Сценарий шэжэрэ байрам

Скачать: Сценарий внеклассного мероприятия "Шәжәрә байрамы" праздник родословной .

СЦЕНАРИЙ ВЕКЛАССНОГО
МЕРОПРИЯТИЯ

 ШӘЖӘРӘ БАЙРАМЫ” (праздник
родословной)

Цель:
Продолжать углублять представления учащихся о связи поколений
,
раскрывать творческие способности детей через различные виды художественной и
музыкальной деятельности. Воспитывать уважение к традициям башкирского народа,
семье, Республике Башкортостан.

Задачи:


активизация лексики по теме
;

развитие
коммуникативной компетенции, навыков «слушания», выразительного чтения,
слуховой памяти, активизация творческих способностей учащихся и интереса к
предмету
;


воспитание толерантности и уважения к другой культуре; воспитание личностных
качеств (трудолюбие, активность, умение работать в сотрудничестве с другими,
коммуникабельность, личная и взаимная ответственность).

Учитель. Здравствуйте,
дорогие учителя, учащиеся, гости!

             
Сегодня мы собрались отпраздновать праздник “Шежере”. Слово “шежере” означает
“родословная”. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и
наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова
шежере – не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и
бесценный источник для изучения истории башкирского народа, летопись важнейших
событий и фактов.

    
В древние времена башкиры, как и другие народы жили племенами. Одно племя
обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои
названия. Наиболее древними были, например, племена Бурзян, Мин,
Ҡатай,
Кипчак, Усерган, Юрматы, Табын и другие. У башкир издавна существовал обычай
писать историю своего рода. Она называлась родословной. У башкир это называлось
шежере. В течении веков они обновляли, дополняли свои шежере. Ежегодно, обычно
летом, отмечали праздник “Шежере Байрамы”.

             
Праздник “Шежере Байрамы” был одним из самых дорогих для сердца праздников,
который объединял, примирял духовные силы нации. Как же все – таки составлять
шежере? В самом начале необходимо расспросить своих родителей, дедушек и
бабушек. Если они затрудняются ответить на ваши вопросы, нужно обращаться в
архивы. Уточнить паспортные данные дедушек и бабушек, их родителей и их детей.

            
Каждый должен знать свои семь колен родства. Это необходимо и с медицинской
точки зрения – и для чистоты наследственных генов и в интересах молодых людей,
собирающихся вступить в брак. За прошедшие годы могли быть межродственные браки,
а науке известны факты рождения в межродственных браках детей
с
врожденными пороками.  З
адай себе вопрос: кто ты есть.

1-се алып барыусы: Хәйерле
көн, хөрмәтле
ҡунаҡтар! Бөгөн беҙ быуындар
араһындағы бәйләнеште, туғанлы
ҡты нығытған, нәҫел тармаҡтарын барлаған
шәжәрә байрамына йыйылды
ҡ.

Ауылдашың, дуҫың,
танышыңды

Һаумыһығыҙ! Тиеп ҡаршыла

Ошо һүҙҙән кәйеф
күтәрелә,

Ошо һүҙҙән ниәт яҡшыра.

2-се алып
барыусы
.

Иҫәнмеһегеҙ, тип сәләмлә
һин,

Түбәнәйтмәҫ һине
илтифат

Ошо һүҙҙә — йөҙҙәр яҡтырыуы,

Ошо һүҙҙә — ниәт яҡтырыуы,

Ошо һүҙҙә йәнгә
мең шифа!

1-се алып
барыусы.

Башҡортостан
илендә

Меңдәр ырыуы
ерендә

Эй, хөрмәтле ҡунаҡтар

Рәхим итегеҙ беҙгә!

2-се алып
барыусы.

Рәхим итеп инегеҙ,

Мәктәпте һеҙ күрегеҙ,

Беҙҙең менән
бергәләп

Үткәндәрҙе гиҙегеҙ.

-Тыуған ерең ни?

-Башҡортостан!

-Милләтең кем?

-Башҡорт!

-Телең ниндәй?

-Башҡорт теле!

-Ырыуың ниндәй?

-Меңдәр!

-Кошоң нимә?

Ҡарсыға!

-Ағасың нимә?

Ҡайын!

1-се алып барыусы.

Шәжәрә — ул байрам
ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың
ү
ҫеше,

Мең ғазаптар аша ҡан
тартыуы,

Уттар аша ғүмер киҫеше.

Шәжәрә –
билдәле бер нә
ҫел – ырыуҙың килеп сығышын,
улар
ҙың нисек
тарма
ҡланыуы,
таралышы ха
ҡында яҙыу. Ғәрәп телендә
ул «ағас” тигән һү
ҙ.
Борон заманда бе
ҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәсәпте,
ата-бабалар
ҙың
исемдәрен ағас рәүешендә тарма
ҡландырып яҙа барған. Ағас
боронғо баш
ҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе
билдә булған. Шул у
ҡ
ва
ҡытта халыҡтың торошон да сағылдырған.
Тамыры – үткәнебез, атай олатай
ҙарыбыҙ; олоно –
бөгөнгөбө
ҙ; тармаҡ, ботаҡ, япраҡтары – киләсәгебеҙ, балаларыбыҙ, ейәндәребеҙ. “Үткәне
булмағандың киләсәге лә ю
ҡ,»ти  халыҡ. Бөгөнгө быуыныбыҙ ҙа, киләсәгебеҙ ҙә тамырыбыҙҙан –
тарихыбы
ҙҙан һут
ала.

Шәжәрә — ул йәшәү
тантанаһы,

Һулар һауа, тупраҡ, ғәзиз
ер,

Ул тамырым буйлап
а
ҡҡан ал ҡан,

Бороңғо ла, йәш
тә, хә
ҙерге.

Шәжәрә — ул моңло
“Буранбай”
ҙай,

Иләүеңде һаҡлар ҡоралдай,

Буш тормаған бала
бишегендәй,

Арҡа терәр
мәғрүр Уралдай.

Ырыу ағасым һин,
эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә
донъя йәшәрә.

Кукрәк киреп олон
тарбайт
ҡанда,

Күктә терәп ерҙә һин
торғанда

Йәшәргә лә әле
йәшәргә!

Уҡытыусы. Еләндәре
сағыу
ҡояш

Меңлеләр уйнай
һорнай

Тыпырлатып оҫта баҫа

Һис тә оялып
тормай.

(Ҡыҙҙар башҡарыуында
баш
ҡорт
бейеүе.)                                             

Шәжәрә –
нә
ҫел ағасы
тигән һү
ҙ! Ғәҙи генә бер һүҙ һымаҡ. Ә уның аҫылына төшөнһәң, ни
ҡәҙәр мөғжизә.
Ете быуынын белгән кеше элек-электән ысын кеше тип и
ҫәпләнгән.
Был һис тә ю
ҡҡа түгел.
Бөтә халы
ҡ та өйрәнә
ү
ҙенең
шәжәрәһен.
Ҡытайҙарҙың 30 быуынға
тиклем нә
ҫелен
белеүе билдәле. Ғаиләлә шәжәрә ир кеше яғынан тө
ҙөлгәне
борондан у
ҡ билгеле.
Шуға күрә лә, шәжәрәгә
ҡатын-ҡыҙ яғы инергә тейеш
түгел тигән һү
ҙҙәр ишетергә
тура килә. Әсәй туғандары ла бик тә я
ҡын бит! Һеҙ нисек уйлайһығыҙ, хөрмәтле ҡунаҡтар? Был турала
һөйләү өсөн һү
ҙҙе Василов
Айнурға бирәбе
ҙ.

( Василов
Айнур  ү
ҙ шәжәрәһе
тураһында һөйләй )

2-се алып барыусы.

 Борон
заманда бе
ҙҙең олатайҙар ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәҫәпте, ата-бабаларыбыҙҙың  исемдәрен
ағас рәүешендә тарма
ҡландырып
я
ҙа
барғандар. Шәжәрә ғәрәпсә — «ағас”. Ни өсөн ағас һыма
ҡ төшөргәндәр?
Ағас-боронғо баш
ҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе
билдә булған. Шул у
ҡ
ва
ҡытта халыҡтын тормошон да
сағылдырған.Тамыры – үткәнебе
ҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, ботаҡтары – киләсәгебеҙ. Ағас ни тиклем
нығыры
ҡ,сыҙамлыраҡ булһа, ботаҡтары ла көслө
була. Бына ни өсөн хал
ҡыбыҙ шәжәрәне ағас
рәүешендә я
ҙып ҡалдырған. Шәжәрә —
оло хазина.Улар быуындан быуынға
ҡәҙерле әйбер булараҡ күсә килгән.

 1-се алып барыусы.

Тыуған өйөн
белмәгән

Тыуған ауылын
белерме?

2-се алып
барыусы.

Тыуған ауылын
белмәгән

Тыуған илен
белерме?

1-се алып
барыусы
.

Нәҫел-нәсәбе
кемлеге

Уның башына
килерме?

Барыһы таныш,
барыһы ғәзиз,

Ғүмер иткән
төбәккенәм.

Һин булғанға мин
бәхетле,

Һинһеҙ һулыр
йөрәккенәм.

2-се алып
барыусы
.

Һөйләгәнде
парлап, үткәндәр
ҙән һабаҡ алып, киләсәкте
уйлап йәшәргә кәрәк, быуындар араһында бушлы
ҡ булмаһын. Шул саҡта ғына тормошобоҙ күркәм, мул һәм
мәрхәмәтле булыр.
Ҡәҙерле балалар, нәҫел ағастары тармаҡланһын, туғанлыҡ ептәре, быуындар
сылбыры мәңге ө
ҙөлмәһен. Ә
хә
ҙер
музыкаль номер.
Ҡыҙҙар башҡарыуында йыр
тыңлағы
ҙ.

(Йыр “Тал бөрөһө”)

1-се алып
барыусы.

Дуҫтарым!

Башҡортостан
тигән еребе
ҙҙә,

Ҡалайыҡ бер күс
булып,

Шат йәшәйек түш
киреп,

Бер-беребеҙгә көс
биреп.

Илебеҙ – Рәсәй,

Ватаныбыҙ – Башҡортостан.

Ҡәзерле дуҫтар, хөрмәтле ҡунаҡтар, ҡәҙерле балалар,
байрамыбы
ҙҙың
тантаналы өлөшө тамамланды. Һе
ҙгә таҙалыҡ, бәхет теләйбеҙ. Хәҙер барығыҙҙы ла сәй
эсергә са
ҡырабыҙ. Рәхим
итеге
ҙ.

Список литературы

1.        Знаешь
ли ты свои корни? Научно-методическое пособие по подготовке и проведению
народного праздника «Шежере байрамы»  – Уфа: Белая река, 2006. – 64 с. /М.
Мамлеев, Р. Мамлеев – Уфа: 2003. – 429 с.

2.      Шежере
как историко-литературный источник  /Кузбеков, Ф.Т. История культуры башкир –
Уфа: Китап, 1997. – С. 35-39.

3.      Наше
шежере /Х. Яппаров – Уфа: Китап, 1999. – 272 с.

4.      Быуаттар
аманаты. Эзләнеү
ҙәр, тикшеренеүҙәр /Р. Шәкүр — Өфө:
Китап, 2002. – 480б.

5.      Мирхәева,
Ғ. Ә. Тарих я
ҙыр инем ташына… — Өфө: Китап, 2001. – 160 б.

МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА

Д. РАССВЕТ

АПРЕЛЬ 2008 Г.

1 чтец:  Һаумыһығыҙ, тип сәләмләйем,

              Тыуған ауыл кешеләрен.

              Йылы һүҙем кинәндерһен

              Ололарын, кеселәрен.

              Оло байрам бөгөн беҙҙә,

              Ырыуҙаштар йыйыла

              Ата-бабалар мираҫы —

              Шәжәрә байрамына.

2 ведущий: Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар, уҡытыусылар, уҡыусылар! Бөгөнгө кисәбеҙгә рәхим итегеҙ!

1 ведущий: Здравствуйте, уважаемые гости и участники праздника родословных “Шежере байрамы”.

Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика  обогащается семьями, родами. Вам хочется, чтобы наша Родина была красивой и счастливой?  Для этого всем нам нужно  узнать традиции своего народа, любить родногй язык, беречь свою землю, родной край. Ведь мы – частичка своей Родины.

2 ведущий: Рассвет ауылының Шәжәрә байрамын тантаналы асыу өсөн һүҙ мәктәп директоры Хөснөтдинова Гәлибә Нурмөхәмәт ҡыҙына бирелә.

2 чтец:  Беҙ исемһеҙ түгел  ерҙә.

              Үткәнде байҡа ғына.

              Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ

              Шәжәрә байрамында.

              Ата-бабаларҙың аманатын

              Күҙ ҡараһы кеүек һаҡлайыҡ.

              Ауылыбыҙҙы төйәк иткәндәрҙең

              Ышанысын беҙ ҙә аҡлайыҡ.

              Беҙ бит Рассветтың балалары,

              Илгә именлектәр теләйек.

 1 ведущий: Откуда наши корни,  кто наши родные, близкие? Откуда я родом?  Кто основал д. Рассвет?  Задумаемся об этом, представим себе историю.

3 чтец: В 1906 году при селе Крыкнарат Белебеевского уезда была организована община монахинь, которая в 1909 году  реорганизовалась в Сергиевский женский монастырь. При монастыре имелась деревянная церковь, одноперстная( то есть, с одним куполом). Игуменья жила в доме, где сейчас проживают Халиуллины. Умерла она здесь же, похоронена не далеко от церкви, которая стояла на том месте, где сейчас дом Салавата Валеева. Монастырь был закрытого типа, посторонних не пускали. Подчинялся Самарской епархии. При монастыре была своя пекарня.

В годы коллективизации монастырь закрыли. С конца 20 — до середины 30-х годов здесь был детский дом. Его тоже вскоре закрыли и организовали колонию общего режима. Сидели здесь за мелкие хищения до трех лет и мужчины и женщины.

При колонии все было свое, закупали только соль и спички. Пекарня, электростанция оставались еще от монастыря. Были свои кирпичный, саманый заводы. Все хозяйственные постройки были из местного самана, а жилые — из местного же кирпича. На горе стояла ветряная деревянная мельница. Кроме нее была еще и каменная. Также были свои маслобойка(делали сливочное масло) и маслодавилка (давили подсолнечное и конопляное масло). Под горой, у родника располагались парники, где выращивали все виды овощей, вплоть до арбузов и дынь. Там же был и большой пруд. От парников до места, где ручей сливается с рекой, простиралась бахча. Имелись свои свинарники, зерносушилки, двухэтажные амбары, оставшиеся еще с монастыря. В колонии имелись ткацкие станки, на которых ткали мешковину. Была своя крупавушка. Имелись овощехранилище, картофелехранилище. В здании бывшей церкви устроили для заключенных клуб. 23 марта 1953 года колонию расформировали и основали  здесь совхоз “Белебеевский”.

Песня “Наш Рассвет”:

1) Есть деревень на свете много,

    Но никаких сомнений нет,

    Лежит среди лесов сосновых

   Село веселое Рассвет.

Припев: Наш Рассвет (2 р.)

                Наполнен радостью и светом,

                Наш Рассвет (2 р.)

                Тебе поем мы песню эту.

2) Ты слыл жемчужиной района,

     Успехами нас радуя,

     Кто здесь ни разу не был,

     Мы приглашаем вас, друзья.

1 ведущий: Каждый народ стремится сохранить любовь к родному краю, к родной культуре, к родной речи. А это начинается с самого малого – с любви к своей семье, к свему жилищу, к свей школе.

2 ведущий: 2008 йыл Башҡортостан Республиҡаһында президент Рахимов бойороғы  буйынса “Ғаиләгә социаль ярҙам йылы” дип иғлан ителде.

4 чтец: В семейном кругу мы с вами растем,

             Основа основ – родительский дом.

             В семейном кругу все корни твои

             И в жизнь ты входишь из семьи.

             В семейном кругу мы жизнь создаем,

             Основа основ – родительский дом.

Песня “Родительский дом”

2 ведущий: Шәжәрә — ул ғайлә ныҡлығы, нәҫелдәр бәйләнеше тантанаһы. Ауыл нигеҙе — өлгөлө тату ғайләләр. Әйҙәгеҙ, уларҙы алҡышлайыҡ!

1 ведущий: Сегодня на нашем празднике мы чествуем два рода – род Сивопляс и род Каримовых – Сайфутдиновых. По-приветствуем их. Мы просим наших героев дня познакомить нас со своей  родословной. Слов предоставляется семье Сивопляс.

 (Выступление семьи Сивопляс)

2 ведущий: Кәримов – Сәйфутдиновтар ырыуҙары үҙенең дуҫлығы, бер-береһенә ихтирамлығы, күплеге менән айырыла. Бөгөнгө байрамда уларҙың ырыуҙарыны кергән 2 ғайлә ҡатнаша. Уларға һүҙ бирәйек.

(Выступление семьи Каримовых-Сайфутдиновых)

Концертный номер.

1 ведущий: Наш праздник продолжается. Какой же праздник без игр и конкурсов? На сцену приглашаются представители старшего поколения.

Конкурс 1.

1 ведущий: А сейчас выход самых младших.

Конкурс 2.

Концертный номер.

1 ведущий: А теперь мы приглашаем по три  представителя сильной половины семей.

Конкурс 3.

2 ведущий: Һәр ғайләнән өҫ ҡатын-ҡыҙҙы саҡырабыҙ.

Конкурс 4.

1 ведущий: В каждой семьи есть свои таланты: кто-то танцует, кто-то поет. И сейчас мы увидим их.

(Семьи представляют подготовленные номера художественной самодеятельности)

Награждение семей.

2 ведущий: Вакыт үтә. Ергә яңыннан яңы быуындар килә. Тормош дауам итә. Итһен! Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул миннән, Һиннән, беҙҙән тора. “Тереләрҙең ҡәҙерен бел, үлгәндәрҙең ҡәберен бел” тигән боронғолар.

1ведущий: Берегите свои корни, храните традиции, присущие только вашей семье, вашему роду.

Выходят все чтецы + 4 класс

 1 Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

— Әсәй һәм атай кәрәк.

2 — Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

     Яҡты, йылы өй кәрәк.

3. — Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

     Бишек йырҙары кәрәк.

4. Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

Мәңге йәшәр тел кәрәк.

5. — Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

Тыуган-үҫкән ил кәрәк.

6. Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

— Мәңге имен ил кәрәк.

7. Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

Быуын ныҡлығы кәрәк.

5 чтец: Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

              Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

              Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

              Күкте терәп ерҙә һин торғанда,

              Йәшәргә лә әле йәшәргә.

1 ведущий: Наш вечер закончен. Большое спасибо всем за ваши улыбки, песни, добрые пожелания. Счастья вам!

Песня “Мы желаем счастья вам”

12

Шәжәрә байрамы.

Маҡсат:

  1. шәжәрә тураһында төшөнсә биреү һәм уҡыусыларҙың белемдәрен дөйөмләштереү (камилаштырыу);

  2. телмәрҙе, һүҙ байлығын үҫтереү;

3) уҡыусыларҙа башҡорт халыҡ тарихына ҡыҙыҡһыныу уятыу, туғандарға һөйөү, үткәндәргә ихтирам тәрбиәләү,шәжәрәләрен өйрәнеү теләген булдырыу,йәш быунға зауыҡ, әхлаҡи тәрбия биреү.

Йыһазландырыу: уҡыусыларҙың шәжәрәләре, компьютер, презентацион таҡта, аудиояҙма,фотоһүрәттәр.

Байрам барышы.

Талғын ғына ҡурай моңо яңғырай. 2 уҡыусы сәхнәгә сыға.

1-cе алып барыусы: Иҫләйһеңме, Рәмил, ике йыл элек беҙҙең ҡалала шәжәрә байрамы үткәйне.

2-cе алып барыусы: Эйе, Айһылыу, 23-сө мәктәп уҡыусылары шул байрамда ҡатнашып икенсе урын яулап ҡайтҡайнылар.

1-cе алып барыусы:Әйҙә ,ете ырыу балаларын йыйып мәктәптә шәжәрә байрамын үткәрәйек.

2-cе алып барыусы: Әйҙә!

1-cе алып барыусы: Улар бөгөн беҙгә ҡунаҡта! Әйҙәгеҙ,егеттәр,ҡыҙҙар сәхнәгә рәхим тиегеҙ!

Сәхнәгә төрлө ырыу балалары менә. Балаларҙың ҡулдарында ырыу тамғалары,һыйлар өсөн күстәнәстәр.

1-се бала : Олы байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата-бабалар мираҫы-

Шәжәрә байрамына.

2-се бала:Бер- береңә тоғролоҡҡа

Бөгөн анттар бирегеҙ,

Күршеләрҙе күрегеҙ!

Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.

3-се бала:Ил хәлдәрен белегеҙ,

Туғандарҙы белегеҙ!

Кипмәһен ырыу ағасы –

Тере һыуҙар һибегеҙ!

4-се бала:Ырыу ағасы ҡоромаҫ,

Беҙ ,йәштәр барҙа ғына,

Рәхим итегеҙ, туғандар ,

Шәжәрә байрамына! 1-cе алып барыусы: Ырыуың кем?

— Үҫәргән

-Юрматы

-Ҡатай

-Табын — Бөрйән

-Тамьян

-Ҡыпсаҡ

Бергәләп: Илебеҙ Башҡортостан.

Балалар сәхнәнән төшәләр ҙә залга үтеп ата-әсәләре әҙерләгән баурһаҡ,сәк-сәк,бал…менән һыйлайҙар. Был ваҡытта ҡурай моңо яңғырай.Балалар залда урын алалар.

Алып барыусы: — Һаумыһығыҙ ҡәҙерле, дуҫтар, ҡунаҡтар! Беҙ һеҙҙе мәктәптең шәжәрә байрамында тәбрикләйбеҙ!

1-се уҡыусы: Тәмле һыу, тәмле һауа,

Көмөш ямғырҙар яуа.

Бейек тау, йомшаҡ тупраҡ,

Урманы өҫкә яуа.

Был минең тыуған ерем,

Был минең тыуған илем.

2-се уҡыусы: Тыуған еремдә халҡым,

Йәшәгән ырыу-ырыу,

Тарихы урау-урау.

Шәжәрә — баш йорттары.

3-сө уҡыусы: Ғәйнәләр, Танып, Төйҙә

Үҙ ерендә ул, өйҙә.

4-се уҡыусы: Данлы, батыр Юрматы –

Йүгәнле Аҡбуҙаты.

Һаҡмар, Яйыҡ араһы,

Үҫәргән күҙ ҡараһы.

5-се уҡыусы: Иң боронғо Бөрйәндәр –

Ер-һыу менән бер йәндәр.

6-сы уҡыусы: Түңгәүерҙәр, Тамьяндар

Ҡыпсаҡҡа таянғандар.

Дим тармағында Меңдәр

Әйле, Ҡатайға тиңдәр.

7-се уҡыусы: Дәртле, күмәк Табындар –

Һалйоттарға туғандар.

Тарих хәтерен һаҡлай,

Яңы быуатҡа атлай.

1,2,3 уҡыусы (бергә): Ете быуынын белмәгән – етемлектең билдәһе.

4,5,6,7 уҡыусылар (бергә): Нәҫелен белмәгән нәсәпһеҙ.

Алып барыусы:

— Нимә ул шәжәрә? Кем белә?

— Хәҙерге заманда үҙ нәҫелеңде белеү бик актуаль мәсьәлә. Шәжәрә (ғәрәпсә — ағас) – ырыу-ҡәбилә тарихына бәйле ваҡиғалар, нәҫел-нәсәптең таралыуы, ата-бабалар исемлеге теркәлгән ҡулъяҙма ҡомартҡы. Элек башҡорттар ата-бабаларының исемдәрен 10-15 быуынға тиклем белергә тейеш булған.(слайд)

1-cе алып барыусы:

В древние времена башкиры , как и многие другие народы жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои казвания. Наиболее древними были, например, Усерган,Кипчак,Юрматы, племена Бурзян, Мин, Катай Табын. У башкир издавна существовал писать историю своего рода. Она называлась родословной.

2-cе алып барыусы:

Шәжәрә-ул ырыу тарихы. Борон башҡорттар ырыу- ҡәбиләләргә бүленеп йәшәгән. һәр ырыуҙың үҙ исеме булған. Башҡорт халҡы элек-электән үҙ ырыуының тарихын яҙып ҡалдыра барған. Шәжәрәлә бөтә ир-ат исемдәре күрһәтелгән.

1-cе алып барыусы:

Слово “шежере” означает “родословная. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере- не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения историии башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.

2-cе алып барыусы:

Шәжәрә, ғәрәп телендә”ағас ” тигән һүҙ. Беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу- бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ни өсөн ағас. Ағас борон башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, Ер аҫтын берләштеререүсе билдә булған. Халыҡтың тормошон сағылдырған. Тамыры- үткәнебеҙ, олоно- бөгөнгөбөҙ,тармаҡ – ботаҡтары-киләсәгебеҙ.

1-се уҡыусы:

— Башҡорт халҡында ағас күкте (һауа), ерҙе һәм ер аҫтын символлаштырған. Ағас – кеше ғүмеренең күрһәткесе лә булған(слайд):

ағастың тамыры – үткәне

ағастың һыны – хәҙергеһе

ағас ботаҡтары – киләсәге

2-се уҡыусы:

— Йыш ҡына шәжәрәләрҙе ағас һәм схема формаһында күрергә була.(слайд) Ә бына 4в класы уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт үҙ шәжәрәһен координаттар системаһына һалып сәскә формаһында төшөргән.

3-сө уҡыусы:

— Бик күп шәжәрәләр ғәрәп телендә яҙылған (слайд), сөнки ХХ быуатҡа тиклем башҡорттар ғәрәп графикаһы менән яҙғандар.

4-се уҡыусы:

— Шәжәрәләрҙең яҙма ҡомартҡы булараҡ тыуа башлаған осорондағы реаль ваҡиғалар унда тулыраҡ сағылып ҡалған. Ошондай ваҡиғаларҙың береһе – башҡорт ырыуҙарының Рус дәүләтенә ҡушылыуы.Был туралабеҙ ҡыпсаҡ ҡәбиләһенең Ҡарағай-Ҡыпсаҡ ырыуы шәжәрәһенән уҡып белдек.

5-се уҡыусы:

— Һәр кеше үҙенең шәжәрәһен белергә тейеш, сөнки шәжәрәнән халыҡтың, республиканың, илдең тарихын белеп була.(слайд)

Бергә: Ете быуынын белмәгән етемлектең билдәһе.

6-сы уҡыусы:

— Хәҙерге заманда, шәжәрәне өйрәнеү ҙур һәм актуаль мәсьәләрҙең береһе. Был һорауҙы дәүләт кимәлендә лә ҡарайҙар (тикшерәләр). Ҡалаларҙа, райондарҙа һәм ауылдарҙа ҙур шәжәрә байрамдары үткәрелә.(слайд) Мәҫәлән, башҡорт теле уҡытыусыһы Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙы үҙенең ауылында “Шәжәрә байрамында” актив ҡатнаша. (Сәхнәгә саҡырыла Адршина Г.Ф.)

Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙының сығышы:- Һәркемдең тыуған ере,тыуған ауылы була.Тыуған ере,тыуған ауыл-иң ҡаҙерле һүҙҙәр. Кешеләрҙе тыуған ере ашата ,үҫтерә,гүҙәл тәбиғәте менән иркәләй, йәшәргә шарттар тыуҙыра.Тыуған ере уның тураһында ҡайғырта, уҡыта, белем бирә,уны кеше итә, хеҙмәткә өйрәтә.Ҡошҡа осар өсөн ҡанат, балыҡҡа йөҙәр өсөн йылға, үләнгә үҫәр өсөн тупраҡ нисеҡ кәрәк булһа, кешегә йәшәр өсөн тыуған ил кәрәк,туғандар кәрәк. Беҙ үҙебеҙҙең үткәнебеҙҙе белергә тейешбеҙ. Мин ауылда үткәрелгән шәжәрә байрамында актив ҡатнашып, үҙем өсөн шундай һығымта яһаным: шәжәрә байрамдарын үткәреү, уны өйрәнеү изге эш тип уйлайым, сөнки яҙылған шәжәрәләрҙән беҙ үҙебеҙҙең тамырҙарыбыҙҙы белә алабыҙ, туғандарыбыҙ тураһында күп мәғлүмәттәр һөйләй алабыҙ. Мәҫәлән мин һеҙғә алты быуынымды әйтеп бирә алам. Атайым –Фәнил, олатайым – Мифтахетдин, ул Хөснөтдин улы, шунан Фаттахетдин, Сөләймән, Әбүбәкир. Фаттахетдин ,Сөләймән указлы мулла булғандар. Мин мең ырыуынан булам. (Уҡытыусы һөйләгәндә байрам күренштәре менән фотолар күрһәтелә.)

7-се уҡыусы:

-Еләндәре сағыу ҡояш

Меңлеләр уйнай һорнай.

Тыпырлатып оҫта баҫа

Һис тә оялып тормай.

Бейеү

7-се уҡыусы:

— Беҙҙең ҡалала ла матур итеп шәжәрә конкурстары, байрамдары үткәрелә. Салауат ҡалаһының 23-сө урта мәктәп уҡыусылары ла был конкурстарҙа ҡатнашалар. Мәҫәлән, Тимербулатов Алмаз 2009 йылда, 2010 йылда Хәсәнова Эльвира үҙҙәренең шәжәрәләре менән 1-се урындарҙы яулайҙар.Шул уҡ конкурста Байғузина Айһылыу 4-се урында була. (слайд)

Алып барыусы:

— Ә хәҙер әйҙәгеҙ Айһылыуға һүҙ бирәйек. Үҙенең шәжәрәһен өйрәнеү уға нимә бирҙе икән? Беҙҙең менән үҙенең тәҫьораттары менән уртаҡлашһын.

Байғузина Айһылыу һөйләй.(слайд)

1-cе алып барыусы:

Ғәйнә ырыуы егеттәрен ҡаршы алайыҡ, улар “Шайморатов генерал ” йырын башҡаралар. Әйҙәгеҙ, егеттәр! Сәхнә һеҙҙеке!

1-cе алып барыусы:

Ҡыпсаҡ ырыуы егете Рөстәм үҙенең ырыуы менән генә түгел, ә тыуған ере Башҡортостан менән дә ғорурлана.

Шиғыр.

1-cе алып барыусы: -Бөгөн Табын ырыуынан да ҡунаҡтар килгән, ул- Ғаитҡоловтар ғаиләһе. Рәхим итегеҙ!

Йыр

1-cе алып барыусы:-Азат, ә һин беләһеңме, беҙҙең мәктәптә Юрматы ырыуынан ҡаһым түрә нәҫеленән Зөлкәрнәйова Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы эшләй. Әйҙә, уға һүҙ бирәйек. Рәхим итегеҙ.

Зөлкәрнәйева Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы шәжәрәһен һөйләй.

Алып барыусы:— Хәҙер беҙҙең конкурсанттарыбыҙға һүҙ бирәйек. Улар беҙҙе үҙ шәжәрәләре менән таныштырып китһендәр. Сәхнәгә 7а класс уҡыусыһы Ибраһимов Вадимды саҡырабыҙ.

1-се уҡыусы сығышы.

Алып барыусы: — Беҙҙең “Шәжәрә байрамына” уҡыусылар концерт номерҙары ла әҙерләгән. Әйҙәгеҙ уларҙы ҡайнар алҡыштар менән тәбрик итәйек. Беренселәрҙән булып сәхнә түренә 4а класс уҡыусыларын саҡырабыҙ “Яратам мин илемде” тигән йыр менән.

Алып барыусы:— Сәхнәгә икенсе конкурсантыбыҙҙы саҡырабыҙ. 3б класс уҡыусы Насырова Анастасия.

2-се уҡыусы сығышы.

Алып барыусы:-5а класс ҡыҙҙары “Бишбармаҡ” бейеүе менән. Ҡаршы алығыҙ!

Алып барыусы:— Ә хәҙер үҙенең шәжәрәһе менән 4в класс уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт сығыш яһай.

3-сө уҡыусы сығышы.

Алып барыусы:-Һеҙҙең алда “Башҡортостан –дуҫлык иле” тигән шиғыры менән ҡала конкурсында еңеүсе, 2а класс уҡыусыһы Данилова Снежана сығыш яһай.

Алып барыусы:

— Ә хәҙер һуңғы конкурсантыбыҙҙы сәхнәгә саҡырабыҙ

Алмаҡаева Диана, 8б класы уҡыусыһы :

Оҙон сәсле, ҡара ҡашлы

Мин башҡорт ҡыҙы булам.

Елән, ҡамзул кеймәһәм дә,

Үҙ шәжрәмде беләм.

Ата –бабам тамырҙары

Үҫәргән ырыуынан.

Ғорурмын һәм бәхетлемен

Саф башҡорт булыуымдан!

Алып барыусы:— Беҙҙең конкурс аҙағына ла яҡынлашты. Жюри ағзалары еңеүсене һайлағансы, беҙ һеҙҙең менән 5в класы уҡыусыһы Банникова Аняның башҡарыуында флейтала татар халыҡ көйөн тыңлайыҡ.

— Һеҙҙең алда Байғужин Айбулат һәм Ҡасимов Альберт Ҡәҙим Аралбаевтың “Шәжәрә” шиғыры менән.

Шәжәрә-ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше.

Мең ғазаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер кисеше.

Шәжәрә- ул йәшәүтантанаһы.

Һулар һауа ,тупраҡ,ғәзиз ер.

Ул тамырым буйлап аҡҡан аҡ ҡан,

Боронғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә –ул бөйөк изге йортоң,

Уға тейеш һин бер ҡайтырға.

Унда һине туғаныңа Ер ҙә,

Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күкте терәп ерҙә һин торғанда

Йәшәргә лә әле йәшәргә!

— Хәҙер жюри ағзаларына һүҙ бирәйек.

Жюри ағзаларының сығышы.

Алып барыусы:— Ошоноң менән беҙ байрамдың аҙағына ла килеп еттек. Бөгөн байрамда сығыш яһаусыларҙы алҡышлайыҡ. Һеҙ ҙә, балалар, үҙ ғаиләгеҙҙең тарихын өйрәнегеҙ, шәжәрәләр төҙөгөҙ. Ә беҙ һеҙҙең менән киләһе йылда тағы ла осрашырбыҙ. Киләһе осрашҡанға тиклем, ҡәҙерле дуҫтар! Һау булығыҙ!

1-се алып барыусы:

Кешелектең үҙе шикелле үк,

Боронғонан килгән йолалар.

Шатлыҡтарын байрам итә кеше,

Йолаларҙа олы йәм дә бар.

2-се алып барыусы:

Йолаларҙа бәхет тантанаһы,

Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.

Ғүмер буйына оҙата барһын беҙҙе

Был байрамдың күңел паҡлығы.

08.01.2014

праздник родословной «Шэжэрэ байрамы»

Султанова Рушания

учитель начальных классов

Праздник родословной посвящен учащимся начальных классов и их семьям. На праздник приглашаются семьи одного рода. Цель: воспитание любви к своему роду, истории своего народа

Оценить




2289

Содержимое разработки

БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ МӘҒАРИФ МИНИСТРЛЫГЫ

Башҡортостан Республикаһы Балтас районы

муниципаль район Хакимиәтенең мәғариф бүлеге

Туғанлыҡтың

ҡәҙерен белһәң ҡәҙерле булырһың!

Шәжәрә байрамы

Сара үрнәген Тусыбай

мәктәбәнең башланғыс кластар

уҡытыусыһы Солтанова Р.Ф. төҙөнө

2013

Туғанлыҡтың ҡәҙерен белһәң,

ҡәҙерле булырһың!”

ШӘЖӘРӘ БАЙРАМЫ

Маҡсат: гөрөф – ғәҙәттәргә, ғаилә традицияларына ҡыҙыҡһыныу

уятыу, быуындар бәйләнеше, исем, фамилиялар килеп

сығышы, әһәмиәте тураһында күҙаллауҙы тирәнәйтеү;

үҙ нәҫелең менән ғорурланыу хистәре, Ватаныбыҙҙың

үткәненә, өлкәндәргә ихтирам, хөрмәт тәрбиәләү.

Йыһаҙландырыу: плакаттар, шәжәрә тураһында китаптар

күргәҙмәһе, уҡыусыларҙың шәжәрәләре.

Байрамда ҡатнашалар: 1 – 9 –сы синыф уҡыусылары, уҡы-

тыусылар, килгән ҡунаҡтар – Солтановтар ғаиләһе.

БАЙРАМДЫҢ БАРЫШЫ:

1. Башланғыс синыф уҡытыусыһы Солтанова Рушания Фәрит

ҡыҙының байрам менән ҡотлауы.

2. Әҙәби – музыкаль композиция “Туғанлыҡтың ҡәҙерен белһәң,

ҡәҙерле булырһың!” Башланғыс синыф уҡыусыларының

сығышы.

3. Уҡыусыларҙың төзөгән шәжәрәләре менән сығышы.

4. Ауыл тарихы менән танышыу.

5. Һүҙҡунаҡтарға.

6. Башланғыс синыф уҡыусыларының концерт номерҙары.

7. Йомғаҡлау һүҙе.

Төйәгем — Урал,

Илем — Башҡортостан,

Ырыуым — ҡыр Танып,

Батырым — Батырша,

Йылғам — Танып,

Тауым — Бейектау,

Иманым — дуҫлыҡ,

Милләтем — башҡорт.

1. Оло байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата-бабалар мираҫы –

Шәжәрә байрамына.

2. Бер-береңә тоғролоҡҡа

Бөгөн анттар бирегеҙ.

Күршеләрҙе күрегеҙ.

Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.

3. Ил хәлдәрен белегеҙ,

Туғандарҙы белегеҙ!

Кипмәһен ырыу ағасым –

Тере һыуҙар һибегеҙ!

4. Ырыу ағасы ҡоромаҫ,

Беҙ, йәштәр, барҙа ғына.

Рәхим итегеҙ, туғандар,

Шәжәрә байрамына!

5. “Атайыңдан алып, ете быуыныңды бел”, — ти халыҡ. Әүәл оло йәштәгеләр “Кем нәҫеле?” — тип һорашыр булғандар. Ете быуын атай-олатаһын әйтеп биргәс кенә уны иҫәпкә алғандар.

Ғорур һүҙ әйт, һораһалар,

Ҡайһы ырыу, ниндәй заттан?

Киләсәккә айыҡ ҡарар

Үҙ тарихын белгән яттан!

6. (Ауыл тарихы тураһында)

Юғары Ҡанһөйәр ауылы тарихы

Юғары Ҡанһөйәр ауылы урынлашҡан урын бынан 300 йылдар элек ҡуйы урманлыҡ булған. Ауылға беренсе килеп ултырыусылар урманды киҫеп үҙҙәренә ҡаралты һалғандыр. Ауылда ағасты төпләп үҙҙәренә сәсеүлек ер әҙерләгәндәр.

Ошо урындан һуғыш менән Хан һәм Ҡабан исемле кешеләр уҙып барышлай, был урынды бик яратҡандар. Хан ошо урында үлеп ҡалған. Шуның өсөн был урынға Хан һөйәр тип исем биргәндәр. Был исем телдән-телгә күсеп Ҡанһөйәр исеме алған. Юғары урында урынлашҡаны өсөн Юғары Ҡанһөйәр тип йөрөтөлә. Һуңға табан халыҡтар Ҡазандан һәм Ҡушманаҡтан күсеп килгәндәр һәм үҙҙәренә ҡаралты һалып йәшәй башлаған-дар. Был урынға беренсе күсеп килеү һәм ауылға нигеҙ һалыу бынан 275 йылдар элек (1733 йылдар) була.

Юғары Ҡанһөйәр ауылы Танып йылғаһының уң яҡ ярынан 4 километр алыҫлыҡта, ҡалҡыулыҡ урында урынлашҡан. Ауылдың тәбиғәте бик матур: тирә-яғын иген баҫыуҙары, бесәнлек һәм урмандар уратып алған. Ауылдың уртаһында кескенә йылға бар. Ул йылға үҙенең башланғысы итеп һыуҙы ауыл уртаһындағы көмештәй саф һыулы шишмәнән ала. Ауылдың төнъяғында, ауылдан ярты километр йыраҡлыҡта Башки йылғаһы аға. Йылға аръяғында япраҡлы һәм ылыҫлы ағастарҙан торған урманлыҡ башлана.

7. Беҙ исемһеҙ түгел ерҙә,

Үткәнде байҡа ғына.

Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ

Шәжәрә байрамында.

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин!

Онотмаһын үткәнең!

Бел һин, йыраҡ бабаларың

Нисек донъя көткәнен.

8. “Шәжәрә” һүҙе ғәрәп теленән тәржимә иткәндә “нәҫел”, “генеалогия” (ырыу тарихы) тигәнде аңлата. Нәҫел, ырыу тарихын төҙөүҙең үҙ тарихы бар. Ҙур шәжәрәләр быуындан-быуынға тапшырылып килгән.

Шәжәрә үҙенә теге йәки был нәҫел йәшәгән биләмә (географик ата-маһын да күрһәтеп) тормош-көнкүреш, ғөрөф-ғәҙәттәр, йолалар, әҙәп-әхләҡҡағиҙәләре, мифология, ауыҙ-тел ижады, башҡорт әҙәбияте тураһында бай материал туплай. Тамырҙарыңды, ырыуыңдың тамғаларын белеү кешегә үҙен ошо ерҙең хужаһы, ата-бабалар йолаһын лайыҡлы дауам итеүсе итеп тойоу, үҙҡылыҡтары һәм өәрҙәштәре, ауылдаштары, халҡы, эше өсөн яуаплы булыу хоҡуғын бирә.

9. “Борон заманда беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәҫәпте, ата-бабаларыбыҙҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡ-ландырып яҙа барған. Ни эшләп ағас һымаҡ төшөргәндәр икән? Ағас бороңғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған, халыҡтар тормошон да сағылдырған. Тамыры — үткәнебеҙ, кәүҙәһе — бөгөнгөбөҙ, тармаҡ-ботаҡтары — киләсәгебеҙ. Һәр ағас үҙ тамыры аша ғына һут ала, нығыраҡ, сыҙамлыраҡ, сифатлыраҡ була, ҡуйыраҡ тармаҡлана. Кешелек донъяһы ла шулай уҡ. Бына ни өсөн халҡыбыҙ шәжәрәне ағас рәүешендә яҙып ҡалдырған”, — икән.

10. Уҡыусыларҙың төҙөгән шәжәрәләре менән сығыштары:

Солтанова А. (3 класс), Ғилмуллина Г. (4 класс), Ғиләжева А. (6 класс), Сәләхов Д. (7 класс), Нуримов И. (8 класс), Исламғалиева И. (9 класс).

Солтанова Айгөлдөң сығышы:

Тыуып – үҫкән, тәпәй баҫҡан, тәүге аҙымдарҙы яһаған изге төйәгем ул — Түбән Ҡанһөйәр. Бында минең ата – бабаларым ғүмер кисергән, ошо ерҙең хужалары булып, шәжәрә ағасын тармаҡ-ландырып, киләсәк быуынына йәшәү биргән. Шуға ла үҙ ырыуы-быҙҙы, ырыу тарихын белеү — беҙҙең бурысыбыҙ.

Шәжәрәңде төҙөү, белеү кешегә ата – бабалары йолаһын лайыҡлы дауам итеүсе итеп тойорға, ҡәрҙәштәре, ауылдаштары, халҡы эше өсөн яуаплы булыу хоҡуғын бирә. Шәжәрәңде белеү — иң изге йолаларҙың береһе. Мин дә, шәжәрәмде белеү өҫтөндә эҙләнеүләр алып барам.

Беҙҙең нәҫелдең башы Хәмәюлдаш исемле кеше булған. Уның ике улы Хәйретдин һәм Фәхретдин йәштән үк эшһөйәр кешеләр бу-лып үҫкәндәр. Фәхретдин бабам аслык йылдарында йәшәгән, мал тотҡан, ер эшкәрткән. Фәхретдин бабамдың улы Шәйхисолтан. Оло кешеләр әйтеүенсә ул бик уңған, эшлекле, аҡыллы кеше булған. Иртүк кеше йоҡонан торғансы, ул бесәндән ҡайткан. Бик ҙур утары булған. Унда ат аҫраған. Иркен, бай тормошта йәшәгән-дәр. Шәйхисолтан олатайымдың ғаиләһе ишле булған. Тик ул иртә 45 йәшендә үк донъя ҡуйған. Фәтхиә, Әхмәтнур, Сәлимә, Мәғәнәүи, Маһира, Сәғитйән, Сөғҙә, Орхәбзә исемле балалары булған. Улар араһында минең ҡартатайым Шәйхисолтанов Хәмитйән дә була. Ҡартатайым 1909 йылғы булған. Ул бик уңған, алтын ҡуллы кеше булған. Уны ауыпдаштары тимерсе, оҫта балтасы, мейес сығарыусы, быйма баҫыусы итеп беләләр.

1941 йылда Бөйөк Ватан һуғышына һәм 1946 йылда ғына иҫән-имен тыуған ауылына ҡайта. Һуғышҡа алынғансы Гөлсирә ҡарт-әсәйем менән сәстәрен бәйләй. Уларҙың Рәлиф, Маһиян исемле улдары тыуа. Һуғыштан һуң 2 игеҙәк малай Алберт һәм Ҡамил, Әлфирә исемле ҡыҙ бүләк итә Гөлсирә ҡартәсәйем.

Ҡартатайым Маһиян 1940 йылда тыуған. Ул күп йылдар колхозда төрлө эштәрҙә лә, комбайнер булып та эшләй, балта оҫтаһы, оҫта быйма баҫыусы ла. 1974 йылда улар ҡартәсәйем Ҡәҙриә менән өйләнешәләр. Уларҙың улы Мәснәүи, минең атайым, Гөлшат һәм Гөлфинә исемле ҡыҙҙары тыуа. Әлеге көндә беҙҡартәсәйем һәм ҡартатайым менән бер ғаилә булып тыныс тормош көтәбеҙ. Улар беҙҙең кәңәшселәребеҙ, терәгебеҙ. Беҙҙә улар кеүек уңған, эшсән булып үҫәрбеҙ.

(9-сы синыф уҡыусыһы Солтанова Айгөл нәҫел ағасы менән таныштыра)

11. Йондоҙҙар күктә янарлар,

Кешеләр ерҙә балҡый.

Илем, ерем, халҡым, тиеп,

Янырҙар ғүмер баҡый.

12. Кешелектең үҙе шикелле үк,

Боронғонан килгән йолалар.

Шатлыҡтарын байрам итә кеше,

Йолаларҙа оло йәм дә бар.

Йолаларҙа бәхет тантанаһы,

Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.

Ғүмер буйы оҙата барһын беҙҙе

Был байрамдың күңел паҡлығы.

13. Ваҡыт үтә. Ергә яңынан-яңы быуындар кидә. Тормош дауам итә. Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән тора.

Ҡәҙерле балалар, тамырларығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫеле-геҙгә генә хас булган күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарыбыҙҙға, халҡыбыҙға кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

14.- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Әсәй һәм атай кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Яҡты, йылы өй кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Бишек йырҙары кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге йәшәр тел кәрәк.

Тыуған-үҫкән ил кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге имен ил кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Быуын ныҡлығы кәрәк.

15. Беҙ был ерҙә гөлдәр үҫтерәбеҙ,

Ихтирамға лайыҡ халҡыбыҙ.

Еребеҙҙең күпме ғүмере булһа,

Шул ҡәҙәре йәшәү хаҡыбыҙ.

16. “Илен белмәгән – игелекһеҙ, халҡын белмәгән – холоҡһоҙ, нәҫелен белмәгән – нәсәпһеҙ”, — ти халыҡ. Беҙ игелекле лә, холоҡло ла, нәҫел- нәсәпле лә булып йәшәһәк ине.

17. Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күкте терәп ерҙә һин торғанда,

Йәшәргә лә әле йәшәргә.

18. Ҡунаҡтар сығышы. Һүҙ Солтанов Маһиян Хәмитйән улына бирелә. Ул уҡыусыларға үҙенең тормош юлы тураһында әйтеп үтте. Уҡыусыларға тырышып уҡырға, ата-әсәләрен тыңларға ҡушты. Уның тормош иптәше Ҡәҙриә апай ҙа уҡыусыларҙы байрам менән ҡотланы, изге теләктәрен әйтте.

19. Шәжәрә — ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,

Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.

Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәз,

Һин дә ятма: ҡор ояңды, үр шәжәрә!…

Шәжәрәмдә — сал тарихы бабаларҙың,

Бөгөнөм дә, киләсәгем, балаларым.

Уралымдың яҙыласаҡ, яңырасаҡ

Шәжәрәһе — башҡортомдоң ал ҡанында!

20.Шәжәрә — ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,

Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.

Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәз,

Һин дә ятма: ҡор ояңды, үр щәжәрә!…

Шәжәрәмдә — сал тарихы бабаларҙың,

Бөгөнөм дә, киләсәгем, балаларым.

Уралымдың яҙыласаҡ, яңырасаҡ

Шәжәрәһе — башҡортомдоң ал ҡанында!

21. Башланғыс синыф уҡыусыларының концерт номерҙары.

22. Йомғаҡлау һүҙе.

ШӘЖӘРӘ (Ҡәҙим Аралбаев)

Шәжәрә — ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше,

Мең ғаҙаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер киҫеше.

Шәжәрә — ул йәшәү тантанаһы,

Һыулар һауа, тупраҡ, ғәҙиҙ ер,

Ул тамырым буйлап аҡҡан ал ҡан,

Бороңғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә — ул моңло “Буранбай”ҙай,

Иләүеңде һаҡлар ҡоралдай,

Буш тромаған бала бишегендәй,

Арҡа терәр мәғрур Уралдай.

Шәжәрә — ул бөйөк, изге йортоң.

Үға тейеш һин бер ҡайтырға.

Унда һине туғаныңа Ер ҙә,

Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Свидетельство участника экспертной комиссии

«Свидетельство участника экспертной комиссии»

Оставляйте комментарии к работам коллег и получите документ
БЕСПЛАТНО!

Автор: Шарифьянова Лениза Ренатовна
Должность: учитель начальных классов

Учебное заведение: МБОУ СОШ с.Сандугач
Населённый пункт: г.Янаул
Наименование материала: Внеклассное мероприятие
Тема: Праздник «Шежере Байрам»

Раздел: начальное образование

Сценарий «ШЕЖЕРЕ БАЙРАМЫ»
(праздник родословной)

Подготовила: учительница начальных классов
МБОУ СОШ с.Сандугач Шарифьянова Л.Р.

Задачи:
Расширять представления о семье (у нее есть свои история и
традиции); раскрыть понятия «род», «родословная», «семья»; формировать
представление о родственных отношениях; формировать представления о
родословной; обогащать словарный запас терминами родства (род,
родословная, генеалогическое древо, шежере); воспитывать уважительное
отношение ко всем членам семьи; воспитывать уважение к труду взрослых;
вызвать интерес к истории своего рода и желание поделиться этими
знаниями; воспитывать чувство долга и внимание к ближним.

Участники:
обучающиеся 5-10 классов

Материал:
схема генеалогического древа каждой семьи, интерактивная
доска , презентации родословных .

Место проведения:
актовый зал школы

Звучит башкирская народная музыка
Учитель: Здравствуйте дорогие друзья! Хаумыхыгыз, кадерле
дустар! Мы рады приветствовать вас на празднике родословной —
Шежере Байрамы. Род, родословная, Родина – каждому из нас
близки и понятны эти слова. Родина, это место, где мы родились,
где жили наши родители, дедушки и бабушки и наши далекие
предки. Здесь все нам близко и знакомо: язык, быт, обычаи и
традиции народа. Здесь живут наши друзья, близкие нам люди.
Народный праздник «Шежере байрамы» — «Праздник родословной»
организуется в целях возрождения национальных традиций,
обычаев башкирского народа, сохранения преемственности
поколений, укрепления семейных и семейно – родственных связей
на основе общности национальных традиций, привлечения
интереса населения к изучению своей родословной, истории
родного края во всех населенных пунктах. Проведение данного
праздника обеспечит изучение не только генеалогической летописи,
но и явится бесценным источником изучения истории башкирского
народа, летописей важнейших событий и фактов
Изучая
историю
своего
шежере,
мы
не
только
узнаем
много
о людях своего рода, но и как бы заново мы начинаем
понимать
и
саму
себя,
истину
своего
бытия,
природу
познания
большого
мира
и
особенно
тех
истоков,
с
каких
началась
и
жизнь
наша
таковая.
В
старину
каждый
башкир
знал
историю
своего
рода,
свое
шежере
(родословную)
как
минимум
до
семи
колен.
По
этому
поводу
известный
башкирский
ученый-просветитель,
знаток
истории
Мухаметсалим
Уметбаев
в
начале
20
века
писал,
что
«Каждый
башкир
обязан
знать
три
вещи:
первое-
свое
происхождение,
то
есть
свой
род(ырыу),
второе-
название
звезд
и
третье-
предания
и
легенды».Башкиры
очень
трепетно
относились
к
своей
истории,
преданиям
и
шежере.
Каждый
род
имел
свою
родословную
и
даже
целые
исторические
летописи.
Но,
к
сожалению,
многовековые

традиции
передачи
родовой
истории,
составления
шежере
со
временем
стали
исчезать.
Нет человека, который бы появился на свет сам по себе, у каждого
есть родители. У них, в свою очередь, тоже есть родители. Часто
люди не знают своих предков дальше бабушек и дедушек, однако
все мы являемся плодами нашего родословия, и поэтому было бы
интересно, а может быть, и важно понять наши корни.
Откуда вы появились? Кто те люди, которые составляли вашу
семью на протяжении последних ста лет? Где они жили и что
делали? Какие у них были семьи — большие или маленькие? Как они
выглядели? Похожи ли вы на них? Говорили ли они на том же
языке, что и вы?
: В газете «Неделя» под рубрикой «Сенсация» была напечатана
заметка «Кто твой предок?». Оказывается каждого новорожденного
человечество ждёт в течении полутора веков и готовится к его
появлению на свет.
Исследования доказывают, что отдаленные предки влияют на
физическое развитие детей. Выяснилось, каждое поколение вносит
свой вклад в развитие ребенка, причем наиболее сильно
воздействует пятые-деды и бабки прабабок. Ни одна жизнь
рожденного ранее не пропадает бесследно.
К сожалению, сведения о предках бывают, как правило,
чрезвычайно скупыми.
В старину аксакалы говорили: человек должен знать семь
поколений своего рода. В какой-то период нашей истории, к
сожалению, народ начал забывать эту истину. Возрождение »
Шәжере байрамы» возвращает нас к своим корням, пробуждает
интерес к истории, национальным традициям, семейным обычаям,
способствует укреплению семейных и семейно-родственных
связей.
Особое, подчас необъяснимое чувство вызывают у нас люди,
передавшие нам свои черты, достоинства и слабости. А что мы
знаем о них? По существу, во многих семьях познания о
собственном происхождении обрываются уже на третьем колене.

Это наша беда. Забылась мудрость пушкинских слов: «уваженье к
прошлому — вот черта, отличающая образованность от дикости».
Фамильная гордость, интерес к своей родословной – все это ветви
одного дерева.
Родословная, или, как говорили раньше, «родословие» — это
последовательный перечень поколений людей одного рода с
основными сведениями о каждом из них.
Многие ваши интересы, навыки и таланты перешли к вам по
наследству от членов вашей семьи, даже тех, которых вы никогда не
видели.
Когда-нибудь и вы станете родителями, бабушками дедушками, и
ваши потомки будут оглядываться на вашу жизнь, стремясь узнать,
какими вы были.
Мы гордимся членами наших семей, которые при жизни делали
добро другим людям.
Я вам желаю прожить так, чтобы ваши потомки гордились вами.

Около центральной стены зала стоят два дерева с

изображением родословных двух детей,старинный сундук
.
(Звучит мелодия курая).
Вед.: Тыуган илем ,тим дә һүҙ башлайым,
Тыуған илем-Башҡортостаным
Уны ҙурлап тик бер һүҙ әйткәндә
Әйләнһәмсе һайрар ҡошҡа мин
Назову эту землю торжественно,
Она гордо звучит и естественно,
Средь созвездия блестящих стран,
Имя это – Башкортостан!
(Под музыку в зал входят дети, встают полукругом)
Дети:
У матери России
Есть много дочерей
Но нет средь них красивей
Башкирии моей.

Башҡортостан- тыуған ерем минен,
Тирмә-тирмә һинен тауҙарын
Уны ҙурлап тик бер һүҙ әйткәндә
Әйләнһәмсе һайрар ҡошҡа мин
Здесь гордо горы высятся
Леса простор степной
Озёра, реки ширятся
Хрустальною волной.
Башҡортостан !
Һине маҡтап һайрай
Урмандарҙа һары һандуғас
Һине һағынып ҡайта кейек ҡоштар,
Һәр йыл һайын,йылы яҙ еткәс
Щедра земля Урала
Богатств её не счесть
Есть в недрах нефть и уголь
Есть золото и медь.
Башҡортостан!
Ғорурланам һинен менән,
Тыуғанғамы һинен ерендә
Ғорур баҫып үтәм урамдарҙам
Ҡанат үҫкән кеүек инемдә
О Башкирии поём
Как мы славно здесь живём
Вся она цветущий сад
Говорим мы ей –

Все хором: РӘХМӘТ !

Песня. «Башкортостан родина моя»
Вед.Расцветай, Республика,
Мой Башкортостан,
Нет тебя прекраснее

Средь далеких стран.
Гордый, независимый
Мой прекрасный край,
Жемчужина России,
А вернее – рай.
Башҡортостан-Тыуған илем,-
Һиндә тыуып күкрәп йәшәйем.
Һинен һулыш ,тимәк минен һулыш
Һинен менән бергә йәшәйем!
Башҡортостан- минен йәнтөйәгем
Башҡортостан-минен ырыҫым!
Башҡортостан йәмен ,ҡотон һаҡлау-
Һинен ,минен изге бурысым!
Юная, но сильная,
Родина моя,
Пусть всегда обильными
Будут закрома.
На Урале сказочном
Пусть цветут сады,
Всем желаем радости,
Никому – беды.

Танец . Башкирский.
Вед.: Кем был твой прадед, кем твой дед?
О чём они мечтали?
Каким был скромный их обед?
Что в будни надевали?
Каким был род занятий их?
К чему они стремились?
Что вызвало б дружный смех?
И как они женились?
Какие испытанья им
Достались на веку?
Как до Парижа дед дошёл
В башкирском том полку?
И, если всё узнаешь ты,
Изучишь древний род, —

Полюбишь Родину свою,
Полюбишь свой народ!
(Тихо звучит аудиозапись мелодии, исполняемой на курае.
Входит дедушка Хамит (взрослый в национальном башкирском
костюме)
и начинает «сажать» в центре зала родословное дерево К нему
подходит ребёнок.)
Реб.: Здравствуй, дедушка Хамит, тебе помочь?
Дедушка Хамит: Помоги, внучок, помоги.
Реб.: Дедушка, какое дерево у тебя интересное, необычное.
Дедушка Хамит: Это моё шежере.
Реб.: А что это такое?
Дедушка Хамит: Шежере – это моя родословная. Раньше люди
очень хорошо знали свою родословную, до седьмого поколения.
Некоторые запоминали имена своих родственников и долго
держали в памяти, а некоторые записывали. Такая запись
называется родословной – шежере. Я «сажаю» это дерево, чтобы
мои внуки и внуки внуков помнили свои корни. А вы, ребята, знаете
своё шежере?
Дети: Да!
(К дедушке подходят дети)
Реб.: Меня зовут Адиева Линда,аэто мои братья и сестренка.Адиев
Кирил ,Адиев Никита ,Адиева Линда Мы познакомим вас с нашей
родословной.

КОНЦЕРТНЫЙ НОМЕР. Удмуртский танец
Затем к дедушке подходит девушка ).
Реб.: Меня зовут Яруллина Айсылу и мой брат Яруллин Айрат.
Познокомимь вас с нашей родословной.

КОНЦЕРТНЫЙ НОМЕР. Песня “Туган як”
Вед.: Дедушка Хамит, другие ребята тоже приготовили свои
шежере.
(Он обращает внимание на стены, где оформлены – шежере других
детей).

Дедушка Хамит (восхищённо). Да, ребята, чем больше у вас
родственников, братишек да сестрёнок, тем больше крона у
деревьев.
Реб.Меня зовут Кусниярова Арина я расскажу вам про свою
семью.
Показ презентации
.

КОНЦЕРТНЫЙ НОМЕР. Песня “Поклонимся родителям”
Реб. Ә мин өләсәйем һандығы тураһында һөйләйәсәкмен.Исаева
Айһылыу. “Өләсәйем һандығы”

КОНЦЕРТНЫЙ НОМЕР.Татарский танец.
Вед.: Спасибо тебе, дедушка Хамит, за добрые слова.
Вед.: Дедушка Хамит, наши дети очень любят гостей и всегда к их
приходу очень готовятся. Вот посмотри, что они для тебя
приготовили.
Дедушка Хамит: Время-то как быстро идёт! Пора мне домой за
хозяйством присмотреть – оно у меня большое.
Спасибо, дедушка Хамит, досвидания.
Вед.: Из поколения в поколение мужчины были защитниками
Родины, опорой семьи.
Вед.: Да и девочки-красавицы наши тоже хороши! Женщина
издавна считалась хранительницей домашнего очага. У хорошей
хозяйки всё ладится, и гостеприимна она, и доброжелательна.

Танец «Шаль вязала»
Вед.: Большое создаётся малым:
Из жёлудя поднялся дуб,
С бревна начался крепкий сруб,
А родничок – реки начало,
С одной сосны начался бор,
С кирпичика пошёл дворец,
С ворсистой ниточки – ковёр.
Вот так придумал наш Творец!
Дом к дому – улица,
Из улиц растут селенья, города.

Всё это ты, Башкирия родная,
Мой край, любимый навсегда!
Башҡортостан, беҙ ғорурбыҙ,
Ҙур киләсәген булғанлыҡтан,
Киләсәген үҙ ҡулында
Дуҫлыҡта һәм туғанлыҡта!
Храни тепло родного очага
И не позарься на костры чужие.
Таким законом наши предки жили
И завещали нам через века:
Храни огонь родного очага!
Вед..: Дорогие ребята, дерево, у которого крепкие корни, ветер не
валит. Если мы будем знать историю своей родины и своего рода,
нам не страшны никакие невзгоды.
На этом наше мероприятие, посвящённое родовому дереву –
шежере – закончено. Желаем всем вам успехов в таком непростом
деле, как составление своей родословной!

Сценарий внеклассного мероприятия «Шәжәрә байрамы» (праздник родословной).

СЦЕНАРИЙ ВЕКЛАССНОГО МЕРОПРИЯТИЯ

“ШӘЖӘРӘ БАЙРАМЫ” (праздник родословной)

Цель: Продолжать углублять представления учащихся о связи поколений, раскрывать творческие способности детей через различные виды художественной и музыкальной деятельности. Воспитывать уважение к традициям башкирского народа, семье, Республике Башкортостан.

Задачи:

— активизация лексики по теме;

— развитие коммуникативной компетенции, навыков «слушания», выразительного чтения, слуховой памяти, активизация творческих способностей учащихся и интереса к предмету;

— воспитание толерантности и уважения к другой культуре; воспитание личностных качеств (трудолюбие, активность, умение работать в сотрудничестве с другими, коммуникабельность, личная и взаимная ответственность).

Учитель. Здравствуйте, дорогие учителя, учащиеся, гости!

Сегодня мы собрались отпраздновать праздник “Шежере”. Слово “шежере” означает “родословная”. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере – не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения истории башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.

В древние времена башкиры, как и другие народы жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои названия. Наиболее древними были, например, племена Бурзян, Мин, Ҡатай, Кипчак, Усерган, Юрматы, Табын и другие. У башкир издавна существовал обычай писать историю своего рода. Она называлась родословной. У башкир это называлось шежере. В течении веков они обновляли, дополняли свои шежере. Ежегодно, обычно летом, отмечали праздник “Шежере Байрамы”.

Праздник “Шежере Байрамы” был одним из самых дорогих для сердца праздников, который объединял, примирял духовные силы нации. Как же все – таки составлять шежере? В самом начале необходимо расспросить своих родителей, дедушек и бабушек. Если они затрудняются ответить на ваши вопросы, нужно обращаться в архивы. Уточнить паспортные данные дедушек и бабушек, их родителей и их детей.

Каждый должен знать свои семь колен родства. Это необходимо и с медицинской точки зрения – и для чистоты наследственных генов и в интересах молодых людей, собирающихся вступить в брак. За прошедшие годы могли быть межродственные браки, а науке известны факты рождения в межродственных браках детей с врожденными пороками. Задай себе вопрос: кто ты есть.

1-се алып барыусы: Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар! Бөгөн беҙ быуындар араһындағы бәйләнеште, туғанлыҡты нығытған, нәҫел тармаҡтарын барлаған шәжәрә байрамына йыйылдыҡ.

Ауылдашың, дуҫың, танышыңды

Һаумыһығыҙ! Тиеп ҡаршыла

Ошо һүҙҙән кәйеф күтәрелә,

Ошо һүҙҙән ниәт яҡшыра.

2-се алып барыусы.

Иҫәнмеһегеҙ, тип сәләмлә һин,

Түбәнәйтмәҫ һине илтифат

Ошо һүҙҙә — йөҙҙәр яҡтырыуы,

Ошо һүҙҙә — ниәт яҡтырыуы,

Ошо һүҙҙә йәнгә мең шифа!

1-се алып барыусы.

Башҡортостан илендә

Меңдәр ырыуы ерендә

Эй, хөрмәтле ҡунаҡтар

Рәхим итегеҙ беҙгә!

2-се алып барыусы.

Рәхим итеп инегеҙ,

Мәктәпте һеҙ күрегеҙ,

Беҙҙең менән бергәләп

Үткәндәрҙе гиҙегеҙ.

-Тыуған ерең ни?

-Башҡортостан!

-Милләтең кем?

-Башҡорт!

-Телең ниндәй?

-Башҡорт теле!

-Ырыуың ниндәй?

-Меңдәр!

-Кошоң нимә?

-Ҡарсыға!

-Ағасың нимә?

-Ҡайын!

1-се алып барыусы.

Шәжәрә — ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше,

Мең ғазаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер киҫеше.

Шәжәрә – билдәле бер нәҫел – ырыуҙың килеп сығышын, уларҙың нисек тармаҡланыуы, таралышы хаҡында яҙыу. Ғәрәп телендә ул «ағас” тигән һүҙ. Борон заманда беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәсәпте, ата-бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ағас боронғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Шул уҡ ваҡытта халыҡтың торошон да сағылдырған. Тамыры – үткәнебез, атай олатайҙарыбыҙ; олоно – бөгөнгөбөҙ; тармаҡ, ботаҡ, япраҡтары – киләсәгебеҙ, балаларыбыҙ, ейәндәребеҙ. “Үткәне булмағандың киләсәге лә юҡ,» — ти халыҡ. Бөгөнгө быуыныбыҙ ҙа, киләсәгебеҙ ҙә тамырыбыҙҙан – тарихыбыҙҙан һут ала.

Шәжәрә — ул йәшәү тантанаһы,

Һулар һауа, тупраҡ, ғәзиз ер,

Ул тамырым буйлап аҡҡан ал ҡан,

Бороңғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә — ул моңло “Буранбай”ҙай,

Иләүеңде һаҡлар ҡоралдай,

Буш тормаған бала бишегендәй,

Арҡа терәр мәғрүр Уралдай.

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Кукрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күктә терәп ерҙә һин торғанда

Йәшәргә лә әле йәшәргә!

Уҡытыусы. Еләндәре сағыу ҡояш

Меңлеләр уйнай һорнай

Тыпырлатып оҫта баҫа

Һис тә оялып тормай.

(Ҡыҙҙар башҡарыуында башҡорт бейеүе.)

Шәжәрә – нәҫел ағасы тигән һүҙ! Ғәҙи генә бер һүҙ һымаҡ. Ә уның аҫылына төшөнһәң, ни ҡәҙәр мөғжизә. Ете быуынын белгән кеше элек-электән ысын кеше тип иҫәпләнгән. Был һис тә юҡҡа түгел. Бөтә халыҡ та өйрәнә үҙенең шәжәрәһен. Ҡытайҙарҙың 30 быуынға тиклем нәҫелен белеүе билдәле. Ғаиләлә шәжәрә ир кеше яғынан төҙөлгәне борондан уҡ билгеле. Шуға күрә лә, шәжәрәгә ҡатын-ҡыҙ яғы инергә тейеш түгел тигән һүҙҙәр ишетергә тура килә. Әсәй туғандары ла бик тә яҡын бит! Һеҙ нисек уйлайһығыҙ, хөрмәтле ҡунаҡтар? Был турала һөйләү өсөн һүҙҙе Василов Айнурға бирәбеҙ.

( Василов Айнур үҙ шәжәрәһе тураһында һөйләй )

2-се алып барыусы.

Борон заманда беҙҙең олатайҙар ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәҫәпте, ата-бабаларыбыҙҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барғандар. Шәжәрә ғәрәпсә — «ағас”. Ни өсөн ағас һымаҡ төшөргәндәр? Ағас-боронғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Шул уҡ ваҡытта халыҡтын тормошон да сағылдырған.Тамыры – үткәнебеҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, ботаҡтары – киләсәгебеҙ. Ағас ни тиклем нығырыҡ,сыҙамлыраҡ булһа, ботаҡтары ла көслө була. Бына ни өсөн халҡыбыҙ шәжәрәне ағас рәүешендә яҙып ҡалдырған. Шәжәрә — оло хазина.Улар быуындан быуынға ҡәҙерле әйбер булараҡ күсә килгән.

1-се алып барыусы.

Тыуған өйөн белмәгән

Тыуған ауылын белерме?

2-се алып барыусы.

Тыуған ауылын белмәгән

Тыуған илен белерме?

1-се алып барыусы.

Нәҫел-нәсәбе кемлеге

Уның башына килерме?

Барыһы таныш, барыһы ғәзиз,

Ғүмер иткән төбәккенәм.

Һин булғанға мин бәхетле,

Һинһеҙ һулыр йөрәккенәм.

2-се алып барыусы.

Һөйләгәнде парлап, үткәндәрҙән һабаҡ алып, киләсәкте уйлап йәшәргә кәрәк, быуындар араһында бушлыҡ булмаһын. Шул саҡта ғына тормошобоҙ күркәм, мул һәм мәрхәмәтле булыр. Ҡәҙерле балалар, нәҫел ағастары тармаҡланһын, туғанлыҡ ептәре, быуындар сылбыры мәңге өҙөлмәһен. Ә хәҙер музыкаль номер. Ҡыҙҙар башҡарыуында йыр тыңлағыҙ.

(Йыр “Тал бөрөһө”)

1-се алып барыусы.

Дуҫтарым!

Башҡортостан тигән еребеҙҙә,

Ҡалайыҡ бер күс булып,

Шат йәшәйек түш киреп,

Бер-беребеҙгә көс биреп.

Илебеҙ – Рәсәй,

Ватаныбыҙ – Башҡортостан.

Ҡәзерле дуҫтар, хөрмәтле ҡунаҡтар, ҡәҙерле балалар, байрамыбыҙҙың тантаналы өлөшө тамамланды. Һеҙгә таҙалыҡ, бәхет теләйбеҙ. Хәҙер барығыҙҙы ла сәй эсергә саҡырабыҙ. Рәхим итегеҙ.

Список литературы

 Знаешь ли ты свои корни? Научно-методическое пособие по подготовке и проведению народного праздника «Шежере байрамы» – Уфа: Белая река, 2006. – 64 с. /М. Мамлеев, Р. Мамлеев – Уфа: 2003. – 429 с. Шежере как историко-литературный источник /Кузбеков, Ф.Т. История культуры башкир – Уфа: Китап, 1997. – С. 35-39. Наше шежере /Х. Яппаров – Уфа: Китап, 1999. – 272 с. Быуаттар аманаты. Эзләнеүҙәр, тикшеренеүҙәр /Р. Шәкүр — Өфө: Китап, 2002. – 480б. Мирхәева, Ғ. Ә. Тарих яҙыр инем ташына… — Өфө: Китап, 2001. – 160 б.

Задачи.

• Способствовать формированию нравственной
культуры у детей, уважительного отношения к
родителям, взаимопонимания и терпимости в
отношениях взрослых и детей.

• Формировать у детей представления о семье,
как о людях, которые любят друг друга, заботятся
друг о друге. Закрепить понятие “родословная”
(“шежере”), побудить интерес к истории своего
рода и желание дальше изучать свой род.

•  Развивать семейное творчество и
сотрудничество детского сада и семьи, воспитание
у детей интереса и любознательности, открытости,
положительных эмоций; чувства любви и уважения к
родителям, гордости за свою семью; сплочение
коллектива.

• Воспитывать у детей чувство долга и любви к
ближним, вызвать желание подражать в достойном
поведении.

1 ведущий: У каждого из нас есть своя семья,
родительский дом, где нас ждут, помнят и за всё
простят. Именно в семье мы учимся любви,
ответственности, заботе и уважению. И где бы мы ни
были, мы всегда помним о своей семье, о близких
нам людях: о родителях, сёстрах и братьях,
бабушках и дедушках.

2 ведущий: В семейном кругу мы растём
Основа основ – родительский дом.
В семейном кругу все корни твои.
И в жизнь ты входишь из семьи.
В семейном кругу мы жизнь создаём.
Основа основ – родительский дом.

3 ведущий: Семья – это самое главное в жизни
для каждого из нас. Семья – это близкие и родные
люди. Те, кого мы любим, с кого берём пример, о ком
заботимся, кому желаем добра и счастья.

Наши дети тоже думали над вопросом “Что такое
счастливая семья?”. Вот их мнения по этому поводу
(с использованием интерактивной доски). 

1 ведущий: Мы плохо знаем свои корни. Это наша
беда. Ведь фамильная гордость и интерес к истокам
собственной родословной — это две ветви одного
дерева. Нельзя жить, не зная родства, нельзя
изучать историю Родины в отрыве от истории
родного края, от истории своей семьи. Семейная
память важна для воспитания чувства гордости
свой род.

— А как вы думаете, для чего люди составляют
родословные? (Ответы родителей)

Семейная история (родословная) поможет
взглянуть на себя со стороны. А, может быть, вы
узнаете что-то такое, что поможет возгордиться
вам своей семьёй.

Лиза У.

Кем был твой прадед, кем твой дед?
О чём они мечтали?
Каким был скромный их обед?
Что в будни надевали?

Радмир Б.

Каким был род занятий их?
К чему они стремились?
Что вызвало бы дружный смех?
И как они женились?

Элина Х.

Какие испытания им
Достались на веку?
Как до Парижа дед дошёл
В башкирском том полку?

Амир М.

И, если всё узнаешь ты.
Изучишь древний род,-
Полюбишь родину свою,
Полюбишь свой народ!

2 ведущий: Человек растёт и задумывается над
вопросом: “Кто я? Откуда я? Каковы мои корни?”
издавна одной из традиций народа было знание
своих предков, своей родословной. Сегодня
старинная традиция возвращается. Вот и мы с вами
попытались составить свои родословные. Сейчас мы
услышим рассказы семей о своей родословной, о
родственниках, которыми можно гордиться.
(Родители и дети защищают свои творческие работы
– 6 семей).

3 ведущий: Ребята, так вы поняли, что
означает слово “семья”? (Да) А без кого семья — не
семья? (Ответы детей). Правильно без мамы, мамочки,
мамули – хранительницы очага, продолжательницы
человеческого рода.

— Мама, мамочка! Сколько тепла таит это
магическое слово, которым называют самого
близкого, дорогого, единственного человека.
Материнская любовь греет нас до старости. Каждый
человек от рождения до конца своей жизни несёт в
своих устах и сознании образ матери, мамы,
бабушки. Мама для каждого из нас – святыня.
Женский образ воспевают в стихах, песнях. Надо
всю жизнь относиться нежно, ласково, с уважением
и заботиться о матери, бабушке. Дети! Любите своих
матерей!

Песня “Мамочка милая, мамочка моя”.

1 ведущий:

Мамы и своих дочек приучают вести хозяйство,
встречать гостей. Держать дом в чистоте.

Игра “Гостеприимная хозяйка” (соревнуются
мамы).

Сыновей учат уважать женщин, беречь их и
помогать. Для вас, наши любимые, танец.

“Башкирский танец”.

2 ведущий: Ребята, без кого ещё семья – не
семья? (Ответы детей). Конечно же, какой наш дом
без папы! Правда, ребята?

Инсценировка “Помощники”.

Антон Д.

Кто починит табуретку,
На машине подвезет?
Кто научит пилить доски
И защитит всю семью?
Мы с папой решили уборкой заняться
“Мой друг! – сказал папа – Пора приучаться”
“Идея прекрасна” — мама сказала
И тотчас из дома она убежала.

 (Мама одевается быстро, на бегу прощается и
уходит из дома).

Папа начинает мыть посуду, сын пылесосит и
вытаскивает из-под кровати машину. Бросает
работающий пылесос и начинает на коврике играть
с машинкой. Папа тоже к нему присоединяется и
вдвоём играют с машинками, соревнуются… И забыли
про уборку и маму).

2 ведущий:

Пять часов мама в парке сидит,
Со страхом она на мобильный глядит.
Мама, волнуясь:
“Когда же уборке будет конец
Смогу ль я вернуться домой, наконец!”

Мама:

Мы шутим, конечно,
Но очень приятно,
Когда с тобой рядом
Такой помощник папа!

3 ведущий: Ребята, а кто в вашей семье самые
уважаемые люди? (Ответы детей)

Арина Н.

Бабушка и дедушка помогают нам своими мудрыми
советами. Бабушка всегда вкусно готовит, вяжет
носки варежки, учит лечиться народными
средствами. А дедушка поможет и кормушку сделать,
и скворечник. Он многое знает и умеет.

“Это наши бабушки”.

Элина Х.

“Хыялым”
Мин уземне бу доньяда
Бахетле диеп саныйм.
Ти шулай да бар минем бер
Бик зур зангэр хыялым.
Нэни генэ, матур гына
Булсын иде туганым.
Уйнарга да, укырга да
Ойрэтер идем аны!

“Родословное древо.  (Родители и дети
защищают свои творческие работы – 6 семей).

Стихотворение “Что может быть семьи дороже?”

Софья П.

Что может быть семьи дороже?
Теплом встречает отчий дом,
Здесь ждут тебя всегда с любовью,
И провожают в путь с добром!

Ридаль Г.

Отец и мать, и дети дружно,
Сидят за праздничным столом,
И вместе им совсем не скучно,
А интересно вчетвером!

Аня А.

Малыш для старших как любимец,
Родители — во всем мудрей,
Любимый папа — друг, кормилец,
А мама ближе всех, родней.

Арина Ф.

Любите! И цените счастье!
Оно рождается в семье,
Что может быть ее дороже,
На этой сказочной земле!

Песня “Отчизна”.

3 ведущий: Друзья, вы задумывались, почему так
говорят: “Мой дом – моя крепость”? (ответы
гостей)

– Несомненно, у человека должен быть дом, и не
просто крыша над головой, а место, где его любят и
ждут, понимают, принимают таким, каков он есть,
место, где человеку тепло и уютно. Сегодня на
празднике семья может построить дом своей мечты.
Пусть ваша семья превратится в строительную
бригаду. Предлагаю каждой команде набор
кирпичей. Раздает конверты с “кирпичиками”.
Сумейте договориться, из каких кирпичей вы
построите дом. На четырех кирпичах у вас уже
написаны слова “здоровье”, “любовь”,
“понимание”, “улыбка”. Остальное надо
подписать. Придумайте, какие кирпичи возьмете
для строительства своего чудесного дома. Крыше
можно дать свое название. Итак, приготовьтесь к
защите своего проекта.

Семьи-команды выполняют задание. Далее –
защита проектов “Дом моей мечты”.

Игра “Юрта”.

Стихотворение “Семья”.

Мама Маргариты Екатерина Александровна

Семья – это счастье, любовь и удача,
Семья – это летом поездки на дачу.
Семья – это праздник, семейные даты,
Подарки, покупки, приятные траты.

Мама Ани Наталья Владимировна

Рождение детей, первый шаг, первый лепет,
Мечты о хорошем, волнение и трепет.
Семья – это труд, друг о друге забота,
Семья – это много домашней работы.

Мама Арины Н. Валентина Павловна

Семья – это важно!
Семья – это сложно!
Но счастливо жить одному невозможно!
Всегда будьте вместе, любовь берегите,
Обиды и ссоры подальше гоните,
Хочу, чтоб про нас говорили друзья:
Какая хорошая Ваша семья!

1 ведущий: Дорогие ребята, дерево, у которого
крепкие корни, ветер не валит. Если мы будем знать
историю своей родины и своего рода, нам не
страшны никакие невзгоды.

2 ведущий: Дети приготовили ещё подарки для
своих мам. Подарите им, обнимите маму. Скажите
самые добрые слова.

3 ведущий: Какой же праздник без чаепития!
Приглашаем всех в группу.

Звучит песня “Родительский дом”.

Место проведения: «Лицей №94» кабинет башкирского языка №305

Время проведения: 12.30.

Авторы сценария:
учителя башкирского языка Юсупова Г.Р., Ахмедьянова Ф.Т.

Цели:

1. Формирование у учащихся любви и уважения к своей семье и к своему
Отечеству.
2. Привлечение внимания учащихся к своей родословной, истории края.
3. Повышение интереса к национальным традициям, обычаям народов, живущих в селе.
4. Воспитание уважения к родителям, к своим предкам, к семейным традициям.

Оформление: кабинет празднично оформлен. Выставка рукоделий, выставка национальных блюд, книжная выставка, Родословные семей подготовленные учащимися лицея. Оснащение: мультимедийный проектор, слайды, видеофильм «Башкирское шэжэрэ».

«Шәжәрәһеҙ әҙәм – тамырһыҙ ағас, ҡайҙа ел, шул яҡҡа ауа»

Башҡорт халыҡ мәҡәле. (2 слайд)

Сәхнәлә ҡыҙ менән егет (алып барыусылар).
Алып барыусылар һөләгәндә һәр ваҡыт ҡурай моңо уйнай.

Ҡыҙ:
Ҡунаҡҡа, тип килгәнһегеҙ,
Һеҙгә һыйҙар әҙерләйбеҙ,
Бер аҙ ғына көтөгөҙ.
Һыйҙарыбыҙ тәмле генә түгел,

Һыйҙарыбыҙ күңелле.
Оҡшатмаған берәү ҙә юҡ,
Күңелле йыр-бейеүҙе.
Матур-матур шиғырҙар ҙа,

Булыр бөгөн һыйыбыҙ.
Һеҙгә байрам бүләк итеү —
Беҙҙең бөтә уйыбыҙ.

«Ҡара юрға» башҡорт халыҡ йыры. Маликов Эмиль.

Егет: Добрый день, дорогие друзья! Мы приветствуем вас на нашем празднике Шежере байрам.Праздник шежере, это праздник родословной, праздник семьи. Сегодня мы с вами узнаем, что такое шежере, для чего оно нужно и прослушаем выступления учеников со своей родословной.

— Слово для приветствия предоставляется учителю башкирского языка

(звучит мелодия курая)

«Башҡортостан шәжәрәләре» фильмы.(5 мин.)

Егет: В древние времена башкиры, как и многие другие народы, жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои названия. Наиболее древними были, например, племена Бурзян, Мин, Катай, Кипчак, Усерган, Юрматы, Табын и другие. У башкир издавна существовал обычай писать историю своего рода. Она называлась родословной. (3 слайд)

Ҡыҙ: Шәжәрә — ул ырыу тарихы. Борон башҡорттар ырыу-ҡәбиләләргә бүленеп йәшәгән. Һәр ырыуҙың үҙ исеме булған. Башҡорт халҡы элек-электән үҙ ырыуының тарихын яҙып ҡалдыра барған. Шәжәрәлә бөтә ир-ат исемдәре күрһәтелгән.

Егет: Что такое родословная? Это перечень поколений одного рода. Род – ряд поколений, происходящий от одного предка. Предок- это древний предшественник по роду.В средние века каждый рыцарь, желающий вступить в рыцарский союз, должен был доказать свое дворянское происхождение. Доказательством служило рыцарское родословное дерево.А рисовалось оно так. Внизу ствола «дерева»- герб рыцаря, далее ствол делился на две условные ветви: справа рисовался герб отца, а слева – герб матери. Каждая из этих ветвей, в свою очередь, также делились на две меньшие ветви, на которых размещались гербы деда и бабушки с отцовской и материнской стороны. И для того чтобы составить такое родословное дерево, нужно было хорошо знать своих предков.Слово «шежере» означает «родословная». Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере – не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения истории башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.

«Шәжәрә»

Шәжәрә – ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,
Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.
Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәҙ,
Һин дә ятма: ҡор ояңды. Үр шәжәрә!..
Шәжәрәмдә – сал тарихы балаларҙың,
Бөгөн дә, киләсәгем, балаларым.
Шәжәрәһе – башҡортомдоң ал ҡанында!
Ҡәҙим Аралбаев.

Башкирский танец
Исполняет Антонова Маргарита, 5 класс
.

Ҡыҙ.
Шәжәрә, ғәрәп телендә «ағас» тигән һүҙ. Беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫелде, ата-бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ни өсөн ағас?

Ағас борон башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Халыҡтың тормошон сағылдырған. Тамыры – үткәнебеҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, тармаҡ-ботаҡтары – киләсәгебеҙ. (4 слайд)

Егет. Почему родословная изображалась в виде дерева? Издавна башкиры верили, что дерево связывает небо, землю и подземелье. Корни- это наше прошлое, ствол-настоящее, ветви- будущее. (4 слайд)

Ҡыҙ. Киләсәк быуындар ҙа, атай-олатайҙар кеүек үҙ тамырҙарын, туғанлыҡ тарихын белһен тиһәк, һәр бала эҙләнергә, өйрәнергә, шәжәрә ағасын тәҙәүҙе дауам итергә тейеш. Беҙҙең уҡыусылар ҙа үҙ тамырҙарын ныҡлап өйрәнде. Был хаҡта улар төҙөгән шәжәрәләр, ғаилә альбомдары һәйләй. Һүҙҙе уларға бирәйек.

Егет. Наши учащиеся готовились к этому дню, расспрашивали родителей, родственников о семье, о своих корнях, кропотливо составляли свое генеалогическое древо. Некоторые работы вы можете видеть в этом зале. И сейчас мы приглашаем ребят, которые расскажут нам свое шежере.

Выступления участников праздника. (концертные номера).

Егет. Славная вещь-родословное дерево. Сегодня интерес к изучению родословной необычайно высок, ведь она дает возможность проследовать историю своих предков. А это очень интересно! И недаром, когда хотят похвалить человека, говорят: «У него крепкие корни». Значит, такой человек родился в дружной хорошей семье, и семья его воспитала. Интересуйтесь жизнью, историей своего рода, помните свои корни, потому что сила народа – в его корнях. (5 слайд)

Ҡыҙ. Ваҡыт үтә. Ергә яңынан- яңы быуындар килә. Тормош дауам итә, итһен! Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән тора. Тереләрҙең ҡәҙерен бел, үлгәндәрҙең ҡәберен бел,тигән боронғолар, Тамырҙарығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫелегеҙгә генә хас булған күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарығыҙға, халҡығыҙға кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

Песня «Бәхет өсөн».

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Сценарий что такое кукарямба
  • Сценарий шуточный прогноз погоды
  • Сценарий шоколадное королевство
  • Сценарий школа активного гражданина
  • Сценарий что такое доброта ко дню доброты