Сценарий праздника нардуган на татарском языке

Сценарий
развлечения

«Нардуган
– татарский праздник зимнего солнцестояния»

Старшая и
подготовительная группа

Подготовили:

Гиниятуллина
Г.Т.

Ахметзянова
А.А.

2021-2022

Цель:

Продолжить
ознакомление детей с культурой, традициями и обычаями татарского народа;

Задачи:

·        
Познакомить детей с татарским праздником Нардуган, его народными
обрядовыми играми, песнями, плясками;

·        
Закрепить знания детей о природных изменениях, солнце;

·        
Воспитывать уважительное отношение к татарскому народу и прививать
интерес к народным праздникам;

·        
Накапливать и обогащать двигательный опыт детей;

·        
Создавать условия для проявления активности, самостоятельности и
творчества детей в разных видах игр.

Ход
мероприятия

В
зал цепочкой входят дети, одетые в национальные костюмы: русские и татарские.
Присаживаются на свои места.

Ведущий:
Здравствуйте, ребята и взрослые, а также гости дорогие!
Исәнмесез, балалар, кадерле кунаклар. Мы сегодня побываем на
удивительном празднике – Нардуган. Без сезнең белән бүген
нардуган бәйрәменә җыелдык. Интересен и перевод этого
удивительного слова: слово — нар обозначает солнышко, а дуган – рождение. А
теперь предлагаю вместе назвать этот праздник.

Дети:
Рождение солнца

Ведущий:
Ребята, а давайте сейчас посмотрим небольшой сюжет. Балалар, әйдәгез
хәзер экранга күз салыйк әле.

— А вот кто-то к
нам спешит!

Входит
Нардуган анна – воспитатель в татарском наряде.

Нардуган

Нар, нар,
Нардуган,

Идите на праздник
Нардуган!

Пусть счастье
будет всем,

Побольше будет
скота,

В кладовых — полно
зерна,

Пусть царит
спокойствие

В стране, в доме и
в семье.

Нар, нар,
Нардуган!

Нардуган бәйрәменә
килегез.

Барчагызга да
саулык, сәламәтлек телим!

Ведущий: Мы
рады приветствовать тебя, Нардуган ана. Без синең килүеңә бик
шатбыз.

Нардуган

Обычно
его начинают праздновать с 22 декабря по 7 января. Начинается праздник в день
зимнего солнцестояния и празднуется вплоть до Крещения. По своей сути, Нардуган
— это, практически, те же Святки. С увеличением светового дня и,
соответственно, усилением солнца, по поверьям, ослабевает действие темных сил.
В переводе Нардуган — это «рождения солнца». Праздник символизирует пробуждение
природы и торжество жизни. В праздник ряженые с обрядовыми песнями ходили по
домам, желая всем радости, здоровья, достатка. А главные герои этого праздника
Нардуган ата и Нардуган ана.

Со мной пришли и
мои помощники:

Дети
в татарских нарядах

Нардуган, нардуган.

Нардуганда ел
туган,

Нардуган, нардуган,

Нардуганда кем
туган,

Нардуган,  нардуган,

Нардуганда мин
туган.

Нардуган, Нардуган

Урамнарда кар,
буран

Нардуган, Нардуган

Уйный, җырлый
Нардуган

Нардуган,  нардуган

Нардуганда мин
туган.

Нардуган

А
сейчас я предлагаю ребятам повеселиться  вместе
со мной на празднике.

Ә
хәзер мин сезне үз яныма күңел ачырга чакырам.

(табакта су салып
йөзек алып җаза бирү)

Игра
«Тюбетейка» (две тюбетейки и два круга)

Скок-перескок 
(Кучтем-куч)

Обручи, в каждом
стоит один ребенок, водящий в центре зала.

Водящий
говорит: «Перескок!» После этого слова игроки быстро меняются местами
(кружками), прыгая на одной ноге. Водящий старается занять место одного из
играющих, прыгая также на одной ноге. Тот, кто останется

без места,
становится водящим.

Правила
игры.

Нельзя
выталкивать друг друга из кружков. Двое играющих не могут находиться в одном
кружке. При смене мест кружок считается за тем, кто раньше вступил в него.

Нардуган

Молодцы,
ребята. А теперь мы с вами разучим простые танцевальные татарские движения.

1.
Переставляем пяточки и носочки и двигаемся вокруг себя.

2.
Нога выставляется на пяточку вперед и руки вперед, нога назад и руки назад.

3.
Топотушки по кругу.

Ну а
теперь под музыку!

Танцевальные
движения под татарскую музыку.

Хозяйка

Спасибо,
тебе Нардуган за веселый праздник и хорошее настроение. Мы теперь знаем про
твой замечательный день. Обязательно будем его ждать через год!

Нардуган

До
новых встреч, ребята! Желаю вам хорошего Нового года!!!!

Нардуган бәйрәме

Максат: Балаларны татар халык бәйрәмнәренең берсе – Нардуган бәйрәме белән таныштыру.

Бурычлар:1. Балаларның сөйләм телләрен  үстерергә ярдәм итү, бәйрәмнең исемен, гамәлен атый белергә өйрәтү.

2.Балаларның игътибарын, үзләштерү, кабул итүне,  сенсор тою сәләтен, сорауларга җавап бирү осталыгын үстерү.

3.Бәйрәмнәргә кызыксыну уяту һәм мәхәббәт тәрбияләү

Җиһазлар: ясалган хайван битлекләре, милли киемнәр, учак макеты,  музыкаль , презентация.

Әзерлек эше:  презентация карау, битлекләр әзерләү, җыр һәм шигырьләр  өйрәнү.

Бәйрәм барышы (1 нче слайд):

Беренче бала:    Нар,нар, Нардуган

                               Нардуган бәйрәменә чакырабыз!

Икенче бала:      Ап-ак мамык карлар ява,

                               Акка төреп дөньяны.

Өченче бала:      Бүген безне Нардуган

                               Үз янына җыйнады.   ( 2 нче слайд)

Тәрбияче:      Урта Идел буенда һәм Уралда яшәгән кайбер татар төркемнәренең халык                      тәкъвимендә (календарь) кышкы кояш торгынлыгы 25 нче декабрьдән алып 7 гыйнварга кадәрге вакытка туры килә.  «Нар» монгол теленнән кояш, ут, ялкын дигәнне аңлата, ә «дуган» –  туган дип тәрҗемә ителә. Шуңа күрә дә Нардуган бәйрәмен кояш, табигать уяну бәйрәме белән бәйләгәннәр.  (3 нче слайд)

Тәрбияче:      Башкортлар һәм удмуртларда бу бәйрәм – Нардуган, чувашларда – Нартукән яки Нартаван, дип йөртелә. Декабрь азагында, гадәттә, ул 25 нче декабрь булган, кичен авыл яшьләре, төрле битлекләр һәм костюмнар киеп, өйдән-өйгә кереп йөри башлаганнар. Биегәннәр, такмаклар әйткәннәр  уеннар уйнаганнар һәм учак тирәли әйлән-бәйлән әйләнгәннәр.  (4 нче слайд)

Нардуган бәйрәменең иң кызык вакыты – ахыры –  учак ягу санала. Күпчелек авылларда бер авылга бер зур учак ягылган, һәм авыл халкы ул учактан берәмләп яки парлашып сикереп чыга торган булганнар.  (5 нче слайд)

Тәрбияче:   Әйдәгез бергәләп битлекләрне киик һәм уйнап алыйк! (6 нчы слайд)

Балалар:

                           Нардуган Котлы мөбәрәк булсын,

                            Тормыш түгәрәк булсын

                         Мал  туарыгыз артсын,

                            Колыннарыгыз чапсын,

                            Игеннәрегез уңсын,-

                            Күкәй кебек тук булсын,

                            Нардуган, Нардуган

Бер төркем балалар: Ал кирәк, гөл кирәк, сезгә бездән кем кирәк? (7 нче слайд)

Икенче төркем балалар: Ал кирәк, гөл кирәк, безгә сездән Мансур кирәк! (чабып кулларны өзә                              һәм бер баланы үз ягына алып китә, уен шулай чиратлашып уйнала)

Тәрбияче: Ничек күңелле булды! Әйдәгез әле учак кабызыйк һәм әйлән-бәйлән җыр җырлыйк!

Балалар учак тирәли җыр җырлый. (8 нче слайд)

Тәрбияче: Ә хәзер, балалар, әйдәгез әле парлашып учак аша сикерик, күңел ачыйк! (9 нчы слайд)

Балалар парлашып учак аша сикерәләр.

Беренче тәрбияче:

                                      Нардуган, Нардуган,

                                      Нардуган, хуҗалар,

                                      Котлы-мөбәрәк булсын,

                                      Тормыш түгәрәк булсын.

 Икенче тәрбияче:    Ай рәхмәт! Бар теләкләрегез дә кабул булсын

                                      Гореф – гадәт, йолалардан

                                      Ярамый шул качарга.

                                      Бүгенгедәй һәрчак шулай

                                      Кирәк күңел ачарга!

Бәйрәм ахырында, балаларга күчтәнәч таратыла.

Сценарий праздника «Нардуган»

Мероприятие познакомит детей с татарским праздником Нардуган, его народными обрядовыми, играми, песнями, плясками, поможет закрепить знания детей о природных изменениях.

Описание разработки

«Нардуган бәйрәме» Степанова Л.В.

“Нардуган бәйрәме”

Театральләштерелгән тамаша

Любовь Степанова, Балык бистәсе районы Казаклар Чаллысы урта мәктәбе укытучысы

И, керәшен, карендәшем минем,

Халкымның бер асыл бизәге.

Синең көйне бер тыңлаганнарның

Гомерлеккә өзелә үзәге.

Максат:

1.      борынгыдан килгән матур йолаларыбызны яшь буынга җиткерү;

2.      керәшеннәрнең йолаларына, киемнәренә, дини бәйрәмнәренә кызыксыну уяту һәм мәхәббәт тәрбияләү.

Котлы булсын, Нардуган!

     “Телдә, музыкада, гамәли сәнгатьтә халкыбызның рухи мирасын саклап калган өчен без күп яктан керәшеннәр алдында бурычлы”- диде М. Ш.Шәймиев Бөтендөнья татар конгрессында.

     Әйе, керәшеннәрнең буыннан- буынга тапшырырлык гүзәл һәм үзенчәлекле бәйрәмнәре бик күп. Шуларның берсе ─мәҗүси бабаларыбыздан килгән─Нардуган бәйрәме.

     “Нардуган”бәйрәмен Рождестводан (раштуа, 7 январь) Крещениегә (качману, 19 январь) кадәр 12 көн үткәргәннәр.  Беренче көнне балалар өйдән-өйгә йөреп акча җыйганнар.”Нардуган” сүзенең килеп чыгышы “кояш” дигән мәгънәгә туры килә. Нар туган, икенче төрле әйткәндә, яңа ел башланган.

     Бәйрәмне үткәрүнең кагыйдәләре түбәндәгечә: кеше танымаслык булып, йорттан-йортка җыр- теләкләрнең иң яхшыларын, иң изгеләрен җиткереп, һәркем үз һөнәрен күрсәтеп йөри. Нардуганның соңгы көнендә  нардуганчылар йөзләрен ачканнар. Бәйрәм вакытында киемнәрнең күп һәм чуар булуы  да игътибарга лаек, бу көннәрдә  кызлар-егетләр аулак өйләргә җыелганнар: кул эшләре эшләгәннәр, “күз бәйләш”, “йөзек салыш” уйнаганнар, матур җырлар җырлаганнар. Аулак өй булганын егетләр белеп алса, гармун тартып шунда килгәннәр. Тәрәзәләрне шакып, өй кыегына менеп, бүре булып улаганнар,морҗадан әтәч төшергәннәр.

     Әти- әниләре ерак җиргә киткән булса, кызлар  аулак өйдә кунып калганнар. Аерылышкан вакытта, алар бер-берләрен озата барганнар. Уеннар кайбер вакытта таң атканчы дәвам иткән.

     Менә шундый борынгыдан килгән йола-бәйрәмнәребезне барлау, киләчәк буыннарга җиткерү─ безнең изге бурычыбыз. Бетерәсе түгел иде шушы матурлыкны, аны кабул итеп алган буыннар, шушы йолалар кебек чиста, матур булып калсыннар иде. Менә ни өчен кирәк безгә нардуган, “олы көннәр”, безнең гаҗәеп тирән мәгънә салынган җырларыбыз. Без үзебезнең матур йолаларыбыз белән, үзләренең кемлеген аңлый торган, горур һәм кешелекле буыннар үстерә алыр идек.

Нардуган бәйрәменнән күренеш

                            Нардуган, Нардуган,

                     Нардуган, хуҗалар

                            Котлы мөбәрәк булсын,

                            Тормыш түгәрәк булсын,

                            Мал-туарыгыз артсын,

                            Колыннарыгыз чапсын,

                            Игеннәрегез уңсын,-

                            Күкәй кебек тук булсын,

                            Нардуган, Нардуган.

   I күренеш

 Бу шигырь юллары укылган вакытта сәхнәгә куелган өстәл янәшәсенә “әби” белән “бабай”  чыгалар. Өстәлдә тәмле ризыклар. “Әби” коймак пешерергә әзерләнә, “Бабай” аңа ярдәмгә килеп чыра телә башлый.

Бабай. Кара әле анасы, кызлар озаграк йокламыйлармы, уятырга вакыт бит инде?

Әби. И, карт шайтан, үзеңнең яшь чагыңны оныттың мени соң? Кичке уеннан кайткач, үзеңнең иртән иртүк торасың килә идеме? Аларның яшь чагы, йокыларының иң тәмле чагы. Менә хәзер табикмәк пешерәм, тәмле ис чыгуга үзләре үк сикереп торырлар әле.

     Бабай. Килен белән малай кая соң әле. Чишмә юллары күрше авылга күчмәгәндер бит?

     Әби. Картым, бар әле, минем янымда тузга язмаган сүзләр сөйләп утырганчы, урамга чыгып кар көрә!

     Шул чакны өйгә “Данлаучылар”керә. Алар карт белән карчык каршысына басып, барысы да бердәм “Данлау” иманын әйтәләр:

     “И Христос-Аллабыз! Синең тууың белән дөньяга белем яктысы яшнәгән…Мәңге алла безнең өчен яшь бала булып туган”.

     Әби. И, рәхмәт инде изге бәйрәмне искә алып мактап йөрүегезгә.

Бабай. Үзегезгә күчтәнәч бирим әле ( кесәсеннән янчык алып, кергән балаларга акча өләшә).

Данлаучылар чыгып китүгә, алар артыннан ук өйгә яшьләр керәләр.

Яшьләр. Арумысез, Аннук әби, Микулай бабай!

    Әби, бабай. Арулар әле арулар! Ни эшләп бер көтү йөрисез әле?

Яшьләр. Аннук әби, Микулай бабай! Бүген кич сезнең өйдә йөзек салыш уйныйк әле? Өегез дә иркен, лампагыз да җиделе.

Бабай. Кызлар, егетләр! Керүен керерсез, тик өйнең астын өскә китермәгез!

Яшьләр. Юк, Юк. Итекләребезне салып куярбыз, урын җиргә утырмабыз.

Бабай. Ярый, ярый.

     Яшьләр гөрләшеп, сөенешеп чыгып китәләр.

II күренеш

          Яшьләр кич утыралар.(чигәләр, бәйлиләр).Керәшен җыруы “Ай-лю- ли” башкарыла.

Җырлап ди лә, җырлап без карыйк.

Килешерләр булса әле көебез

Килешерләр булса, ай көебез

Җалан шушылай берләргә җөрербез.

     Ай- лю- ли, вай- лю-ли.

Безнең кырларыбыз ай имәнлек

Имән төпкенәйләре игенлек(2)

Безләргә ди шушылай җөрешергә

Бирсен ходай җылларга иминлек.

     Ай- лю- ли, вай- лю-ли.

Өсләреңә кигән күлмәгеңнең

Тагын калмадымы ишләре (2)

Берләргә ди яшик, ил бай булсын,

Китсен башкаларның исләре.

Урамнан нардуганчылар тавышы ишетелә…

Кызлар. Нардуганчылар килә. Араларыннан берсен Уен очыннан Бака Сашасы дисәм инде…

Нардуганчылар кызлар утырган аулак өйгә керәләр. Үзләренең һөнәрләрен күрсәтәләр.

Кызлар.   Әйдәгез әле, нардуганчылар, бер килгән килеш “чабата” биюеп биеп алыйк әле.

     “чабата” биюен башкарганда кызлар нардуганчыларның йөзләрен ачалар.

Нардуганчылар. Бир кергән килеш бер җыр да җырлап китик инде.

     “ Кәвәл авылы көе” башкарыла. (нардуганчылар чыгып китә)

,,Нардуганчылар”

Бер кыз. Кызлар су җылынган, әйдәгез яшьләр, “йөзек салыш” уенын башлыйк.

Берсе чиләк белән су алып керә ( су өсте капланган)

     -Хәзер, йөзекләрегезне эчегездән теләкләрегезне әйтеп, суга салыгыз. Син Марина болгатып торырсың.

     Йөзекләрне кызлар суга салалар.Марина кулын тыгып, суны болгатканнан соң, судан йөзек ала.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Тыпыр-тыпыр тыпырдатып

Биеп йөрисең икән.

Быел кияүгә чыгам дип,

Сөенеп йөрисең икән.

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Кулымдагы йөзегемнең

Исемнәре Клара.

Ир тапмасаң, райсовеска

Гариза биреп кара.

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Аклы ситса күлмәгеңне

Атнага бер киярсең.

Үз ярларың булмаса да,

 Кеше ярын сөярсең

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә.

     Марина. Мин йөзек алдым, җыр әйтегез!

Югары бактым- ай күрдем,

Түбән бактым -тай күрдем.

Зур абзарның эчләрендә

Көдрә башлы яр күрдем.

Марина. Кем йөзеге?

     Йөзек хуҗасы чыгып ала, үзенең шаян җавабын әйтә…

Урамда сызгырган тавышлар ишетелә.

  Бер кыз.  — Кызлар, әйдәгез әле, “Безнең ил” дигән матур җырыбызны җырлап алыйк әле.



Сценарий «Нардуган, Святки, Каргатуй»

Ҡатнашалар :
Хужа — 25 — 35 йәштәр тирәһендә.
Хужабикә ( Еңгә, килен) — 25-30 йәштәр тирәһе.
Ҡыҙҙар, малайҙар — 13 — 14 йәштәр тирәһе Ҡәйнә — 50 йәштәр тирәһе
Ҡунаҡтар: Оло ағайҙар һәм апайҙар,урта йәштәге апайҙар һәм ағайҙар, ҡурайсы,
гармунсы.
Бейеүсе ҡыҙҙар.
Курай моңо ағыла. Яйлап көй шәбәйә бара. Байрам көйөнә халыҡ сыға. Улар бөгөн шат.
“Эх — хе -хе — ей !… Башҡорттарым ! Бар халыҡҡа иғлан итәм : Бөгөн, ҙур
байрам !…”- тип, хужа, байрам иғлан итә.
Шандау “Ҡара ҡаш» йырына ҡушылып китә.Йыр йырлана, бейеүселәр бейей.
Бейеү бөтөү менән бөтәһе лә артҡы планға күсә. Сәхнәнең һул яғында тирмә, йыһаздар; уң
яғында ишек алды, урам яғы, кыҙҙар керәләр.Йөҙҙәре бик шат,шаяралар.
Ҡыҙҙар:
Бөгөн еңгәйгә мин һыу килтерәм !
Юҡ, мин !
Беҙ өсөбөҙ ҙә уның бикәсе,һәр беребеҙ уға һыу алып ҡайтырға уйлай. Нисек
хәл итергә ?
Әһә, кемебеҙ бар яҡтан килешле — шул булыр.
Миңә ҡалһа, буй-һыным да, Аллаға шөкөр,тфү-тфү, күҙ теймәһен ! Йыр —
бейеүгә минән дә маһирҙар юҡтыр.
Мин дә шулай !
Өсәүләп уйға ҡалалар.
­
­ Улайһа, уйын уйнайбыҙ. Кем көлә — уйындан сыға. Еңеүсе һыу башлай.
­
­
­
­
—
Беҙ, беҙ, беҙ инек,
Беҙ өс шаян ҡыҙ инек.
Баҙға төшөп май ашаныҡ;,
Таң атҡансы юҡ булдыҡ.
Ауыҙым бикле,йомоҡ.
Кемдең ауыҙы йырыҡ,
Сым- сырыҡ !
Бер бикәс, күҙҙәрен төрлөсә ҡыландырып, ауыҙын ҡыйшайтып, икеһен дә көлдөрә.
­
­
­
Әй, хәйләкәр, улай көлдөргәс, һаналмай.
Ә мин һеҙгә… Ә мин һеҙгәме…
Нимә беҙгә ?..
Еңгәйҙе нисек һыу юлына алып барғанды бейеп күрһәтәм әле.
«һыу юлы бейеүе».
­
­
­
­
Шыбаға тотошалар.
Күрҙегеҙме инде, бына ошолай билдәремде һығылдырып, матур аҙымдар
менән еңгәйемә һыу башлайым, үәт !
Юҡ инде, ҡыҙҙар туғанҡайҙарым.
Анһат кәрәк Далхаға. Бир көйәнтәләреңде.Кемдең устары көйәнтә осона
сыға, матур итеп йырлай — шул бара.
Миңә СЫҠТЫ (йырлай).
Йыр бөтөү менән еңгә килеп инә.
Еңгә: һа — а — ай !…Ҡара әле, бынау кыҙҙарҙы!
Иртә таңдан бер- уҙарҙан гәпләшеп тә торалар.
Ҡыҙҙар:
Әллә,сак торҙоңмо йоконан?.. (көлөп).
Нар, нар, нардуған, йоҡоңдан уян ,туған!!!..
— Эйе шул, еңгәкәй.Бөгөн ҙур байрам бит. Кем һыуға барғанын билдәләп торабыҙ .
Еңгә: Ярай, ярай…Өҫөгөҙҙә барырһығыҙ,йәме.
Йәгеҙ, кем тирмәһендә йыйын була ?..
Э-э-й-й…, еңгәкәй!
1 Улай булғас
Кем Селлә бабай?..
Ҡыҙҙар:
1) Ауылда иң ҙур тирмә — һеҙҙеке, шулай булғас, йыйын да башлап һеҙҙә булырга
тейеш.Етмәһә,хужаһы — торганы менән , Селлә бабай !!!
2) Эйе шул , үҙебеҙҙең ағайыбыҙҙанда якшырағы булмаҫ !..
3) Шулай , шулай.
Килен:
эш башлайык! Мин балаларҙы халыҡты байрамға саҡырырға ебәрәйем, ҡәйнәм,
ағайығыҙҙы әҙерләрмен, аш һалырмын…
Ә һеҙ, кыҙҙар, хәҙер үк шишмәгә барып таң һыуын алып килегеҙ ! (күнәк бирә)
-Ҡарағыҙ уны, бер генә бөртөгөн дә , бер тамсыһын да түкмәй-сәсмәй алып
кайтығыҙ!
«Юкһа, бәхетегеҙ кәмер», -тигәндәр боронғолар.
«Сылтыр-сылтыр һыу аға ,
Матур кыҙҙар һыу ала.
Матур кыҙҙар бар сағында Ямактарын кем ала ?» (Һамаклай)
Ҡыҙҙар:
вакытты күпкә һуҙмай
,кыҙҙар,
­
­
— Ҡарасы ,нисек кенә алып кайтырбыҙ икән ?!.
— Ә мин беләм , беҙ тултырмай, яртылаш кына алырбыҙ ҙа, һыуҙың бер
тамсыһын да төшөрмәбеҙ!..
(көлөшэ-көлөшэ , йырлап сығып китәләр)
(Балалар керәләр).
Ҡара ҡаш
1. һ айҙай ғынам, Вайҙай ғынам, һ. айҙай ғынам, В айҙай ғынам. һары һандуғас
ҡынам да,
Ҡара ҡарлуғас ҡынам.
Пр .: Ҡәләм телең әсе икән,
Баҙыяның сөсө икән.
Сәйең, балың татлы икән, Бигерәк уңған ҡыҙ икән.
Биғерәк уңған ҡыҙ икән дә, Ҡыйғас ҡара ҡаш икән.
2.һайҙай ғынам, Вайҙай ғынам, һайҙай ғынам, Вайҙай ғынам. Ҡыйғас ҡара ҡаш
икән дә,
Аҫыл аты таш ҡынам.
Пр.: Ҡәләм телең әсе икән,
Баҙыяның сөсө икән.
Сәйең, балың татлы икән,
Үҙе булған зат икән.
Үҙе булған зат икән дә,
Ҡыйғас ҡара ҡаш икән.
һ.айҙай ғынам, Вайҙай ғынам,
һ айҙай ғынам, Вайҙай ғынам.
Ал булып күренәһең,
Нур булып һибеләһең.
­
­
һ айҙай ғынам, Вайҙай ғынам,
һайҙай ғынам, Вайҙай ғынам. Аҡҡош булып йөҙәһең,
Үҙәғемде өҙәһең.
Пр.:Ҡәләм телең әсе икән,
Баҙыяның сөсө икән.
Буйың зифа ҡош икән дә,
Биғерәк оҫта баҫ икән.
Бигерәк оҫта баҫ икән дә Хайран ҡалалар икән.
Хайран ҡалалар икән дә,
2 ­
­
­
(Шаярып)
— Эйе,хоҙайым эштәре!..
1) Эйе шул…
2) Шулай, шулай…
3) Үткәрәбеҙ еңгәкәй !…
Остан яналар икән.
Хайран ҡалалар икән дә,
Остан яналар икән.
Балалар :
— Ҡыҙҙар , малайҙар !…
Бөгөнгө көн шундай матур,эйеме.
— Эйе шул !
Килен: -Эй ,балалар ! Торҙоғоҙҙамы?
Беләһегеҙме, бөгөн, Нардуған байрамы , һәм беҙҙең тирмәлә йыйын буласак!
Хәҙер һеҙ,балаҡайҙарым, өйҙән-өйгә йөрөп, барыһына ла теләк теләп, йыйынга
сакырып сығығыҙ !
Теләк теләгәндә, боронғолар былай һамаклаған :
«Нар, нар, нарына, бәхет бирһен барына» ! — тип.
Ә кунак сакырғанда былай тигәндәр:
«Нар, Нардуған , Нардуғанға бар туған»!
Йәгеҙ әле, кабатлап карағыҙ.
Балалар кабатлайҙар, һәм ҡабатлай — ҡабатлай сығып китәләр. Хужабикә балаларҙы оҙата, һәм
өй йыйыштырыга ҡатышып китә.Күптә үтмәй күнәктәрен тултырып кыҙҙар керәләр .
Ҡыҙҙар:
— Бына, еңгә, килтерҙек тә «Таң һыуын».
— Бер бөртөгө лә түгелмәне, карап барҙым.
Килен: -Э-э-й, рәхмәт яуғыры! Былай булғас уҙғарабыҙ икән байрамдың олоһон.
Ҡыҙҙар:
Килен: Ана бит, балаҡайҙар ҙа килә.
( Тыштан балаларҙың Һамаҡлаған тауыштары ишетелә, керәләр). Балалар: —
Нар,нар,нарына,бәхет бирһен барына.
— Ҡунаҡтарҙың барыһында саҡырҙыҡ; әсәй.
Килен: — Эй-й-й…уңғандарым!..
Улай булғас, ҡунаҡтар килә лә башларҙар инде.
Ҡыҙҙар, һеҙ һыуҙы ошонда ҡуйығыҙҙа, һуңғараҡ килерһегеҙ йәме,э мин, аш һала
торайым.
Ҡыҙҙар шая(рышып сығалар. Килен күнәкте күтәреп кереп китә. Балалар
уйнап ҡала)
Хужа (сығып): -Балаларым ,ни эшләйҙәр?
Балалар: — Атай, атай!
Бына,Нардуған да нардуған тиҙәр.
Ә нимәне аңлата һуң ул?
Айрат: — Нар — һүҙе ,манғул телендә «Ҡояш» тигәнде аңлата. Ата-бабаларыбыҙҙын
бер тамыры мангул ерҙәренән булған бит.Төндәрҙең иң оҙон, көндәрҙең иң ҡыҫка
мәлендә былай тигән:
«Нардуған! Ҡояш тыуған ! Әйлән беҙгә йөҙөң менән»
-тип ҡояшҡа табынған. У нан байлыҡ, муллыҡ , һаулыҡ һораған. Байрам бер аҙна
дауам иткән.
(Ҡәйнә керә, ҡулында ҡомартҡы)
-Балаҡайҙар, һеҙ сығып йөрөп килегеҙ,йәме.
(Балалар сыға ).
Ҡәйнә : — Бына улым,атайыңдан ҡалған ҡомартҡы был.
3 Ул, ҡулдан — ҡулға ғына, атанан улға күсерелеп килгән булған. Атайың ,улым үҫеп
еткәс,улыма тапшырырһың тигән ине. Сират һиңә лә етте ,балаҡайым.Бурысыңды
яҡшы итеп
башҡар,йәме !
(Артҡы планда килен урынлыҡты рәтләп йөрөй)
Айрат: — Ярай, әсәй!..Үтәрмен!..
Үҙемә тигән бурысты үтәрмен!..
Килен: -Айрат, ҡәйнәм, ҡунаҡтарҙың килгән тауышы ишетелә түгел ме, әйҙәгеҙ
ҡаршы алайыҡ.
(Ололар, йәштәр бер-бер артлы ризыҡтар, үләндәр тотоп килеп керәләр).
— Нар,нар,нарына,
Бәхет бирһен барына.
Мал-тыуарың түл йәйһен,
Бала-сағаң ит эйһен.
— Малың ашһын ҡуралып,
Ашың ашһын буралып,
Илең,йортоң һил булһын,
Күңелегеҙ киң булһын!
-Эйе, шулай булһын! Амин! Амин!
(Үтәләр, ризыҡтарын ҡуйып түргә уҙалар.Йәштәр, килен, һ.б. ярҙам
итәләр.Хужа уртала.)
Ағай-эне, әйҙәгеҙ эл е аш алдынан доға ҡылып алайыҡ.
(Дога уҡый башлай)
Бер ғәзиз аллаҡайым!
Тәндәребеҙгә таҙалыҡ бирһен,
Ағзаларыбыҙға сәләмәтлек бирһен, хоҙайым!
Аллаҡайым, бәлә-ҡазаларҙан,
Ҡ айғы -хәсрәттәрҙән,
һаҡлаһын хоҙайым!
Илдәрғә, йәндәргә Тыныслыҡ бирһен, хоҙайым!
Амин!!!.. (барыһы ла «Амин»-ти.)
-Хоҙай ярҙамы менән иҫке йылды матур итеп оҙатып ағай-эне, ауылдаштар, Яңы
йылды ҡаршылайыҡ.Нардуған барыбыҙға ла бәхет, һаулыҡ,именлек, муллыҡ
килтерһен!!!
Барыһы ла: -Эйе, шулай булһын !!!
Айрат: — Ә хәҙер, ағай-эне,йырлап, бейеп алһаҡта була. Әйҙәгеҙ әле ҡобайыр
әйтешеп алайыҡ!
Булдырабыҙ беҙ уны !
Бына бөгөн бында Йыһанша ағай ҡунаҡҡа килгән.
­
­
­
­
­
Әйҙәгеҙ уға һүҙ бирәйек әле.
Әйҙә һуң!
Йыһанша агай сыгыш яһай.
­
Һай афарин да инде Йыһанша ағай.
Ағай — эне, әйҙәгеҙ әле хәҙер Айрат ағайҙың ҡурай моңдарына бейеп алайыҡ .
(Аҙагы).
Ҡунаҡтар: Әйҙәгеҙ инде, ағай-эне, йорт хужаһын Селлә бабай итеп кейендереп
Тимерхандарға юл тотайыҡ (Кейендерәләр).
Бөтәһелә: -Әйҙәгеҙ,әйҙәгеҙ! (Сыгалар).
4

Муниципальное образовательное учреждение

дополнительного образования

«Центр дополнительного образования детей

городского округа Стрежевой»

Сценарий игровой программы

«Нардуган и Святки»

для детей 6-7 лет

проводят обучающиеся

этнографической школы «Чишмэкэй»

13-15 лет вместе с педагогом

номинация: внеклассное мероприятие

Якшиева Ильзира Идеаловна

педагог дополнительного образования

г.о. Стрежевой,

2016г.

Оглавление

1. Введение стр. 3

2. Основная часть стр. 4

3. Заключение стр. 7

4. Список использованной литературы стр. 7

5. Приложения стр. 8

Введение

В нашем современном обществе любая школа города или села поликультурна, в детских коллективах воспитываются дети разных национальностей, в нашем городе их более 80. К сожалению, дух нетерпимости к другой культуре, образу жизни, верованиям, привычкам продолжает существовать и педагогам трудно решить проблемы, возникающие на почве межэтнических отношений. Поэтому проблема несформированности у детей толерантного отношения к людям других культур и этносов в настоящее время очень актуальна.

«Толерантность – это терпимость к другим культурам, вероисповеданиям, мнениям, взглядам. Человек, способный с уважением и пониманием относиться к мнению и взглядам других людей, является толерантным. Толерантность не даётся нам с рождения и не возникает самопроизвольно. Она является результатом соответствующего воспитания».

Народная педагогика помогает решать проблему воспитания толерантности в межнациональных отношениях народов нашей страны.

Для каждого народа характерны такие положительные черты: неприхотливость, непредвзятость, сплочённость, старательность, любовь к порядку, трудолюбие, уважение к старшим, почитание родителей. Все эти черты отражаются в его культуре.

Истинная народная культура – это народное творчество, история народа, язык, обычаи, традиции, праздники и игры. Народные игры – это отражение действительной жизни наших предков. Старшая группа обучающихся этнографической школы «Чишмэкэй» любят проводить татаро-башкирские игры: «Гусиное крылышко», «Юрта», «Игра с платочком», «Подушка», «Игра с полотенцем», «Плывёт утка, плывёт гусь», «Тюбетейка», «Игра с веретеном», «Узелок», «Царь горох», «Колечко». Эти игры используются в театрализованных программах, проводятся нами на Днях национальных культур. А песни на родном языке и татаро-башкирские танцы украшают эти мероприятия.

Как видно, этнокультурные традиции на основе народной педагогики имеют большое значение в воспитании межнациональной толерантности будущего поколения. Толерантное воспитание будет успешным только тогда, когда личность будет знать не только свою культуру, но и уважать, ценить культуру других народов. Именно поэтому это мероприятие отражает культуру русского и татаро-башкирского народа, знакомит как раньше праздновали новогодние праздники народы разных национальностей. В одной деревне жили и русские, и башкиры. Они жили дружно, не ссорились. И сейчас так надо жить, играть, веселиться.

Воспитанники подготовительных групп детского сада «Рябинушка» знакомятся с праздником «Нардуган», русским и башкирским костюмом, с традиционным блюдом башкир «чак-чак», «бавырсак», узнают, что такое «Святки», «колядки», разучивают русские и башкирские танцевальные движения, играют в народные игры.

Основная часть

Цель мероприятия: воспитание толерантности у детей через возрождение старинных праздников русского и башкирского народа «Нардуган» и «Святки».

Задачи:

— образовательные: обобщить знания о праздниках «Нардуган» и «Святки», умения по этнокультуре, познакомить с народными играми татаро-башкирского и русского народов;

— развивающие: развивать речь, артистизм, исполнительское мастерство, ловкость.

— воспитательные: воспитывать любовь к наследию, к старшему поколению, толерантность;

Методические рекомендации по подготовке и проведению воспитательного мероприятия для педагогов и детей: перед мероприятием нужно провести с детьми беседу о праздниках «Нардуган», «Святки» и о других народных праздниках, о башкирах, об играх «Юрта», «Перетягивание каната», «Петухи», «В этом зале все друзья», можно поиграть. В роли Скомороха и Нардуган должны быть педагоги, поэтому они должны уметь показать русские и башкирские танцевальные движения.

Требования к месту проведения: мероприятие проводится в спортивном зале, заранее приготовить макеты домов и реквизиты.

Материально-техническое обеспечение.

Реквизиты: канат, 2 ведра, снежки, чак-чак, бавырсак, сладости в корзине, 4 шали, 4 платка, 4 стула, мел, кепка русская, рубахи, шапка и камзул башкирский.

Музыкальное оформление: фонограммы, музыкальная аппаратура.

Сценарий воспитательного мероприятия.

Нардуган: Здравствуйте, ребятки!

Вы любите играть?

Ответ

Нардуган: Мы сегодня с вами будем играть в колядки. Для этого нам нужно разделиться на две команды. Первый ряд будет русская команда, второй ряд – команда башкир.

Скоморох: Все на Святки! Все на Святки!

Приходите-ка, ребятки!

И овсень, и коляда

Будут вместе с нами, да?

Нардуган: Это что такое – Святки?

Вы не слышали, ребятки?

Ответ

Скоморох: Что ж, придётся рассказать

И, конечно, показать.

У русских Святки – это двухнедельные новогодние праздники, которые исстари отмечали наши предки. Это пора зимних, взаимных угощений, веселья, радости. Самым весёлым на Святках было колядование.

Нардуган: А у башкирского народа такие же Святки назывались – Нардуган.

Ребята, скажите пожалуйста, кто знает об этом празднике?

Ответ

Нардуган: Это слово обозначает «Солнце», рождение дня, наступление Нового года. Ну что, ребята, пойдём на колядки?

Ответ

Нардуган: Сначала идёт вторая команда – команда башкир. Я вам буду показывать башкирские движения, танцуя идём по кругу и подойдём к хозяйке башкирке.

1. Башкирская мелодия.

Башкиры идут по кругу, останавливаются возле башкирской хозяйки.

Нардуган вместе с детьми: Нар, нар, Нардуган,

Идите на праздник Нардуган!

Пусть счастье будет всем,

Побольше будет скота,

В кладовых — полно зерна,

Пусть царит спокойствие

В стране, в доме и в семье.

Башкирская хозяйка: Угощайтесь, вот вам чак-чак

И вкусный, вкусный бавырсак!

Может чаем угостить?

Или кофейку налить?

Нардуган: Нет, спасибо, хозяюшка!

Не хотим мы чай и кофе,

Эй, сударыни – вострушки!

Станцуйте-ка под частушки!

Дети присаживаются и смотрят.

1. Башкирский танец «Шаль связала».

Скоморох: Русская команда за мной.

1. Русская танцевальная.

Русская команда идёт под музыку по кругу, танцуют, останавливаются возле русской хозяйки.

Скоморох вместе с детьми: Как пришла к нам коляда

Накануне Рождества,

Дайте нам коровку, масляну головку.

И дай Бог ещё тому,

Кто живёт в этом дому.

И дай бог вам, господа,

Здоровья долгие года.

Русская хозяйка: Вот вам, дорогие гости,

Пироги и сладости. Даёт в корзине сладости.

Дети: А не помериться ли нам силой и ловкостью, сударыни, добры-молодцы?

1. Игра «Перетягивание каната» между двумя командами.

1. Игра «Кто быстрее оденется по-зимнему»

1. Игра «Петухи»

1. Игра «Юрта»

1. Игра «Снежки».

Посередине канат. Кидают друг-другу снежки. Соревнуются, на чей стороне меньше будет снежков. Потом собирают, чья команда больше соберёт снежки.

Нардуган: Хватит силой похваляться, приглашаю в хоровод.

1. Игра-хоровод «В этом зале все друзья».

Скомороха: Поиграли, поплясали,

Что ж, хозяева устали?

Надобно домой идти,

Там гаданье провести.

За привет, за угощенье

Вы примите поздравленье.

Нардуган: Сею, сею, посеваю,

С Новым годом поздравляю!

Скоморох: До свидания! До новых встреч!

1. «Девочки и мальчики» Барбарики. Паровозики делают, подтанцовывая уходят.

Заключение.

Игровая программа «Нардуган и Святки» воспитанникам детского сада «Рябинушка» понравилась. Воспитатели сказали: «Побольше бы таких мероприятий». Мы рады, что дети и воспитатели остались довольны. Обучающимся этнографической школы «Чишмэкэй» проводить мероприятие пришлось легко и весело, потому что дети были активные.

Список использованной литературы.

1. Бронштейн М.М. Праздники народов России. Энциклопедия. – Москва: РОСМЭН-Пресс, 2002. – 183 с.

1. Гараева Г.Г. Рождаются и наши песни. – Набережные Челны: институт непрерывного педагогического образования, 1993. – 80 с.

1. Давлетшина Л.Х. Татарские народные праздники. – Казань: ООО «Фолиант», 2007. – 72 с.

1. Елисеев А.Г., Шилов В.Н,, Гитун Т.В., Гладенин В.Ф. Большая медицинская энциклопедия.- М.:Эксмо, 2008. – 864 с.

1. Зарипова З.М., Гараева Г.Г., Гилязева Р.Г. Детские праздники. – Набережные Челны: институт непрерывного педагогического образования, 1994. – 154 с.

1. Кузнецова Э.Г. Игры, викторины, праздники в школе и дома. – Москва: Издательство «Аквариум», 2000. – 235 с.

Приложения

Рисунки для беседы

Фотографии, проведённого мероприятия

Колядки

Игра «Перетягивание каната»

Игра «Петухи»

Башкирский танец «Шаль связала»

«Паравозики»

12