Сценарий про белорусскую мову на белорусском языке

Квэст-гульня “Пагуляем у роднае слова”

для вучняў V-VII класаў

Мэты: развіваць пазнавальную актыўнасць і маўленчую культуру вучняў, іх творчыя і інтэлектуальныя здольнасці, фарміраваць уменне працаваць у камандзе; выхоўваць пачуццё любові і павагі да беларускай мовы.

Абсталяванне: мультымедыйная ўстаноўка і экран для дэманстрацыі прэзентацыі (партрэты пісьменнікаў і паэтаў), камп’ютар, маршрутныя лісты, канверты з заданнямі, карткі з прыказкамі, папера, алоўкі, “чароўная” скрыня з прадметамі, медалі для пераможцаў.

Умовы правядзення: гульня праводзіцца да Дня Міжнароднага дня роднай мовы ці падчас Тыдня беларускай мовы і літаратуры; удзел прымаюць чатыры каманды па 5-6 чалавек; пераможцай становіцца тая каманда, якая набярэ большую колькасць балаў.

 Эпіграф: Лілею млявы плёс люляе,
З-пад злежаных аблок здалёк
Ляціць, віхлясты і бялявы,
Пялёстак лёгкі — матылёк…
Рыгор Барадулін

         Перад уваходам у актавую залу ўсіх вучняў запрашаюць пачаставацца цукеркай са скрынкі і заняць любое месца ў зале.

Ход гульні

Вядучы 1. Добры дзень, дарагія хлопчыкі і дзяўчаты!

Вядучы 2. Мы рады вітаць вас, шаноўныя ўдзельнікі квэст-гульні, якая прысвечана Міжнароднаму Дню роднай мовы. 

Вядучы 1. А вы ведалі, што беларуская мова прызнаная ЮНЕСКА другой у свеце па мілагучнасці пасля італьянскай? Шмат паэтаў прысвячаюць свае творы беларускай мове і параўноўваюць яе гучанне з перазвонам ручаёў і спевамі птушак. Хтосьці сумняваецца ў наймілагучнасці беларускай мовы? А давайце звернемся да эпіграфа — верша Рыгора Барадуліна “Матылёк” (чытае).
Вядучы 2. Наша гульня называецца…

Вядучыя (разам): “Пагуляем у роднае слова”.
Вядучы 1. У перакладзе з англійскай мовы “quest” – гэта “пошук”, “выкананне даручэнняў”.    Менавіта вам, паважаныя гульцы, сёння давядзецца выконваць самыя розныя заданні, што падрыхтавалі для вас старшакласнікі. Сёння яны папрацуюць мадэратарамі (вядучымі, арганізатарамі). Давайце прывітаем іх апладысментамі!

Вядучы 2. Але спачатку вам неабходна падзяліцца на каманды. Для гэтага зірніце на колер абготкі цукеркі, якой вас пачаставалі пры ўваходзе ў залу. У выніку ў нас атрымалася чатыры каманды: “Званочкі”, “Каласочкі”, “Валошкі” і “Краскі”. Давайце прывітаем капітанаў каманд! 

Вядучы 1. Правілы гульні: кожая каманда атрымлівае свой маршрутны ліст. На кожным пункце маршрута каманда выконвае прапанаваныя заданні, атрымлівае за гэта балы, якія заносяцца мадэратарамі ў маршрутны ліст і замацоўваюцца іх подпісамі.

Вядучы 2. У нашым спаборніцтве важныя і хуткасць, і правільнасць выканання. Апошнім пунктам маршрута кожнай каманды з’яўляецца актавая зала. Таму мы жадаем усім поспехаў і да сустрэчы ў гэтай зале! Гатовы? Тады ў добры шлях!

Прыпынак “Загадкі”

Мадэратар. Мабыць, не памылюся, калі скажу, што ўсе любяць загадкі. Ваша задача: адгадаць загадкі. Кожная адгадка – гэта 1 бал на ваш рахунак.

1. Усе яго любяць, чакаюць, а глянуць, убачаць – адразу заплачуць. (Сонца)
2. З высокай дарогі глядзіць бычок крутарогі. (Месяц)
3. У вадзе нараджаецца, а вады баіцца (Соль)
4. Білі мяне, білі,

Білі, калацілі,

На кавалкі рвалі,

На полі цягалі,

На ключ замыкалі –

І на стол паклалі. (Ільняны абрус)

1. Было жоўтым, вырасла зялёным, сонца пацалавала, зноў жоўтым стала. (Пшаніца)
2. Зранку ходзіць на чатырох нагах, удзень  — на дзвюх, а ўвечары – на трох (чалавек у розныя ўзросты)

Прыпынак  “Перакладчыкі”

Мадэратар. Ці любіце вы перакладаць? Я называю рускае слова ці словазлучэнне, а вы яго хутка  перакладаеце на беларускую мову. Адзін правільны пераклад – гэта адзін бал у вашу скарбонку.

Варыянты заданняў:

1.Черника- чарніцы

Обида- крыўда

Одуванчик- дзьмухавец

—————————————

2.Движение — рух

Неделя- тыдзень

Диван- канапа

————————————-

3.Ковёр- дыван

Тряпка- ануча

Карандаш- аловак

————————————

1.Расписание- расклад

Уважение- павага

Оттепель- адліга

————————————-

2.Варежка- рукавіца

Серёжки- завушніца

Цепь- ланцуг

————————————

3.Учительская- настаўніцкая

Грязь- бруд

Журнал- часопіс

_______________________

1.Пылесос- пыласос

Брюки- штаны

Каблук- абцас

————————————-

2.Ежевика- ажыны

Колокольчик- званочак

Забор- плот

————————————

3.Пол- падлога

Одеяло- коўдра

Воротник- каўнер

Словазлучэнні:

пойти за грибами —  пайсцi ў грыбы

смеяться над другом – смяяцца над сябрам

жениться на соседке – ажаніцца з суседкай

Прыпынак “Шарада”

Мадэратар. Умовы  конкурсу: вы бачыце на картцы напісанае слова “пралеска”. Тут жа, пад гэтым словам, напішыце новыя словы (назоўнікі ў назоўным склоне), якія можна ўтварыць з дадзеных літар. Час выканання – тры хвіліны. Колькасць атрыманых балаў будзе залежыць ад колькасці складзеных вамі слоў. Час пайшоў!                                            

Музыка

ПРАЛЕСКА (палка, лес, парк, лепка, раса, пара, рака, лак, сера, лекар, кара, сала, ласка, рак, лапа, каса і нш.)

Прыпынак  “Словаведы”

Мадэратар. Я чытаю вам словы і даю тры варыянты іх значэнняў. Неабходна выбраць адзін правільны адказ і падняць адпаведную шыльдачку з літарай а, б ці в. За кожны правільны адказ – 1 бал. (Шыльды ўсе ў капітана, ён паказвае камандную версію)

1. Поплаў – гэта …

а) выдатны плывец;

б) рачная трава;

*в) луг у пойме ракі.

2. Грэбля – гэта …

*а) насціл з бярвення або галля для праезду па гразкім месцы;

б) металічная насадка з размешчанымі пад прамым вуглом зуб’ямі…

в) становішча, якое выклікае пагарду і асуджэнне або прыніжае чыю-небудзь годнасць.

3. Каснік – гэта:

а) чалавек з касою, або той, хто косіць;

б*) вузкая палоска, істужка;

в) травянісатая шматгадовая расіна з мечападобнымі лістамі і вялікімі  кветкамі сіняга, жоўтага і фіялетавага колеру.

4. Дыямент – гэта…

а) вялікі яркі метэор;

б) мера вагі, роўная 160 кілаграмам;

*в) алмаз, брыльянт.

5. Альтанка – гэта…

*а) летняя пакавая або садовая пабудова для адпачынку;

б) парода маленькіх хатніх сабачак з доўгай мяккай шэрсцю;

в) тонкая празрыстая тканіна

Прыпынак “Крылатая паштоўка ”

Мадэратар. Умовы конкурсу: у паштоўцы знаходзіцца два малюнкі з зашыфраваным фразеалагізмам, устойлівым выразам. Ваша задача: адгадаць, якія фразеалагізмы паказаны на малюнках, растлумачыць, што яны абазначаюць і прывесці прыклады. На выкананне задання – 3 хвіліны.

Музыка!

Як кура лапай – неакуратна, неахайна.

Як кот з сабакам – пра людзей, якія пастаянна сварацца.

Як кот наплакаў – вельмі мала (рус. адпаведнік – с гулькін нос)

Ехаць зайцам – ехаць безбілетным пасажырам, баючыся, ад страху трэсціся, як заяц.

Белая варона – пра таго, хто рэзка выдзяляецца чым-небудзь сярод іншых.

Варон лічыць – пра няўважлівага, разгубленага чалавека, хто не праяўляе хуткай рэакцыі на што-небудзь.

 Прыпынак “Рухаючая сіла”

Мадэратар. Я вітаю ўсіх на самым вясёлым пункце вашага маршрута. Чаму ён самы вясёлы? Таму што ацэньвацца тут будуць гумар, знаходлівасць і артыстызм. Заданне простае: з дапамогай мімікі і жэстаў пакажыце фразеалагізмы, якія я вам буду называць. (Максімальная колькасць балаў – 5)

музыка

• кішэнь трэсці, 
• закасаўшы рукавы, 
• з нaгi на нагу, 
• намыліць галаву (шыю), 
• абводзіць вакол пальца, 
• вадзіць за нос, 
• язык прыкусіць, 
• звязаць pyкi, 
• брацца за жывот,
• матаць на вус,
• закінуць вуды, 
• губы надзьмуць,
• кляваць носам, 
• як свае пяць пальцаў, 
• вушы вянуць, 
• заткнуць за пояс, 
• вочы на вільготным месцы.
  

Прыпынак  “Ліраратурная крыжаванка”

Мадэратар. Вы завіталі на прыпынак “Літаратурая крыжаванка”. Вам прапануецца картка з крыжаванкай, якую патрэбна правільна разгадаць. Час выканання – 3 хвіліны. Кожны правільны адказ – гэта 1 бал.

			1.П	Е	Й	1.З	А	Ж
		2. Л	Е	Г	Е	Н	Д	А
					3. Б	А	Й	К	А
	4. А	Д	У	Х	А	Ў	Л	Е	Н	Н	Е
5. А	П	О	В	Е	С	Ц	Ь
					6. Р	Ы	Ф	М	А

Па гарызанталі:

1.  Як называецца карціна прыроды ў літаратурным творы (пейзаж)
2.  Фантастычнае апавяданне, заснаванае на паэтызацыі, услаўленні гістарычных падзей і народных герояў (легенда).
3.  Невялікі, часцей вершаваны твор сатырычнага зместу з алегарычным сюжэтам і павучальнай канцоўкай (мараллю) (Байка)
4.  Наданне нежывым прадметам ці з’явам прыроды ўласцівасцей жывых істот. Разнавіднасць метафары (адухаўленне)
5.         Мастацкі твор, пераважна празаічны, у якім расказваецца пра шэраг падзей, што адбываюцца на працягу значнага перыяду жыцця галоўнага героя, паказваюцца яго ўзаемаадносіны з іншымі персанажамі. (Аповесць).
6. Сугучнасць канчаткаў вершаваных радкоў (рыфма)

Па вертыкалі:

1. Чалавек, які валодае глыбокімі ведамі ў пэўнай дзейнасці (у мн.л.). (знаўцы)

Прыпынак “Знаўцы беларускага фальклору”

Мадэратар. Зараз высветліцца, як добра вы ведаеце прыказкі. Запрашаю толькі аднаго прадстаўніка каманды ў цэнтр кабінета. На парце знаходяцца прыказкі, дакладней, паловы прыказак. Задача: знайсці пачатак і канец гэтых прыказак. На выкананне толькі 1 хвіліна. Пасля гэтага ўся каманда далучаецца да тлумачэння прыказак, тых што паспеў знайці і злучыць гулец. Адна прыказка (з тлумачэннем) – гэта адзін бал на карысць каманды.

1. Пад ляжачы камень… (і вада не цячэ)
2. Да пары  збан (ваду носіць)
3. Хто дарогі пытае (той не блудзіць)
4. Дзе розумам не дайду (дык у кніжцы знайду)
5. За аднаго вучонага (дзесяць невукаў даюць)
6. Дзе гаспадар ходзіць (там жыта родзіць)
7. Шануй бацьку з маткай (другіх не знойдзеш)
8. Чалавек без Радзімы, што (птушка без крылаў)
9. Глыбей узарэш — (болей збярэш)

Прыпынак  “Таямнічая скрыня”

Мадэратар. У скрыні знаходзяцца  тры прадметы (рэчы). Вы павінны па апісанні і тлумачэнні здагадацца, што гэта за прадметы  і з якога яны твора. Адзін адгаданы прадмет – гэта адзін бал, а калі будзе названы твор і яго аўтар – гэта яшчэ 2 балы.

1. У адной з беларускіх народных казак адзін герой другому загадаў, каб дачка апошняга “гэта” сцерла, выткала і пашыла кашулю. Пра што ідзе гаворка? Што ляжыць у таямнічай скрыні? Назавіце твор. (Пра тры сцяблінкі лёну. Казка “Разумная дачка”).

1. Героі гэтага твора па чарзе абаранялі гэта ад злодзея (як яны лічылі), які павадзіўся да іх гаспадаркі. Пра што ідзе гаворка? Што ў таямнічай скрыні? Назавіце твор. (Пра залатыя яблыкі. Казка “”Залаты птах”).

1. Гэты прадмет герой апавядання нёс у падарунак сваёй сястрычцы. Але мара хлочыка не здзейснілася, таму што ў вёску прыйшлі немцы. Пра які падарунак ідзе гаворка? Які гэта твор? (Пра кветкі васількі. М. Лынькоў. “Васількі”).

Прыпынак  “Нельга забыць”

Мадэратар. У 2019 годзе  мы будзем адзначаць 75-годдзе з дня вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Забыць нам нельга таго, колькі жыццяў забрала Вялікая Айчынная вайна, колькі пакалечыла лёсаў, колькі пралілося крыві бязвінных людзей, колькі было слёз сірот і ўдоў. І пытанні ў нас таксама будуць на ваенную тэматыку. 1 правільны адказ – 1 бал, а калі яшчэ будуць тлумачэнні і дапаўненні па тэме – яшчэ дадатковы 1 бал.

Пытанні:

1. Колькі гадоў прайшло з Дня Перамогі Савецкіх войскаў над фашысцкімі захопнікамі? (74 гады)
2. Хто першы сустрэў гітлераўцаў на тэрыторыі Беларусі? (Абаронцы Брэсцкай крэпасці. Гарнізон крэпасці пратрымаўся каля месяца, хоць нямецкія генералы адводзілі на яе захоп толькі 3 гадзіны. Апошнія дні абароны авеяны легендамі. На яе сценах былі зроблены надпісы, якія ведае ўвесь свет: “Паміраю, але не здаюся. Бывай, Радзіма”).
3. Назавіце імя героя Савецкага Саюза, які у час вайны стварыў на Піншчыне партызанскі атрад пад псеўданімам Камароў. 28 чэрвеня 1941 года партызанамі атрада Камарова была арганізавана засада на танкі, якія рухаліся па дарозе “Пінск – Лагішын”. Дакладным кідком гранат была падбіта галаўная машына. Гэты бой у гісторыі партызан (у якім не страцілі ні аднаго салдата), лічыцца самым першым у гісторыі партызанскага руху былога СССР.  У Пінску яго іменем названа вуліца. Хто гэта? (Корж Васіль Захаравіч)
4. Як называецца скульптурнае або архітэктурнае збудаванне ў знак ушанавання памяці каго-небудзь ці чаго-небудзь? (помнік)

Прыпынак “Веру – не веру”

Мадэратар. Станьце, калі ласка ў адзін рад. Я буду па чарзе падыходзіць да кожнага гульца і выказваць нейкае сцведжанне. Калі вы згодны з ім, кажаце “веру”, калі  не, то, адпаведна, “не веру”. Колькасць правільных сцверджанняў – гэта колькасць вашых камандных балаў.

• Усіх часцін мовы  10.  (веру)
• Слова дзве пішацца з мяккім знакам. (не веру)
• Дапаўненне адказвае на пытанні ўскосных склонаў. (веру)
• Гук р звонкі. (веру)
• Марфалогія—гэта раздзел навукі аб мове, у якім вывучаюцца словы як часціны мовы.  (веру)
• Назоўнікі радасць, задавальненне—абстрактныя. (веру)
• Назоўнік дзверы мае і адзіночны, і множны лік. (не веру)
• Слова клюква з рускай мовы перакладаецца на беларускую як ажыны.  (не веру)
•  У назоўніках струменьчык, каменьчык, агеньчык пішацца мяккі знак. (веру)
• Словы спіна´, ма´лы, ста´ры вымаўляюцца так. (не веру)
• Азначэнне адказвае на пытанні які? якая? чый? чыя? чыё? (веру)
• Слова булён пішацца з мяккім знакам. (не веру)
• Слова клоўн пішацца з ў. (веру)
• Радзіма, Бацькаўшчына, Айчына—амонімы. (не веру)
• Прыметнік хатынскі пішацца з мяккім знакам. (не веру)
• Зваротак з’яўляецца членам сказа. (не веру)
• Фанетыка вывучае гукі, а арфаграфія —правапіс слоў. (веру)
• Боль, надпіс, палын, медаль—назоўнікі жан.роду. (не веру)

 Прыпынак  “Шыфроўка”.

Мадэратар. Умовы: неабходна расшыфраваць выслоўе і раслумачыць яго. Ацэньваецца хуткасць і правільнасць выканання. (Кожнаму свой  куток мілы!)

4-в 6-а 3-б 5-в 1-а 5-б 7-в 7-а 1-в 6-а 4-б 4-в 7-в

7-б  6-а 4-в 5-б 4-а 5-а 10-а 11-в  

	а	б	в
1	з	а	к
2	г	д	е
3	ё	ж	3
4	І	й	к
5	л	м	н
6	о	п	р
7	с	т	У
8	Ў	ф	X
9	Ц	ч	ш
10	ы	ь	э
11	ю	я	!

Прыпынак “Пазнай партрэт пісьменніка”

Мадэратар. На экране вы бачыце патрэты беларускіх пісьменнікаў і паэтаў. Ваша задача: назваць іх імёны (або псеўданімы). Калі ўспомніце твор (творы), які належыць пяру названага майстра слова, то атрымаеце дадатковы  бал.

1. Янка Купала  

2.Уладзімір Караткевіч

3. Якуб Колас

4. Аркадзь Куляшоў

5. Максім Багдановіч

6. Рыгор Барадулін.

Нагадаю: 6 лютага ўся краіна адзначала 105-годдзе з дня нараджэння Аркадзя Куляшова. Ва ўмовах франтавога жыцця А. Куляшоў здолеў напісаць выдатныя мастацкія творы, якія не толькі гаварылі суровую праўду пра пакуты і мужнасць нашага народа — яны былі і застаюцца крыніцай духоўнай сілы чалавека.

Прыпынак “Прадоўжы твор”

Мадэратар. Умовы конкурсу: я чытаю першыя радкі літаратурнага твора, а вам неабходна прадоўжыць гэтыя радкі. Правільны адказ адпавядае аднаму балу.

1. Здароў, марозны, звонкі вечар!

Здароў… (скрыпучы, мяккі снег!) 

                        Максім Багдановіч “Вечар”

1. Паверыць цяжка мне таму,

Што больш… (не прыйдзеш ты дадому). Р. Барадулін. “Бацьку”

1. У любімай мове, роднай, наскай,

Ах, якія словы… (калі ласка)  П. Броўка. “Калі ласка”).

1. Ніхто з дамашніх не згадае,

Чым рэчка Костуся займае,

Якая іх звязала сіла,

І …(чым яна так хлопцу міла)  Я.Колас. “На рэчцы”

1. Падаюць сняжынкі –

Дыяменты-росы,

Прадюць бялюткі

За маім акном…

Расчасалі вішні

Шоўкавыя косы

І… (уранілі долу снегавы вянок) . П. Трус. “Падаюць сняжынкі”)

1. Ляжыць ён, як віцязь,

У стоптаным жыце.

Маці спаткаеце… (ёй не кажыце) . Мікола Сурначоў. “У стоптаным жыце”)

Прыпынак  “Юныя паэты”

Мадэратар. Мы вам прапануем карткі, на якіх запісаны апошнія ў кожным радку словы – словы для рыфмы. Вам неабходна скласці невялічкі верш пра мову з дадзенай рыфмай

______________________мова,

______________________ слова.

______________________ нясецца,

______________________ ліецца.

Прыпынак  “Адгадай мелодыю”

Мадэратар. Зараз вы пачуеце песні розных беларускіх выканаўцаў. Ваша задача: назваць, хто выконвае гэту песню і як яна называецца. Правільны адказ – гэта ваш 1 бал.  

1. Солодуха «Чужая милая»
2. Аёва «Маршрутка»
3. Агубраш «Белая Русь»
4. Поплавская и Тиханович «Малиновка»
5. Сябры “Белавежская пушча”

Гульцы збіраюцца ў актавай зале, здаюць маршрутныя лісты. Пакуль мадэратары падлічваюць балы.

Музыка

Прыпынак “Старонкі мінулага і сучаснага”

Мадэратар.  Паважаныя сябры! На гэтым наша квэст-гульня яшчэ не заканчваецца. Мы праводзім апошні рашаючы конкурс.

Запрашаем па 3 удзельнікі ад кожнай каманды. Сядайце ў круг, размеркаваўшыся так, каб побач не аказалася гульцоў з адной каманды.

Умовы: у гэтай скрынцы знаходзіцца будзільнік, які зазвініць праз чатыры хвіліны. За гэты час вы будзеце перадаваць  падарунак адзін аднаму, але толькі пасля таго, як адкажаце на маё пытанне. Калі ў руках гульца зазвініць будзільнік, то яго каманда не атрымае ніякіх балаў. А на рахунак іншых каманд залічыцца адразу па 3 балы.

1. Як правільна называецца наша краіна (Рэспубліка Беларусь)
2. Другi хлеб беларусаў (Бульба)
3. Птушка – сiмвал беларусаў (Бусел)
4. Рэспублiканская дзiцячая газета на беларускай мове («Ранiца»)
5. Марфема, якая стаiць перад коранем. (Прыстаўка)
6. Па-руску – месяц июнь, а па-беларуску… (чэрвень)
7. У гэтым горадзе святкавалі Дзень беларускай пісьменнасці ў 2018 годзе (Іванава)
8. Гэтая мінская рака – сімвал крававых войнаў мінулага і трагедыі 1999 года (Няміга)
9. У гэтым горадзе ткалі знакамітыя паясы (Слуцк)
10. Удзельнік дзіцячага конкурса  “Еўрабачанне-2018” ад Беларусі   (Даніэль Ястрамскі))
11. Беларуская біятланістка, тройчы алімпійская чэмпіёнка 2014 года, стала першай у гісторыі краіны жанчынай, вартай узнагароды “Герой Беларусі” (Дар’я Домрачава)
12. Назавіце самы старажытны горад Беларусі? (Полацк)
13. У Пінкавічах знаходзіцца музей, які носіць імя гэтага народнага паэта Беларусі (Якуб Колас).
14. Множны лiк назоўнiка чалавек (Людзi)
15. Колькі галосных гукаў у беларускай мове? (6)
16. Гэтае возера называюць беларускім морам (Нарач)
17. Перапынак падчас спектакля (Антракт)
18. Часопiс, якi з’яўляецца пасля дажджу («Вясёлка»)
19. Маладая iстота, што нарадзiлася ў каровы (Цяля)
20. З чаго робяць манныя крупы? (З пшанiцы)
21. Цар грыбоў (Баравік)
22. Па-руску — утро, а па-беларуску … (раніца)
23. Даданы член сказа, які адказвае на пытанні: дзе?  калі? куды? як? колькі? – гэта дапаўненне ці акалічнасць? (акалічнасць)
24. Пра што гаворыць дата 26 красавіка 1986 года? (Аварыя на ЧАЭС)
25. Першы згаданы ў летапiсах полацкi князь (Рагвалод)
26. Сын Рагнеды i кiеўскага князя Уладзiмiра Святаславiча (Iзяслаў)
27.  Дэфiс (Злучок)
28.  Якое люстра нельга ўключыць? (У якое глядзяцца)
29.  Як у фальклоры i паэзii часта называюць кветкi? (Краскi)
30.  Фразеалагізм “рукой падаць” што абазначае? (Блізка)
31. Друкаванае або вуснае паведамленне, якое даводзiцца да ўсеагульнага ведама. (Аб’ява)
32. Слова “аб’ява” пішацца праз апостраф ці мяккі знак? (Апостраф)
33.  Мастацкае азначэнне, прыметнік (Эпітэт)
34. Галоўныя члены сказа (Дзейнiк і выказнiк)
35. Склоны, акрамя назоўнага (Ускосныя)
36. Частка слова без канчатка (Аснова)
37. Цар звяроў (леў)
38. Сыты галоднаму не… (таварыш)
39. Як правільна паставіць націск: крапі´ва ці крапіва´? (крапіва´)
40.  Вобад з металу цi гнуткага дрэва, якi набiваецца на бочкi, кадушкi i падобныя да iх рэчы (Абруч)
41. Кнiга для першапачатковага навучання грамаце і развiцця мовы (Буквар)
42. Чым малолi зерне? (Жорнамi)
43. Гук, якi складаецца з шуму або голасу і шуму (Зычны)
44. Марфема, якая стаіць пасля канчатка (постфікс)
45.  Полацкая князёўна, дачка Рагвалода? (Рагнеда)
46.  Беларуская святая, нябесная заступнiца зямлi беларускай. (Е.Полацкая.)
47.  Арфаграфiя (Правапiс)
48.  Незамужняя дачка князя (князёўна)

        (падлічваецца агульная колькасць балаў)

Вядучы 1. У нашай гульні перамогу атрымала каманда _________________.

Вядучы 2. Мы віншуем пераможцаў і ўзнагароджваем іх медалямі. Гэтыя апладысменты таксама вам! Але так проста ніхто ад нас не пойдзе. Для ўсіх удзельнікаў гульні мы падрыхтавалі невялічкія сюрпрызы! Прымайце іх!

Вядучы 1. Дзякуем усім за добрую гульню, за вашы веды, за павагу да роднай мовы! Да новых сустрэч!

Вера ФІЛОСАФ,
настаўнік беларускай мовы і літаратуры
ДУА “Хадосаўская базавая школа”
Камянецкага раёна,
Брэсцкая вобласць 

Мэта: спрыяць распаўсюджванню і папулярызацыі беларускай нацыянальнай гісторыі, культуры, традыцый і мовы праз цікавую гульнявую форму.

Задачы:

– спрыяць стварэнню беларускамоўнага асяроддзя, якое садзейнічае далучэнню моладзі да роднай мовы, культуры, традыцый праз знаёмства з гісторыка-культурным мінулым, народнай культурай, музычным, выяўленчым і літаратурным мастацтвам;

– садзейнічаць развіццю маўленчых і камунікатыўных якасцей вучняў;

– спрыяць выхаванню пазнавальнага інтарэсу да традыцый беларускага народа, паважлівага стаўлення да культурна-гістарычнай спадчыны, пачуцця павагі да мовы, адказнасці за яе лёс.

Ход урока-гульні

І Арганізацыйна–матывацыйны момант

Гучыць фоназапіс “Спадчыны” у выкананні ансамбля “Песняры”

Выразнае чытанне верша на фоне сціхаючай музыкі:

 Як ты дорага мне, мая родная мова!
Мілагучнае, звонкае, спеўнае слова!
Ты калісьці з калыскі мяне падымала
І вучыла ў бацькоў на руках гаварыць.
У жыцці маім слова найпершае «мама»
І цяпер для мяне сама міла гучыць.
Я па літарах родных вучыўся чытаць,
І буквар для мяне быў жыцця палавінай.
Быў шчаслівы я роднаю мовай сказаць
Першы раз: «Беларусь, мая сонца – краіна!»
І цяпер для мяне ты з усіх прыгажэй,
Хоць, я ведаю, моваў на свеце нямала,
І з усіх песняроў мне мілей і бліжэй
Роднай мовы пясняр – неўміручы Купала.
А задумае вораг з далёкага краю
Апляваць, адабраць, знішчыць мову маю –
Не дазволю.
Не дам.
Не прадам.
Не змяняю.
І да смерці за волю тваю пастаю!
                                              Ніл Гілевіч

Уступная гутарка

– «Мы – беларусы, і мову гэтую да скону дзён нам берагчы. // У ёй знаходзім светач ведаў, праменняў мудрасці ключы!» – гэтымі словамі я рада прывітаць усіх аматараў беларускай мовы. 21 лютага мы адзначаем Дзень роднай мовы.

Дзеці дзеляцца на каманды і выконваюць заданні

1 Знайдзіце адказы на пытанні:

Алфавіт. Якое слова складаецца з 7 літар, а паказвае на 32 літары?

Помнік. Якой літары беларускага алфавіта пастаўлены помнік і дзе? (Ў, у Полацку).

Кніга. Хто, калі і дзе надрукаваў першую кнігу на беларускай мове? (Ф.Скарына, 1517 год, Прага).

Цікавыя словы. У Беларусі існуе баскетбольны клуб “Цмокі-Мінск”. А хто такія цмокі? (Драконы).

Рамёствы. Чым займаліся шаўцы? (Шылі скураны абутак).

2 Адгадайце загадкі пра насельнікаў Белавежскай пушчы

З грывай, а не конь,
З рагамі, а не бык.
З барадой, а не казёл.
Гучна-гучна зароў
Цар пушчанскіх звяроў. (Зубр)

Гальчастыя рогі,
Хуткія ногі,
Колер поўсці – залаты.
Хто я, ці ведаеш ты? (Алень)

Плямістае цялятка
Вушы высока падняла,
Шчыпле траву рагазуля…
Воўк! І імчыцца… (Казуля)

Я прыродны дрывасек,
Сёння зноў асінку ссек.
Пойдзе ўся кара на ежу,
Ствол на часткі я парэжу.
У раку насіць іх буду –
Пабудую з іх запруду. (Бабёр)

Умею ў цырку ў вальсе пакружыцца
І, як дзіця, я ласы да гасцінцаў. 
Люблю ў малінніку падоўгу пасядзець
І ў кніжках на малюнках я… (Мядзведзь)

3 Адгадайце значэнне фразеалагізма па малюнках

	Кракадзілавы слёзы – пра няшчырае, прытворнае шкадаванне, спачуванне
	Як баран на новыя вароты – выглядаць разгубленым, засаромленым; глядзець з дурным выглядам
	Пісаць як курыца лапай – непрыгожа, неразборліва
	Стрэляны верабей – дасведчаны чалавек, якога цяжка ці нават немагчыма падмануць

4 Разгадайце назвы аграгарадкоў Камянеччыны

Хадосы

Пелішча

Пагранічная

Камянюкі

Відамля

Дзмітравічы

5 Знайдзіце літаратурныя адпаведнікі да мясцовых фразеалагізмаў

Дыялектныя фразеалагізмы	Літаратурныя фразеалагізмы
1. Як свінні набэдрыкі	А. Ні слуху ні духу
2. Як май змаяваў	Б. Хоць сцены ў хаце абклейвай
3. Як бобу	В. Як сабаку пятая нага
4. Як ду Вувчына	Г. За край свету
5. Хоць пуд вэрцюху мулуты	Д. Ад гаршка паўвяршка

Адказ: А2, Б3, В1, Г4, Д5.

Каментарыі: Вувчын – мясцовая назва вёскі Воўчын, аддаленай ад цэнтра, май – назва ўпрыгажэння хаты на свята Троіцы, набэдрыкі – частка конскай збруі.

6 Успомніце назвы літаратурных твораў і іх аўтараў з дапамогай воблакаў слоў

Кузьма Чорны «Насцечка»

У.Караткевіч “Нямоглы бацька”

Я.Брыль “Сірочы хлеб”

     

Поделиться ссылкой:

Сценарий выступления белоруской группы на фестивале дружбы народов

Автор Гукепшева М.Х.

Учитель истории и обществознания

МБОУ СОШ №19с.Побегайловка

10 декабря 2018 год

с. Побегайловка.

Цель мероприятия:

Сформировать представление у учащихся представление о культуре, традициях братского белорусского народа.

Способствовать воспитанию чувство уважения к представителям разных национальностей.

Хозяйка: Добры дзень, дорогiе сябры. Вiтаю, шаноўнае спадарство. Так приветствуют своих гостей белорусы. И действительно наши друзья-белорусы открывают своё доброе сердце для всех своих гостей. Они всегда рады видеть у себя в гостях людей любой национальности. Наша группа, 6 и 8 а классов познакомят вас дорогие друзья с культурой братского государства, Республики Беларусь.

Хозяин. Какое красивое название у страны – БЕЛАРУСЬ. А знаете ли вы, откуда произошло название «Белоруссия»? Белоруссия раньше называлась «Белой Русью». Это название дал ей царь Алексей Михайлович, во второй половине 17 века, оккупировав эти территории. Слово «белая» в данном случае означает «законная», то есть часть Руси, которая официально присоединена к ней.

Хозяйка: Белоруссия благодатный край. Над широкими полями, над вековечными пущами, над зелёными лугами. Над голубыми лентами рек и речушек, над  зеркалами бесчисленных озёр парят в высоком небе белокрылые аисты. Поэтому поэт Владимир Короткевич назвал эту страну землёй под белыми крыльями.

Презентация. Беларусь — страна под белыми крылами

Хозяйка : Белорусский народ выделяется своей оригинальной самобытной культурой, корни которой уходят в далекую языческую, дохристианскую эпоху. Важнейшей этнической приметой белорусов является рушник. Рушник — «руш-«Рух»-, «Рушить» — ломать, рвать, то есть оторванный кусок ткани. Это домотканый материал, то есть материал, который ткали дома на ткацком станке. От домотканого материала отрывали кусок ткани и вышивали.

1 ученица. Рушник в беларусском быту и занимает очень важное место.В белорусском языке есть несколько различных слов для обозначения рушника. Например, простой рушник с небогатой вышивкой по краям, который служит бытовым целям — это «утиральник», а самый красивый рушник, предназначенный для украшения иконы — это «набожник».

2 ученица.Важную роль играл рушник на свадьбах. В былые времена девушка на выданье в сотрудничестве со старшими женщинами в семье вышивала не менее 30-40 рушников специально к свадьбе. Ими перевязывали важных гостей — свекровь, свата, свояков и сватов со стороны жениха, дружбанов жениха, мать невесты. Помимо этого, во время венчания молодые становились на специальный рушник-подножник, руки молодых тоже связывались рушником, их накрывали одним рушником. Все эти обряды символизировали объединение, связывание двух родов. Некоторые из этих обрядов до сих пор сохранились.
3 ученик. В погребальных обрядах рушник символизирует дорогу в другой мир. В деревнях было принято вывешивать за окно рушник, когда в хате кто-либо умирал. До похорон и шесть недель после них в доме тоже висел рушник, в котором душа умершего, возвращаясь в свой дом, могла найти приют. Рушник до сих пор принято класть в гроб.

4ученица. Существовал в Беларуси и обряд «покрывание поля», когда первый сжатый сноп перевязывали рушником. Это должно было способствовать хорошему будущему урожаю, обеспечить поддержку и благословение предков. Сохранился до наших дней и всем известный обряд встречать дорогих гостей хлебом-солью, которые тоже располагаются на рушнике.

Хозяин.. Много стихов написано об этой стране, много песен спето, искусство не могло не затронуть этот прекрасный край. Узяў мяне одум. Хто я такі, адкуль родам? Стихотворение « Я белоруска» читает Сафонова Виктория

Сафонова Лера.

А я — беларуска!
 І тым ганаруся!
 Славянка? Этруска?
 Я з Белае Русі…
 Яе называлі
 па-рознаму у свеце.
 Тапталі, знішчалі
 ў часы ліхалецця,
 але, яна тут,
 разам з намі, жывая!
 І гэта — галоўнае!
 Усіх нас аднае!
 Пакуль яна ёсць,
 Наша любая маці,
і нас беларусамі
 змогуць назваці…

Хозяйка. Шаноўнае спадарства вучаницы 6 класса прапануюць вашей увазе белорускую польку « Митусь».

Танец. ( исполняет танцевальная группа)

Хозяйка. Еще одним элементов этнической культуры белорусов является традиционный народный костюм.

Дизайнер национальной одежды ( ученица 10кл). Народный костюм отражает характер народа, уровень его духовной и материальной жизни в разные исторические периоды. Материалами для изготовления белорусской народной одежды в основном были льняные и шерстяные ткани домашнего изготовления. Излюбленным цветом белоруской нации во все века был белый. Если подкрашивали то натуральными красителями. Наиболее ярко самобытность белорусского традиционного костюма воплотилась в женской одежде. Она была гораздо разнообразнее. Основой женской одежды была искусно вышитая сорочка, юбка, спадница – летняя, льняная юбка или андарак – зимняя, шерстяная юбка, жилет (гарсет) и фартук. Фартук -это такая часть одежды, которую девочки, впервые начиная ткать или вышивать, делали сами. По тому, как был соткан или вышит фартук, можно было судить о художественных способностях и мастерстве девочки – будущей невесты, жены, хозяйки. Носили фартук с подросткового возраста, он был обязателен в повседневной жизни и в праздничном костюме. Головной убор девушек узкие разноцветные ленты (скидочка, шлячок).Женщины навязывали длинный платок полотенчатого типа- намиток. Особенностью белорусской одежды является орнамент. Сначала вышитый орнамент был в красно-черном колорите, затем постепенно вышивка расцвечивалась.

Идет демонстрация национальной одежды.

Хозяйка: Белоруссия -хлебосольная страна. Они щедро угощают своих гостей, накрывают широкие столы, попробовав белорусских угощений, никому не захочется отсюда уезжать . Белорусская кухня вобрала в себя элементы кухонь, как славянских народов — русских, украинцев, поляков, так и неславянских соседей – литовцев и латышей.

5 ученица. Хлеб в Белоруссии пекут из помеса овсяной, ржаной, ячменной муки. Природно-географические условия Белоруссии способствовали широкому использованию таких продуктов, как грибы, лесные ягоды и травы (сныть, щавель), яблоки, груши, речная рыба, раки, Что касается молочных блюд, то чисто молочных блюд в белорусской кухне нет, но зато разнообразные производные молока (творог, сметана, сыворотка, масло). В белоруской кухне предпочтение отдается овощам- капуста, горох, бобы, морковь и, конечно, картофель — последнему принадлежит особое место. Действительно, для белорусской кухни характерно не только то, что она знает около двух с половиной десятков блюд из картофеля, каждое из которых непохоже на другое, но и то, что эти блюда прочно закрепились в меню, составляют обязательную, непременную, существенную часть национального стола.

Хозяин. Из-за преданной любви народа к картошке, на белорусском языке «бульба», белорусов чаще всего называют бульбашами. Паважаныя сябры, для вас гучыць песня «Бульба».

Учащиеся поют песню

Куплет

Ехалі ў Галандыю бульбашы спяваць
Пачалі Еўропу ўсю бульбай частаваць.
Няма ў свеце лепш нічога, дранікаў спячы
Гэты смак дапамагае ўсіх перамагчы
Припев
Бульба — гэта супер — клас
Абароніць бульба нас
Ад усякай атыпічнай трасцы,
Бульба — гэта лад жыцця
Няма лепей пачуцця
Чым паесці смачна бульбы з мясцам.

Куплет

Няма ў свеце лепш нічога, дранікаў спячы
Гэты смак дапамагае ўсіх перамагчы
Припев

Бульба — гэта супер — клас
Абароніць бульба нас
Ад усякай атыпічнай трасцы,
Бульба — гэта лад жыцця
Няма лепей пачуцця
Чым паесці смачна бульбы з мясцам.

Бульба — гэта супер — клас
Абароніць бульба нас

Бульба — гэта лад жыцця
Няма лепей пачуцця

Хозяйка. Каждый народ славится своими традициями, праздниками и обрядами. Белоруссия не является исключением. В каждом уголке Белоруссии свои традиции, обряды. Но есть и общенациональные,к примеру народные праздники «Дожинки»- праздник урожая, «Ивана Купала» и другие. Наша группа представит вам обрядовую игру « Женитьба Церешки»

(Инсценировка обряда. Группа учащихся 10 класса)

Васильева Э .Женитьба Церешки (Жаніцьба Цярэшкі) – старинная белорусская народная игра, приуроченная к празднику Коляды. Первоначальная её функция познакомить поближе неженатую молодёжь, помочь примерить на себя роль семейных людей. Игра была крайне популярна на севере Беларуси и являлась неотъемлемой частью зимних святок. В упрощённых вариантах она сохранилась в некоторых районах Витебской и Минской областей.

Скрипка Е. Кто же такой этот Церешка (Цярэшка)? Исследователи не могут дать конкретного ответа на вопрос касаемо этого мифологического персонажа. По одной из версий Церешка одно из имён сказачного деревянного мальчика – куклы, который ожил на радость своим бездетным «родителям». По другой версии, в древние времена обрядовая игра проводилась при деревянной резной фигуре некого Церешки, опекуна молодых семейных пар.

Ильина А.Суть игры — сыграть шутливую свадьбу с имитацией свадебных обрядов, обилием народных песен, танцев и шуток. В начале определяется место проведения – чей либо дом или корчма. Молодёжь стягивается туда, каждый несёт с собой что-то для импровизированного «свадебного» стола. Выбирается сватья – девушка которая побойчее. Она ставит играющих в два ряда, с одной стороны парней, с другой – девушек, и начинает сватовство, которое сочетается с парными танцами. Сватья берёт одного из парней за руку, выходит с ним на середину и запевает особый куплет:

Сватья :«Цярэшка валочыцца,
Бо жаніцца хочацца;
Ён туды-сюды зірнёць,
Дзе мілу сваю найдзёць.

Музыканты в это время играют, а стоящие по сторонам участники хлопают в ладоши и в ответ поют:

«Цярэшка, Цярэшачка!
К маей хаці сцежка
Бітая, таптаная;
ў мамкі я каханая.»

Пройдя раза три-четыре взад и вперёд, сватья выхватывает одну из девушек и вручает её парню. Сватья отходит в сторону, а эта пара начинает плясать под пение хора:

«Цярешка хадзiў, блукаў, —
Ён жаны шукаў, шукаў,
Каб была пригожая,
Хоць куды дык гожая.

Сватья ведет молодых к стульям и усаживает спинами друг к другу. На счет три парень и девушка поворачивают головы и если в разные стороны то молодые расходятся , а если в одну , то проходит шуточный свадебный обряд связывание жениха и невесты рушником под пение хора:

Узяў сабе дзевочку
Як тую пралесочку,
Тонкую, высокую,
Ліцом белаліцую.»

Хозяйка: Дорогие гости, сегодня вы совершили заочное путешествие в другую страну, в другую культуру, которая не смотря на различие всё равно очень близка России. Не только своей природой ,искусством, кухней славится эта страна, но и конечно самым главным богатством страны – людьми! Ведь люди – это самое бесценное сокровище любого государства. А люди в Белоруссии замечательные. Я надеюсь, вы лучше стали понимать эту страну и его народ и возможно у кого-то возникнет желание съездить в Белоруссию и сможете увидеть этот благодатный край не со сцены нашего зала. До пабаченне, дорогiе сябры. Дзякую усiх за увагу.