Шэжэрэ байрамы сценарий башкортса

Шәжәрәлә — сал тарих.

1 өлөш.

Ҡунаҡтарҙы ҡаршы алыу.

1 алып барыусы

Хәйерле көн! Һаумыһығыҙ!

Милләттәштәр, яҡын ҡәрҙәштәр!

Ҡаршылайбыҙ һеҙҙе ҡолас йәйеп

Бүләк итеп ҡайнар сәләмдәр!

2 алып барыусы

Ҡарап тормай ара йыраҡҡа

Килдегеҙ һеҙ беҙгә ҡунаҡҡа.

Башҡортостандың гүзәл тәбиғәтле

Тирәкле еренә.

1 алып барыусы

Эй, хөрмәтле ҡунаҡтар!

Хуш килдегеҙ, рәхим итегеҙ!

Тирәкле ауылы халҡының

Ризығын ауыҙ итегеҙ!

(икмәк, сәк-сәк, ҡымыҙ менән ҡунаҡтарҙы ҡаршы алыу)

2 алып барыусы

Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар!

Һаумыһығыҙ, таныш-белештәр!

Ауылыбыҙҙа байрамдарҙың ҙуры

Иҫтә ҡалһын әле был көндәр!

1 алып барыусы

Ауылыбыҙҙа – шәжәрә байрамы-

Ҡунаҡтарға асыҡ күңелебеҙ.

Сәләмәтлек, дуҫлыҡ-татыулыҡта,

Шатлыҡ менән үтһен ғүмеребеҙ!

Йыр “Әссәләмәғәләйкүм” Башҡара——————————————

1 алып барыусы

Һаумыһығыҙ, ырыуҙаштар,

Ҡан-ҡәрҙәштәр, ерҙәштәр!

Ҡайнар сәләм, рухташтар,

Фекерҙәштәр, серҙәштәр.

Бергә: Ҡайнар сәләм, ерҙәштәр!

2алып барыусы

Сәләм туған – нәҫелдәрен,

Ҙурлап ҡайтҡан дуҫтарға.

Тимәк, изге хәбәр еткән,

Алыҫ – яҡын остарға.

Бергә: Сәләм барса дуҫтарға!

1 алып барыусы

Ата-баба төйәгенә

Хуш киләһегеҙ, тибеҙ.

Байрамыбыҙ түренә

Рәхим итегеҙ, тибеҙ!

2 алып барыусы

Шәжәрә — ырыу тарихы, теге йәки был ҡәбилә, ырыу йә араның быуындар йылъяҙмаһы. Шәжәрә — борон-борондан ырыу-араның документы, икенсе төрлө әйткәндә бкр туған кешеләрҙең танытмаһы ла булып һаналған. Сөнки шәжәрәлә ырыуҙың нәҫелдән нәҫелгә бирелер ер биләмәһе лә теркәлгән.

1 алып барыусы

Ошо яғы менән шәжәрә — ижтимағи-сәйәси документ, тарихи сығанаҡ та. Бына шуның өсөн дә башҡорт балаһы кәмендә ете быуын ата-бабаларын белергә тейеш булған. Бөгөн беҙ шәжәрә байрамы – туғандар байрамы, бер ата-бабанан таралған ырыуҙаштар байрамына йыйылдыҡ. Тарихи тамырҙарыбыҙҙы иҫкә алыу, ололау, хөрмәтләү ҙә ул.

2 алып барыусы

һәр ағастың тамыры булған кеүек, беҙҙең дә тамырҙарыбыҙ бар. Тамыр – ул беҙҙең кисәгекөнөбөҙ, бер йыл элек, йөҙ йыл элек, ме йыл элек үткән көнөбөҙ. Ул беҙҙең тарихыбыҙ. Борон-борондан ата-бабаларыбыҙ үҙ нәҫелен иң беренсе телдән-телгә һөйләп, ә һуңынан яҙып ҡалдырған. Беҙҙең ауылда ла үҙ нәҫел ептәрен юғалтмай шәжәрә итеп төҙөп ҡалдырыусылар бар.

1 алып барыусы

Был халыҡтың иле булған, теле булған,

Рухы бөйөк, ғорурлығы, ихтыяры.

Азатлыҡ тип көрәшеүсе батырҙары,

Йософ менән Зөләйхалай матурҙары.

2 алып барыусы

Был халыҡтыү ҡалған беҙгә рухы, хисе,

Шаңы ҡалған, даны ҡалған һәм моңдары.

Моңдар аша хөрлөк ҡалған

Йырҙар аша, иман аша милләт тыуған.

1 алып барыусы

Ә хәҙер хөрмәтле ҡунаҡтар, ырыуҙаштар! Мозафаровтар нәҫеле шәжәрәһе менән яҡыныраҡ танышып уҙайыҡ. Рәхим итегеҙ!

Һәр аранан берәй кеше үҙенең араһы менән таныштыра.
Йоланан өҙөк күрһәтеү.

2өлөш.

1 алып барыусы

Һиҙәһеҙме тамырҙарҙың тыуған яҡта ныҡ икәнен,

Тыуған тупраҡ, ата нигеҙе көткәнен.

Нәҫел ебе был ерҙәрҙә күп икәнен.

Туғандарҙың бик күптәре юҡ икәнен.

2 алып барыусы

Ҡайттыңмы, тип йылдар аша, ҡәрҙәштәрҙең,

Рухтары ишетәһеңме, өндәшкәнен.

Тыуған ерҙең гөлбаҡсаға тиң икәнен.

Халыҡтарҙың бер туғандай дуҫ икәнен.

Йән тартмаһа, һиҙәһеңме, ҡан тартҡанын.

Тармаҡтарҙың бер тамырға тоташҡанын.

1 алып барыусы

Эйе, ауылымдың ғорурлығы булған, Һоҡланғыс кешеләре ифрат күп. Тәү тапҡыр ошо ерҙә ауаз һалған, тәпәй баҫҡан һәм яҙмышын

туған тупрағы менән бәйләгән, ауыл хужалығының төрлө тармаҡтарына бар тырышлыҡтарын һалып эшләгән яҡташтарыбыҙ тураһында бик күп һөйләргә була. Беҙ улар менән ғорурланабыҙ һәм һәр ваҡыт иҫтә тотабыҙ. Арабыҙҙа шундай шәхестәр булғанда, нәҫел шәжәрәбеҙҙә матур эҙҙәр ҡалыуы көн кеүек асыҡ.

2 алып барыусы

Тыуған ауыл, тыуған яҡ! Ниндәй изге, илаһи көскә эйә төшөнсәләр. Яҙмыш елдәре төрлөбөҙҙө төрлө яҡтарға илткәндә лә, һағынып, йыраҡ араларҙы яҡын итеп ашҡынып ҡайтабыҙ һиңә, тыуған яҡ, тыуған ерем!

Ҡотлау һүҙҙәре.

3 өлөш.
Бәйге , ярыштар.

1 алып барыусы

Юллап ҡайтҡандарға рәхмәт

Туғанлыҡ тамырҙарын.

Беләбеҙ – бында ҡайтҡандар

Йән дауа табырҙарын.

2 алып барыусы

Беҙ түгел ерҙә исемһеҙ,

Тарихты байҡа ғына.

Рәхим ит түрҙән, аҡһаҡал

Шәжәрә байрамына.

1 алып барыусы

Ырыу ағасы ҡоромаҫ

Йәш быуын барҙа ғына.

Рәхим ит, иң йәш ырыуҙаш,

Шәжәрә бәйгеһенә.

2 алып барыусы

Һис тап ҡунмаҫ, тоғро булһаҡ,

Шәжәрә байрағына.

Ил – ерһаҡсыһы, рәхим ит

Шәжәрә бәйгеһенә.

1 алып барыусы

Ә хәҙер бәйгеләрҙе уҙғарыу комиссияһы менән таныштырып үтәм:

2 алып барыусы

Ойоштору комиссияһы һеҙҙе бөтәгеҙҙе лә ошо иҫтәлекле көн, шәжәрә байрамы менән ҡайнар ҡотлай. Бөтә уйындарҙа ҡатнашығыҙ, уйнағыҙ, көлөгөҙ.

1 алып барыусы

Ә хәҙер бәйге төрҙәре менән таныштырп үтәм:

Көрәш
Ҡалаҡҡа йомортҡа һалып йүгереү
Көйәнтә, биҙрә менән йүгереү.
Сүлмәк ватыу.
Армспорт (ҡул көрәше)
Гер күтәреү.
Тоҡ кейеп йүгереү.
Тоҡ менән бәрешеү.
Арҡан тартышыу.

Источник

Шәжәрә байрамы.

Маҡсат:

шәжәрә тураһында төшөнсә биреү һәм уҡыусыларҙың белемдәрен дөйөмләштереү (камилаштырыу);
телмәрҙе, һүҙ байлығын үҫтереү;

3) уҡыусыларҙа башҡорт халыҡ тарихына ҡыҙыҡһыныу уятыу, туғандарға һөйөү, үткәндәргә ихтирам тәрбиәләү,шәжәрәләрен өйрәнеү теләген булдырыу,йәш быунға зауыҡ, әхлаҡи тәрбия биреү.

Йыһазландырыу: уҡыусыларҙың шәжәрәләре, компьютер, презентацион таҡта, аудиояҙма,фотоһүрәттәр.

Байрам барышы.

Талғын ғына ҡурай моңо яңғырай. 2 уҡыусы сәхнәгә сыға.

1-cе алып барыусы: Иҫләйһеңме, Рәмил, ике йыл элек беҙҙең ҡалала шәжәрә байрамы үткәйне.

2-cе алып барыусы: Эйе, Айһылыу, 23-сө мәктәп уҡыусылары шул байрамда ҡатнашып икенсе урын яулап ҡайтҡайнылар.

1-cе алып барыусы:Әйҙә ,ете ырыу балаларын йыйып мәктәптә шәжәрә байрамын үткәрәйек.

2-cе алып барыусы: Әйҙә!

1-cе алып барыусы: Улар бөгөн беҙгә ҡунаҡта! Әйҙәгеҙ,егеттәр,ҡыҙҙар сәхнәгә рәхим тиегеҙ!

Сәхнәгә төрлө ырыу балалары менә. Балаларҙың ҡулдарында ырыу тамғалары,һыйлар өсөн күстәнәстәр.

1-се бала : Олы байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата-бабалар мираҫы-

Шәжәрә байрамына.

2-се бала:Бер- береңә тоғролоҡҡа

Бөгөн анттар бирегеҙ,

Күршеләрҙе күрегеҙ!

Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.

3-се бала:Ил хәлдәрен белегеҙ,

Туғандарҙы белегеҙ!

Кипмәһен ырыу ағасы –

Тере һыуҙар һибегеҙ!

4-се бала:Ырыу ағасы ҡоромаҫ,

Беҙ ,йәштәр барҙа ғына,

Рәхим итегеҙ, туғандар ,

Шәжәрә байрамына! 1-cе алып барыусы: Ырыуың кем?

— Үҫәргән

-Юрматы

-Ҡатай

-Табын — Бөрйән

-Тамьян

-Ҡыпсаҡ

Бергәләп: Илебеҙ Башҡортостан.

Балалар сәхнәнән төшәләр ҙә залга үтеп ата-әсәләре әҙерләгән баурһаҡ,сәк-сәк,бал…менән һыйлайҙар. Был ваҡытта ҡурай моңо яңғырай.Балалар залда урын алалар.

Алып барыусы: — Һаумыһығыҙ ҡәҙерле, дуҫтар, ҡунаҡтар! Беҙ һеҙҙе мәктәптең шәжәрә байрамында тәбрикләйбеҙ!

1-се уҡыусы: Тәмле һыу, тәмле һауа,

Көмөш ямғырҙар яуа.

Бейек тау, йомшаҡ тупраҡ,

Урманы өҫкә яуа.

Был минең тыуған ерем,

Был минең тыуған илем.

2-се уҡыусы: Тыуған еремдә халҡым,

Йәшәгән ырыу-ырыу,

Тарихы урау-урау.

Шәжәрә — баш йорттары.

3-сө уҡыусы: Ғәйнәләр, Танып, Төйҙә

Үҙ ерендә ул, өйҙә.

4-се уҡыусы: Данлы, батыр Юрматы –

Йүгәнле Аҡбуҙаты.

Һаҡмар, Яйыҡ араһы,

Үҫәргән күҙ ҡараһы.

5-се уҡыусы: Иң боронғо Бөрйәндәр –

Ер-һыу менән бер йәндәр.

6-сы уҡыусы: Түңгәүерҙәр, Тамьяндар

Ҡыпсаҡҡа таянғандар.

Дим тармағында Меңдәр

Әйле, Ҡатайға тиңдәр.

7-се уҡыусы: Дәртле, күмәк Табындар –

Һалйоттарға туғандар.

Тарих хәтерен һаҡлай,

Яңы быуатҡа атлай.

1,2,3 уҡыусы (бергә): Ете быуынын белмәгән – етемлектең билдәһе.

4,5,6,7 уҡыусылар (бергә): Нәҫелен белмәгән нәсәпһеҙ.

Алып барыусы:

— Нимә ул шәжәрә? Кем белә?

— Хәҙерге заманда үҙ нәҫелеңде белеү бик актуаль мәсьәлә. Шәжәрә (ғәрәпсә — ағас) – ырыу-ҡәбилә тарихына бәйле ваҡиғалар, нәҫел-нәсәптең таралыуы, ата-бабалар исемлеге теркәлгән ҡулъяҙма ҡомартҡы. Элек башҡорттар ата-бабаларының исемдәрен 10-15 быуынға тиклем белергә тейеш булған.(слайд)

1-cе алып барыусы:

В древние времена башкиры , как и многие другие народы жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои казвания. Наиболее древними были, например, Усерган,Кипчак,Юрматы, племена Бурзян, Мин, Катай Табын. У башкир издавна существовал писать историю своего рода. Она называлась родословной.

2-cе алып барыусы:

Шәжәрә-ул ырыу тарихы. Борон башҡорттар ырыу- ҡәбиләләргә бүленеп йәшәгән. һәр ырыуҙың үҙ исеме булған. Башҡорт халҡы элек-электән үҙ ырыуының тарихын яҙып ҡалдыра барған. Шәжәрәлә бөтә ир-ат исемдәре күрһәтелгән.

1-cе алып барыусы:

Слово “шежере” означает “родословная. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере- не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения историии башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.

2-cе алып барыусы:

Шәжәрә, ғәрәп телендә”ағас ” тигән һүҙ. Беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу- бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ни өсөн ағас. Ағас борон башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, Ер аҫтын берләштеререүсе билдә булған. Халыҡтың тормошон сағылдырған. Тамыры- үткәнебеҙ, олоно- бөгөнгөбөҙ,тармаҡ – ботаҡтары-киләсәгебеҙ.

1-се уҡыусы:

— Башҡорт халҡында ағас күкте (һауа), ерҙе һәм ер аҫтын символлаштырған. Ағас – кеше ғүмеренең күрһәткесе лә булған(слайд):

ағастың тамыры – үткәне

ағастың һыны – хәҙергеһе

ағас ботаҡтары – киләсәге

2-се уҡыусы:

— Йыш ҡына шәжәрәләрҙе ағас һәм схема формаһында күрергә була.(слайд) Ә бына 4в класы уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт үҙ шәжәрәһен координаттар системаһына һалып сәскә формаһында төшөргән.

3-сө уҡыусы:

— Бик күп шәжәрәләр ғәрәп телендә яҙылған (слайд), сөнки ХХ быуатҡа тиклем башҡорттар ғәрәп графикаһы менән яҙғандар.

4-се уҡыусы:

— Шәжәрәләрҙең яҙма ҡомартҡы булараҡ тыуа башлаған осорондағы реаль ваҡиғалар унда тулыраҡ сағылып ҡалған. Ошондай ваҡиғаларҙың береһе – башҡорт ырыуҙарының Рус дәүләтенә ҡушылыуы.Был туралабеҙ ҡыпсаҡ ҡәбиләһенең Ҡарағай-Ҡыпсаҡ ырыуы шәжәрәһенән уҡып белдек.

5-се уҡыусы:

— Һәр кеше үҙенең шәжәрәһен белергә тейеш, сөнки шәжәрәнән халыҡтың, республиканың, илдең тарихын белеп була.(слайд)

Бергә: Ете быуынын белмәгән етемлектең билдәһе.

6-сы уҡыусы:

— Хәҙерге заманда, шәжәрәне өйрәнеү ҙур һәм актуаль мәсьәләрҙең береһе. Был һорауҙы дәүләт кимәлендә лә ҡарайҙар (тикшерәләр). Ҡалаларҙа, райондарҙа һәм ауылдарҙа ҙур шәжәрә байрамдары үткәрелә.(слайд) Мәҫәлән, башҡорт теле уҡытыусыһы Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙы үҙенең ауылында “Шәжәрә байрамында” актив ҡатнаша. (Сәхнәгә саҡырыла Адршина Г.Ф.)

Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙының сығышы:- Һәркемдең тыуған ере,тыуған ауылы була.Тыуған ере,тыуған ауыл-иң ҡаҙерле һүҙҙәр. Кешеләрҙе тыуған ере ашата ,үҫтерә,гүҙәл тәбиғәте менән иркәләй, йәшәргә шарттар тыуҙыра.Тыуған ере уның тураһында ҡайғырта, уҡыта, белем бирә,уны кеше итә, хеҙмәткә өйрәтә.Ҡошҡа осар өсөн ҡанат, балыҡҡа йөҙәр өсөн йылға, үләнгә үҫәр өсөн тупраҡ нисеҡ кәрәк булһа, кешегә йәшәр өсөн тыуған ил кәрәк,туғандар кәрәк. Беҙ үҙебеҙҙең үткәнебеҙҙе белергә тейешбеҙ. Мин ауылда үткәрелгән шәжәрә байрамында актив ҡатнашып, үҙем өсөн шундай һығымта яһаным: шәжәрә байрамдарын үткәреү, уны өйрәнеү изге эш тип уйлайым, сөнки яҙылған шәжәрәләрҙән беҙ үҙебеҙҙең тамырҙарыбыҙҙы белә алабыҙ, туғандарыбыҙ тураһында күп мәғлүмәттәр һөйләй алабыҙ. Мәҫәлән мин һеҙғә алты быуынымды әйтеп бирә алам. Атайым –Фәнил, олатайым – Мифтахетдин, ул Хөснөтдин улы, шунан Фаттахетдин, Сөләймән, Әбүбәкир. Фаттахетдин ,Сөләймән указлы мулла булғандар. Мин мең ырыуынан булам. (Уҡытыусы һөйләгәндә байрам күренштәре менән фотолар күрһәтелә.)

7-се уҡыусы:

-Еләндәре сағыу ҡояш

Меңлеләр уйнай һорнай.

Тыпырлатып оҫта баҫа

Һис тә оялып тормай.

Бейеү

7-се уҡыусы:

— Беҙҙең ҡалала ла матур итеп шәжәрә конкурстары, байрамдары үткәрелә. Салауат ҡалаһының 23-сө урта мәктәп уҡыусылары ла был конкурстарҙа ҡатнашалар. Мәҫәлән, Тимербулатов Алмаз 2009 йылда, 2010 йылда Хәсәнова Эльвира үҙҙәренең шәжәрәләре менән 1-се урындарҙы яулайҙар.Шул уҡ конкурста Байғузина Айһылыу 4-се урында була. (слайд)

Алып барыусы:

— Ә хәҙер әйҙәгеҙ Айһылыуға һүҙ бирәйек. Үҙенең шәжәрәһен өйрәнеү уға нимә бирҙе икән? Беҙҙең менән үҙенең тәҫьораттары менән уртаҡлашһын.

Байғузина Айһылыу һөйләй.(слайд)

1-cе алып барыусы:

Ғәйнә ырыуы егеттәрен ҡаршы алайыҡ, улар “Шайморатов генерал ” йырын башҡаралар. Әйҙәгеҙ, егеттәр! Сәхнә һеҙҙеке!

1-cе алып барыусы:

Ҡыпсаҡ ырыуы егете Рөстәм үҙенең ырыуы менән генә түгел, ә тыуған ере Башҡортостан менән дә ғорурлана.

Шиғыр.

1-cе алып барыусы: -Бөгөн Табын ырыуынан да ҡунаҡтар килгән, ул- Ғаитҡоловтар ғаиләһе. Рәхим итегеҙ!

Йыр

1-cе алып барыусы:-Азат, ә һин беләһеңме, беҙҙең мәктәптә Юрматы ырыуынан ҡаһым түрә нәҫеленән Зөлкәрнәйова Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы эшләй. Әйҙә, уға һүҙ бирәйек. Рәхим итегеҙ.

Зөлкәрнәйева Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы шәжәрәһен һөйләй.

Алып барыусы:— Хәҙер беҙҙең конкурсанттарыбыҙға һүҙ бирәйек. Улар беҙҙе үҙ шәжәрәләре менән таныштырып китһендәр. Сәхнәгә 7а класс уҡыусыһы Ибраһимов Вадимды саҡырабыҙ.

1-се уҡыусы сығышы.

Алып барыусы: — Беҙҙең “Шәжәрә байрамына” уҡыусылар концерт номерҙары ла әҙерләгән. Әйҙәгеҙ уларҙы ҡайнар алҡыштар менән тәбрик итәйек. Беренселәрҙән булып сәхнә түренә 4а класс уҡыусыларын саҡырабыҙ “Яратам мин илемде” тигән йыр менән.

Алып барыусы:— Сәхнәгә икенсе конкурсантыбыҙҙы саҡырабыҙ. 3б класс уҡыусы Насырова Анастасия.

2-се уҡыусы сығышы.

Алып барыусы:-5а класс ҡыҙҙары “Бишбармаҡ” бейеүе менән. Ҡаршы алығыҙ!

Алып барыусы:— Ә хәҙер үҙенең шәжәрәһе менән 4в класс уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт сығыш яһай.

3-сө уҡыусы сығышы.

Алып барыусы:-Һеҙҙең алда “Башҡортостан –дуҫлык иле” тигән шиғыры менән ҡала конкурсында еңеүсе, 2а класс уҡыусыһы Данилова Снежана сығыш яһай.

Алып барыусы:

— Ә хәҙер һуңғы конкурсантыбыҙҙы сәхнәгә саҡырабыҙ

Алмаҡаева Диана, 8б класы уҡыусыһы :

Оҙон сәсле, ҡара ҡашлы

Мин башҡорт ҡыҙы булам.

Елән, ҡамзул кеймәһәм дә,

Үҙ шәжрәмде беләм.

Ата –бабам тамырҙары

Үҫәргән ырыуынан.

Ғорурмын һәм бәхетлемен

Саф башҡорт булыуымдан!

Алып барыусы:— Беҙҙең конкурс аҙағына ла яҡынлашты. Жюри ағзалары еңеүсене һайлағансы, беҙ һеҙҙең менән 5в класы уҡыусыһы Банникова Аняның башҡарыуында флейтала татар халыҡ көйөн тыңлайыҡ.

— Һеҙҙең алда Байғужин Айбулат һәм Ҡасимов Альберт Ҡәҙим Аралбаевтың “Шәжәрә” шиғыры менән.

Шәжәрә-ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше.

Мең ғазаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер кисеше.

Шәжәрә- ул йәшәүтантанаһы.

Һулар һауа ,тупраҡ,ғәзиз ер.

Ул тамырым буйлап аҡҡан аҡ ҡан,

Боронғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә –ул бөйөк изге йортоң,

Уға тейеш һин бер ҡайтырға.

Унда һине туғаныңа Ер ҙә,

Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күкте терәп ерҙә һин торғанда

Йәшәргә лә әле йәшәргә!

— Хәҙер жюри ағзаларына һүҙ бирәйек.

Жюри ағзаларының сығышы.

Алып барыусы:— Ошоноң менән беҙ байрамдың аҙағына ла килеп еттек. Бөгөн байрамда сығыш яһаусыларҙы алҡышлайыҡ. Һеҙ ҙә, балалар, үҙ ғаиләгеҙҙең тарихын өйрәнегеҙ, шәжәрәләр төҙөгөҙ. Ә беҙ һеҙҙең менән киләһе йылда тағы ла осрашырбыҙ. Киләһе осрашҡанға тиклем, ҡәҙерле дуҫтар! Һау булығыҙ!

1-се алып барыусы:

Кешелектең үҙе шикелле үк,

Боронғонан килгән йолалар.

Шатлыҡтарын байрам итә кеше,

Йолаларҙа олы йәм дә бар.

2-се алып барыусы:

Йолаларҙа бәхет тантанаһы,

Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.

Ғүмер буйына оҙата барһын беҙҙе

Был байрамдың күңел паҡлығы.

Источник

“Быуындар
сылбыры өҙөлмәһен” (1 слайд)

(Шәжәрә байрамы сценарийы.)

Цели: 1. Формирование у учащихся любви и уважения к своей семье и к
своему

Отечеству.

1.
Привлечение внимания учащихся к своей родословной,
истории края.

2.
Повышение интереса к национальным традициям, обычаям
народов, живущих в селе.

3.
Воспитание уважения к родителям, к своим предкам, к
семейным традициям.

Оформление: сцена празднично оформлена. Выставка рукоделий, выставка национальных
блюд, книжная выставка, Родословные семей подготовленные учащимися школы.
Оснащение: мультимедийный проектор, слайды, видеофильм «Башкирское шэжэрэ».

«Шәжәрәһеҙ әҙәм – тамырһыҙ ағас, ҡайҙа ел, шул
яҡҡа ауа”

Башҡорт халыҡ мәҡәле. (2 слайд)

Сәхнәлә
ҡыҙ менән егет(алып барыусылар). Алып барыусылар һөләгәндә һәр ваҡыт ҡурай моңо
уйнай.

Ҡыҙ: Ҡунаҡҡа, тип килгәнһегеҙ,

Һеҙгә
һыйҙар әҙерләйбеҙ,

Бер аҙ
ғына көтөгөҙ.

Һыйҙарыбыҙ
тәмле генә түгел,

Һыйҙарыбыҙ
күңелле.

Оҡшатмаған
берәү ҙә юҡ,

Күңелле
йыр-бейеүҙе.

Матур-матур
шиғырҙар ҙа,

Булыр
бөгөн һыйыбыҙ.

Һеҙгә
байрам бүләк итеү-

Беҙҙең
бөтә уйыбыҙ.

Егет: Добрый день, дорогие друзья! Мы приветствуем вас на нашем празднике
Шежере байрам.Праздник шежере, это праздник родословной, праздник семьи.
Сегодня мы с вами узнаем, что такое шежере, для чего оно нужно и прослушаем
выступления учеников со своей родословной.

— Слово для приветствия предоставляется
директору школы ______________

(звучит
мелодия курая)

“Башҡортостан
шәжәрәләре” фильмы.

Егет: В древние времена башкиры, как и многие другие народы, жили племенами.
Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели
свои названия. Наиболее древними были, например, племена Бурзян, Мин, Катай,
Кипчак, Усерган, Юрматы, Табын и другие. У башкир издавна существовал обычай
писать историю своего рода. Она называлась родословной. (3 слайд)

Ҡыҙ: Шәжәрә- ул ырыу тарихы. Борон башҡорттар ырыу-ҡәбиләләргә бүленеп
йәшәгән. Һәр ырыуҙың үҙ исеме булған. Башҡорт халҡы элек-электән үҙ ырыуының
тарихын яҙып ҡалдыра барған. Шәжәрәлә бөтә ир-ат исемдәре күрһәтелгән.

Егет: Что такое родословная? Это перечень поколений одного рода. Род – ряд
поколений, происходящий от одного предка. Предок- это древний предшественник по
роду.

В
средние века каждый рыцарь, желающий вступить в рыцарский союз, должен был
доказать свое дворянское происхождение. Доказательством служило рыцарское
родословное дерево.

А
рисовалось оно так. Внизу ствола “дерева”- герб рыцаря, далее ствол делился на
две условные ветви: справа рисовался герб отца, а слева – герб матери. Каждая
из этих ветвей, в свою очередь, также делились на две меньшие ветви, на
которых размещались гербы деда и бабушки с отцовской и материнской стороны. И
для того чтобы составить такое родословное дерево, нужно было хорошо знать
своих предков.

Слово
“шежере” означает “родословная”. Как могучая и бурная река берет силу с
маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более
широком смысле слова шежере – не только генеалогическая летопись, не только
родословная, но и бесценный источник для изучения истории башкирского народа,
летопись важнейших событий и фактов.

“Шәжәрә”

Шәжәрә
– ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,

Күҙ
яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.

Ал
бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәҙ,

Һин
дә ятма: ҡор ояңды. Үр шәжәрә!..

Шәжәрәмдә
– сал тарихы балаларҙың,

Бөгөн
дә, киләсәгем, балаларым.

Шәжәрәһе
– башҡортомдоң ал ҡанында!

Ҡәҙим Аралбаев.

Ҡыҙ.Шәжәрә, ғәрәп телендә “ағас” тигән һүҙ. Беҙҙең олатайҙарыбыҙ
ырыу-ҡәбиләне, нәҫелде, ата-бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып
яҙа барған. Ни өсөн ағас?

Ағас
борон башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Халыҡтың
тормошон сағылдырған. Тамыры – үткәнебеҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, тармаҡ-ботаҡтары
– киләсәгебеҙ. (4 слайд)

Егет. Почему родословная изображалась в виде дерева? Издавна башкиры верили,
что дерево связывает небо, землю и подземелье. Корни- это наше прошлое,
ствол-настоящее, ветви- будущее. (4 слайд)

Ҡыҙ. Киләсәк быуындар ҙа, атай-олатайҙар кеүек үҙ тамырҙарын, туғанлыҡ
тарихын белһен тиһәк, һәр бала эҙләнергә, өйрәнергә, шәжәрә ағасын тәҙәүҙе
дауам итергә тейеш. Беҙҙең уҡыусылар ҙа үҙ тамырҙарын ныҡлап өйрәнде. Был хаҡта
улар төҙөгән шәжәрәләр, ғаилә альбомдары һәйләй. Һүҙҙе уларға бирәйек.

Егет. Наши учащиеся готовились к этому дню, расспрашивали родителей,
родственников о семье, о своих корнях, кропотливо составляли свое
генеалогическое древо. Некоторые работы вы можете видеть в этом зале. И сейчас
мы приглашаем ребят, которые расскажут нам свое шежере.

Выступления
участников праздника. (концертные номера).

Егет. Славная вещь-родословное дерево. Сегодня интерес
к изучению родословной необычайно высок, ведь она дает возможность проследовать
историю своих предков. А это очень интересно! И недаром, когда хотят похвалить человека, говорят: “У него крепкие
корни”. Значит, такой человек родился в дружной хорошей семье, и семья его
воспитала. Интересуйтесь жизнью, историей своего рода,
помните свои корни, потому что сила народа – в его корнях. (5
слайд)

Ҡыҙ. Ваҡыт үтә. Ергә яңынан- яңы быуындар килә. Тормош
дауам итә, итһен! Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән тора.
Тереләрҙең ҡәҙерен бел,
үлгәндәрҙең ҡәберен бел,тигән боронғолар, Тамырҙарығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең
нәҫелегеҙгә генә хас булған күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарығыҙға,
халҡығыҙға кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

Источник

08.01.2014

праздник родословной «Шэжэрэ байрамы»

учитель начальных классов

Праздник родословной посвящен учащимся начальных классов и их семьям. На праздник приглашаются семьи одного рода. Цель: воспитание любви к своему роду, истории своего народа

Оценить

2304

Содержимое разработки

БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ МӘҒАРИФ МИНИСТРЛЫГЫ

Башҡортостан Республикаһы Балтас районы

муниципаль район Хакимиәтенең мәғариф бүлеге

Туғанлыҡтың

ҡәҙерен белһәң ҡәҙерле булырһың!

Шәжәрә байрамы

Сара үрнәген Тусыбай

мәктәбәнең башланғыс кластар

уҡытыусыһы Солтанова Р.Ф. төҙөнө

2013

“Туғанлыҡтың ҡәҙерен белһәң,

ҡәҙерле булырһың!”

ШӘЖӘРӘ БАЙРАМЫ

Маҡсат: гөрөф – ғәҙәттәргә, ғаилә традицияларына ҡыҙыҡһыныу

уятыу, быуындар бәйләнеше, исем, фамилиялар килеп

сығышы, әһәмиәте тураһында күҙаллауҙы тирәнәйтеү;

үҙ нәҫелең менән ғорурланыу хистәре, Ватаныбыҙҙың

үткәненә, өлкәндәргә ихтирам, хөрмәт тәрбиәләү.

Йыһаҙландырыу: плакаттар, шәжәрә тураһында китаптар

күргәҙмәһе, уҡыусыларҙың шәжәрәләре.

Байрамда ҡатнашалар: 1 – 9 –сы синыф уҡыусылары, уҡы-

тыусылар, килгән ҡунаҡтар – Солтановтар ғаиләһе.

БАЙРАМДЫҢ БАРЫШЫ:

1. Башланғыс синыф уҡытыусыһы Солтанова Рушания Фәрит

ҡыҙының байрам менән ҡотлауы.

2. Әҙәби – музыкаль композиция “Туғанлыҡтың ҡәҙерен белһәң,

ҡәҙерле булырһың!” Башланғыс синыф уҡыусыларының

сығышы.

3. Уҡыусыларҙың төзөгән шәжәрәләре менән сығышы.

4. Ауыл тарихы менән танышыу.

5. Һүҙҡунаҡтарға.

6. Башланғыс синыф уҡыусыларының концерт номерҙары.

7. Йомғаҡлау һүҙе.

Төйәгем — Урал,

Илем — Башҡортостан,

Ырыуым — ҡыр Танып,

Батырым — Батырша,

Йылғам — Танып,

Тауым — Бейектау,

Иманым — дуҫлыҡ,

Милләтем — башҡорт.

1. Оло байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата-бабалар мираҫы –

Шәжәрә байрамына.

2. Бер-береңә тоғролоҡҡа

Бөгөн анттар бирегеҙ.

Күршеләрҙе күрегеҙ.

Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.

3. Ил хәлдәрен белегеҙ,

Туғандарҙы белегеҙ!

Кипмәһен ырыу ағасым –

Тере һыуҙар һибегеҙ!

4. Ырыу ағасы ҡоромаҫ,

Беҙ, йәштәр, барҙа ғына.

Рәхим итегеҙ, туғандар,

Шәжәрә байрамына!

5. “Атайыңдан алып, ете быуыныңды бел”, — ти халыҡ. Әүәл оло йәштәгеләр “Кем нәҫеле?” — тип һорашыр булғандар. Ете быуын атай-олатаһын әйтеп биргәс кенә уны иҫәпкә алғандар.

Ғорур һүҙ әйт, һораһалар,

Ҡайһы ырыу, ниндәй заттан?

Киләсәккә айыҡ ҡарар

Үҙ тарихын белгән яттан!

6. (Ауыл тарихы тураһында)

Юғары Ҡанһөйәр ауылы тарихы

Юғары Ҡанһөйәр ауылы урынлашҡан урын бынан 300 йылдар элек ҡуйы урманлыҡ булған. Ауылға беренсе килеп ултырыусылар урманды киҫеп үҙҙәренә ҡаралты һалғандыр. Ауылда ағасты төпләп үҙҙәренә сәсеүлек ер әҙерләгәндәр.

Ошо урындан һуғыш менән Хан һәм Ҡабан исемле кешеләр уҙып барышлай, был урынды бик яратҡандар. Хан ошо урында үлеп ҡалған. Шуның өсөн был урынға Хан һөйәр тип исем биргәндәр. Был исем телдән-телгә күсеп Ҡанһөйәр исеме алған. Юғары урында урынлашҡаны өсөн Юғары Ҡанһөйәр тип йөрөтөлә. Һуңға табан халыҡтар Ҡазандан һәм Ҡушманаҡтан күсеп килгәндәр һәм үҙҙәренә ҡаралты һалып йәшәй башлаған-дар. Был урынға беренсе күсеп килеү һәм ауылға нигеҙ һалыу бынан 275 йылдар элек (1733 йылдар) була.

Юғары Ҡанһөйәр ауылы Танып йылғаһының уң яҡ ярынан 4 километр алыҫлыҡта, ҡалҡыулыҡ урында урынлашҡан. Ауылдың тәбиғәте бик матур: тирә-яғын иген баҫыуҙары, бесәнлек һәм урмандар уратып алған. Ауылдың уртаһында кескенә йылға бар. Ул йылға үҙенең башланғысы итеп һыуҙы ауыл уртаһындағы көмештәй саф һыулы шишмәнән ала. Ауылдың төнъяғында, ауылдан ярты километр йыраҡлыҡта Башки йылғаһы аға. Йылға аръяғында япраҡлы һәм ылыҫлы ағастарҙан торған урманлыҡ башлана.

7. Беҙ исемһеҙ түгел ерҙә,

Үткәнде байҡа ғына.

Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ

Шәжәрә байрамында.

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин!

Онотмаһын үткәнең!

Бел һин, йыраҡ бабаларың

Нисек донъя көткәнен.

8. “Шәжәрә” һүҙе ғәрәп теленән тәржимә иткәндә “нәҫел”, “генеалогия” (ырыу тарихы) тигәнде аңлата. Нәҫел, ырыу тарихын төҙөүҙең үҙ тарихы бар. Ҙур шәжәрәләр быуындан-быуынға тапшырылып килгән.

Шәжәрә үҙенә теге йәки был нәҫел йәшәгән биләмә (географик ата-маһын да күрһәтеп) тормош-көнкүреш, ғөрөф-ғәҙәттәр, йолалар, әҙәп-әхләҡҡағиҙәләре, мифология, ауыҙ-тел ижады, башҡорт әҙәбияте тураһында бай материал туплай. Тамырҙарыңды, ырыуыңдың тамғаларын белеү кешегә үҙен ошо ерҙең хужаһы, ата-бабалар йолаһын лайыҡлы дауам итеүсе итеп тойоу, үҙҡылыҡтары һәм өәрҙәштәре, ауылдаштары, халҡы, эше өсөн яуаплы булыу хоҡуғын бирә.

9. “Борон заманда беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәҫәпте, ата-бабаларыбыҙҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡ-ландырып яҙа барған. Ни эшләп ағас һымаҡ төшөргәндәр икән? Ағас бороңғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған, халыҡтар тормошон да сағылдырған. Тамыры — үткәнебеҙ, кәүҙәһе — бөгөнгөбөҙ, тармаҡ-ботаҡтары — киләсәгебеҙ. Һәр ағас үҙ тамыры аша ғына һут ала, нығыраҡ, сыҙамлыраҡ, сифатлыраҡ була, ҡуйыраҡ тармаҡлана. Кешелек донъяһы ла шулай уҡ. Бына ни өсөн халҡыбыҙ шәжәрәне ағас рәүешендә яҙып ҡалдырған”, — икән.

10. Уҡыусыларҙың төҙөгән шәжәрәләре менән сығыштары:

Солтанова А. (3 класс), Ғилмуллина Г. (4 класс), Ғиләжева А. (6 класс), Сәләхов Д. (7 класс), Нуримов И. (8 класс), Исламғалиева И. (9 класс).

Солтанова Айгөлдөң сығышы:

Тыуып – үҫкән, тәпәй баҫҡан, тәүге аҙымдарҙы яһаған изге төйәгем ул — Түбән Ҡанһөйәр. Бында минең ата – бабаларым ғүмер кисергән, ошо ерҙең хужалары булып, шәжәрә ағасын тармаҡ-ландырып, киләсәк быуынына йәшәү биргән. Шуға ла үҙ ырыуы-быҙҙы, ырыу тарихын белеү — беҙҙең бурысыбыҙ.

Шәжәрәңде төҙөү, белеү кешегә ата – бабалары йолаһын лайыҡлы дауам итеүсе итеп тойорға, ҡәрҙәштәре, ауылдаштары, халҡы эше өсөн яуаплы булыу хоҡуғын бирә. Шәжәрәңде белеү — иң изге йолаларҙың береһе. Мин дә, шәжәрәмде белеү өҫтөндә эҙләнеүләр алып барам.

Беҙҙең нәҫелдең башы Хәмәюлдаш исемле кеше булған. Уның ике улы Хәйретдин һәм Фәхретдин йәштән үк эшһөйәр кешеләр бу-лып үҫкәндәр. Фәхретдин бабам аслык йылдарында йәшәгән, мал тотҡан, ер эшкәрткән. Фәхретдин бабамдың улы Шәйхисолтан. Оло кешеләр әйтеүенсә ул бик уңған, эшлекле, аҡыллы кеше булған. Иртүк кеше йоҡонан торғансы, ул бесәндән ҡайткан. Бик ҙур утары булған. Унда ат аҫраған. Иркен, бай тормошта йәшәгән-дәр. Шәйхисолтан олатайымдың ғаиләһе ишле булған. Тик ул иртә 45 йәшендә үк донъя ҡуйған. Фәтхиә, Әхмәтнур, Сәлимә, Мәғәнәүи, Маһира, Сәғитйән, Сөғҙә, Орхәбзә исемле балалары булған. Улар араһында минең ҡартатайым Шәйхисолтанов Хәмитйән дә була. Ҡартатайым 1909 йылғы булған. Ул бик уңған, алтын ҡуллы кеше булған. Уны ауыпдаштары тимерсе, оҫта балтасы, мейес сығарыусы, быйма баҫыусы итеп беләләр.

1941 йылда Бөйөк Ватан һуғышына һәм 1946 йылда ғына иҫән-имен тыуған ауылына ҡайта. Һуғышҡа алынғансы Гөлсирә ҡарт-әсәйем менән сәстәрен бәйләй. Уларҙың Рәлиф, Маһиян исемле улдары тыуа. Һуғыштан һуң 2 игеҙәк малай Алберт һәм Ҡамил, Әлфирә исемле ҡыҙ бүләк итә Гөлсирә ҡартәсәйем.

Ҡартатайым Маһиян 1940 йылда тыуған. Ул күп йылдар колхозда төрлө эштәрҙә лә, комбайнер булып та эшләй, балта оҫтаһы, оҫта быйма баҫыусы ла. 1974 йылда улар ҡартәсәйем Ҡәҙриә менән өйләнешәләр. Уларҙың улы Мәснәүи, минең атайым, Гөлшат һәм Гөлфинә исемле ҡыҙҙары тыуа. Әлеге көндә беҙҡартәсәйем һәм ҡартатайым менән бер ғаилә булып тыныс тормош көтәбеҙ. Улар беҙҙең кәңәшселәребеҙ, терәгебеҙ. Беҙҙә улар кеүек уңған, эшсән булып үҫәрбеҙ.

(9-сы синыф уҡыусыһы Солтанова Айгөл нәҫел ағасы менән таныштыра)

11. Йондоҙҙар күктә янарлар,

Кешеләр ерҙә балҡый.

Илем, ерем, халҡым, тиеп,

Янырҙар ғүмер баҡый.

12. Кешелектең үҙе шикелле үк,

Боронғонан килгән йолалар.

Шатлыҡтарын байрам итә кеше,

Йолаларҙа оло йәм дә бар.

Йолаларҙа бәхет тантанаһы,

Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.

Ғүмер буйы оҙата барһын беҙҙе

Был байрамдың күңел паҡлығы.

13. Ваҡыт үтә. Ергә яңынан-яңы быуындар кидә. Тормош дауам итә. Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән тора.

Ҡәҙерле балалар, тамырларығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫеле-геҙгә генә хас булган күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарыбыҙҙға, халҡыбыҙға кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

14.- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Әсәй һәм атай кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Яҡты, йылы өй кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Бишек йырҙары кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге йәшәр тел кәрәк.

Тыуған-үҫкән ил кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге имен ил кәрәк.

Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Быуын ныҡлығы кәрәк.

15. Беҙ был ерҙә гөлдәр үҫтерәбеҙ,

Ихтирамға лайыҡ халҡыбыҙ.

Еребеҙҙең күпме ғүмере булһа,

Шул ҡәҙәре йәшәү хаҡыбыҙ.

16. “Илен белмәгән – игелекһеҙ, халҡын белмәгән – холоҡһоҙ, нәҫелен белмәгән – нәсәпһеҙ”, — ти халыҡ. Беҙ игелекле лә, холоҡло ла, нәҫел- нәсәпле лә булып йәшәһәк ине.

17. Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күкте терәп ерҙә һин торғанда,

Йәшәргә лә әле йәшәргә.

18. Ҡунаҡтар сығышы. Һүҙ Солтанов Маһиян Хәмитйән улына бирелә. Ул уҡыусыларға үҙенең тормош юлы тураһында әйтеп үтте. Уҡыусыларға тырышып уҡырға, ата-әсәләрен тыңларға ҡушты. Уның тормош иптәше Ҡәҙриә апай ҙа уҡыусыларҙы байрам менән ҡотланы, изге теләктәрен әйтте.

19. Шәжәрә — ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,

Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.

Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәз,

Һин дә ятма: ҡор ояңды, үр шәжәрә!…

Шәжәрәмдә — сал тарихы бабаларҙың,

Бөгөнөм дә, киләсәгем, балаларым.

Уралымдың яҙыласаҡ, яңырасаҡ

Шәжәрәһе — башҡортомдоң ал ҡанында!

20.Шәжәрә — ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,

Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.

Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәз,

Һин дә ятма: ҡор ояңды, үр щәжәрә!…

Шәжәрәмдә — сал тарихы бабаларҙың,

Бөгөнөм дә, киләсәгем, балаларым.

Уралымдың яҙыласаҡ, яңырасаҡ

Шәжәрәһе — башҡортомдоң ал ҡанында!

21. Башланғыс синыф уҡыусыларының концерт номерҙары.

22. Йомғаҡлау һүҙе.

ШӘЖӘРӘ (Ҡәҙим Аралбаев)

Шәжәрә — ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше,

Мең ғаҙаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер киҫеше.

Шәжәрә — ул йәшәү тантанаһы,

Һыулар һауа, тупраҡ, ғәҙиҙ ер,

Ул тамырым буйлап аҡҡан ал ҡан,

Бороңғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә — ул моңло “Буранбай”ҙай,

Иләүеңде һаҡлар ҡоралдай,

Буш тромаған бала бишегендәй,

Арҡа терәр мәғрур Уралдай.

Шәжәрә — ул бөйөк, изге йортоң.

Үға тейеш һин бер ҡайтырға.

Унда һине туғаныңа Ер ҙә,

Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

«Свидетельство участника экспертной комиссии»

Оставляйте комментарии к работам коллег и получите документ
БЕСПЛАТНО!

Источник

«Быуындар сылбыры өҙөлмәһен»(Шәжәрә байрамы сценарийы.)

Цели: 1. Формирование у учащихся любви и уважения к своей семье
и к своему Отечеству.

2. Привлечение внимания учащихся к своей родословной, истории
края.

3. Повышение интереса к национальным традициям, обычаям народов,
живущих в селе.

4. Воспитание уважения к родителям, к своим предкам, к семейным
традициям.

Оформление: сцена оформлена в виде старинной комнаты. Выставка
рукоделий, выставка национальных блюд, книжная выставка,
Родословные семьи подготовленные учащимися школы. Оснащение:
интерактивная доска, слайды, видеофильм «Башкирское шэжэрэ»,
магнитофон, аудиокассеты, диски.

(звучит курай)

— Добрый день дорогие друзья, гости! Мы рады видеть вас в нашем
уютном зале на семейном празднике родословной «Шежере байрам».

-Хөрмәтле ҡунаҡтар, уҡытыусылар һәм уҡыусылар ! Бөгөнгө сарабыҙ
«Быуындар сылбыры өҙөлмәһен!», йәғни » Туғанлыҡ тамырҙарын бел »
тип атала.Тамырҙар… Беҙҙең тамырҙарыбыҙ, йәғни, туғандарыбыҙ,
яҡындарыбыҙ кемдәр? Минең сығышым ҡайҙан? Беҙ бөгөн ошо һорауҙарға
яуаптар эҙләп эшләгән эштәребеҙ менән таныштырырға тип , шәжәрә
байрамы үткәрергә йыйылдыҡ. Был туғандар байрамы, бер ата-бабанан
таралған ырыуҙаштар байрамы ғына түгел, ә тарихи тамырҙарыбыҙҙы
иҫкә алыу, ололау, хөрмәтләү ҙә ул.

— Слово для приветствия предоставляется директору… ( Ф.И.О.)

(звучит курай)

-Бөгөн , хатта бер туғандарҙың да бер- береһен танымаған
рәхимһеҙ заманда , шәжәрә байрамдарының тәрбиәүи роле айырыуса
күтәрелә. Тарихын белмәгән халыҡтың киләсәге юҡ, тиҙәр. Һуңғы
йылдарҙа шәжәрәне өйрәнеүгә ,шәжәрә байрамдарын ойоштороуға
иғтибарҙың бермә-бер артыуы — ҡыуаныслы күренеш. Башҡортостан
етәкселеге был мәсьәләне дәүләт кимәленә күтәргән икән, тимәк,
халҡыбыҙға дәррәү ҡуҙғалып, тамырҙарыбыҙҙы өйрәнеү эшен тағы ла
йәнләндерергә генә ҡала.

выход ведущих:

— Һаумыһығыҙ, тип сәләмләйбеҙ,

Тыуған ауыл кешеләрен.

Йылы һүҙҙәр кинәндерһен

Ололарын, кеселәрен.

— Хөрмәтле ауылдаштар! Ҡәҙерле ҡунаҡтар! Һеҙҙе ҡунаҡсыл Ҡандра
ерендә күреүебеҙгә бик шатбыҙ.

Оло байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата- бабалар мираҫы-

Шәжәрә байрамына!

-Нимә ул шәжәрә?

— Шәжәрә- теге йәки был ырыу — ҡәбиләнең быуындан- быуынға
аманатлап тапшырылған коллектив тарих яҙмаһы ул.Уның барлыҡҡа
килеүенә һәм йәшәүендә әллә нисә быуын вәкилдәре хеҙмәт күрһәткән.

-Термин («Шежере» имеет арабское происхождение и обозначает
«родословная» «генеология» .Знание человеком своего шежере
,т.е.корней предков, родовой символики( дерево, птица,
оран(клич),тамга),делало его полноценным членом рода, семьи,
достойным продолжателем традиции своих предков, ответственным за
свои поступки и дела перед своими сородичами, односельчанами,
соплеменниками и народом.

-Борондан күп халыҡта ырыу һәм ҡабилә тарихын күҙ ҡараһылай
һаҡлау, уның бер тамсыһын да сайпылдырмай быуындан быуынға еткереү
кеүек изге йола йәшәп килгән.

— Открыть бы солнечные корни

Своих истоков и надежд.

И, притяженью их покорной,

Преодолеть времен рубеж.

Найти бы в книге родословной

Генеалогию судьбы,

Фундаментальную основу

Своей души, своей любви.

Откуда? Как? За кем?..

-Әҙәм балаһына үҙенең 7-10 быуын бабаһын белеү фарыз. Шул
ваҡытта ғына кеше тыуған иленең, тыуған төбәгенең, тыуған йортоноң,
үҙ халҡының сығышын белә. Шуның өсөн дә бөгөн беҙ үҙ нәҫелебеҙҙе-
шәжәрәбеҙҙе белергә, улар донъя көткән тыуған еребеҙҙең тарихын,
тыуған ауылыбыҙҙың үткәнен белеү кәрәклеген аңлайбыҙ…

— Беҙ исемһеҙ түгел ерҙә,

Үткәнде байҡа ғына.

Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ

Шәжәрә байрамында.

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин!

Онотма һин үткәнең!

Бел һин, йыраҡ бабаларың

Нисек донъя көткәнен.

(ведущие уходят) сценка ( «первопоселенцы»)

(виды природы вокруг озера Кандрыкуль) — диск № 1

(Әйберҙәр күтәренеп бабай,әбей һәм балалары керә)

Бабай- Балалар, эҙләгән еребеҙҙе таптыҡ, буғай.

Ҡыҙ- Олатай, әсәй, ҡарағыҙ әле. Ниндәй матурлыҡ, ниндәй
гүзәллек!

Әбей- Эйе, ҡыҙым. Бесән сабайым тиһәң киң ,йәшел үләнле яландар;
зәңгәр күктәргә ашҡан бейек тауҙар; ҡара урмандар, мул һыулы күл …
Хоҙайҙың рәхмәте менән күпме муллыҡҡа юлыҡтыҡ.

Бабай- Күп ерҙәр үттек, күп һыуҙар кистек, ә бындай хозурлыҡты
бында ғына күрәбеҙ. Төпләнеп донъя көтөр өсөн ошонан да ҡулай урын
булмаҫ, балаҡайҙар. Изге сәғәттә! (сығып китәләр)

-Был ваҡиға ун һигеҙенсе быуат аҙағында була.

(ҡурай тауышы)

-…Һәр нигеҙҙең, һәр ауылдың

Һәр ҡаланың үткәне бар.

Ғибрәт алырлыҡ мираҫтың

Ҡалғаны бар, киткәне бар.

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин,

Үткәнеңде онотма һин.

—Любимую землю

Где мы родились и живем,

Мы родиной светлой

Мы родиной милой

Мы Родиной нашей зовем.

— Родина, родная деревня, родное село! Слова близкие сердцу. У
каждого из нас есть дом, где мы родились, и родная деревня, родное
село, где прошли наши лучшие годы детства, юность.

— Наша малая Родина — это родное село Кандры. У него богатая и
интересная история.( краткий рассказ истории с. Кандры)- диск № 2

Выход ведущих.

-Дорогие друзья ,сегодня мы с вами собрались чтобы рассказать о
своих корнях .Свои родословные сегодня представят:

(представление конкурсантов)

(представление жюри)

Слово предоставляется

</<font face=»Times New Roman, serif»>1-м конкурсантам
— семье ….. ( конкурсные работы чередуются концертными номерами)
Ҡушымта 1.

…….

Йыр » Туғандарҙың ҡәҙерен бел» Р.Сурағол һүҙ. Р.Тимербаев муз.

Ведущая: На этом зональный конкурс шежере закончился. Жюри
просим подвести итоги.

-Песня-Башкортостан . (видеоролик «Башкирские шежере» )

Для подведения итогов конкурса слово предоставляется
председателю жюри …..

-БР хөкүмәтенең 2006 йылдағы 10 майындағы Шәжәрә байрамы үткәреү
тураһындағы 121 -се ҡарары халыҡтың нәҫел- зат тамырҙарына ҡарата
ҡыҙыҡһыныуын көсәйтеүгә һәм милли йолаларҙың тергеҙеүенә, һис
шикһеҙ, ҙур этәргес булды. Хәҙер күп урындарҙа шәжәрә байрамдары
ойошторола ,бик күптәребеҙ үҙенең ырыу , ара, ғаилә шәжәрәләрен
асыҡлап, ата-бабаларының кем булыуын танып, ошоғаса белмәгән туған-
тыумасаларын таба. Ләкин байрамдар була ла үтә, ә ете быуын
ҡәрҙәшеңде таныу , бөгөн йәнәшәңдә һәм сит- ят яҡтарҙа йәшәгән
туғандарыңды табыу кеүек йән талабы үтмәҫ, үҙенең әхлаҡи һәм
тәрбиәүи әһәмиәтен юғалтмаҫ. Беҙҙең бөгөн үткәрелгән сарабыҙ —
ошоға дәлил.

— Сегодня интерес к изучению родословной необычайно высок, ведь
она дает возможность проследовать историю своих предков. А это
очень интересно!

Интересуйтесь жизнью, историей своего рода, помните свои корни,
потому что сила народа — в его корнях.

— Ваҡыт үтә. Ергә яңынан- яңы быуындар килә. Тормош дауам итә,
итһен! Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән
тора. Тереләрҙең ҡәҙерен бел, үлгәндәрҙең ҡәберен бел,тигән
боронғолар, Тамырҙарығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫелегеҙгә генә
хас булған күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарығыҙға, халҡығыҙға
кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Атай һәм әсәй кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Яҡты йылы өй кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Бишек йырҙары кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге йәшәр тел кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Тыуған- үҫкән ер кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге имен ил кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Быуын ныҡлығы кәрәк.

(«Яратығыҙ тыуған илегеҙҙе

Яратығыҙ тыуған ерегеҙҙе…» йыр).

Ххх

Ҡушымта 1

Выступление семьи Бирюзовых.

Кто твои дед и бабушка? Чем они занимались?

В наши дни , когда многие духовные и нравственные ценности
утеряны, эти вопросы повергают молодых и даже некоторых немолодых
людей в легкое замешательство. Увы, сегодня немногие из нас знают
кого- то старше своих бабушек и дедушек .

Сам я воспитываюсь в семье, где чтят память о предках, и хранят
семейные реликвии. Рассматривая семейный альбом, я натолкнулся на
несколько старинных фотографий. На вопрос « кто это?» папа ответил,
что фотографии сделаны в начале 20-го века, и на нем изображены
наши прапрадедушка Никитин Никита Харитонович и его брат Никитин
Пётр Харитонович. Мне захотелось больше узнать о них и о прошлом
своей семьи. При помощи папы и мамы мы по крупицам собирали данные
о наших предках. Прадедушка Бирюзов Яков Михайлович работал в
органах НКВД,а его сын ,мой дедушка Бирюзов Леонид Яковлевич служил
в органах МВД, за отличную службу был награжден именными часами,
вышел в отставку в звании капитана.

Не менее горжусь другим своим дедушкой , Махмутовым Фанисом
Закариевичем, который всю свою жизнь трудился в нефтяной отрасли, и
был награжден за самоотверженный труд правительственным наградами.
Когда держу в руках его орден Ленина, меня переполняет гордость от
того, что принадлежу к семье Махмутовых.

В будущем хочу обратиться к архивным данным для того, чтобы
больше узнать о своих предках. Мой отец создал поисковый отряд на
базе дворца культуры «Юбилейный» с.Кандры.

Источник

Сценарий праздника «Шэжэрэ»

Цель праздника — знакомство детей с традициями и обычаями наших предков,

воспитание любви к семье.

Дети входят в зал под музыку и встают полукругом.

Ведущая: Здравствуйте, уважаемые взрослые и дорогие дети! Мы сегодня

собрались на праздник «Шэжэрэ». Это праздник дружбы, это торжество связи

поколений, это праздник, где мы знакомим наших детей с традициями и

обычаями наших предков , это воспитание любви к Родине!

Песня «Весна стучится в окна». (садятся на стулья)

Выходят Бабушка и внучка в национальных башкирских костюмах. Играет

тихая музыка. Бабушка садится на стул и начинает прясть, а внучка подходит

с книжкой.

Внучка: Бабулечка моя, я тебя так люблю! А ты всегда была бабушкой?

Бабушка: Нет, внученька, были времена, когда я была такой же маленькой

девочкой как и ты.

Внучка: А с кем ты жила? У тебя были мама и папа?

Бабушка: Конечно, были.

Внучка: А они и для меня мама и папа?

Бабушка: Нет, моя хорошая, для тебя мои мама и папа – прабабушка и

прадедушка.

Внучка: А братики и сестрички у тебя есть?

Бабушка: Да, тетя Лена и дядя Миша – это мои брат и сестра.

Внучка: А значит они и мне брат и сестра?

Бабушка: Для тебя они дядя и тетя.

Внучка: Значит все наши дяди и тети, сестры и братья – все они – это наша

семья.

Бабушка: Совершено, верно.

Внучка: А у каждого человека большая семья?

Бабушка: Да, у каждого.

Внучка: Я хочу узнать всю—всю мою большую семью. Помоги мне бабушка!

Бабушка: Конечно внученька. Ведь в былые времена, люди знали свой род до

седьмого колена, а теперь своих родных не знают. А соберет всех родных и

близких семейный праздник «Шэжэрэ». (уходят)

По одной выходит и рассказывают стихотворение.

Марина : Край родной мой, нет тебя милей

В день праздника «Шэжэрэ»

С уважением принимаем гостей

Там, где сладко пахнет смородиной,

Там где дом и родная семья —

Это все называется Родина,

Дорогая родная Земля!

Сабина: Даже солнце светит теплее,

И ромашки красивее цветут,

И горжусь я землею своею

Здесь хорошие люди живут!

Ведущая : ребята к нам пришли в гости подготовительная группа , и хотят вам

рассказать о эпосе «Урал—батыр» — это башкирский национальный эпос,

записанный в 1910 году Мухаметшой Абдрахмановичем Бурангуловым,

самое крупное произведение башкирского эпоса. «Урал—Батыр»

принадлежит к древнему жанру башкирской народной поэзии —

кубаир. В данном эпосе воспевается легенда о двух братьях: Шульген и

Урал. Старший брат Шульген был непослушным сыном и им завладели злые

силы, а младший, Урал, делал добро и помогал людям. Они несколько раз

сталкивались на поле битвы, и каждый раз Урал—батыр прощал брата.

Шульген лишил всех воды, спрятав ее глубоко под камнями, оставив одно

озеро, которое было отравлено. Урал—батыр выпил все озеро, чтоб другие не

отравились. Сын его – Идель, взяв меч отца, пробил скалы и победил зло,

выпустив воду…

Гору мечом он алмазным сечет;

Воды, белые, как серебро.

Заструились тотчас с горы,

Прохладные понесли дары.

Согласно легенде, так и образовалась пещера Шульганташ, т.е. «камень

Шульгена», где он прятал воду…

Стихи Урал батыр+ заходит подготовительная группа ( рассказывают Урал

батыр),

А так же и дети старшей группы выучили отрывки из этого эпоса.

Урал батыр

ИНСАФ: Борон—борон борондан,

Кеше—маҙар килмәгән,

Килеп аяҡ баҫмаған,

Ул тирәлә ҡоро ер

Барлығын һис кем белмәгән,

Дүрт яғын дингеҙ уратҡан

Булған, ти, бер урын.

Унда булған, ти, борон,

Йәнбирҙе тигән ҡарт менән

Йәнбикә тигән бер ҡарсыҡ

Ҡайҙа барһа, уларға

Ул урында юл асыҡ.

ПАША: Куда б они не желали пойти,

Не было преград на их пути.

Как на земле оказались той,

Где мать, отец их, где край родной,

Говорят, они сами забыли.

Так иль нет, в стороне морской

Жизни семя они заронили.

СТЕША: Двое детей родились у них,

Двое сыновей удалых.

Шульгеном старшего нарекли,

Уралом младшего нарекли.

Так и жили они вчетвером,

Не видя людей, в местечке глухом.

ДАНИИЛ: В благоденствии весь народ

В долинах [реки] Идель

Стал жилища строить [себе],

Год от года умножался их род —

В стране стало много людей

И долины Иделя стали тесны

Четверо батыров, собравшись,

Динар+ мама : Быуын—быуын үтер ул,

Киләсәк быуын етер ул,

Һинең даның ҡалһа ла,

Ҡулда ғәйрәт бөтөр ул.

Ир бөтһә лә, ил бөтмәҫ,

Ил батыры — батырҙан,

Батыр ирҙән тыуыр ул;

Атанан күреп, уҡ юнып,

Өлкәндән күреп, яу ҡыуып,

Ил эсендә үҫер ул,

Утын—һыуын кисер ул.

Разим: Вдоль четырёх рек

Расположили жилища [свои] —

И стали отдельными [родами] жить,

Четырёх батыров имена

Стали названиями четырёх рек.

И стали незабываемыми

В поколениях [их имена].

Ведущая: ребята посмотрите на рисунки , которые нарисовал ваши родители

к эпосу «Урал –Батыр». Спасибо Вам большое.

Встают полукругом.

Песня «Бабушка милая» (садятся)

Ведущая: Каждый человек должен знать и помнить свою родню, свою семью,

свою родословную. Наши дедушки и бабушки хорошо знали своих до седьмого

колена, некоторые просто помнили, другие писали летописи и передавали из

поколения в поколение. Кто не знает свою родню, родословную, того можно

считать человеком без памяти. Шэжэрэ или свою родословную люди рисовали в

виде дерева, солнца, корней. Вот сегодня мы познакомимся с некоторыми

семьями, а они познакомят нас со своей родословной.

Эмиль: Я мальчик не простой

Я мальчик озорной

И сейчас я расскажу

Про себя и про семью.

Слово семье Аминовых. (На мольберте «Шэжэрэ» семьиАминовых)

Родители помогают, рассказывают про свое дерево, о своих увлечениях.

Ведущий: Вам спасибо очень мило. И задорно и красиво, мы не будем скучать

будем весело играть.

Башкирская игра: «Игра с плоточками»

( Мансур, Се.Артем)

Ведущая: Спасибо семье Аминовых. Эстафета родословной «Шэжэрэ»

переходит к семье Соколова Андрея.

Арина: Корни родословной глубоки,

Я мечтаю узнать о них побольше,

Времена те были далеки,

Хочется, чтоб помнили их дольше!

Алина:Помнить все и знать родной свой род

Я считаю, что обязан каждый,

Может это приведет народ

В век неравнодушия однажды!

Рамзан: Родные люди, родственники, род

От них произошел большой народ,

Детей родили, городили города

И край родимый полюбили навсегда.

Имели родословную

И защищали Родину в бою.

Ведущая: Вот какие прекрасные семьи живу у нас в Нефтекамске.

Аскар: Уж так повелось у нас на свете

Мог народ без хлеба и сапог

Мог без солнца и огня на свете

Лишь без плясок наш народ не мог!

Ведущая: О своей родословной расскажет нам семья Муллагалеевых…

Танец «Далеко от мамы»

Ведущая: А теперь поприветствуем семью Гильмутдинова Мансура.

Андрей:Родник –источник жизни и начало всех начал,

Живой водою душу исцелял.

Твой дом, село и улица твоя,

Поселок, город, целая Земля.

Народ один и Родина одна,

Ты будешь жить, пока жива она!

Мы все одной с ней судьбой живем,

Земля родная— наша большая и светлый Дом!

Мия:У меня есть дерево такое,

Называется оно семьей…

На нем яблоки висят, оно –живое!

И наполнено семейной добротой!

Яблочко вниз, левее, выше,

И у каждого судьба своя,

Дедушки и бабушки на кроне,

Папа, мамочка, сестренка, Я!

Ведущая: Вижу вы устали, выходите поиграть!

Проводиться пальчиковая игра «Наша семья»

(По очереди разгибайте пальчики, начиная с большого)

Этот пальчик большой —

Это папа дорогой.

Рядом с папой — наша мама.

Рядом с мамой — брат старшой.

Вслед за ним сестренка —

Милая девчонка.

И самый маленький крепыш —

Это славный наш малыш.

Ведущая :А мы тоже приготовили для наших детей –дерево « Дружбы»!.

Ребята посмотрите на это дерево. Хочу предложить вам оформить наше

групповое дерево. Ведь мы с вами тоже большая дружная семья. А это дерево

будет символом нашей группы. Подходим все к столу, найдите свои

фотографии и приклейте на наше дерево—«Дружбы».(дети приклеивают свои

фотографии на дерево)

Танец «Полька –Хлоп»

Ведущая: Дорогие дети не забывайте свои корни, сохраняйте самые яркие и

прекрасные обычаи, традиции своих бабушек, дедушек, родителей. Любите,

берегите их! Будьте патриотами своей Родины!

Дети выходят, строятся полукругом.

Камила: Кто нам нужен на Земле?

— Папа с мамой нам нужны!

Что нам нужно на Земле?

— Нужен светлый, теплый дом!

Что нам нужно на Земле?

— Песни колыбельные нужны!

Что нам нужно на Земле?

— Нужен нам родной язык!

ИЛИЗА: Что нам нужно на Земле?

— Наша Родина нужна!

Что нам нужно на Земле?

— Нужен на планете Мир!

Что нам нужно на Земле?

— Большая, крепкая семья!

Эмиль: Семейная радость

Счастливые лица!

Желаю всем семьям

Любовью светится!

Пусть в семьях веселый

Звучит детский смех,

Добрый и радостный

Праздник для всех!

Любовь процветает

Кругом по Земле…

Мир вашему дому

И в каждой семье!!!

Ведущая: Уважаемые гости, дорогие дети пусть в вашей замечательной семье,

всегда царят мир, достаток и звонкий смех!

Взгляни на глобус:

Вот он — шар земной,

На нём Башкирия

С берёзовый листок величиной.

Всего лишь навсего

Не больше

Обыкновенного листка,

Берёза же — великая Россия —

Так зелена, так высока!

М. Карим

Воспитатель: И сегодня мы с вами совершим виртуальную экскурсию по красивейшим

местам нашей малой Родины. Подумаем и вспомним, чем славится Башкортостан, ведь

нашу республику знают не только в России, но и за рубежом.

(Ответы детей)

Воспитатель: По мнению большинства жителей и гостей республики, в золотой список

семи достопримечательностей — семи чудес Башкортостана — вошли:

Мультимедийная презентация «Семь чудес Башкортостана»

1. памятник Салавату Юлаеву.

2. курай,

3. эпос «Урал—батыр»,

4. пещера Шульган—таш,

5. башкирский мед,

6. гора Янган—тау,

7. Красноусольские минеральные источники,

Воспитатель: Безусловно, многие из вас знакомы с ними и, не задерживаясь,

отправляемся на экскурсию. Первое чудо Башкортостана — памятник национальному

герою Салавату Юлаеву.

— Где он расположен? (в Уфе)

Воспитатель: На карте Башкортостана отметим расположение памятника Салавату

Юлаеву. Послушаем сообщение о памятнике, который подготовил….

Мультимедийная презентации «Памятник Салават Юлаев»

Сообщение воспитанника

Памятник Салавату Юлаеву открыли 17 ноября 1967 года. Это самая большая конная

статуя в России, высотой почти 10 метров и весом 40 тонн. Сульптором памятника

является Сосланбека Тавасиева, который работал над ним 30 лет. Известно, что Салават

со своим отрядом был послан на подкрепление царских войск, идущих на разгром

Пугачева. Но Салават принял решение примкнуть к Пугачеву и поддержать народное

восстание. Момент принятия этого решения и запечатлен Тавасиевым. Привстав на

стременах, могучей рукой натянув поводья, всадник на высоком утесе осадил

разгоряченного коня. Смелое, волевое лицо, энергичный, поднятый в призывном

движении жест правой руки с плетью—камчой, Салават как бы обращается к своим

товарищем с призывом идти к Пугачеву.

Воспитатель: Салават Юлаев был не только великим воином, но и замечательным

поэтом, который очень любил свою Родину и писал об этом в своих стихах. Послушаем

стихи Салавата Юлаева.

Заиграй же, мой курай,

Песню, чтоб вошла в сердца,

И Урал, и весь наш край,

Прославляя без конца!

Викторина «Салават Юлаев»

Мультимедийная презентация

1. Когда впервые отец Салавата Юлаева посадил своего сына в седло? (В 3 года)

2. На каком празднике Салават превосходил своих сверстников в искусстве джигитовки?

(Сабантуй)

3. Любимый музыкальный инструмент Салавата Юлаева? (Курай)

4. Что воспевал в своих песнях молодой воин? (Пел о красоте родного края, призывал к

свободе)

5. Город, взявший имя батыра? (Салават)

6. Перечислите поэтов, прославляющие подвиг Салавата Юлаева? (Р. Гарипов,

7. М. Карим, Р. Нигмати, Р. Бикбай)

Воспитатель: Вторым чудом Башкортостана является – курай. Послушаем сообщение о

музыкальном инструменте, который подготовил …

Мультимедийная презентация «Курай»

Сообщение воспитанника:

Курай (kурай), башкирский национальный музыкальный инструмент. Он изготавливается

из стебля зонтичного растения уральского реброплодника. Обхватывая стебель руками

поочередно, отмеряют от 8 до 10 раз ширину ладони, затем подрезают. Отверстия

вырезаются начиная снизу: первое – на расстоянии 4 пальцев, следующие три – на 4—го

отверстия. Длина курая 57-81 см

Воспитатель: Послушайте мелодию курая

Воспитатель: Следующее чудо Башкортостана – эпос «Урал—батыр», олицетворяющий

общественные идеалы гуманизма, героизма и мужества. Послушаем сообщение…

Мультимедийная презентация «Эпос Урал – батыр»

Сообщение воспитанника:

«Урал—батыр» — башкирский национальный эпос, записанный в 1910 году Мухаметшой

Абдрахмановичем Бурангуловым, самое крупное произведение башкирского эпоса.

«Урал—Батыр» принадлежит к древнему жанру башкирской народной поэзии —

кубаир. В данном эпосе воспевается легенда о двух братьях: Шульген и Урал. Старший

брат Шульген был непослушным сыном и им завладели злые силы, а младший, Урал,

делал добро и помогал людям. Они несколько раз сталкивались на поле битвы, и каждый

раз Урал—батыр прощал брата. Шульген лишил всех воды, спрятав ее глубоко под

камнями, оставив одно озеро, которое было отравлено. Урал—батыр выпил все озеро, чтоб

другие не отравились. Сын его – Идель, взяв меч отца, пробил скалы и победил зло,

выпустив воду…

Гору мечом он алмазным сечет;

Воды, белые, как серебро.

Заструились тотчас с горы,

Прохладные понесли дары.

Согласно легенде, так и образовалась пещера Шульганташ, т.е. «камень Шульгена», где

он прятал воду…

Эпос «Урал—

батыр» Театрализованна

я сценка (Отрывок)

Физкультминутка на башкирском языке.

Воспитатель: Следующее чудо Башкортостана — пещера Шульганташ — уникальный

природный памятник. Он находится в Бурзянском районе на территории Башкирского

национального заповедника (Воспитатель отмечает на

карте Башкортостана) Послушаем сообщение….

Мультимедийная презентация «Пещера Шульган—таш»

Сообщение воспитанника:

Шульган—таш, Капова (Шулгэнташ), одна из крупнейших карстовых пещер в Южном

Урале. Расположена на правом берегу р. Белой. Украшена кальцитовыми натечными

образованиями; зимой — ледяными сталагмитами и сталактитами. Через пещеру протекает

подземная р. Шульган. На расстоянии 2 км до Шульганташ эта речка с большим шумом

уходит под землю и появляется в виде мощного родника у входа в нее, образуя

голубое озеро, которое не промерзает зимой. На стенах пещеры древний человек

нарисовал животных, которые сохранились до наших дней.

Мультимедийная презентация «Флора окрестности пещеры Шульган—

таш» Мультимедийная презентация

Воспитатель: Флора окрестности пещеры представлена ольхово—черемуховой уремой с

примесью древовидной ивы, липы, осины и другой растительности – около 30 видов. Не

зря именно в этих краях на протяжении долгих лет сохранилась популяция дикой пчелы,

чей мед соединяет в себе самые лучшие вкусовые и целебные качества.

Именно дикий башкирский мед является еще одним чудом нашей малой Родины. Ремесло

добывания дикого меда называется бортничество.

Мультимедийная презентация

Сообщение воспитанника:

Борть – искусственное дупло для пчел на высоте 4—10м. Ремеслом изготовления борти

владеют немногие. На бортевые деревья поднимаются с помощью ремня – кирама,

обхватывающего ствол дерева и шею бортевика. Бортевик в мягкой обуви, цепляясь за

сделанные в дереве насечки и, удерживаясь за него, быстро широкими вертикальными

шагами поднимается к борти. Поэтому работать бортевиком может только

тренированный, умелый и смелый. В бортевом пчеловодстве особенно ценится дикая

бурзянская пчела.

Воспитатель: В наше время улья выносят на пасеку (Вывешивается

картина «Пасека») Предлагаю оживить пасеку, сложив способом оригами пчел и цветы.

Коллективная работа «Пасека»

Воспитатель: В Салаватском районе есть другое чудо – гора «Янгантау», которая

находится на высоте 413 метров над уровнем моря. (Воспитатель отмечает

местоположение на карте Башкортостана) Послушаем сообщение …

Мультимедийная презентация «Гора Янгантау»

Сообщение воспитанника:

Легенда гласит, что еще несколько сот лет тому назад, выделение тепла их недра горы

обнаружил местный пастух. В один из холодных осенних дней, он сильно промок, устал,

и, решившись укрыться от дождя, на склоне горы, у корня большого дерева, выкопал

небольшую яму, лег на дно этой ямы и заснул крепким сном, а, проснувшись, с

удивлением обнаружил, что со дна ямы поднимается теплый пар. В дальнейшем он часто

приходил сюда, чтобы обогреться. Каковы же были радость и изумление пастуха, когда он

заметил, что у него перестали болеть суставы рук и ног, которые до этого очень

беспокоили его, особенно в ненастную погоду. Своим открытием пастух поделился с

местными жителями, и они начали пользоваться теплом горы для лечения недугов. С

этого времени гору Каркош – Тау (Беркутова гора) стали называть Янган – Тау, т. е.

«горящая гора». В связи с этим пастуху в санатории «Янгантау» установилен памятник.

Воспитатель: На живописных склонах горы Янгантау обитают большой разнообразный

мир животных. Мы сейчас посмотрим, какие животные обитают. У вас на столах

карточки, возьмите их. В наборе букв спрятались животные найдите их и подчеркните.

Вриагмаралддамедведьаланвбелкакнп

рволкжсоплисарнкосуляспрпснрчсрн

Воспитатель: Проверим правильность задания:

Вриагмаралддамедведьаланвбелкакнп

рволкжсоплисарнскосуляспрпснрчсрн

Воспитатель: Земля Башкортостана прославилась своими лечебными источниками. Одна

из них Красноусольская минероальная вода. Целебные свойства этого источника известны

с 16 века. Сейчас трудно узнать, кто из людей познал на себе их целебную силу. Быть

может, это был воин, заметивший быстрое заживление ран, омытых водой источников,

или охотник, восстановивший свои силы, искупавшись в знойный день в их прохладных

водах. Попробуем на вкус воду, какие вкусовые ощущение вы заметили? (Ответы детей)

Мультимедийная презентация «Минеральные источники»

Дегустация «Красноусольская вода»

Воспитатель: Вот мы свами познакомились с семью чудесами света Башкортостана. Я

дарю вам памятные буклеты, где указаны семь чудес Башкортостана, чтоб не составило

труда их найти. Нашу виртуальную экскурсию хочу закончить стихами:

Мультимедийная презентация

Башкортостан – родной мой край.

То место, где поет курай,

А ветер ему подпевает

Так странно радость навивает.

Все горы, все леса, все реки,

Все то, что есть в родной земле

Милее и краше всех на свете,

Наверно, знает только ветер

Все прелести родной земли.

А нам с тобой нужно беречь,

Присматривать, любить, стеречь,

Все то, что дал нам край родной,

Ведь он и мой, и твой.

Цвети, родной Башкортостан!

И славься ты, на радость нам!

Воспитатель: Любите и гордитесь нашей малой родиной, она у нас самая красивая

Педагогика — еще материалы к урокам:

Источник

Сценарий внеклассного мероприятия «Шәжәрә байрамы» (праздник родословной).

СЦЕНАРИЙ ВЕКЛАССНОГО МЕРОПРИЯТИЯ

“ШӘЖӘРӘ БАЙРАМЫ” (праздник родословной)

Цель: Продолжать углублять представления учащихся о связи поколений, раскрывать творческие способности детей через различные виды художественной и музыкальной деятельности. Воспитывать уважение к традициям башкирского народа, семье, Республике Башкортостан.

Задачи:

— активизация лексики по теме;

— развитие коммуникативной компетенции, навыков «слушания», выразительного чтения, слуховой памяти, активизация творческих способностей учащихся и интереса к предмету;

— воспитание толерантности и уважения к другой культуре; воспитание личностных качеств (трудолюбие, активность, умение работать в сотрудничестве с другими, коммуникабельность, личная и взаимная ответственность).

Учитель. Здравствуйте, дорогие учителя, учащиеся, гости!

Сегодня мы собрались отпраздновать праздник “Шежере”. Слово “шежере” означает “родословная”. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере – не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения истории башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.

В древние времена башкиры, как и другие народы жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои названия. Наиболее древними были, например, племена Бурзян, Мин, Ҡатай, Кипчак, Усерган, Юрматы, Табын и другие. У башкир издавна существовал обычай писать историю своего рода. Она называлась родословной. У башкир это называлось шежере. В течении веков они обновляли, дополняли свои шежере. Ежегодно, обычно летом, отмечали праздник “Шежере Байрамы”.

Праздник “Шежере Байрамы” был одним из самых дорогих для сердца праздников, который объединял, примирял духовные силы нации. Как же все – таки составлять шежере? В самом начале необходимо расспросить своих родителей, дедушек и бабушек. Если они затрудняются ответить на ваши вопросы, нужно обращаться в архивы. Уточнить паспортные данные дедушек и бабушек, их родителей и их детей.

Каждый должен знать свои семь колен родства. Это необходимо и с медицинской точки зрения – и для чистоты наследственных генов и в интересах молодых людей, собирающихся вступить в брак. За прошедшие годы могли быть межродственные браки, а науке известны факты рождения в межродственных браках детей с врожденными пороками. Задай себе вопрос: кто ты есть.

1-се алып барыусы: Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар! Бөгөн беҙ быуындар араһындағы бәйләнеште, туғанлыҡты нығытған, нәҫел тармаҡтарын барлаған шәжәрә байрамына йыйылдыҡ.

Ауылдашың, дуҫың, танышыңды

Һаумыһығыҙ! Тиеп ҡаршыла

Ошо һүҙҙән кәйеф күтәрелә,

Ошо һүҙҙән ниәт яҡшыра.

2-се алып барыусы.

Иҫәнмеһегеҙ, тип сәләмлә һин,

Түбәнәйтмәҫ һине илтифат

Ошо һүҙҙә — йөҙҙәр яҡтырыуы,

Ошо һүҙҙә — ниәт яҡтырыуы,

Ошо һүҙҙә йәнгә мең шифа!

1-се алып барыусы.

Башҡортостан илендә

Меңдәр ырыуы ерендә

Эй, хөрмәтле ҡунаҡтар

Рәхим итегеҙ беҙгә!

2-се алып барыусы.

Рәхим итеп инегеҙ,

Мәктәпте һеҙ күрегеҙ,

Беҙҙең менән бергәләп

Үткәндәрҙе гиҙегеҙ.

-Тыуған ерең ни?

-Башҡортостан!

-Милләтең кем?

-Башҡорт!

-Телең ниндәй?

-Башҡорт теле!

-Ырыуың ниндәй?

-Меңдәр!

-Кошоң нимә?

-Ҡарсыға!

-Ағасың нимә?

-Ҡайын!

1-се алып барыусы.

Шәжәрә — ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше,

Мең ғазаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер киҫеше.

Шәжәрә – билдәле бер нәҫел – ырыуҙың килеп сығышын, уларҙың нисек тармаҡланыуы, таралышы хаҡында яҙыу. Ғәрәп телендә ул «ағас” тигән һүҙ. Борон заманда беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәсәпте, ата-бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ағас боронғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Шул уҡ ваҡытта халыҡтың торошон да сағылдырған. Тамыры – үткәнебез, атай олатайҙарыбыҙ; олоно – бөгөнгөбөҙ; тармаҡ, ботаҡ, япраҡтары – киләсәгебеҙ, балаларыбыҙ, ейәндәребеҙ. “Үткәне булмағандың киләсәге лә юҡ,» — ти халыҡ. Бөгөнгө быуыныбыҙ ҙа, киләсәгебеҙ ҙә тамырыбыҙҙан – тарихыбыҙҙан һут ала.

Шәжәрә — ул йәшәү тантанаһы,

Һулар һауа, тупраҡ, ғәзиз ер,

Ул тамырым буйлап аҡҡан ал ҡан,

Бороңғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә — ул моңло “Буранбай”ҙай,

Иләүеңде һаҡлар ҡоралдай,

Буш тормаған бала бишегендәй,

Арҡа терәр мәғрүр Уралдай.

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Кукрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күктә терәп ерҙә һин торғанда

Йәшәргә лә әле йәшәргә!

Уҡытыусы. Еләндәре сағыу ҡояш

Меңлеләр уйнай һорнай

Тыпырлатып оҫта баҫа

Һис тә оялып тормай.

(Ҡыҙҙар башҡарыуында башҡорт бейеүе.)

Шәжәрә – нәҫел ағасы тигән һүҙ! Ғәҙи генә бер һүҙ һымаҡ. Ә уның аҫылына төшөнһәң, ни ҡәҙәр мөғжизә. Ете быуынын белгән кеше элек-электән ысын кеше тип иҫәпләнгән. Был һис тә юҡҡа түгел. Бөтә халыҡ та өйрәнә үҙенең шәжәрәһен. Ҡытайҙарҙың 30 быуынға тиклем нәҫелен белеүе билдәле. Ғаиләлә шәжәрә ир кеше яғынан төҙөлгәне борондан уҡ билгеле. Шуға күрә лә, шәжәрәгә ҡатын-ҡыҙ яғы инергә тейеш түгел тигән һүҙҙәр ишетергә тура килә. Әсәй туғандары ла бик тә яҡын бит! Һеҙ нисек уйлайһығыҙ, хөрмәтле ҡунаҡтар? Был турала һөйләү өсөн һүҙҙе Василов Айнурға бирәбеҙ.

( Василов Айнур үҙ шәжәрәһе тураһында һөйләй )

2-се алып барыусы.

Борон заманда беҙҙең олатайҙар ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәҫәпте, ата-бабаларыбыҙҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барғандар. Шәжәрә ғәрәпсә — «ағас”. Ни өсөн ағас һымаҡ төшөргәндәр? Ағас-боронғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Шул уҡ ваҡытта халыҡтын тормошон да сағылдырған.Тамыры – үткәнебеҙ, олоно – бөгөнгөбөҙ, ботаҡтары – киләсәгебеҙ. Ағас ни тиклем нығырыҡ,сыҙамлыраҡ булһа, ботаҡтары ла көслө була. Бына ни өсөн халҡыбыҙ шәжәрәне ағас рәүешендә яҙып ҡалдырған. Шәжәрә — оло хазина.Улар быуындан быуынға ҡәҙерле әйбер булараҡ күсә килгән.

1-се алып барыусы.

Тыуған өйөн белмәгән

Тыуған ауылын белерме?

2-се алып барыусы.

Тыуған ауылын белмәгән

Тыуған илен белерме?

1-се алып барыусы.

Нәҫел-нәсәбе кемлеге

Уның башына килерме?

Барыһы таныш, барыһы ғәзиз,

Ғүмер иткән төбәккенәм.

Һин булғанға мин бәхетле,

Һинһеҙ һулыр йөрәккенәм.

2-се алып барыусы.

Һөйләгәнде парлап, үткәндәрҙән һабаҡ алып, киләсәкте уйлап йәшәргә кәрәк, быуындар араһында бушлыҡ булмаһын. Шул саҡта ғына тормошобоҙ күркәм, мул һәм мәрхәмәтле булыр. Ҡәҙерле балалар, нәҫел ағастары тармаҡланһын, туғанлыҡ ептәре, быуындар сылбыры мәңге өҙөлмәһен. Ә хәҙер музыкаль номер. Ҡыҙҙар башҡарыуында йыр тыңлағыҙ.

(Йыр “Тал бөрөһө”)

1-се алып барыусы.

Дуҫтарым!

Башҡортостан тигән еребеҙҙә,

Ҡалайыҡ бер күс булып,

Шат йәшәйек түш киреп,

Бер-беребеҙгә көс биреп.

Илебеҙ – Рәсәй,

Ватаныбыҙ – Башҡортостан.

Ҡәзерле дуҫтар, хөрмәтле ҡунаҡтар, ҡәҙерле балалар, байрамыбыҙҙың тантаналы өлөшө тамамланды. Һеҙгә таҙалыҡ, бәхет теләйбеҙ. Хәҙер барығыҙҙы ла сәй эсергә саҡырабыҙ. Рәхим итегеҙ.

Список литературы

Знаешь ли ты свои корни? Научно-методическое пособие по подготовке и проведению народного праздника «Шежере байрамы» – Уфа: Белая река, 2006. – 64 с. /М. Мамлеев, Р. Мамлеев – Уфа: 2003. – 429 с. Шежере как историко-литературный источник /Кузбеков, Ф.Т. История культуры башкир – Уфа: Китап, 1997. – С. 35-39. Наше шежере /Х. Яппаров – Уфа: Китап, 1999. – 272 с. Быуаттар аманаты. Эзләнеүҙәр, тикшеренеүҙәр /Р. Шәкүр — Өфө: Китап, 2002. – 480б. Мирхәева, Ғ. Ә. Тарих яҙыр инем ташына… — Өфө: Китап, 2001. – 160 б.

Источник