай сэгнэхэ
Огторгойн олон бурхад бии.
Энэ наһандаа жаргаха
Эхэ эсэгынтнай буян бии.
Хүнэй наһанда хэрэгтэй
Хамаг юумэн танда бии.
Амаршалнабди таанадаа
Алтан ойгоортнай,
Зээнэрээрээ зэлэ татуулжа,
Зэргэеэ олон болгожо,
Юртэмсын гурбан зөөлэнөөр
Үри бэедээ үргүүлжэ,
Үглөө бүри наранай
Һайханиие хаража,
Үдэр бүри жаргалай
Һайханиие үзэжэ,
Һуухатнай болтогой!
50
Тэбхэр 50 наһанайнь
Түрэһэн үдэрөөр
Амаршалнабди үнэн зүрхэнһөө.
Эбтэй түнжэн зангаараа
Энэл зандаа сарюухан,
Хүбүүдээ хүн болгожо,
Амтатайхан ашанараар
Ара үбэрөө тойруулжа,
Наранай толо хаража,
Наһанай үндэрые дабажа
Ябахатнай болтогой!
Гэжэ үреэнэбди.
Тэбхэр табин наһаартнай,
Тэгшэ һайхан ойгоортнай
Танаа амаршалхаа ерээлди.
Таби наһанайтнай табсанһаа
Тойрожо харая гэдэргээ.
Угаа уһанда хаяагүйт,
Гарбалаа газарта булаагүйт,
Түрэл гаралаа нэгэдүүлжэ,
Аха дүүгээ мэдүүлжэ,
Хододоо тэдэнээ хүндэлжэ,
Ябадаг һайхан заншалтайт.
Олон жэлдэ нэтэрүүгээр
Оролдожо хүдэлөөд лэ,
Өөрын ордон байратай,
Орохо гэртэй болоолта.
Эхэ эсэгын буянгаар,
Эрхим нүхэдэй дэмжэлгээр,
Орон нютагайнгаа
Үргэмжөөр
Олоной зэргэдэ ябанат даа.
Энэл зандаа сэбэрхэн,
Сэсэг мэтэ хангалхан
Наһанай, ажалай дабаае
Найдамтайгаар дабшыт даа.
50
Бултандамнай хайратай,
Тон дуратайхан дүүмнай
Табин наһаяа гүйсэшэбэш.
Аха, эгэшэ, дүүнэршни –
Абын олон үринэр
Алтан энэ ойгооршни
Амаршалнабди шамайгаа.
Энэл зандаа арюухан,
Сэсэг мэтэ хангалхан
Наһанай, ажалай дабаае
Найдамтайгаар дабшажа,
Зээнэрээр зэлэ татуулжа,
Ашанараар олон боложо,
Үлгэн дэлхэйдээ жаргалтай,
Үргэн зондоо хүндэтэй,
Наһатанай дунда налархай,
Үбгэд зонһоо үреэлтэй,
Олоной түлөө оролдожо,
Ошо, дүлэ сасаржа,
Зоной түлөө зорижо,
Зула шэнгеэр бадаржа,
Золтой ябахашни болтогой!
Цырен-Ханда ЖАМЬЯНОВА
55
Ара үбэрөөрөө
Аша зээнэрээ тойруулаад,
Хүндэтэ хүгшэн эжы,
Нагаса эжы гүүлэжэ,
Нара ногоо татуулжа,
Наһанайнгаа амаралтада
Гараха болошоод байналши.
Энэл зандаа сарюухан,
Сэдьхэл бодолоор арюухан,
Бохир тохир болонгүй,
Хэлтэр ялтар гэнгүй,
Наранай толо хаража,
Наһанай үдэрые дабажа,
Ута наһатай, удаан жаргалтай
Һуухашни болтогой!
55 наһан
Наһанайшни нэгэ табсангаар,
55 жэлэйшни ойгоор!
Эхэ хүнэй һайхан
Юһэн эрдэм эдлэжэ,
Хамагые тэгшэлэн багтаажа,
Хайра, хүндэ хэшэеэжэ,
Нягта налгай хэбээрээ,
Урихан, түбшэн зангаараа
Үри бэеын энхэрэлтэй,
Үнэн нүхэдэй үргэмжэтэй,
Наһатанһаа үреэлтэй,
Нарата юртэмсэдэ буянтай.
Наранай толо хаража,
Наһанай үндэрые дабажа,
Найртаа налайжа,
Хоймортоо хотойжо,
Һуухашни болтогой! –
гэжэ үреэнэбди.
Цырен-Ханда ЖАМЬЯНОВА
60
Жаран наһанайнгаа
Жаргал эдлэжэ,
Хоймортоо хотойжо,
Найртаа налайжа
Һуунат даа.
Баруун һайхан таладаа
Бурхан багша һахюултай,
Зүүн һайхан таладаа
Зонхобо бурхан түшэгтэй,
Ара талаһаа
Абида бурханай анхаралтай,
Дээрэһээ
Дэмшэг бурханай дэмбэрэлтэй,
Орой дээрээ
Ошор Ваани Отошотой,
Одон шэнгеэр яларжа,
Ошон шэнгеэр сасаржа,
Зула шэнгеэр бадаржа,
Буянгаа эдлэжэ,
Бурхадтаа зальбаржа,
Һуухатнай болтогой! –
гэжэ үреэнэбди.
60
Амаршалнабди танаа,
Жаран наһаартнай, түрэһэн үдэрөөртнай.
Хүндэ ехэтэ хоймор таладатнай
Хонгшим Бодисада бурхан сагуужа,
Хамагын сайханиие үршөөн байхань болтогой!
Баруун һайхан таладатнай
Бадмасамбава бэеэрээ заларжа,
Боди хутаг үйлэдэн байхань болтогой!
Зүүн дэлгэр таладатнай
Зонхобо бурхан морилжо,
Һабаар дүүрэн хэшэг буян
Халяан байхань болтогой!
Үүдэн таладатнай
Үүлэнэй саанаһаа бултайһан,
Наран шэнги яларһан,
Очирвани бурхан мууе саража,
Һайниие оруулжа байхань болтогой!
Цырен-Ханда ЖАМЬЯНОВА
80
Наян наһаартнай –
Эрдэни зэндэмэни ойгоортнай.
Ная наһа хүрөөд,
Найртаа налайжа,
Хоймортоо хотойжо,
Үри бэеынгээ
Үнэр баяниие хаража,
Эдеэнэй зөөлэнөөр
Хотоёо эльбүүлжэ,
Унтариин зөөлэнөөр
Бэеэ жэгнүүлжэ,
Үгын зөөлэнөөр
Сэдьхэлээ баясуулжа,
Бурхандаа зальбаржа,
Буянгаа эдлэжэ һууналта.
Ерэ наһа хүрөөд,
Ербыжэ ябахатнай болтогой!
Зуун наһа наһалаад,
Зула шэнгэер
Бадаржа һуухатнай болтогой!
Цырен-Ханда ЖАМЬЯНОВА
Дүүхэн Доржо-Хандын 40 наһанда
Дүрбэн арба – дүшэ
Дүтэшье, холошье бэшэ
Дунда зэргын наһанай
Дүүрэн хэшэгтэй дабаанда
Дүтэхэн хүрэжэ ерэбэш,
Дүүхэн минии Доржо-Ханда.
Дара-Эхын юрөөлөөр
Дүшэн хоёр наһандаа
Алтан энэ дэлхэй дээрэ
Амилжа ябаха жаргал
Ашата һайхан эжымнай
Анха түрүүн бэлэглээл!
Эжы, абын буянгаар
Энэ дэлхэйн жама ёһоор
Ажабайдалшни һалбараал.
Айдар залуу наһандаа
Амраг нүхэрөө золгожо,
Уг гарбалаа залгажа,
Үри хүүгэдтэй болоош.
Дүшэтэйшье болоо һаа,
Дорюун минии Доржуудай,
Дүүхэн балшар шэнгеэр
Досоомни хододоо һанагданаш.
Ханда Сандаковна Доржиева,
40 жэлэй туршада Яруунын аймагай Үльдэргын һургуулида
физикэ зааһан, багшын ажалай ветеран
Сценка на бурятском языке
Тооби – Убгээн, хубуунhээмнай бэшэг ереэ, ерыш нашаа, уншаяал.
Таабай: YYY,энэш тигээд, орон хэлэн дээрэл, юурдоо яана гээшэб, ай байза.
Тооби : Тиибэл, сосед хубуугэй дуудаха бололдаа, асаралдаа тэрэ жвачка.
Таабай: Байгарай, нэгыеэ угэеэ, hуулдэн хэрэгтээ болохо.
(Стук дверь)
Хубуун: Хэн бээ, бии гансараа байнаб, эжымни ондоо хундэ удээ буу неэ гэюум.
Тооби: Хубааан, ошожо мандааа бэшэг уншажа угыыш, тэрэш ород хэлэндээр бэшэтээ, бидэж ойлгоногуйбди.
Хубуун: Юу ухэбтэ?
Тооби: Жвачка
Хубуун: Ааа, тигэhээ уншахаб.
Таабай: Заа, уншадааа.
Хубуун: Гутэн таак.
Тооби: Энэш Yюн гэнэб?
Хубуун: БYтэн гYYд гэнэ.
Тооби: БYтэн, булиин байгаа бэзэдаа.
Хубуун: У меня всё окей.
Таабай: Энэш юун гэнэ гээшэб?
Хубуун: Бии мэдэнэгуйб. Ноль юмгуу, о узэг юумгуу, может ноль бологюу.
Тооби: Яагаа гээшэб мухаймни.
Хубуун: Я купил айфон, четвертой модели, фирмы самсунг.
Таабай: юу?
Хубуун: Самсунг гэжэ фирмэhээ айгаад, дурбэн модо холуур ябанаб гэнэ.
Таабай: Юу, яагаа амшагтай юм.
Тооби: Тэрэш, нохойтой байга юм гуу, тигээд сагуур ябаhан байгаа.
Хубуун: Зай. Сашань уншахам гуу.
Таабай: Унша, унша.
Хубуун: Грызу гранит науки, пролучаю стипендию 100 баксов.
Тооби: Энэ юун гэнэб.
Хубуун: Аяар зуугаар бакс абажа, гуталаа арилганаб гэнэ, хату шулу мэрэнэб гэнэл.
Таабай: Ай бурхан, хубуумни гудэhээ улдэжэ шулуу мурэжэ ябанал, гуталын ямар мухай аяр 100 баксаар арилгаха. Ай
Хубуун: Отправьте мани, мани, финансы поют романсы.
Таабай: Мани уншагты гэнэл, хугшээн бодо, ум мани бадмай хум, харалсыт, абарыт хубугымнай, гуталын арилгытай, арилгытай, ум мани бадмайхан.
Гэрэл зураг: Павел Будаев
1. Аглаг тэнюун нютагтаа
Айл боложо түбхинэгты,
Аба эжы хоёроо
Анхаран ходо һанагты.
Хоёр хушуун үриие
Хоймортоо тэнжээгты,
Үетэн олон нүхэдөөрөө
Ходол хүхюун ябагты.
Буурал сагаан толгойтонһоо
Үреэл шагнан һуугты,
Үреэл хэлэһэн үгые
Үдэрэй одон болгогты.
2. Сэлгеэ һайхан дайдадаа,
Сэсэг ногоон нютагтаа
Аба эжынгэй үреэлтэй
Арад зонойнгоо дунда
Ажалдаа шударгы суутайхан,
Аялга хонгёо дуунуудтай,
Омог сагаан сэдьхэлтэй,
Олон хани нүхэдтэй,
Айраг сэгээ дүүрэн,
Аяга сайгаа үргэжэ,
Наранай толо хаража,
Наһанай үндэрые дабажа,
Аша зээнэрээ тойруулан
Амар амгалан һуугыт даа!
3. Үетэн нүхэдтөө илдамхан
Өөр дундаа инагхан ябагты,
Олзо ехэтэй,
Олон хүүгэдтэй бологты!
4. Хуби заягаа холбожо байһан
Хоёр залуушулнай
Үнэр баян боложо,
Үлзы зол жаргалтай,
Энхэ амгалан, элүүр,
Эдеэнэй дээжэ эдижэ,
Эдэй һайханиие үмдэжэ,
Али олон хэрэгүүдтээ
Амжалтатай, урагшатай ябаг лэ!
5. Энэ айл боложо байһан
Хоёр залуушуулнай,
Үргэн һайхан нютагтаа
Үнэр баян жаргажа һуугты.
Буянта һайхан эхэ, эсэгын
Нэрэ нэрлүүлжэ,
Буряад зоной ажабайдалые
Саашань үргэлжэлүүлжэ,
Газар хотоймо олон малтай боложо,
ЦК-да хүдэлхэ хүбүүдтэй боложо,
Сэбэр һайхан басагадтай боложо,
Олон зунай дунда
Омог ехэтэй,
Аба, эжын үреэлээр
Амар амгалан, жаргажа
Һуухань болтогой!
6. Хүхэ мүнгэн тэнгэри шэнги
Үүлэн холбоотой,
Хүрьһэтэ алтан дэлхэй шэнги
Үндэһэн холбоотой,
Үргэн мүрэн шэнги
Эхеэрээ холботой,
Үндэр модон шэнги
Оройгоороо һалбаржа,
Аша гушамнай
Үндэр наһатай,
Удаан жаргалтай,
Баян үнэр,
Бата һайхан
Жаргажа һуухань болтогой!
7. Үргэн уужам үйлсэдөө
Үндэр гэрээ тогтоогты,
Наран мэтэ мандан,
Набша мэтэ дэлгэрэн һуугты!
Хүн зоной дунда
Хуушан түүхэеэ шэнэлжэ жаргагты,
Ажал дээрэ амжалта түйлажа,
Аймаг соогоо алдартай ябагты.
Арбаад хүбүүд, басагадай
Аба, эжы боложо жаргагты,
“Волга” машинатай баян боложо,
Орден зүүмэ түрүү бологты.
Аянда зөөлэн ябагты,
Ашанар, зээнэртээ хүндэтэй ябагты!
8. Залуу наһанадаа золгожо,
Эдир наһандаа инаглажа,
Холшор наһаяа холбожо,
Ойрые үзэжэ,
Холые хаража,
Алтан дэлхэй дээрэ
Алдар ехэтэй боложо,
Хүн зоной дунда
Хүндэ ехэтэй боложо,
Үбдэг тулама үбгэржэ,
Һаншаг тулама хүгшэржэ,
Үглөө бүхэндэ
Шүүдэрэй шэные ойможо,
Үдэр бүхэндэ
Үүлэнэй сэлмэгые хаража,
Үеын үедэ жаргахатнай болтогой!
Инаг дураяа гэршэлһэн
Эжэл хоёр … … нүхэднай!
Үргэн ехэ …
Үнсэг хоймор …
Хормой доро түбхинөө
Хангай нютаг …
Тоонто нютагай үршөөлөөр,
Танил зоной үреэлээр,
Эжы, абын буянгаар
Энхэ, мэндэ тэнжэһэн,
Эжэл хоёр хүүгэднай
Угаа залгаха нангин зорилго
Урда табижа ушарбад.
Айл, аймаг, аха дүүгээ,
Аба эжын үреэл тогтоон,
… Һайхан тоонтодоо
Утаа гарган түбхинөөд,
Үри хүүгэд олонтой,
Үнэр баян байдалтай
Үргэн ехэ нютагтаа
Үльгэр, жэшээ боломоор
Үнэн сэхэ һуудалтай
Үнэр бүлэ бологты!
Бэе бэеэ гамнажа,
Бэе бэеэ хүндэлжэ,
Бэрхэшээлдэ зогсонгүй,
Бэлэн харгы шэлэнгүй,
Зориһондоо хүрэхэ,
Зоной түлөө зобохо
Золтой бүлэ бологты!
Мянган жэлдэ дамжаха
Мүнхэ нэрээ гамнажа,
Үндэр ехэ наһатай
Үбгэн буурал болотороо
Үри бэеэ энхэржэ,
Бэе мэндэ, ухаан һонор
Бууса дээрээ жаргагты!
* * *
Хайрата манай …
Үргэн ехэ дэлхэйдэ
Үргэжэ табиһан үримнай,
Бэеэ хүсэжэ үндыбэш,
Бэри боложо тодорбош.
Халуун дуранай, жаргалай
Хаһаш одоо ерээл даа.
Дэлгэр һайхан сэдьхэлтэй,
Даруу зандаал ябаарай.
Шэлэжэ олоһон нүхэртөө
Шэрүүн бүүхэн байгаарай.
“Эрын зосоо эмээлтэ»–
Энээн тухай һанаарай.
“Баталһан гансашни Баргажанайл аад,
Бардамхан зантай юм гэжэл дуулдаа.
Баргажан, Яруунаар…» яахатнайб даа,
Баяртай, буянтайл жаргаһайт даа.
Абынгаа нэрые гамнажа,
Арюухан захяаень һанаарай.
Эжынгээ зангыень дабтажа,
Энхэргэн, налархай байгаарай.
… дайдаяа манагша
… нютагһаа үреэлтэй
Хүрьгэн хүбүүн …
Хэлэхэ, захиха байнабди:
Эрхэ, хайратай хүүхымнай
Эжэл болгожо абаа хадаа
Гал гуламтымни эзэн гэжэ,
Ганса наһанайм хани гэжэ,
Үри, хүүгэдэйм эхэ гэжэ,
Үнэн һайхан нүхэрни гэжэ,
Энхэржэ, гамнажа һуугаарай,
Эрхим нүхэрынь болоорой.
Бэрхэшээл дүүрэн байдалда
Бэлэн харгы байдаггүй.
Харгын хэдыш хүшэр һаа,
Хоёр хадаа дабахат даа.
Олон зониие хүхеэжэ,
Ороһон нүхэдөө хүндэлжэ,
Айлай эрхим айл боложо,
Арюун жаргал эдлыт даа.
Наһан мүнхэ бэшэш һаа,
Нэрэл гээшэш мүнхэ юм.
Алдар нэрээ дамжуулха
Арюун ехэ үүргэ бии:
Мандаш зээнэр хэрэгтэй-
Манайш найдал иимэл даа.
Эгээл һайхые хүсэгшэ:
Эгэшэ, дүүнэр, эжытнай.
ХУРИМАЙ ҮРЕЭЛНҮҮД
Түрэл садан нүхэдөө
Хүндэтэйгөөр угтаарай,
Холо ойрын айлшадтаа
Халуухан сайтай һуугаарай.
Нүхэсэһэн нүхэртөө
Ниисэтэйхэн байгаарай,
Хүдэлһэн ажалдаа
Хүндэтэйхэн ябаарай.
Ажаллаһан газартаа
Амжалтатай ябаарай.
* * *
Альган дээрээ үргэжэ ябаһан
Абаяа һанажа ябаарай,
Алтатай зөөритэй боложо,
Аша, гушаяа нэрлүүлээрэй.
Үбэр дээрээ үргэһэн
Эжыгээ һанажа ябаарай,
Эжэл нүхэртэеэ
Эбтэй амгалан жаргаарай.
* * *
Түрэһэн гараһан гуламтаяа
Түшэн, эрьен ябаарай,
Түрэл садан нүхэдөө
Хүндэтэйгөөр угтаарай,
Хадам аба, эжыгээ
Хайрлахадажа үргөөрэй.
* * *
Хүнэй хажууда зэргэлхэ хүбүүтэй болоорой,
Хүлэгэй хойно жороолхо унагатай ябаарай.
* * *
Абдар соохи бараагаа
Элээжэ, эдлэжэ ябаарай,
Үхэг соохи эдеэгээ
Эдеэшэгээр шанаарай,
Бууһан айлшадые үүдэндэ угтаарай,
Мордоһон айлшадые шиидхэжэ гаргаарай.
* * *
Хаяагаа халан һуу,
Хадам эжытэеэ зохин һуу.
* * *
Хадамай холо газарта
Эхэеэ һанажа ябаарай,
Бэрхэшээлтэй сагай болоо һаань,
Эсэгэеэ һанажа ябаарай.
* * *
Алтан дэлхэйн нюрган дээрэ
Ажабайдал бэлэглэһэн
Аба, эжы хоёрһоош
Үнэтэй юумэн байхагүй,
Үе наһандаа һанажа ябаарай!
* * *
Ороһониие угтажа,
Гараһаниие үдэшэжэ,
Урдуураа гараһаниие ундалуулжа,
Хойгуураа гараһаниие хүндэлжэ ябаарай!
* * *
Ошоһон газартаа олон боложо,
Байһан газартаа баян боложо,
Хододоо һайн ябажа,
Энхэ амгалан жаргаарай!
* * *
Зондо хэлсүүлэнгүй,
Золтой жаргалтай
Бэри гүүлэжэ ябаарай.
Эрын ухаанда абтангүй,
Эхэнэрэй дээжэ
Эрхим гүүлэжэ ябаарай!
* * *
Хара торго хадхан ошоорой,
Хадам баабайдаа мүргэн ошоорой.
Хүхэ торго хүшэн ерээрэй,
Хүрьгэн хүбүүндэ мүргэн ошоорой!
* * *
Долоон ханатай гэрые
Добо газарта бодхоожо,
Долоо, найман хүбүүдэй
Эхэнь боложо жаргаарай!
* * *
Бадма сэсэгэй дэльбэ зөөлэн,
Басаган үриин гар зөөлэн гэһэн ёһоор
Гурбан зөөлэнөөр эхэ, эсэгэеэ үргэжэ ябыш даа.
* * *
Улаагшан үнеэнэй ерэхэдэ,
Һуулга барин угтаарай.
Ураг эльгэнэй ерэхэдэ,
Уураг улаан сайгаар угтаарай.
* * *
Бии бэлигтэй, дүүрэн хэшэгтэй,
Дутуугүй хүсэд, дундагүй дүүрэн,
Унтаршагүй унайтай, залиршагүй залитай,
Олон зоной дунда
Тэгшэ һайн айл гэлсүүлжэ ябагты.
* * *
Гэр бүлэ боложо,
Гуламтатай болобот.
Залуухан айл боложо,
Заһалтай болобот.
Үглөө бүри утаа бурьюулха,
Үдэр бүри зониие хүндэлхэ
Айл бүлэ боложо,
Бууса заһаба гээшэт.
* * *
Зандан модон мэтэ оройһоо дэлгэржэ,
Ганга мүрэн мэтэ оёорһоо дэлбэржэ,
Хүхэ мүнхэ тэнгэри мэтэ,
Хүрьһэтэ алтан дэлхэй мэтэ,
Айхын аюулгүй баатар мэтэ,
Алдахын гэнэгүй хубилгаан мэтэ,
Хотоороо дүүрэн малтай боложо,
Хоймороороо дүүрэн үхибүүдтэй боложо,
Аша, гушаяа хаража,
Амгалан жаргал эдлэжэ,
Үндэр ехэ наһатай
Үбгэн, хүгшэн болохотнай болтогой!
* * *
Үрхөөртнай наранай туяа орожо байг,
Үүдээртнай үбгэд хүгшэд орожо байг,
Хойгуураа гараһан хүниие хонуулжа,
Урдуураа гараһан хүниие ундалуулжа,
Ерэһые баярлуулжа һуугаарайгты.
* * *
Үреэ унагантнай морин болог,
Үри хүүгэдтнай хүн болог.
Энхэ жаргалтай, мүнхэ нэрэтэй,
Баян бэлигтэй, дүүрэн хэшэгтэй һуугаарайгты.
* * *
Найман Намсарайдал баян бологты,
Найдан шүтөөндэл үнэр бологты.
* * *
Дэлхэйн хэшэгээр баян боло,
Дээдын үреэлээр үнэр боло.
* * *
Сэргэһээш агтын жолоо бү таһараг,
Богоһоһоош хүнэй хүбүүн бү таһараг.
* * *
Уужам тоонто нютагтаа,
Үлзы һайхан дайдадаа
Улаан нараяа угтажа,
Удаан жаргал эдлэгты.
* * *
Эрдэниин хатууе эдлэжэ,
Эрдэмэй мэргэниие һомолжо,
Булаг шэнги мүнхэ эдеэтэй,
Бута мэтэ олон малтай,
Гуламта хотоймо үнэр,
Губи хотоймо баян,
Шаргал уужам дэлхэй дээрэ
Шадал тамир ехэтэй,
Нюур урихан, нюрга бэхитэй,
Зуун наһатай болотороо
Зуд, зоболон үзэнгүй,
Золтой, жаргалтай ажаһуухатнай болтогой!
* * *
Торго эсхэхэ басагатай,
Төөлэй хүндэхэ хүбүүтэй,
Ерэхэдэмнай ехэ боложо,
Ороходомнай олон боложо,
Харанхыда хаража ядахагүй,
Һанаһандаа хүрэжэ,
Һарбайһанаа адхаха үритэй,
Тогоондо багтахагүй төөлэй табижа,
Тооложо барахагүй ашанартай боложо байгты!
* * *
Эдижэ байһан эдеэгээр таһалдангүй байгты,
Эдлэжэ байһан зөөреэр дуталдангүй байгты.
Түлижэ байһан галаа залираангүй һуугты,
Түрэл һайхан нютагтаа жаргажа һуугты.
* * *
Үри хүүгэдээ үргэжэ,
Уг удамаа үргэлжэлүүлэгты.
Аба эжыгээ хүндэлжэ,
Алдартань хүргэгты.
Алтан түрэеэ найрлажа,
Аша гушаяа эрхэлүүлэгты.
* * *
Алта мүнгөө арадаа үргэлжэ ябагты.
Аша гушаяа үбэр дээрээ үргэжэ ябагты.
* * *
Алта мүнгөөрөө бэшэ,
Ажал хэрэгээрээ суурхагты.
Айл аймагаа хүндэлжэ,
Айлшадаар бү таһалдагты.
Элүүр энхэ һуудалтай,
Элбэг дүүрэн байдалтай,
Үргэн тэнюун гуламтатай
Айл боложо һуугты.
* * *
Эбдэршэгүй эбтэй,
Һалашагүй дуратай,
Ута наһа наһалжа,
Удаан жаргал эдлэжэ,
Амгалан жэгдэ, тэгшэ һайхан
Һуухатнай болтогой!
* * *
Үргэһэнтнай хүн болог,
Үдхэһэнтнай мал болог.
* * *
Наран мэтэ мандан,
Набша мэтэ дэлгэрэн һуугты.
Үрхөөртнай ороһон наран туяа үгэг,
Үүдээртнай ороһон үбгэд үреэл хэлэг.
* * *
Буян хэшэгтэй ханилжа,
Уян сэдьхэлтэй ябагты.
Хатуу зориг барижа,
Хамаг бэрхэшээл дабагты!
* * *
Аха заха зоноо
Хүндэлжэ хододоо һурагты,
Эхэ эсэгын захяае
Эдлэжэ дүүрэн ябагты.
* * *
Урда хормойгоо аша гушанартаа гэшхүүлээрэй,
Хойто хормойгоо хони хурьгадтаа гэшхүүлээрэй.
* * *
Хоймор дээрээ хоёр хушуу үри үдхэ,
Хотон дээрээ табан хушуу мал үдхэ.
* * *
Үдэр бүри юрөөл баярые дуулажа байгаарай,
Һара бүри һайн заяа оршожо байгаарай,
Найман Намсарай мэтэ баян болоорой,
Найдан шүтөөн мэтэ үнэр болоорой,
Адуугаа танишагүй баян болоорой,
Ашаяа танишагүй үнэр болоорой.
* * *
Хүнэй хүбүүн богоһыетнай элээг,
Хүлэгэй унаган сэргыетнай элээг.
* * *
Хада гэшхэбэб гэжэ,
Халюу гэшхэжэ ябаарай.
Бута гэшхэбэб гэжэ,
Булга гэшхэжэ ябаарай.
* * *
Үргэн дэлхэйн үргэмжөөр
Үлзы һайхан һуугаарайгты,
Үндэр тэнгэриин эбигээлээр
Үнгэ һайхан һуугаарайгты.
Гал ехэ гуламтыемнай сахижа,
Гарал ехэ угыемнай залгажа,
Үргэн дэлхэй эхэдээ үргэгдэжэ,
Сэбэр һайхан шарайтаниие,
Сээжын ехэ ухаатаниие
Эсэгэлхэ болооройгты,
Һүр ехэ зоргтониие,
Һүлдэ ехэ заяатаниие
Нагасалха болооройгты.
Эдеэнэй һайханиие эдижэ,
Үнгэ һайхан ябаарайгты,
Эдэй һайниие эдлэжэ,
Энхэ мэндэ ябаарайгты.
* * *
Түлиһэн галтнай
Түмэн жэлдэ бадаруужаг,
Түрэл ногоон дайдадаа
Түмэн боложо һуугаарайгты.
Гэртэтнай наранай толон
хододоо задараг лэ,
Сэдьхэлдэтнай бэлигэй дээжэ
хэтэдээ задараг лэ!
* * *
Хүндэтэ … … .. хоёр!
Эжы абатнай, айл хотонтнай
Та хоёройнгоо хүсэл зориг дэмжэжэ,
Хотоймо ехэ хурим,
Нахиима ехэ найр хэжэ, бултыемнай баясуулан байнал.
“Хүнэй басаганай зол – харида» гэдэгээр
….. хүнэй нүхэр болобош.
Үлбэр хүниие аргалаад,
Үнэтэй һайхан сэдьхэлтэй,
Үгы юумые бии болгодог
Үнэр арьбан гартай
Зохидхон бэри гэлсүүлээд,
Зондоо хүндэтэй ябаарай.
* * *
Хүндэтэ үринэрнай, бэе бэедээ
этигэлтэй ябагты.
Бэжэр мүнгэн сэргэдэтнай
Бууһан айлшадаа угтажа,
Буян хэшэг арьбадхан,
Баян бардам айл болон жаргагты.
* * *
Үеынгөө нүхэдэй ерэхэдэ,
Үүдэеэ сэлин угтаарайгты,
Һонин үгын эхиндэ
Һайхан хэрэг арьбадхаарайгты.
* * *
Табан хушуун малтнай тарган,
Тараг, айрагтнай билтаржа байг,
Һүри үбһэнтнай элбэг,
Һү, тарагтнай билтаржа байг.
* * *
Намда табиһантнай наян болог,
Зондо табиһантнай зуун болог.
* * *
Хадаһаа наашаа харгытай байгты,
Хаанһаа наашаа урагтай һуугты.
* * *
Шүүдэртэ норохогүй годоһо оёгты,
Хаанһаа наашаа урагтай һуугты.
* * *
Халюун малгай хиидхүүлжэ ,
Хэшэг буян тогтоожо ябаарайгты,
Хүгшэн наһатаниие хүндэлжэ ,
Хүүгэд багашуулые хайрлажа ябаарайгты.
Булган малгай хиидхүүлжэ,
Буян хэшэг дэлгэжэ ябаарайгты,
Бүхы шадалаа гаргажа,
Бүгэдэ олондоо хүреэлэгдэжэ ябаарайгты.
* * *
Аянда ябабал олзотой,
Анда ябабал, ганзагатай ябаарай,
Аба эжыдээ ашатай,
Аха дүүдээ хайратай ябаарайгты.
* * *
Ахай абгайнараа хүндэлжэ,
Арай багашуулые хүтэлжэ,
Адар шангаар хашхарангүй,
Аали номгон ябаарай.
Багашуулда ахань боложо,
Ехэшүүлдэ дүүнь боложо,
Эгэшэб гэжэ энхэржэ,
Дүүб гэжэ дүнгэжэ ябаарай.
* * *
Алтан наранай туяагаар гаража,
Арбан табанай һарын гэрэлээр гаража ябагты.
Талын сэсэг шэнги сарюун,
Хадын уһан шэнги арюун ябагты.
Далай шэнги долгилжо,
Дайда шэнги сэсэглэжэ ябагты!
* * *
Булагай уһандал адли
Тунгалаг сэдьхэлтэй,
Булад эритэдэл адли
Хурса ухаатай ябаарайгты.
Удхалан хэлэжэ,
Уянгалан дуулажа,
Һайн һанаатай,
Һайхан сэдьхэлтэй ябагты.
* * *
Үдэр бүхэндэ жаргалай һайханиие үзэжэ,
Үглөө бүхэндэ наранай һайханиие хаража,
Урда һайхан хормойетнай
Аша, зээнэртнай гэшхэжэ,
Хойто һайхан хормойетнай
Хони, ямаадтнай гэшхэжэ,
Элүүр энхэ, зол жаргалтай,
Эбтэй эетэй хүүгэд, зээнэрээрээ
Үлзы хэшэгтэй үнэр баян,
Үндэр наһатай, үбшэ зоболонгүй,
Аша зээнэр – амтатай гэлдэн,
Амгалан тэнюун ажаһуугыт даа!
* * *
Мүнгэн шэнги мүнхэ нэрэтэй,
Мүшэн шэнги мүнхэ солотой,
Түмэн зоной түрүү ябаарайт,
Олон зоной орой ябаарайт.
* * *
Уула шэнги үндэр ухаатай,
Далай шэнги номин зүрхэтэй,
Холые хаража бүһэлэн тойрохо
Бэрхэ хүбүүд, басагад болооройт!
* * *
Худан ехэ уһатай,
Хуудам үргэн талатай,
Хамтын баян ажалтай,
Хани олон нүхэдтэй,
Үндэр сагаан байшантай,
Үнэр золтой һуугаарайт.
* * *
Хүн ехэ ахамадаа
Хүндэлжэ ябагты,
Холын замда гарахадаа –
Хошон үгыень һанажа ябагты,
Үнэтэ шухаг һургаалаа
Үри бэедээ дамжуулжа ябагты!
* * *
Үглөө бүри наранай гарахые угтажа,
Үдэр бүри ажалай амжалта туйлажа.
Үбгэд хүгшэдөө улам ехэ хүндэлжэ,
Үетэн нүхэдтөө улам ехэ хүндэтэй.
Үри хүүгэдээ үнэр баян үргэжэ,
* * *
Урдуураа гараһан айлшадые ундалуулжа,
Хойгуураа ябаһан айлшадые хонуулжа,
Ута наһатай,
Удаан жаргалтай ябыт даа.
Алтан сэргэ бодхоожо,
Агтын туруу унажа,
Худа урагудаа угтажа байгты,
Түрэдэ нэрэтэй,
Түмэндэ суутай
Арадтаа алдартай,
Сэдьхэл дүүрэн,
Сэбэр һайхан ябагты!
Үри хүүгэдээ үргэн һургажа,
Үнэр баян ажаһуугты,
Үндэр зэргэдэ тэдэнээ хүргэжэ,
Үтэлхэ наһандаа золтой жаргагты!