СДК с.Верхнекудашево
«Нәсел җебе — шәҗәрә»
Туган нигез тарта, чакыра безне,
Бергэ жыя жиде тарафтан
Туган жиргэ, нурлы Кодашыма
Кыз – уллары кайта яраткан.
Сагындырган тугры авылдашлар,
Сагындырган гузэл Эрием
Сэлам бирэ горур буа буе
Комеш сулы Ак бай чишмэсе
Исэнмесез авылдашлар,килгэн кунаклар.Буген бездэ “ шэжэрэ” бэйрэме. Туган иленне ярату ин эувэле уз гайлэннэн, уз авылыннан башлана. Эйтик, уз нэсел шэжэрэнне белэсенме? Мэсэлэн, этиеннен этисе кем булган? Э анын этисе? Ата – бабаннар узган нэсел ул халкыннын да тарихы. Менэ шуна жиде буынынны белергэ, белмэсэн эзлэп табарга кирэк. Уз халкын, туган илен белэн горур, тату Кеше энэ шулай туа! Сезне барыгызны да шэжэрэ бэйрэменэ чакырабыз. Шэжэрэ – ул бэйрэм генэ тугел Ул курайдай рухнын усеше, Мен газаплар аша кан тартуы Утлар аша гомер кисеше.
Шэжэрэ – ул яшэу тантанасы,
Сулар hава, туфрак, газиз жир,
Ул тамырым буйлап аккан ал кан,
Борынгы да, яшьтэ, хэзерге.
Шэжэрэ – ул боек, изге йортын
Ана тиеш син бер кайтырга.
Анда сине туганына Жир дэ,
Жан да Кан да тиеш тартырга!
Туган оен белмэгэн Туган авылын белерме? Туган авылын белмэгэн Туган илен белерме? Туган илен белмэгэн Уз ырыуын белерме? Хэр кеше узенен нэсел тамырларын юллап, ат затыбыз белэн горурланырга, килэчэк буыннарыбызга сойлэп, язып калдырырга тиеш. Нэсел тарихы – авыл тарихы, дибез Авыл тарихы ул – мэктэп тарихыда Авылыбыздан чыккан, илебезнен торле почмакларында хезмэт итуче куренекле hонэр иялэре бар. Алар арасында укытучылар, урман эшчелэре, медицина хезмэткэрлэре, инженерлар, шоферлар, милиционерлар, нефтьчелэр h.б. бик куплэр.
Без буген авылыбызда туып ускэн Эльвера Байгазина Абдуллинаны да кунакка чакырдык Сузне сезгэ бирэбез Эльвера апа.
Авылыбызда Кашфиевлар нэселендэ укытучылар династиясе, алар балаларга топле белем биреп, яшьлэргэ урнэк булып яшэделэр. Суз аларнын киленнэре Кашфиева Илюса Алифян кызына бирелэ.
Авыл тарихы- ул нэсел тарихы. Э нэсел тарихы – гаилэ тарихы да, Гаилэ – ил тоткасы, ныклы, тату гаилэлэребез кубрэк булган саен, авылыбыз тормышы ямьлерэк була, дэртлэнеп эшлисе, жыр-мон белэн яшисе килэ.
Бу доньяда ничек яшэсэк тэ,
Агымсудай вакыт тиз утэ.
Уфтанмаслык булсын гомер юлы,
Татулыкка жирдэ ни житэ.
Безнен горурланырлык, матур, тату, яшэгэн гайлэлэребез бик куп. Шуларнын берсе Рафиковлар гайлэсе, суз сезгэ Ильзида Адиповна.
Э хэзер сузне Валиевларга бирэбез,рэхим итегез.
Гайлэ жебе нэзек, нечкэ жеп,
Жил тисэ дэ кайчак озелэ,
Озелгэнне була ялгап та,
Тик бит анын жое сизелэ
Ойрэнегез сабыр итэргэ,
Ойрэнегез бергэ тузэргэ
Ойрэнегез гафу итэргэ,
Ашыкмагыз берук озэргэ.
Кызлар башкаруында татар халык биюе
Илебез килэчэге якты мэктэплэрдэ укыган, милли телдэ белеем алган, илен, халкын сойгэн балаларда. Халкыбызнын язмышын кайгыртыйк, йола, гореф-гадэтлэрне саклыйк, тарихыбызны белик, телебезне, миллэтебезне, мэктэбебезне бетеругэ юл куймыйк. Мэктэп бетсэ, авыл бетэ. Шушы ук телэклэрне килэчэк буынга житкерик.
Ата-бабаларнын эманэтен Куз карасы кебек саклыйк. Авылыбызда гомер иткэннэрнен Ышанычын бездэ аклыйк.
Эй, Кодашым, туган авылкаем
Безнен очен син бит бер генэ.
Изге жиркэй – алтын бишегебез
Йорэклэрдэ яши гел генэ.
Гафу ит син безне, газиз туфрак,
Чит якларга чыгып киткэнгэ.
Кошлар кебек сагынып кайтырбыз без
Гомер йомгакларын суткэндэ.
Туган илдэн читтэ йорегэннэр
Якташларын hич тэ онытмый.
Саклап калыйк, дуслар, тамырларны
Туган нигезлэрне суытмый.
Илдэ купме авыл беткэндэ дэ,
Авылыбыз исэн, бетмэде.
Килэчэге мул тормышлы булсын,
Гел кояшлы булсын коннэре.
Суз авыл советы ветераннары рэисе Ахмадуллина Венера Ангамовнага бирелэ
Тиздэн юллар тагын алып китэр
Торлебезне торле якларга.
Бары хыял канатлары гына
Алып кайтып туган яукларга.
Бездэн генэ калган йола тугел,
Курешулэр була, хушлашу.
Килэчэктэ насыйп була икэн
Исэн имин кабат очрашу.
Хушыгыз, сау булыгыз!
Балалар бакчасында шәҗәрә бәйрәме
Для детей старшей и подготовительной группы
Цель праздника: знакомство детей с традициями наших предков,
воспитание любви к семье.
Зал празднично украшен, дерево.
Играет музыка.
Ведущая : Здравствуйте дорогие гости и уважаемые взрослые. Исәнмесез
кадерле балалар һәм килгән
кунаклар!
Ведущая : Как приятно прикоснуться к истокам нашей культуры, изучать ее- свой
род, свою историю. Сегодня в нашем детском саду большой праздник шәҗәрә бәйрәме.
Шәҗәрә
бәйрәмнәре – онытылып барган, ләкин
чиксез әхәмиятле бәйрәмнәрнен
берсе. Алар үткән гомергә күз
салырга, тарихны анларга, белергә ярдәм итә.
Ребенок: Край родной мой,
Нет тебя милей.
В день праздника «шәҗәрә»
С уважением принимаем
гостей,
Там, где сладко пахнет
смородиной,
Там, где дом и родная
семья –
Это называется родина,
Дорогая, родная земля!
Ребенок:
Бала чакнын хәтирәсен
Саклаучы, син туган жирем!
Бар белгәнең,
тик изгелек,
Рәхмәт
сиңа туган жирем!
Ведущая: А сейчас смотрим короткое видео о семье и
родословное дереве.
Ведущая : Шәжәрә – гәрәп сүзе.
Ул ыру агачы дигәнне анлата. Ыру, нәсел, гаилә
тарихы һәр гаиләнен узендә
сакланырга тиеш. Ә инде шәжәрәсе
булса аны башлаучыга рәхмәтләр укырлар.
Каждый
человек должен знать свою родню, свою семью, свою родословную. Наши дедушки и
бабушки своих знали до седьмого колена, некоторые просто помнили, другие писали
летописи и передавали из поколения в поколение. Кто не знает свою родню,
родословную, то можно считать человеком без памяти. Шәжәрә
или свою родословную люди рисовали в виде дерева, солнца, корней. Вот сегодня
познакомимся с некоторыми семьями, они познакомят нас со своей родословной. Слово семье Горбатенкой Эмилии 5 группа.
Ребенок: Я девочка не простая
Я девочка озорная
И сейчас я расскажу
Про себя и про семью.
Ребенок знакомит
со своей родословной.
Ведущая:
Спасибо большое семье Горбатенкой Эмилии.
Кем
булган карт әтиен?
Карт әтиеннен әтисе?
Алардан тыш нәселендә
Йә, кемнәр булган тагы.
Нинди һөнәр белгәннәр?
Нинди кием кигәннәр?
Бу якларга, бу районга
Алар каян килгәннәр?
Ведущая : Эстафета родословной переходит к семье
из 4 группы Нигматуллину Радмиру. Приглашаем вас.
Ведущая : Эстафету передаем следующий выступающий Мухаметшин Самир 4 группа.
Раскажет нам стих и о своем родословном. Приглашаем Самира.
Ведущая : А сейчас приглашаем из 1 группы Лизу. Она раскажет нам стихотворение
«Откуда я взялся?».
Ведущая : Ребята, а давайте мы с вами вспомним пословицы о семье:
Дети:
Ведущая : Ребята, вы слышите доносится нам мелодия. Предлогаю вам сейчас внимательно послушать и смотреть
видео, как Ралина из 2 ой группы раскажет нам о своем родословном. Внимание на
экран. (Видео Ралины).
Спосибо большое
Ведущая:
Между прочим выясняется интересная вещь.
У каждого родителя – мать и отец, а вот бабушек и
дедушек вдвое больше – четверо. Прабабушек и прадедушек – восемь и так далее.
Вот сколько родственников.
-Каждый человек связан с настоящим, будущим и прошлым
своей Родины, своей семьи. Все мы – ветви и листья огромного и переплетенного
общечеловеческого дерева.
Ведущая : Эстафета родословной переходит к семье
из 3 группы Смирновой Софией. Прошу София.
Ведущая :
Шәжәрә ул – бәйрәм генә
түгел,
Ул курайдай рухнын үсеше,
Мең
газаплар аша кан тартуы,
Утлар аша гомер кисеше.
Шәжәрә ул – яшәү тантанасы,
Сулар һава,
туфрак, газиз жир,
Ул тамырым буйлап аккан ал кан
Борынгы
да, яшь тә, хәзерге.
Ыру агачым син, әй шәжәрәм!
Син үскәндә
дөнья яшәрә,
Күкне
терәп жирдә син торганда
Яшәргә
дә әле, яшәргә!
Ведущая:
На этом наш праздник подошел к концу. Спасибо всем за внимание и активное
участие. Сау булыгыз! До новых встреч!
12
Шәжәрә байрамы.
Маҡсат:
-
шәжәрә тураһында төшөнсә биреү һәм уҡыусыларҙың белемдәрен дөйөмләштереү (камилаштырыу);
-
телмәрҙе, һүҙ байлығын үҫтереү;
3) уҡыусыларҙа башҡорт халыҡ тарихына ҡыҙыҡһыныу уятыу, туғандарға һөйөү, үткәндәргә ихтирам тәрбиәләү,шәжәрәләрен өйрәнеү теләген булдырыу,йәш быунға зауыҡ, әхлаҡи тәрбия биреү.
Йыһазландырыу: уҡыусыларҙың шәжәрәләре, компьютер, презентацион таҡта, аудиояҙма,фотоһүрәттәр.
Байрам барышы.
Талғын ғына ҡурай моңо яңғырай. 2 уҡыусы сәхнәгә сыға.
1-cе алып барыусы: Иҫләйһеңме, Рәмил, ике йыл элек беҙҙең ҡалала шәжәрә байрамы үткәйне.
2-cе алып барыусы: Эйе, Айһылыу, 23-сө мәктәп уҡыусылары шул байрамда ҡатнашып икенсе урын яулап ҡайтҡайнылар.
1-cе алып барыусы:Әйҙә ,ете ырыу балаларын йыйып мәктәптә шәжәрә байрамын үткәрәйек.
2-cе алып барыусы: Әйҙә!
1-cе алып барыусы: Улар бөгөн беҙгә ҡунаҡта! Әйҙәгеҙ,егеттәр,ҡыҙҙар сәхнәгә рәхим тиегеҙ!
Сәхнәгә төрлө ырыу балалары менә. Балаларҙың ҡулдарында ырыу тамғалары,һыйлар өсөн күстәнәстәр.
1-се бала : Олы байрам бөгөн беҙҙә,
Ырыуҙаштар йыйыла
Ата-бабалар мираҫы-
Шәжәрә байрамына.
2-се бала:Бер- береңә тоғролоҡҡа
Бөгөн анттар бирегеҙ,
Күршеләрҙе күрегеҙ!
Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.
3-се бала:Ил хәлдәрен белегеҙ,
Туғандарҙы белегеҙ!
Кипмәһен ырыу ағасы –
Тере һыуҙар һибегеҙ!
4-се бала:Ырыу ағасы ҡоромаҫ,
Беҙ ,йәштәр барҙа ғына,
Рәхим итегеҙ, туғандар ,
Шәжәрә байрамына! 1-cе алып барыусы: Ырыуың кем?
— Үҫәргән
-Юрматы
-Ҡатай
-Табын — Бөрйән
-Тамьян
-Ҡыпсаҡ
Бергәләп: Илебеҙ Башҡортостан.
Балалар сәхнәнән төшәләр ҙә залга үтеп ата-әсәләре әҙерләгән баурһаҡ,сәк-сәк,бал…менән һыйлайҙар. Был ваҡытта ҡурай моңо яңғырай.Балалар залда урын алалар.
Алып барыусы: — Һаумыһығыҙ ҡәҙерле, дуҫтар, ҡунаҡтар! Беҙ һеҙҙе мәктәптең шәжәрә байрамында тәбрикләйбеҙ!
1-се уҡыусы: Тәмле һыу, тәмле һауа,
Көмөш ямғырҙар яуа.
Бейек тау, йомшаҡ тупраҡ,
Урманы өҫкә яуа.
Был минең тыуған ерем,
Был минең тыуған илем.
2-се уҡыусы: Тыуған еремдә халҡым,
Йәшәгән ырыу-ырыу,
Тарихы урау-урау.
Шәжәрә — баш йорттары.
3-сө уҡыусы: Ғәйнәләр, Танып, Төйҙә
Үҙ ерендә ул, өйҙә.
4-се уҡыусы: Данлы, батыр Юрматы –
Йүгәнле Аҡбуҙаты.
Һаҡмар, Яйыҡ араһы,
Үҫәргән күҙ ҡараһы.
5-се уҡыусы: Иң боронғо Бөрйәндәр –
Ер-һыу менән бер йәндәр.
6-сы уҡыусы: Түңгәүерҙәр, Тамьяндар
Ҡыпсаҡҡа таянғандар.
Дим тармағында Меңдәр
Әйле, Ҡатайға тиңдәр.
7-се уҡыусы: Дәртле, күмәк Табындар –
Һалйоттарға туғандар.
Тарих хәтерен һаҡлай,
Яңы быуатҡа атлай.
1,2,3 уҡыусы (бергә): Ете быуынын белмәгән – етемлектең билдәһе.
4,5,6,7 уҡыусылар (бергә): Нәҫелен белмәгән нәсәпһеҙ.
Алып барыусы:
— Нимә ул шәжәрә? Кем белә?
— Хәҙерге заманда үҙ нәҫелеңде белеү бик актуаль мәсьәлә. Шәжәрә (ғәрәпсә — ағас) – ырыу-ҡәбилә тарихына бәйле ваҡиғалар, нәҫел-нәсәптең таралыуы, ата-бабалар исемлеге теркәлгән ҡулъяҙма ҡомартҡы. Элек башҡорттар ата-бабаларының исемдәрен 10-15 быуынға тиклем белергә тейеш булған.(слайд)
1-cе алып барыусы:
В древние времена башкиры , как и многие другие народы жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои казвания. Наиболее древними были, например, Усерган,Кипчак,Юрматы, племена Бурзян, Мин, Катай Табын. У башкир издавна существовал писать историю своего рода. Она называлась родословной.
2-cе алып барыусы:
Шәжәрә-ул ырыу тарихы. Борон башҡорттар ырыу- ҡәбиләләргә бүленеп йәшәгән. һәр ырыуҙың үҙ исеме булған. Башҡорт халҡы элек-электән үҙ ырыуының тарихын яҙып ҡалдыра барған. Шәжәрәлә бөтә ир-ат исемдәре күрһәтелгән.
1-cе алып барыусы:
Слово “шежере” означает “родословная. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере- не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения историии башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.
2-cе алып барыусы:
Шәжәрә, ғәрәп телендә”ағас ” тигән һүҙ. Беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу- бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ни өсөн ағас. Ағас борон башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, Ер аҫтын берләштеререүсе билдә булған. Халыҡтың тормошон сағылдырған. Тамыры- үткәнебеҙ, олоно- бөгөнгөбөҙ,тармаҡ – ботаҡтары-киләсәгебеҙ.
1-се уҡыусы:
— Башҡорт халҡында ағас күкте (һауа), ерҙе һәм ер аҫтын символлаштырған. Ағас – кеше ғүмеренең күрһәткесе лә булған(слайд):
ағастың тамыры – үткәне
ағастың һыны – хәҙергеһе
ағас ботаҡтары – киләсәге
2-се уҡыусы:
— Йыш ҡына шәжәрәләрҙе ағас һәм схема формаһында күрергә була.(слайд) Ә бына 4в класы уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт үҙ шәжәрәһен координаттар системаһына һалып сәскә формаһында төшөргән.
3-сө уҡыусы:
— Бик күп шәжәрәләр ғәрәп телендә яҙылған (слайд), сөнки ХХ быуатҡа тиклем башҡорттар ғәрәп графикаһы менән яҙғандар.
4-се уҡыусы:
— Шәжәрәләрҙең яҙма ҡомартҡы булараҡ тыуа башлаған осорондағы реаль ваҡиғалар унда тулыраҡ сағылып ҡалған. Ошондай ваҡиғаларҙың береһе – башҡорт ырыуҙарының Рус дәүләтенә ҡушылыуы.Был туралабеҙ ҡыпсаҡ ҡәбиләһенең Ҡарағай-Ҡыпсаҡ ырыуы шәжәрәһенән уҡып белдек.
5-се уҡыусы:
— Һәр кеше үҙенең шәжәрәһен белергә тейеш, сөнки шәжәрәнән халыҡтың, республиканың, илдең тарихын белеп була.(слайд)
Бергә: Ете быуынын белмәгән етемлектең билдәһе.
6-сы уҡыусы:
— Хәҙерге заманда, шәжәрәне өйрәнеү ҙур һәм актуаль мәсьәләрҙең береһе. Был һорауҙы дәүләт кимәлендә лә ҡарайҙар (тикшерәләр). Ҡалаларҙа, райондарҙа һәм ауылдарҙа ҙур шәжәрә байрамдары үткәрелә.(слайд) Мәҫәлән, башҡорт теле уҡытыусыһы Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙы үҙенең ауылында “Шәжәрә байрамында” актив ҡатнаша. (Сәхнәгә саҡырыла Адршина Г.Ф.)
Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙының сығышы:- Һәркемдең тыуған ере,тыуған ауылы була.Тыуған ере,тыуған ауыл-иң ҡаҙерле һүҙҙәр. Кешеләрҙе тыуған ере ашата ,үҫтерә,гүҙәл тәбиғәте менән иркәләй, йәшәргә шарттар тыуҙыра.Тыуған ере уның тураһында ҡайғырта, уҡыта, белем бирә,уны кеше итә, хеҙмәткә өйрәтә.Ҡошҡа осар өсөн ҡанат, балыҡҡа йөҙәр өсөн йылға, үләнгә үҫәр өсөн тупраҡ нисеҡ кәрәк булһа, кешегә йәшәр өсөн тыуған ил кәрәк,туғандар кәрәк. Беҙ үҙебеҙҙең үткәнебеҙҙе белергә тейешбеҙ. Мин ауылда үткәрелгән шәжәрә байрамында актив ҡатнашып, үҙем өсөн шундай һығымта яһаным: шәжәрә байрамдарын үткәреү, уны өйрәнеү изге эш тип уйлайым, сөнки яҙылған шәжәрәләрҙән беҙ үҙебеҙҙең тамырҙарыбыҙҙы белә алабыҙ, туғандарыбыҙ тураһында күп мәғлүмәттәр һөйләй алабыҙ. Мәҫәлән мин һеҙғә алты быуынымды әйтеп бирә алам. Атайым –Фәнил, олатайым – Мифтахетдин, ул Хөснөтдин улы, шунан Фаттахетдин, Сөләймән, Әбүбәкир. Фаттахетдин ,Сөләймән указлы мулла булғандар. Мин мең ырыуынан булам. (Уҡытыусы һөйләгәндә байрам күренштәре менән фотолар күрһәтелә.)
7-се уҡыусы:
-Еләндәре сағыу ҡояш
Меңлеләр уйнай һорнай.
Тыпырлатып оҫта баҫа
Һис тә оялып тормай.
Бейеү
7-се уҡыусы:
— Беҙҙең ҡалала ла матур итеп шәжәрә конкурстары, байрамдары үткәрелә. Салауат ҡалаһының 23-сө урта мәктәп уҡыусылары ла был конкурстарҙа ҡатнашалар. Мәҫәлән, Тимербулатов Алмаз 2009 йылда, 2010 йылда Хәсәнова Эльвира үҙҙәренең шәжәрәләре менән 1-се урындарҙы яулайҙар.Шул уҡ конкурста Байғузина Айһылыу 4-се урында була. (слайд)
Алып барыусы:
— Ә хәҙер әйҙәгеҙ Айһылыуға һүҙ бирәйек. Үҙенең шәжәрәһен өйрәнеү уға нимә бирҙе икән? Беҙҙең менән үҙенең тәҫьораттары менән уртаҡлашһын.
Байғузина Айһылыу һөйләй.(слайд)
1-cе алып барыусы:
Ғәйнә ырыуы егеттәрен ҡаршы алайыҡ, улар “Шайморатов генерал ” йырын башҡаралар. Әйҙәгеҙ, егеттәр! Сәхнә һеҙҙеке!
1-cе алып барыусы:
Ҡыпсаҡ ырыуы егете Рөстәм үҙенең ырыуы менән генә түгел, ә тыуған ере Башҡортостан менән дә ғорурлана.
Шиғыр.
1-cе алып барыусы: -Бөгөн Табын ырыуынан да ҡунаҡтар килгән, ул- Ғаитҡоловтар ғаиләһе. Рәхим итегеҙ!
Йыр
1-cе алып барыусы:-Азат, ә һин беләһеңме, беҙҙең мәктәптә Юрматы ырыуынан ҡаһым түрә нәҫеленән Зөлкәрнәйова Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы эшләй. Әйҙә, уға һүҙ бирәйек. Рәхим итегеҙ.
Зөлкәрнәйева Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы шәжәрәһен һөйләй.
Алып барыусы:— Хәҙер беҙҙең конкурсанттарыбыҙға һүҙ бирәйек. Улар беҙҙе үҙ шәжәрәләре менән таныштырып китһендәр. Сәхнәгә 7а класс уҡыусыһы Ибраһимов Вадимды саҡырабыҙ.
1-се уҡыусы сығышы.
Алып барыусы: — Беҙҙең “Шәжәрә байрамына” уҡыусылар концерт номерҙары ла әҙерләгән. Әйҙәгеҙ уларҙы ҡайнар алҡыштар менән тәбрик итәйек. Беренселәрҙән булып сәхнә түренә 4а класс уҡыусыларын саҡырабыҙ “Яратам мин илемде” тигән йыр менән.
Алып барыусы:— Сәхнәгә икенсе конкурсантыбыҙҙы саҡырабыҙ. 3б класс уҡыусы Насырова Анастасия.
2-се уҡыусы сығышы.
Алып барыусы:-5а класс ҡыҙҙары “Бишбармаҡ” бейеүе менән. Ҡаршы алығыҙ!
Алып барыусы:— Ә хәҙер үҙенең шәжәрәһе менән 4в класс уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт сығыш яһай.
3-сө уҡыусы сығышы.
Алып барыусы:-Һеҙҙең алда “Башҡортостан –дуҫлык иле” тигән шиғыры менән ҡала конкурсында еңеүсе, 2а класс уҡыусыһы Данилова Снежана сығыш яһай.
Алып барыусы:
— Ә хәҙер һуңғы конкурсантыбыҙҙы сәхнәгә саҡырабыҙ
Алмаҡаева Диана, 8б класы уҡыусыһы :
Оҙон сәсле, ҡара ҡашлы
Мин башҡорт ҡыҙы булам.
Елән, ҡамзул кеймәһәм дә,
Үҙ шәжрәмде беләм.
Ата –бабам тамырҙары
Үҫәргән ырыуынан.
Ғорурмын һәм бәхетлемен
Саф башҡорт булыуымдан!
Алып барыусы:— Беҙҙең конкурс аҙағына ла яҡынлашты. Жюри ағзалары еңеүсене һайлағансы, беҙ һеҙҙең менән 5в класы уҡыусыһы Банникова Аняның башҡарыуында флейтала татар халыҡ көйөн тыңлайыҡ.
— Һеҙҙең алда Байғужин Айбулат һәм Ҡасимов Альберт Ҡәҙим Аралбаевтың “Шәжәрә” шиғыры менән.
Шәжәрә-ул байрам ғына түгел,
Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше.
Мең ғазаптар аша ҡан тартыуы,
Уттар аша ғүмер кисеше.
Шәжәрә- ул йәшәүтантанаһы.
Һулар һауа ,тупраҡ,ғәзиз ер.
Ул тамырым буйлап аҡҡан аҡ ҡан,
Боронғо ла, йәш тә, хәҙерге.
Шәжәрә –ул бөйөк изге йортоң,
Уға тейеш һин бер ҡайтырға.
Унда һине туғаныңа Ер ҙә,
Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!
Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!
Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.
Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,
Күкте терәп ерҙә һин торғанда
Йәшәргә лә әле йәшәргә!
— Хәҙер жюри ағзаларына һүҙ бирәйек.
Жюри ағзаларының сығышы.
Алып барыусы:— Ошоноң менән беҙ байрамдың аҙағына ла килеп еттек. Бөгөн байрамда сығыш яһаусыларҙы алҡышлайыҡ. Һеҙ ҙә, балалар, үҙ ғаиләгеҙҙең тарихын өйрәнегеҙ, шәжәрәләр төҙөгөҙ. Ә беҙ һеҙҙең менән киләһе йылда тағы ла осрашырбыҙ. Киләһе осрашҡанға тиклем, ҡәҙерле дуҫтар! Һау булығыҙ!
1-се алып барыусы:
Кешелектең үҙе шикелле үк,
Боронғонан килгән йолалар.
Шатлыҡтарын байрам итә кеше,
Йолаларҙа олы йәм дә бар.
2-се алып барыусы:
Йолаларҙа бәхет тантанаһы,
Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.
Ғүмер буйына оҙата барһын беҙҙе
Был байрамдың күңел паҡлығы.
Шәжәрәлә — сал тарих.
1 өлөш.
Ҡунаҡтарҙы ҡаршы алыу.
1 алып барыусы
Хәйерле көн! Һаумыһығыҙ!
Милләттәштәр, яҡын ҡәрҙәштәр!
Ҡаршылайбыҙ һеҙҙе ҡолас йәйеп
Бүләк итеп ҡайнар сәләмдәр!
2 алып барыусы
Ҡарап тормай ара йыраҡҡа
Килдегеҙ һеҙ беҙгә ҡунаҡҡа.
Башҡортостандың гүзәл тәбиғәтле
Тирәкле еренә.
1 алып барыусы
Эй, хөрмәтле ҡунаҡтар!
Хуш килдегеҙ, рәхим итегеҙ!
Тирәкле ауылы халҡының
Ризығын ауыҙ итегеҙ!
(икмәк, сәк-сәк, ҡымыҙ менән ҡунаҡтарҙы ҡаршы алыу)
2 алып барыусы
Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар!
Һаумыһығыҙ, таныш-белештәр!
Ауылыбыҙҙа байрамдарҙың ҙуры
Иҫтә ҡалһын әле был көндәр!
1 алып барыусы
Ауылыбыҙҙа – шәжәрә байрамы-
Ҡунаҡтарға асыҡ күңелебеҙ.
Сәләмәтлек, дуҫлыҡ-татыулыҡта,
Шатлыҡ менән үтһен ғүмеребеҙ!
Йыр “Әссәләмәғәләйкүм” Башҡара——————————————
1 алып барыусы
Һаумыһығыҙ, ырыуҙаштар,
Ҡан-ҡәрҙәштәр, ерҙәштәр!
Ҡайнар сәләм, рухташтар,
Фекерҙәштәр, серҙәштәр.
Бергә: Ҡайнар сәләм, ерҙәштәр!
2алып барыусы
Сәләм туған – нәҫелдәрен,
Ҙурлап ҡайтҡан дуҫтарға.
Тимәк, изге хәбәр еткән,
Алыҫ – яҡын остарға.
Бергә: Сәләм барса дуҫтарға!
1 алып барыусы
Ата-баба төйәгенә
Хуш киләһегеҙ, тибеҙ.
Байрамыбыҙ түренә
Рәхим итегеҙ, тибеҙ!
2 алып барыусы
Шәжәрә — ырыу тарихы, теге йәки был ҡәбилә, ырыу йә араның быуындар йылъяҙмаһы. Шәжәрә — борон-борондан ырыу-араның документы, икенсе төрлө әйткәндә бкр туған кешеләрҙең танытмаһы ла булып һаналған. Сөнки шәжәрәлә ырыуҙың нәҫелдән нәҫелгә бирелер ер биләмәһе лә теркәлгән.
1 алып барыусы
Ошо яғы менән шәжәрә — ижтимағи-сәйәси документ, тарихи сығанаҡ та. Бына шуның өсөн дә башҡорт балаһы кәмендә ете быуын ата-бабаларын белергә тейеш булған. Бөгөн беҙ шәжәрә байрамы – туғандар байрамы, бер ата-бабанан таралған ырыуҙаштар байрамына йыйылдыҡ. Тарихи тамырҙарыбыҙҙы иҫкә алыу, ололау, хөрмәтләү ҙә ул.
2 алып барыусы
һәр ағастың тамыры булған кеүек, беҙҙең дә тамырҙарыбыҙ бар. Тамыр – ул беҙҙең кисәгекөнөбөҙ, бер йыл элек, йөҙ йыл элек, ме йыл элек үткән көнөбөҙ. Ул беҙҙең тарихыбыҙ. Борон-борондан ата-бабаларыбыҙ үҙ нәҫелен иң беренсе телдән-телгә һөйләп, ә һуңынан яҙып ҡалдырған. Беҙҙең ауылда ла үҙ нәҫел ептәрен юғалтмай шәжәрә итеп төҙөп ҡалдырыусылар бар.
1 алып барыусы
Был халыҡтың иле булған, теле булған,
Рухы бөйөк, ғорурлығы, ихтыяры.
Азатлыҡ тип көрәшеүсе батырҙары,
Йософ менән Зөләйхалай матурҙары.
2 алып барыусы
Был халыҡтыү ҡалған беҙгә рухы, хисе,
Шаңы ҡалған, даны ҡалған һәм моңдары.
Моңдар аша хөрлөк ҡалған
Йырҙар аша, иман аша милләт тыуған.
1 алып барыусы
Ә хәҙер хөрмәтле ҡунаҡтар, ырыуҙаштар! Мозафаровтар нәҫеле шәжәрәһе менән яҡыныраҡ танышып уҙайыҡ. Рәхим итегеҙ!
- Һәр аранан берәй кеше үҙенең араһы менән таныштыра.
- Йоланан өҙөк күрһәтеү.
2өлөш.
1 алып барыусы
Һиҙәһеҙме тамырҙарҙың тыуған яҡта ныҡ икәнен,
Тыуған тупраҡ, ата нигеҙе көткәнен.
Нәҫел ебе был ерҙәрҙә күп икәнен.
Туғандарҙың бик күптәре юҡ икәнен.
2 алып барыусы
Ҡайттыңмы, тип йылдар аша, ҡәрҙәштәрҙең,
Рухтары ишетәһеңме, өндәшкәнен.
Тыуған ерҙең гөлбаҡсаға тиң икәнен.
Халыҡтарҙың бер туғандай дуҫ икәнен.
Йән тартмаһа, һиҙәһеңме, ҡан тартҡанын.
Тармаҡтарҙың бер тамырға тоташҡанын.
1 алып барыусы
Эйе, ауылымдың ғорурлығы булған, Һоҡланғыс кешеләре ифрат күп. Тәү тапҡыр ошо ерҙә ауаз һалған, тәпәй баҫҡан һәм яҙмышын
туған тупрағы менән бәйләгән, ауыл хужалығының төрлө тармаҡтарына бар тырышлыҡтарын һалып эшләгән яҡташтарыбыҙ тураһында бик күп һөйләргә була. Беҙ улар менән ғорурланабыҙ һәм һәр ваҡыт иҫтә тотабыҙ. Арабыҙҙа шундай шәхестәр булғанда, нәҫел шәжәрәбеҙҙә матур эҙҙәр ҡалыуы көн кеүек асыҡ.
2 алып барыусы
Тыуған ауыл, тыуған яҡ! Ниндәй изге, илаһи көскә эйә төшөнсәләр. Яҙмыш елдәре төрлөбөҙҙө төрлө яҡтарға илткәндә лә, һағынып, йыраҡ араларҙы яҡын итеп ашҡынып ҡайтабыҙ һиңә, тыуған яҡ, тыуған ерем!
Ҡотлау һүҙҙәре.
3 өлөш.
Бәйге , ярыштар.
1 алып барыусы
Юллап ҡайтҡандарға рәхмәт
Туғанлыҡ тамырҙарын.
Беләбеҙ – бында ҡайтҡандар
Йән дауа табырҙарын.
2 алып барыусы
Беҙ түгел ерҙә исемһеҙ,
Тарихты байҡа ғына.
Рәхим ит түрҙән, аҡһаҡал
Шәжәрә байрамына.
1 алып барыусы
Ырыу ағасы ҡоромаҫ
Йәш быуын барҙа ғына.
Рәхим ит, иң йәш ырыуҙаш,
Шәжәрә бәйгеһенә.
2 алып барыусы
Һис тап ҡунмаҫ, тоғро булһаҡ,
Шәжәрә байрағына.
Ил – ерһаҡсыһы, рәхим ит
Шәжәрә бәйгеһенә.
1 алып барыусы
Ә хәҙер бәйгеләрҙе уҙғарыу комиссияһы менән таныштырып үтәм:
1.
2.
2 алып барыусы
Ойоштору комиссияһы һеҙҙе бөтәгеҙҙе лә ошо иҫтәлекле көн, шәжәрә байрамы менән ҡайнар ҡотлай. Бөтә уйындарҙа ҡатнашығыҙ, уйнағыҙ, көлөгөҙ.
1 алып барыусы
Ә хәҙер бәйге төрҙәре менән таныштырп үтәм:
- Көрәш
- Ҡалаҡҡа йомортҡа һалып йүгереү
- Көйәнтә, биҙрә менән йүгереү.
- Сүлмәк ватыу.
- Армспорт (ҡул көрәше)
- Гер күтәреү.
- Тоҡ кейеп йүгереү.
- Тоҡ менән бәрешеү.
- Арҡан тартышыу.
Сценарий праздника «Шэжэрэ»
1
Сценарий праздника «Шэжэрэ»
Цель праздника — знакомство детей с традициями и обычаями наших предков,
воспитание любви к семье.
Дети входят в зал под музыку и встают полукругом.
Ведущая: Здравствуйте, уважаемые взрослые и дорогие дети! Мы сегодня
собрались на праздник «Шэжэрэ». Это праздник дружбы, это торжество связи
поколений, это праздник, где мы знакомим наших детей с традициями и
обычаями наших предков , это воспитание любви к Родине!
Песня «Весна стучится в окна». (садятся на стулья)
Выходят Бабушка и внучка в национальных башкирских костюмах. Играет
тихая музыка. Бабушка садится на стул и начинает прясть, а внучка подходит
с книжкой.
Внучка: Бабулечка моя, я тебя так люблю! А ты всегда была бабушкой?
Бабушка: Нет, внученька, были времена, когда я была такой же маленькой
девочкой как и ты.
Внучка: А с кем ты жила? У тебя были мама и папа?
Бабушка: Конечно, были.
Внучка: А они и для меня мама и папа?
Бабушка: Нет, моя хорошая, для тебя мои мама и папа – прабабушка и
прадедушка.
Внучка: А братики и сестрички у тебя есть?
Бабушка: Да, тетя Лена и дядя Миша – это мои брат и сестра.
Внучка: А значит они и мне брат и сестра?
Бабушка: Для тебя они дядя и тетя.
Внучка: Значит все наши дяди и тети, сестры и братья – все они – это наша
семья.
Бабушка: Совершено, верно.
Внучка: А у каждого человека большая семья?
Бабушка: Да, у каждого.
Внучка: Я хочу узнать всю—всю мою большую семью. Помоги мне бабушка!
Бабушка: Конечно внученька. Ведь в былые времена, люди знали свой род до
седьмого колена, а теперь своих родных не знают. А соберет всех родных и
близких семейный праздник «Шэжэрэ». (уходят)
По одной выходит и рассказывают стихотворение.
Марина : Край родной мой, нет тебя милей
В день праздника «Шэжэрэ»
С уважением принимаем гостей
Там, где сладко пахнет смородиной,
Там где дом и родная семья —
Это все называется Родина,
Дорогая родная Земля!
2
Сабина: Даже солнце светит теплее,
И ромашки красивее цветут,
И горжусь я землею своею
Здесь хорошие люди живут!
Ведущая : ребята к нам пришли в гости подготовительная группа , и хотят вам
рассказать о эпосе «Урал—батыр» — это башкирский национальный эпос,
записанный в 1910 году Мухаметшой Абдрахмановичем Бурангуловым,
самое крупное произведение башкирского эпоса. «Урал—Батыр»
принадлежит к древнему жанру башкирской народной поэзии —
кубаир. В данном эпосе воспевается легенда о двух братьях: Шульген и
Урал. Старший брат Шульген был непослушным сыном и им завладели злые
силы, а младший, Урал, делал добро и помогал людям. Они несколько раз
сталкивались на поле битвы, и каждый раз Урал—батыр прощал брата.
Шульген лишил всех воды, спрятав ее глубоко под камнями, оставив одно
озеро, которое было отравлено. Урал—батыр выпил все озеро, чтоб другие не
отравились. Сын его – Идель, взяв меч отца, пробил скалы и победил зло,
выпустив воду…
Гору мечом он алмазным сечет;
Воды, белые, как серебро.
Заструились тотчас с горы,
Прохладные понесли дары.
Согласно легенде, так и образовалась пещера Шульганташ, т.е. «камень
Шульгена», где он прятал воду…
Стихи Урал батыр+ заходит подготовительная группа ( рассказывают Урал
батыр),
А так же и дети старшей группы выучили отрывки из этого эпоса.
Урал батыр
ИНСАФ: Борон—борон борондан,
Кеше—маҙар килмәгән,
Килеп аяҡ баҫмаған,
Ул тирәлә ҡоро ер
Барлығын һис кем белмәгән,
Дүрт яғын дингеҙ уратҡан
Булған, ти, бер урын.
Унда булған, ти, борон,
Йәнбирҙе тигән ҡарт менән
Йәнбикә тигән бер ҡарсыҡ
Ҡайҙа барһа, уларға
Ул урында юл асыҡ.
3
ПАША: Куда б они не желали пойти,
Не было преград на их пути.
Как на земле оказались той,
Где мать, отец их, где край родной,
Говорят, они сами забыли.
Так иль нет, в стороне морской
Жизни семя они заронили.
СТЕША: Двое детей родились у них,
Двое сыновей удалых.
Шульгеном старшего нарекли,
Уралом младшего нарекли.
Так и жили они вчетвером,
Не видя людей, в местечке глухом.
ДАНИИЛ: В благоденствии весь народ
В долинах [реки] Идель
Стал жилища строить [себе],
Год от года умножался их род —
В стране стало много людей
И долины Иделя стали тесны
Четверо батыров, собравшись,
Динар+ мама : Быуын—быуын үтер ул,
Киләсәк быуын етер ул,
Һинең даның ҡалһа ла,
Ҡулда ғәйрәт бөтөр ул.
Ир бөтһә лә, ил бөтмәҫ,
Ил батыры — батырҙан,
Батыр ирҙән тыуыр ул;
Атанан күреп, уҡ юнып,
Өлкәндән күреп, яу ҡыуып,
Ил эсендә үҫер ул,
Утын—һыуын кисер ул.
Разим: Вдоль четырёх рек
Расположили жилища [свои] —
И стали отдельными [родами] жить,
Четырёх батыров имена
Стали названиями четырёх рек.
И стали незабываемыми
В поколениях [их имена].
4
Ведущая: ребята посмотрите на рисунки , которые нарисовал ваши родители
к эпосу «Урал –Батыр». Спасибо Вам большое.
Встают полукругом.
Песня «Бабушка милая» (садятся)
Ведущая: Каждый человек должен знать и помнить свою родню, свою семью,
свою родословную. Наши дедушки и бабушки хорошо знали своих до седьмого
колена, некоторые просто помнили, другие писали летописи и передавали из
поколения в поколение. Кто не знает свою родню, родословную, того можно
считать человеком без памяти. Шэжэрэ или свою родословную люди рисовали в
виде дерева, солнца, корней. Вот сегодня мы познакомимся с некоторыми
семьями, а они познакомят нас со своей родословной.
Эмиль: Я мальчик не простой
Я мальчик озорной
И сейчас я расскажу
Про себя и про семью.
Слово семье Аминовых. (На мольберте «Шэжэрэ» семьиАминовых)
Родители помогают, рассказывают про свое дерево, о своих увлечениях.
Ведущий: Вам спасибо очень мило. И задорно и красиво, мы не будем скучать
будем весело играть.
Башкирская игра: «Игра с плоточками»
( Мансур, Се.Артем)
Ведущая: Спасибо семье Аминовых. Эстафета родословной «Шэжэрэ»
переходит к семье Соколова Андрея.
Арина: Корни родословной глубоки,
Я мечтаю узнать о них побольше,
Времена те были далеки,
Хочется, чтоб помнили их дольше!
Алина:Помнить все и знать родной свой род
Я считаю, что обязан каждый,
Может это приведет народ
В век неравнодушия однажды!
Рамзан: Родные люди, родственники, род
От них произошел большой народ,
Детей родили, городили города
И край родимый полюбили навсегда.
Имели родословную
И защищали Родину в бою.
5
Ведущая: Вот какие прекрасные семьи живу у нас в Нефтекамске.
Аскар: Уж так повелось у нас на свете
Мог народ без хлеба и сапог
Мог без солнца и огня на свете
Лишь без плясок наш народ не мог!
Ведущая: О своей родословной расскажет нам семья Муллагалеевых…
Танец «Далеко от мамы»
Ведущая: А теперь поприветствуем семью Гильмутдинова Мансура.
Андрей:Родник –источник жизни и начало всех начал,
Живой водою душу исцелял.
Твой дом, село и улица твоя,
Поселок, город, целая Земля.
Народ один и Родина одна,
Ты будешь жить, пока жива она!
Мы все одной с ней судьбой живем,
Земля родная— наша большая и светлый Дом!
Мия:У меня есть дерево такое,
Называется оно семьей…
На нем яблоки висят, оно –живое!
И наполнено семейной добротой!
Яблочко вниз, левее, выше,
И у каждого судьба своя,
Дедушки и бабушки на кроне,
Папа, мамочка, сестренка, Я!
Ведущая: Вижу вы устали, выходите поиграть!
Проводиться пальчиковая игра «Наша семья»
(По очереди разгибайте пальчики, начиная с большого)
Этот пальчик большой —
Это папа дорогой.
Рядом с папой — наша мама.
Рядом с мамой — брат старшой.
Вслед за ним сестренка —
Милая девчонка.
И самый маленький крепыш —
Это славный наш малыш.
Ведущая :А мы тоже приготовили для наших детей –дерево « Дружбы»!.
Ребята посмотрите на это дерево. Хочу предложить вам оформить наше
групповое дерево. Ведь мы с вами тоже большая дружная семья. А это дерево
6
будет символом нашей группы. Подходим все к столу, найдите свои
фотографии и приклейте на наше дерево—«Дружбы».(дети приклеивают свои
фотографии на дерево)
Танец «Полька –Хлоп»
Ведущая: Дорогие дети не забывайте свои корни, сохраняйте самые яркие и
прекрасные обычаи, традиции своих бабушек, дедушек, родителей. Любите,
берегите их! Будьте патриотами своей Родины!
Дети выходят, строятся полукругом.
Камила: Кто нам нужен на Земле?
— Папа с мамой нам нужны!
Что нам нужно на Земле?
— Нужен светлый, теплый дом!
Что нам нужно на Земле?
— Песни колыбельные нужны!
Что нам нужно на Земле?
— Нужен нам родной язык!
ИЛИЗА: Что нам нужно на Земле?
— Наша Родина нужна!
Что нам нужно на Земле?
— Нужен на планете Мир!
Что нам нужно на Земле?
— Большая, крепкая семья!
Эмиль: Семейная радость
Счастливые лица!
Желаю всем семьям
Любовью светится!
Пусть в семьях веселый
Звучит детский смех,
Добрый и радостный
Праздник для всех!
Любовь процветает
Кругом по Земле…
Мир вашему дому
И в каждой семье!!!
Ведущая: Уважаемые гости, дорогие дети пусть в вашей замечательной семье,
всегда царят мир, достаток и звонкий смех!
Взгляни на глобус:
Вот он — шар земной,
На нём Башкирия
С берёзовый листок величиной.
Всего лишь навсего
Не больше
Обыкновенного листка,
Берёза же — великая Россия —
Так зелена, так высока!
М. Карим
Воспитатель: И сегодня мы с вами совершим виртуальную экскурсию по красивейшим
местам нашей малой Родины. Подумаем и вспомним, чем славится Башкортостан, ведь
нашу республику знают не только в России, но и за рубежом.
(Ответы детей)
Воспитатель: По мнению большинства жителей и гостей республики, в золотой список
семи достопримечательностей — семи чудес Башкортостана — вошли:
Мультимедийная презентация «Семь чудес Башкортостана»
1. памятник Салавату Юлаеву.
2. курай,
3. эпос «Урал—батыр»,
4. пещера Шульган—таш,
5. башкирский мед,
6. гора Янган—тау,
7. Красноусольские минеральные источники,
Воспитатель: Безусловно, многие из вас знакомы с ними и, не задерживаясь,
отправляемся на экскурсию. Первое чудо Башкортостана — памятник национальному
герою Салавату Юлаеву.
— Где он расположен? (в Уфе)
Воспитатель: На карте Башкортостана отметим расположение памятника Салавату
Юлаеву. Послушаем сообщение о памятнике, который подготовил….
Мультимедийная презентации «Памятник Салават Юлаев»
Сообщение воспитанника
Памятник Салавату Юлаеву открыли 17 ноября 1967 года. Это самая большая конная
статуя в России, высотой почти 10 метров и весом 40 тонн. Сульптором памятника
является Сосланбека Тавасиева, который работал над ним 30 лет. Известно, что Салават
со своим отрядом был послан на подкрепление царских войск, идущих на разгром
Пугачева. Но Салават принял решение примкнуть к Пугачеву и поддержать народное
восстание. Момент принятия этого решения и запечатлен Тавасиевым. Привстав на
стременах, могучей рукой натянув поводья, всадник на высоком утесе осадил
разгоряченного коня. Смелое, волевое лицо, энергичный, поднятый в призывном
движении жест правой руки с плетью—камчой, Салават как бы обращается к своим
товарищем с призывом идти к Пугачеву.
Воспитатель: Салават Юлаев был не только великим воином, но и замечательным
поэтом, который очень любил свою Родину и писал об этом в своих стихах. Послушаем
8
стихи Салавата Юлаева.
Заиграй же, мой курай,
Песню, чтоб вошла в сердца,
И Урал, и весь наш край,
Прославляя без конца!
Викторина «Салават Юлаев»
Мультимедийная презентация
1. Когда впервые отец Салавата Юлаева посадил своего сына в седло? (В 3 года)
2. На каком празднике Салават превосходил своих сверстников в искусстве джигитовки?
(Сабантуй)
3. Любимый музыкальный инструмент Салавата Юлаева? (Курай)
4. Что воспевал в своих песнях молодой воин? (Пел о красоте родного края, призывал к
свободе)
5. Город, взявший имя батыра? (Салават)
6. Перечислите поэтов, прославляющие подвиг Салавата Юлаева? (Р. Гарипов,
7. М. Карим, Р. Нигмати, Р. Бикбай)
8.
Воспитатель: Вторым чудом Башкортостана является – курай. Послушаем сообщение о
музыкальном инструменте, который подготовил …
Мультимедийная презентация «Курай»
Сообщение воспитанника:
Курай (kурай), башкирский национальный музыкальный инструмент. Он изготавливается
из стебля зонтичного растения уральского реброплодника. Обхватывая стебель руками
поочередно, отмеряют от 8 до 10 раз ширину ладони, затем подрезают. Отверстия
вырезаются начиная снизу: первое – на расстоянии 4 пальцев, следующие три – на 4—го
отверстия. Длина курая 57-81 см
Воспитатель: Послушайте мелодию курая
Воспитатель: Следующее чудо Башкортостана – эпос «Урал—батыр», олицетворяющий
общественные идеалы гуманизма, героизма и мужества. Послушаем сообщение…
Мультимедийная презентация «Эпос Урал – батыр»
Сообщение воспитанника:
«Урал—батыр» — башкирский национальный эпос, записанный в 1910 году Мухаметшой
Абдрахмановичем Бурангуловым, самое крупное произведение башкирского эпоса.
«Урал—Батыр» принадлежит к древнему жанру башкирской народной поэзии —
кубаир. В данном эпосе воспевается легенда о двух братьях: Шульген и Урал. Старший
брат Шульген был непослушным сыном и им завладели злые силы, а младший, Урал,
делал добро и помогал людям. Они несколько раз сталкивались на поле битвы, и каждый
раз Урал—батыр прощал брата. Шульген лишил всех воды, спрятав ее глубоко под
камнями, оставив одно озеро, которое было отравлено. Урал—батыр выпил все озеро, чтоб
другие не отравились. Сын его – Идель, взяв меч отца, пробил скалы и победил зло,
выпустив воду…
Гору мечом он алмазным сечет;
Воды, белые, как серебро.
Заструились тотчас с горы,
Прохладные понесли дары.
Согласно легенде, так и образовалась пещера Шульганташ, т.е. «камень Шульгена», где
он прятал воду…
Эпос «Урал—
батыр» Театрализованна
я сценка (Отрывок)
9
Физкультминутка на башкирском языке.
Воспитатель: Следующее чудо Башкортостана — пещера Шульганташ — уникальный
природный памятник. Он находится в Бурзянском районе на территории Башкирского
национального заповедника (Воспитатель отмечает на
карте Башкортостана) Послушаем сообщение….
Мультимедийная презентация «Пещера Шульган—таш»
Сообщение воспитанника:
Шульган—таш, Капова (Шулгэнташ), одна из крупнейших карстовых пещер в Южном
Урале. Расположена на правом берегу р. Белой. Украшена кальцитовыми натечными
образованиями; зимой — ледяными сталагмитами и сталактитами. Через пещеру протекает
подземная р. Шульган. На расстоянии 2 км до Шульганташ эта речка с большим шумом
уходит под землю и появляется в виде мощного родника у входа в нее, образуя
голубое озеро, которое не промерзает зимой. На стенах пещеры древний человек
нарисовал животных, которые сохранились до наших дней.
Мультимедийная презентация «Флора окрестности пещеры Шульган—
таш» Мультимедийная презентация
Воспитатель: Флора окрестности пещеры представлена ольхово—черемуховой уремой с
примесью древовидной ивы, липы, осины и другой растительности – около 30 видов. Не
зря именно в этих краях на протяжении долгих лет сохранилась популяция дикой пчелы,
чей мед соединяет в себе самые лучшие вкусовые и целебные качества.
Именно дикий башкирский мед является еще одним чудом нашей малой Родины. Ремесло
добывания дикого меда называется бортничество.
Мультимедийная презентация
Сообщение воспитанника:
Борть – искусственное дупло для пчел на высоте 4—10м. Ремеслом изготовления борти
владеют немногие. На бортевые деревья поднимаются с помощью ремня – кирама,
обхватывающего ствол дерева и шею бортевика. Бортевик в мягкой обуви, цепляясь за
сделанные в дереве насечки и, удерживаясь за него, быстро широкими вертикальными
шагами поднимается к борти. Поэтому работать бортевиком может только
тренированный, умелый и смелый. В бортевом пчеловодстве особенно ценится дикая
бурзянская пчела.
Воспитатель: В наше время улья выносят на пасеку (Вывешивается
картина «Пасека») Предлагаю оживить пасеку, сложив способом оригами пчел и цветы.
Коллективная работа «Пасека»
Воспитатель: В Салаватском районе есть другое чудо – гора «Янгантау», которая
находится на высоте 413 метров над уровнем моря. (Воспитатель отмечает
местоположение на карте Башкортостана) Послушаем сообщение …
Мультимедийная презентация «Гора Янгантау»
Сообщение воспитанника:
Легенда гласит, что еще несколько сот лет тому назад, выделение тепла их недра горы
обнаружил местный пастух. В один из холодных осенних дней, он сильно промок, устал,
и, решившись укрыться от дождя, на склоне горы, у корня большого дерева, выкопал
небольшую яму, лег на дно этой ямы и заснул крепким сном, а, проснувшись, с
удивлением обнаружил, что со дна ямы поднимается теплый пар. В дальнейшем он часто
10
приходил сюда, чтобы обогреться. Каковы же были радость и изумление пастуха, когда он
заметил, что у него перестали болеть суставы рук и ног, которые до этого очень
беспокоили его, особенно в ненастную погоду. Своим открытием пастух поделился с
местными жителями, и они начали пользоваться теплом горы для лечения недугов. С
этого времени гору Каркош – Тау (Беркутова гора) стали называть Янган – Тау, т. е.
«горящая гора». В связи с этим пастуху в санатории «Янгантау» установилен памятник.
Воспитатель: На живописных склонах горы Янгантау обитают большой разнообразный
мир животных. Мы сейчас посмотрим, какие животные обитают. У вас на столах
карточки, возьмите их. В наборе букв спрятались животные найдите их и подчеркните.
Вриагмаралддамедведьаланвбелкакнп
рволкжсоплисарнкосуляспрпснрчсрн
Воспитатель: Проверим правильность задания:
Вриагмаралддамедведьаланвбелкакнп
рволкжсоплисарнскосуляспрпснрчсрн
Воспитатель: Земля Башкортостана прославилась своими лечебными источниками. Одна
из них Красноусольская минероальная вода. Целебные свойства этого источника известны
с 16 века. Сейчас трудно узнать, кто из людей познал на себе их целебную силу. Быть
может, это был воин, заметивший быстрое заживление ран, омытых водой источников,
или охотник, восстановивший свои силы, искупавшись в знойный день в их прохладных
водах. Попробуем на вкус воду, какие вкусовые ощущение вы заметили? (Ответы детей)
Мультимедийная презентация «Минеральные источники»
Дегустация «Красноусольская вода»
Воспитатель: Вот мы свами познакомились с семью чудесами света Башкортостана. Я
дарю вам памятные буклеты, где указаны семь чудес Башкортостана, чтоб не составило
труда их найти. Нашу виртуальную экскурсию хочу закончить стихами:
Мультимедийная презентация
Башкортостан – родной мой край.
То место, где поет курай,
А ветер ему подпевает
Так странно радость навивает.
Все горы, все леса, все реки,
Все то, что есть в родной земле
Милее и краше всех на свете,
Наверно, знает только ветер
Все прелести родной земли.
А нам с тобой нужно беречь,
Присматривать, любить, стеречь,
Все то, что дал нам край родной,
Ведь он и мой, и твой.
Цвети, родной Башкортостан!
И славься ты, на радость нам!
Воспитатель: Любите и гордитесь нашей малой родиной, она у нас самая красивая
Праздник Шежере(д.Абзаево)
Автор: Закирова Назия Кавиевна
Должность: учитель начальных классов
Учебное заведение: филиал МОБУ СОШ д.Каинлыково в д. Каратамак
Населённый пункт: Башкортостан,Бураевский район,д.Каратамак,ул.Солнечная,33
Наименование материала: методическая разработка
Тема: Праздник Шежере(д.Абзаево)
Раздел: начальное образование
Назад
1. Хэерле кон сезгэ, хэерле кон,
Хэерле кон, дуслар, туганнар!
Хэерле кон сезгэ, донья йоген
Йоклэп барган ирлэр, аналар!
2. Хэерле кон сезгэ, чос хатыннар,-
Донья курке – изге аналар!
Хэерле кон сезгэ эшчэн кызлар,
Ил бизэге – алсу чэчкэлэр!
1. Саумысыз, ырудашлар,
Кан – кардэшлэр, жирдэшлэр!
Кайнар сэлэм, рухташлар,
Фикердэшлэр, сердэшлэр!
Бергэ: Кайнар сэлэм, якташлар!
1. Сэлам туган – нэселлэрен
Зурлап кайткан дусларга!
Димэк изге хэбэр житкэн
Ерак – якын очларга!
Бергэ: Сэлам барча дусларга!
Ата – баба тоягенэ
Хуш килэсез сез,- дибез.
Бэйрэмегез туренэ
Рэхим итегез, — дибез
Эй кыздыра жэй кояшы,
Жылыта тонен.
Саумысыз, авылдашлар, саумысыз!
Бэйрэм бит буген.
Бэйрэм жыры горлэп торыр
Авылым кугендэ.
Мондый чакта кем жырламас,
Жырлар hэр кем дэ.
Монлы жырга кушылырлар
Таулар, урманнар.
Авылыма озын гомер
Телэрлэр алар.
Юллап кайтканнарга рэхмэт
Туганлык тамырларын.
Белэбез мында кайтканнар
Жан, дава табарларын.
Туган нигез тарта, чакыра безне,
Бергэ жыя жиде тарафтан
Туган жиргэ, нурлы Абзайга
Кыз – уллары кайта яраткан.
Сагындырган тугры авылдашлар,
Сагындырган гузэл Таныбым.
Сэлам бирэ горур Оя буе
Комеш сулы Хэзрэт чишмэсе.
Буген бездэ “ шэжэрэ” бэйрэме.
Туган иленне ярату ин эувэле уз гайлэннэн, уз авылыннан
башлана. Эйтик, уз нэсел шэжэрэнне белэсенме?
Мэсэлэн, этиеннен этисе кем булган? Э анын этисе? Ата –
бабаннар узган нэсел ул халкыннын да тарихы. Менэ шуна
жиде буынынны белергэ, белмэсэн эзлэп табарга кирэк. Уз
халкын, туган илен белэн горур, тату Кеше энэ шулай туа!
Сезне барыгызны да шэжэрэ бэйрэменэ чакырабыз.
Шэжэрэ – ул бэйрэм генэ тугел
Ул курайдай рухнын усеше,
Мен газаплар аша кан тартуы
Утлар аша гомер кисеше.
Шэжэрэ – ул яшэу тантанасы,
Сулар hава, туфрак, газиз жир,
Ул тамырым буйлап аккан ал кан,
Борынгы да, яшьтэ, хэзерге.
Шэжэрэ – ул монлы “ Буранбай” дай Илэвенне сакла коралдай,
Буш тормаган бала бишегендэй,
Арка терэр мэгрур уралдай.
Шэжэрэ – ул боек, изге йортын,
Ана тиеш син бер кайтырга.
Анда сине туганына Жир дэ, Жан да
Кан да тиеш тартырга!
Ырыу агачым син, эй шэжэрэм!
Син ускэндэ донья яшэрэ.
Кукрэк киереп олын тар баетканда
Кукне терэп жирдэ син торганда
Яшэргэ дэ эле яшэргэ!
Туган оен белмэгэн
Туган авылын белерме?
Туган авылын белмэгэн
Туган илен белерме?
Туган илен белмэгэн
Уз ырыуын белерме?
Хэр кеше узенен нэсел тамырларын юллап, ат затыбыз белэн
горурланырга, килэчэк буыннарыбызга сойлэп, язып
калдырырга жыелдык без бугенге зур бэйрэмгэ.
Бэйрэм белэн котлар очен суз авыл хакимияте башлыгы
Ахмеров Адис Анаф улына бирэлэ
Саумысыз, авылдашлар!
Буген без шушы максат белэн бергэ ускэн яшьтэшлэрне,
якташларны бэйрэмгэ жыйдык. Ерак араларны якын итеп,
бетмэс – токэнмэс донья мэшэкатьлэрен, кондэлек эшлэрен
куеп торып, узенен ин беренче кургэн зэнгэр кугенэ, тэпи
баскан изге жиренэ, эчкэн суына hэм сулаган hавасына
ашкынып кайткан якташларыбызга чиксез рэхмэт.
Абзаема кайтам хак моселман
Хажга барган кебек Мэккэгэ.
Эткэй нигезе мина изге урын
Арта сыман монда мэртэбэм.
Гомер утэ тора, кунел уйлар кора,
Йомгакларын чорный уткэннэр.
Онытмагыз эле Ыру – нэселегезне,
Бер тамырдан шытып чыкканнар.
Жыр.
Эйткэнебезчэ,районыбызнын хормэтле кешесе , Россия
Федерациясенен Халык мэгарифе отличнигы, педагог Элфис
абый Могтасим улы Мугаллимов уткэн елларны узенен туган
Актимер hэм Кушманак, Каратамак, Кодаш авылларынын
шэжэрэсен тозеде, менэ ниhаять безнен Абзай шэжэрэсендэ
тозеде. Куп эзлэнде, куп йорде, архив документларын актарды,
бай материал туплап, бу авыр эшне башкарып чыкты. Без
Абзай авылы халкы, Элфис Могтасим улына бик зур рэхмэтле
булыйк. Э хэзер Элфис Могтасыйм улына суз бирелэ.
Вакыт дэрьясы аккан да аккан, лэкин авылыбыз, анын халкы,
замана давылларына бирешми, уз йозен югалтмый, донья
яшэвен дэвам иткэн. Авылга нигез салынганнан бирле, анын
халкы, бертуганнар кебек тату итеп донья котэ, hэр аткан танга
соенеп авыр чакларда да жырлап яши.
Жыр.
Нэсел тарихы – авыл тарихы, дибез
Авыл тарихы ул – мэктэп тарихыда
Авылыбыздан чыккан, илебезнен торле почмакларында
хезмэт итуче куренекле hонэр иялэре бар. Алар арасында
укытучылар, урман эшчелэре, медицина хезмэткэрлэре,
инженерлар, шоферлар, милиционерлар, нефтьчелэр h.б. бик
куп.
Без буген авылыбызда туып ускэн Суфияр Камал улы
Хаматьяровны да зурлап искэ алабыз, анын белэн
горурланабыз. Ул Борай урман – ау хужалыгын житэклэп, аны
оештырып жибэрудэ, производство базасын ныгытуда зур
тырышлык салды. Анын тырышлыгы белэн, районда оч
лесничестванын производство базасына нигез салына,
республикада ин зур урман база питомнигы булдырыла,
чыршы куркэлэре киптеру цехы h.б. оештырыла.
Суфияр Камал улынын хезмэт елларында районда менлэгэн
гектарларда кыйммэтле ылыслы агачлар утыртылды, как тау
битлэре hэм чокырлар урман-паркларга эверелде, Борай
авылы тирэли куп чакырымнарга сузылган кыр ышыклау
урман полосалары утыртылып, яшел божрага торенде.
Суфияр Камал улынын даими ижади эзлэнуе, яналыкка
омтылуы предприятиененматди-техник базасын ныгытуда зур
роль уйнады. Анын турыдан-туры житэкчелеге белэн,мук
жилэге плантациялэре жэелдеру, кыйммэтле тиреле
жэнлеклэр урчету, ярдэмче хужалык булдыру кебек яна
эксперименталь проектларны тормышка ашыру буенча эш
алып барылды. Урман-техник чималларын, жилэк-жимеш
эзерлэугэ зур игьтибар бирелде.
Суфияр Камал улы житэклэгэн Борай урман – ау хужалыгы
республика Урман хужалыгы министрлыгы системасында ин
алдынгы урыннарны билэде, социалистик ярышта жинуче
исемен даими саклап килде, дипломнар, кучмэ Кызыл
Байраклар белэн булэклэнде.
1986 елдан алып, лаеклы ялга чыкканчы ул Борай хужалыкара-
урман хужалыгы директоры булып эшлэде. Суфияр Камал
улынын оештыру осталыгы биредэ дэ ачык чагылды.
Э Танатар авылыннан анын дусты Мэгьдэн Каюмов
Суфияр Камал улы истэлегенэ тубэндэге шигырен багышлый:
Суфиярнын яшьлек чагы искэ тошэ,
Исэн кебек эл дэ кунелдэ.
Суфияр утырткан агачлар
Сэлам эйткэн сыман буген дэ
Кочен, тосен синен жирдэ калды,
Хич картаймас яшел урманын
Синен тосенне хэтерлэргэ,
Урманына барып урыймын.
Тау башын ямьлэп урманын калды,
Барып ял итэргэ урманга.
Безнен кунелебездэ сакланасын,
Агач устеруче булып туганга.
Урманчынын коче агач тамырында,
Тосе урман шаулавында куренэ.
Узенен тырышлыгын белэн
Син менден тормышыбызнын туренэ.
Мэнге сокланырлык эшен калды,
Исемен сакланыр мэнге урманда.
Сине хэтергэ тошереп тора
Син утырткан урманда булганда.
Агачларнын теле булса сойлэр иде,
Жырга салып жырлар иде исеменне.
Онытылмас, гел хэтердэ булыр,
Шаулап торган агачларда курэм тосенне.
Суз Эмма Исхаковнага бирелэ.
Авылыбызда урманчылар бик куп. Хакимов Илhам
Башкортостаннын атказанган урман хужалыгы эшчесе исемен
йоретэ. Менэ ул 25 ел инде уз hонэренэ тугры булып хезмэт
итэ.
Район советы депутаты, урманчы Хакимов Илhамга суз бирэлэ.
Илнен даны – ир кулында
Шунысы бэхэссез, илебез тарихында олкэн буын кешелэре
олешенэ тошкэн авырлыклар бихисап. Алар – илебез кичергэн
гыйбрэтле вакыйгаларны жанлы шаhите, безнен хаклы
горурлыгыбыз да. Кызганыч, арабызда андый олы яшьтэге
мохтэрэм олкэннэр саны конлэп, сэгатьлэп кими бара. Элеге
язманын герое – Габдрахманов Эхмэтнур Габдрахман улы да
районда билгеле кеше.
Ул 1910 елда районнын Себергэн авылында доньяга килэ.
Нишлисен, утэ авыр заманнар, этисе улына биш яшь чагында
жир куенына ята, энилэре биш баланы аякка бастырырга,
кеше итэргэ бар кочен сала. Эйе, авырлыклар эзсез
галмагандыр, ул да эле горлэтеп яшэр чагында – 47 яшендэ
донья куя.
… Энэ шулай бик купне кургэн уз гомерендэ Эхмэтнур ага.
Яшэргэ кирэк, шуна да бутэннэргэ булышып , узенен басу
эшлэрен дэ аларнын атлары белэн башкара. Шулай да укырга-
белем алырга телэге тагын да кочлерэк булла hэм Калмык
авылында башлангыч белеем алуга ирешэ. Аннан Борайдагы
мэктэпкэ 7 классны тэмамлый, шунда комсомол сафына керэ.
Авылга кайкач исэ комсомол ячейкасы секретаре булып эшли,
Шабайда авыл Советы секретаре вазыйфасын башкара.
Э белем арттыруга телэк барыбер кочлерэк. 1930 елларда ул
Боре укытучылар хэзерлэу татар-башкорт техникумында
белемен камиллэштерэ. Аннан сон Эхмэтнур Габдрахман
улынын тормыш юлы Каратамак , Тугай, Бигэнэй, Тансызар,
Утэгэн мэктэплэре белэн бэйле. 1939 елда Совет Армиясе
сафларына алына, Фин сугышында катнаша, Боек Ватан
сугышында геройларча корэшеп , каты яралана, 1943 елда
туган якларына исэн-сау кайтып, Яна Ялдэктэ-директор,
Калмыкта,Каргалыда, Абзайда укытучы булып эшлэп, лаеклы
ялга чыга. Фронтовикукытучы гомеренен сонгы сэгатьлэренэ
кадэрле жэмэгать эшлэрен ташламый: партия оешмасында
алыштыргысыз пропагандист hэм башка жэмэгать эшлэрендэ
ал-ял белэн исэплэшмичэ эшлэп, ихтирам казана.
Суз бирелэ Габдрахмановларга.(узлэре гармун уйнап семьям
жырлыйлар)
Авылыбызда Салаховлар, Гаделшиннар нэселендэ дэ
укытучылар династиясе, балаларга топле бирем биреп,
яшьлэргэ урнэк булып яшэделэр.
Суз Гаделшина Милэушэ Баян кызына бирелэ.
Абзай авылында туып усеп, районыбызга Башкортостаныбызга
42 ел буена хезмэт иткэн Башкортостаннын атказанган
мэдэният хезмэткэре Раиф Садык улы Мансуров белэн дэ без
хаклы рэвештэ горурланабыз, сезгэ тагы да ижади унышлар
телибез.
Жырлый Райф Мансуров “ Туган авылым”
Адис абый котлый
Галишина (Ахатова) Светлана Яуhар кызы Башк. атказанган
медицина хезмэткэре, Ситдикова Расима атказанган
заготовитель,
Фазлыев Мадарис Ясави улы- Башкортостаннын сэудэ
олкэсендэ министр урынбасары булды.
Сайфигалиев Мадил Сабирьян улы- нефтегазстрой отличнигы,
Россия hэм башка бик куп иллэрдэ газ торбалары уткэреп
йоргэн кеше.
Султанов Макин Шакир улы Башкорт . атказанган тозучесе,
Мустафина(Галиева) Нажима- Ленин ордены кавалеры, Башк.
атказанган тозучесе.
Султанова(Вахитова) Гульжиhан инженер – тозуче, почетлы
тозуче.
Султанова (Гаймалова) Ясира Мобэрэк кызы- 40 ел Уфада
пыяла заводында мастер булды. Хезмэт даны ордены
кавалеры, комсомолнын 19 съезды делегаты.
Султанова (Ялалтдинова) Лилия – Агидел шэhэрендэ
атказанган соцработник
Гарайханова (Гильмиярова) Зэмфира Зофэр кызы- Башк. Атк.
укытучысы, районнын хатын- кызлар советы рэисе.
Нигматуллин Данис Гаденан улы- 42 ел милиция булып
эшлэде, милиция отличнигы, милиция подполковнигы,
бугенге кондэ ветераннар советы рэисе.
Фазылов Ильнур Мадис улы- милиция капитаны, Уфада
шэhэрендэ “Лучший участковый уполномоченный “
конкурсында жину яулый.
Хасанов Фарит Флюн улы- Уфанын грузовой
автопредприятиясендэ водитель (42 ел), атказанган Россия
водителе.
Галиева Дамира Тимерхан кызы- потреб кооперация
отличнигы.
Галиев Ильфат Фанил улы- полиция майоры – начальник
отдела участковых уполномоченных полиции и по делам
несовершеннолетних.
Яшьлэрдэн: Динар, Лэйсэн Гилемшиннар, Голшат hэм Марат
Садретдиновлар авылда топлэнеп бик матур яшэп яталар.
Нэселнен дэвамы, тормышнын яшэве, гаилэнен иминлеге
сокландыргыч та, шул ук вакытты серле дэ, монлы да илаhи
зат-хатын- кыздан башка момкинме сон? Авылыбызда никадэр
унган, сабыр, тотарыклы, инсафлы, нэзэкатьле хатын – кызлар
гаилэ учагын саклый! Аларга дан!
Мин яратам сабыр хатыннарны,
Алар утлар, сулар утсэ дэ,
Гомер буе сабырлыгын саклый
Йорэклэрен ялкын отсэ дэ.
Яше буенча ин олкэн хатын кызларыбыз: 100 яшьлек Янгирова
Хоснэ, Рэсимэ Хасанова,Дания Заерова, Асия Сагдиева, Гаязова
Магафия, Камилэ Фархетдинова, Илусэ Зиганшина, Нэфирэ
Гиндуллина, Рэзидэ Низамова, Нуртдинова Фаягол, Галишина
Бэхия, Мосарига апалар.
Суз Адис Анаф улына (Янгирова Хоснэ эбине котлый 100 яшь
белэн)
Авыл тарихы- ул нэсел тарихы. Э нэсел тарихы – гаилэ тарихы
да,
Гаилэ – ил тоткасы, ныклы, тату гаилэлэребез кубрэк булган
саен, авылыбыз тормышы ямьлерэк була, дэртлэнеп эшлисе,
жыр-мон белэн яшисе килэ.
Бу доньяда ничек яшэсэк тэ,
Агымсудай вакыт тиз утэ.
Уфтанмаслык булсын гомер юлы,
Татулыкка жирдэ ни житэ.
Безнен горурланырлык, матур, тату, яшэгэн олкэн буын
гайлэбез бар. Алар Шэмсия hэм Тахави Садретдиновлар.
Адис Ахмеров Садретдиновларны котлый.
Гайлэ жебе нэзек, нечкэ жеп,
Жил тисэ дэ кайчак озелэ,
Озелгэнне була ялгап та,
Тик бит анын жое сизелэ,
Ойрэнегез сабыр итэргэ,
Ойрэнегез бергэ тузэргэ
Ойрэнегез гафу итэргэ,
Ашыкмагыз берук озэргэ.
Кызлар башкаруында татар халык биюе
1. Илебез килэчэге якты мэктэплэрдэ укыган, милли телдэ
белеем алган, илен, халкын сойгэн балаларда. Халкыбызнын
язмышын кайгыртыйк, йола, гореф-гадэтлэрне саклыйк,
тарихыбызны белик, телебезне, миллэтебезне, мэктэбебезне
бетеругэ юл куймыйк. Мэктэп бетсэ, авыл бетэ. Шушы ук
телэклэрне килэчэк буынга житкерик.
2.
Ата-бабаларнын эманэтен
Куз карасы кебек саклыйк.
Авылыбызны тояк иткэннэрнен
Ычанычын бездэ аклыйк.
Без бит Абзайнын балалары,
Илгэ иминлеклэр телик.
Акыллылык башы бердэмлектэ,
Туганнарнын кадерен белик,
Улгэннэрнен каберен белик.
Эй, Абзаем, туган авылкаем
Безнен очен син бит бер генэ.
Изге жиркэй – алтын бишегебез,
Йорэклэрдэ яши гел генэ.
1. Гафу ит син безне, газиз туфрак,
Чит якларга чыгып киткэнгэ.
Кошлар кебек сагынып кайтырбыз без
Гомер йомгакларын суткэндэ.
2. Туган илдэн читтэ йорегэннэр
Якташларын hич тэ онытмый.
Саклап калыйк, дуслар, тамырларны
Туган нигезлэрне суытмый.
Илдэ купме авыл беткэндэ дэ,
Авылыбыз исэн, бетмэде.
Килэчэге мул тормышлы булсын,
Гел кояшлы булсын коннэре.
Суз Хормэт Амировка hэм район советы ветераннары рэисенэ
бирелэ
1. Тиздэн юллар тагын алып китэр
Торлебезне торле якларга.
Бары хыял канатлары гына
Алып кайтып туган яукларга.
Бездэн генэ калган йола тугел,
Курешулэр була, хушлашу.
Килэчэктэ насыйп була икэн
Исэн имин кабат очрашу.
Хушыгыз, сау булыгыз!
В раздел образования
08.01.2014
праздник родословной «Шэжэрэ байрамы»
учитель начальных классов
Праздник родословной посвящен учащимся начальных классов и их семьям. На праздник приглашаются семьи одного рода. Цель: воспитание любви к своему роду, истории своего народа
Оценить
2305
Содержимое разработки
БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ МӘҒАРИФ МИНИСТРЛЫГЫ
Башҡортостан Республикаһы Балтас районы
муниципаль район Хакимиәтенең мәғариф бүлеге
Туғанлыҡтың
ҡәҙерен белһәң ҡәҙерле булырһың!
Шәжәрә байрамы
Сара үрнәген Тусыбай
мәктәбәнең башланғыс кластар
уҡытыусыһы Солтанова Р.Ф. төҙөнө
2013
“Туғанлыҡтың ҡәҙерен белһәң,
ҡәҙерле булырһың!”
ШӘЖӘРӘ БАЙРАМЫ
Маҡсат: гөрөф – ғәҙәттәргә, ғаилә традицияларына ҡыҙыҡһыныу
уятыу, быуындар бәйләнеше, исем, фамилиялар килеп
сығышы, әһәмиәте тураһында күҙаллауҙы тирәнәйтеү;
үҙ нәҫелең менән ғорурланыу хистәре, Ватаныбыҙҙың
үткәненә, өлкәндәргә ихтирам, хөрмәт тәрбиәләү.
Йыһаҙландырыу: плакаттар, шәжәрә тураһында китаптар
күргәҙмәһе, уҡыусыларҙың шәжәрәләре.
Байрамда ҡатнашалар: 1 – 9 –сы синыф уҡыусылары, уҡы-
тыусылар, килгән ҡунаҡтар – Солтановтар ғаиләһе.
БАЙРАМДЫҢ БАРЫШЫ:
1. Башланғыс синыф уҡытыусыһы Солтанова Рушания Фәрит
ҡыҙының байрам менән ҡотлауы.
2. Әҙәби – музыкаль композиция “Туғанлыҡтың ҡәҙерен белһәң,
ҡәҙерле булырһың!” Башланғыс синыф уҡыусыларының
сығышы.
3. Уҡыусыларҙың төзөгән шәжәрәләре менән сығышы.
4. Ауыл тарихы менән танышыу.
5. Һүҙҡунаҡтарға.
6. Башланғыс синыф уҡыусыларының концерт номерҙары.
7. Йомғаҡлау һүҙе.
Төйәгем — Урал,
Илем — Башҡортостан,
Ырыуым — ҡыр Танып,
Батырым — Батырша,
Йылғам — Танып,
Тауым — Бейектау,
Иманым — дуҫлыҡ,
Милләтем — башҡорт.
1. Оло байрам бөгөн беҙҙә,
Ырыуҙаштар йыйыла
Ата-бабалар мираҫы –
Шәжәрә байрамына.
2. Бер-береңә тоғролоҡҡа
Бөгөн анттар бирегеҙ.
Күршеләрҙе күрегеҙ.
Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.
3. Ил хәлдәрен белегеҙ,
Туғандарҙы белегеҙ!
Кипмәһен ырыу ағасым –
Тере һыуҙар һибегеҙ!
4. Ырыу ағасы ҡоромаҫ,
Беҙ, йәштәр, барҙа ғына.
Рәхим итегеҙ, туғандар,
Шәжәрә байрамына!
5. “Атайыңдан алып, ете быуыныңды бел”, — ти халыҡ. Әүәл оло йәштәгеләр “Кем нәҫеле?” — тип һорашыр булғандар. Ете быуын атай-олатаһын әйтеп биргәс кенә уны иҫәпкә алғандар.
Ғорур һүҙ әйт, һораһалар,
Ҡайһы ырыу, ниндәй заттан?
Киләсәккә айыҡ ҡарар
Үҙ тарихын белгән яттан!
6. (Ауыл тарихы тураһында)
Юғары Ҡанһөйәр ауылы тарихы
Юғары Ҡанһөйәр ауылы урынлашҡан урын бынан 300 йылдар элек ҡуйы урманлыҡ булған. Ауылға беренсе килеп ултырыусылар урманды киҫеп үҙҙәренә ҡаралты һалғандыр. Ауылда ағасты төпләп үҙҙәренә сәсеүлек ер әҙерләгәндәр.
Ошо урындан һуғыш менән Хан һәм Ҡабан исемле кешеләр уҙып барышлай, был урынды бик яратҡандар. Хан ошо урында үлеп ҡалған. Шуның өсөн был урынға Хан һөйәр тип исем биргәндәр. Был исем телдән-телгә күсеп Ҡанһөйәр исеме алған. Юғары урында урынлашҡаны өсөн Юғары Ҡанһөйәр тип йөрөтөлә. Һуңға табан халыҡтар Ҡазандан һәм Ҡушманаҡтан күсеп килгәндәр һәм үҙҙәренә ҡаралты һалып йәшәй башлаған-дар. Был урынға беренсе күсеп килеү һәм ауылға нигеҙ һалыу бынан 275 йылдар элек (1733 йылдар) була.
Юғары Ҡанһөйәр ауылы Танып йылғаһының уң яҡ ярынан 4 километр алыҫлыҡта, ҡалҡыулыҡ урында урынлашҡан. Ауылдың тәбиғәте бик матур: тирә-яғын иген баҫыуҙары, бесәнлек һәм урмандар уратып алған. Ауылдың уртаһында кескенә йылға бар. Ул йылға үҙенең башланғысы итеп һыуҙы ауыл уртаһындағы көмештәй саф һыулы шишмәнән ала. Ауылдың төнъяғында, ауылдан ярты километр йыраҡлыҡта Башки йылғаһы аға. Йылға аръяғында япраҡлы һәм ылыҫлы ағастарҙан торған урманлыҡ башлана.
7. Беҙ исемһеҙ түгел ерҙә,
Үткәнде байҡа ғына.
Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ
Шәжәрә байрамында.
Хәтерләүҙән ҡурҡма һин!
Онотмаһын үткәнең!
Бел һин, йыраҡ бабаларың
Нисек донъя көткәнен.
8. “Шәжәрә” һүҙе ғәрәп теленән тәржимә иткәндә “нәҫел”, “генеалогия” (ырыу тарихы) тигәнде аңлата. Нәҫел, ырыу тарихын төҙөүҙең үҙ тарихы бар. Ҙур шәжәрәләр быуындан-быуынға тапшырылып килгән.
Шәжәрә үҙенә теге йәки был нәҫел йәшәгән биләмә (географик ата-маһын да күрһәтеп) тормош-көнкүреш, ғөрөф-ғәҙәттәр, йолалар, әҙәп-әхләҡҡағиҙәләре, мифология, ауыҙ-тел ижады, башҡорт әҙәбияте тураһында бай материал туплай. Тамырҙарыңды, ырыуыңдың тамғаларын белеү кешегә үҙен ошо ерҙең хужаһы, ата-бабалар йолаһын лайыҡлы дауам итеүсе итеп тойоу, үҙҡылыҡтары һәм өәрҙәштәре, ауылдаштары, халҡы, эше өсөн яуаплы булыу хоҡуғын бирә.
9. “Борон заманда беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу-ҡәбиләне, нәҫел-нәҫәпте, ата-бабаларыбыҙҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡ-ландырып яҙа барған. Ни эшләп ағас һымаҡ төшөргәндәр икән? Ағас бороңғо башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған, халыҡтар тормошон да сағылдырған. Тамыры — үткәнебеҙ, кәүҙәһе — бөгөнгөбөҙ, тармаҡ-ботаҡтары — киләсәгебеҙ. Һәр ағас үҙ тамыры аша ғына һут ала, нығыраҡ, сыҙамлыраҡ, сифатлыраҡ була, ҡуйыраҡ тармаҡлана. Кешелек донъяһы ла шулай уҡ. Бына ни өсөн халҡыбыҙ шәжәрәне ағас рәүешендә яҙып ҡалдырған”, — икән.
10. Уҡыусыларҙың төҙөгән шәжәрәләре менән сығыштары:
Солтанова А. (3 класс), Ғилмуллина Г. (4 класс), Ғиләжева А. (6 класс), Сәләхов Д. (7 класс), Нуримов И. (8 класс), Исламғалиева И. (9 класс).
Солтанова Айгөлдөң сығышы:
Тыуып – үҫкән, тәпәй баҫҡан, тәүге аҙымдарҙы яһаған изге төйәгем ул — Түбән Ҡанһөйәр. Бында минең ата – бабаларым ғүмер кисергән, ошо ерҙең хужалары булып, шәжәрә ағасын тармаҡ-ландырып, киләсәк быуынына йәшәү биргән. Шуға ла үҙ ырыуы-быҙҙы, ырыу тарихын белеү — беҙҙең бурысыбыҙ.
Шәжәрәңде төҙөү, белеү кешегә ата – бабалары йолаһын лайыҡлы дауам итеүсе итеп тойорға, ҡәрҙәштәре, ауылдаштары, халҡы эше өсөн яуаплы булыу хоҡуғын бирә. Шәжәрәңде белеү — иң изге йолаларҙың береһе. Мин дә, шәжәрәмде белеү өҫтөндә эҙләнеүләр алып барам.
Беҙҙең нәҫелдең башы Хәмәюлдаш исемле кеше булған. Уның ике улы Хәйретдин һәм Фәхретдин йәштән үк эшһөйәр кешеләр бу-лып үҫкәндәр. Фәхретдин бабам аслык йылдарында йәшәгән, мал тотҡан, ер эшкәрткән. Фәхретдин бабамдың улы Шәйхисолтан. Оло кешеләр әйтеүенсә ул бик уңған, эшлекле, аҡыллы кеше булған. Иртүк кеше йоҡонан торғансы, ул бесәндән ҡайткан. Бик ҙур утары булған. Унда ат аҫраған. Иркен, бай тормошта йәшәгән-дәр. Шәйхисолтан олатайымдың ғаиләһе ишле булған. Тик ул иртә 45 йәшендә үк донъя ҡуйған. Фәтхиә, Әхмәтнур, Сәлимә, Мәғәнәүи, Маһира, Сәғитйән, Сөғҙә, Орхәбзә исемле балалары булған. Улар араһында минең ҡартатайым Шәйхисолтанов Хәмитйән дә була. Ҡартатайым 1909 йылғы булған. Ул бик уңған, алтын ҡуллы кеше булған. Уны ауыпдаштары тимерсе, оҫта балтасы, мейес сығарыусы, быйма баҫыусы итеп беләләр.
1941 йылда Бөйөк Ватан һуғышына һәм 1946 йылда ғына иҫән-имен тыуған ауылына ҡайта. Һуғышҡа алынғансы Гөлсирә ҡарт-әсәйем менән сәстәрен бәйләй. Уларҙың Рәлиф, Маһиян исемле улдары тыуа. Һуғыштан һуң 2 игеҙәк малай Алберт һәм Ҡамил, Әлфирә исемле ҡыҙ бүләк итә Гөлсирә ҡартәсәйем.
Ҡартатайым Маһиян 1940 йылда тыуған. Ул күп йылдар колхозда төрлө эштәрҙә лә, комбайнер булып та эшләй, балта оҫтаһы, оҫта быйма баҫыусы ла. 1974 йылда улар ҡартәсәйем Ҡәҙриә менән өйләнешәләр. Уларҙың улы Мәснәүи, минең атайым, Гөлшат һәм Гөлфинә исемле ҡыҙҙары тыуа. Әлеге көндә беҙҡартәсәйем һәм ҡартатайым менән бер ғаилә булып тыныс тормош көтәбеҙ. Улар беҙҙең кәңәшселәребеҙ, терәгебеҙ. Беҙҙә улар кеүек уңған, эшсән булып үҫәрбеҙ.
(9-сы синыф уҡыусыһы Солтанова Айгөл нәҫел ағасы менән таныштыра)
11. Йондоҙҙар күктә янарлар,
Кешеләр ерҙә балҡый.
Илем, ерем, халҡым, тиеп,
Янырҙар ғүмер баҡый.
12. Кешелектең үҙе шикелле үк,
Боронғонан килгән йолалар.
Шатлыҡтарын байрам итә кеше,
Йолаларҙа оло йәм дә бар.
Йолаларҙа бәхет тантанаһы,
Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.
Ғүмер буйы оҙата барһын беҙҙе
Был байрамдың күңел паҡлығы.
13. Ваҡыт үтә. Ергә яңынан-яңы быуындар кидә. Тормош дауам итә. Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән тора.
Ҡәҙерле балалар, тамырларығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫеле-геҙгә генә хас булган күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарыбыҙҙға, халҡыбыҙға кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.
14.- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?
Әсәй һәм атай кәрәк.
Ерҙә беҙгә ни кәрәк?
Яҡты, йылы өй кәрәк.
Ерҙә беҙгә ни кәрәк?
Бишек йырҙары кәрәк.
Ерҙә беҙгә ни кәрәк?
Мәңге йәшәр тел кәрәк.
Тыуған-үҫкән ил кәрәк.
Ерҙә беҙгә ни кәрәк?
Мәңге имен ил кәрәк.
Ерҙә беҙгә ни кәрәк?
Быуын ныҡлығы кәрәк.
15. Беҙ был ерҙә гөлдәр үҫтерәбеҙ,
Ихтирамға лайыҡ халҡыбыҙ.
Еребеҙҙең күпме ғүмере булһа,
Шул ҡәҙәре йәшәү хаҡыбыҙ.
16. “Илен белмәгән – игелекһеҙ, халҡын белмәгән – холоҡһоҙ, нәҫелен белмәгән – нәсәпһеҙ”, — ти халыҡ. Беҙ игелекле лә, холоҡло ла, нәҫел- нәсәпле лә булып йәшәһәк ине.
17. Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!
Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.
Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,
Күкте терәп ерҙә һин торғанда,
Йәшәргә лә әле йәшәргә.
18. Ҡунаҡтар сығышы. Һүҙ Солтанов Маһиян Хәмитйән улына бирелә. Ул уҡыусыларға үҙенең тормош юлы тураһында әйтеп үтте. Уҡыусыларға тырышып уҡырға, ата-әсәләрен тыңларға ҡушты. Уның тормош иптәше Ҡәҙриә апай ҙа уҡыусыларҙы байрам менән ҡотланы, изге теләктәрен әйтте.
19. Шәжәрә — ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,
Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.
Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәз,
Һин дә ятма: ҡор ояңды, үр шәжәрә!…
Шәжәрәмдә — сал тарихы бабаларҙың,
Бөгөнөм дә, киләсәгем, балаларым.
Уралымдың яҙыласаҡ, яңырасаҡ
Шәжәрәһе — башҡортомдоң ал ҡанында!
20.Шәжәрә — ул сал тарихҡа бағыр тәҙрә,
Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.
Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәз,
Һин дә ятма: ҡор ояңды, үр щәжәрә!…
Шәжәрәмдә — сал тарихы бабаларҙың,
Бөгөнөм дә, киләсәгем, балаларым.
Уралымдың яҙыласаҡ, яңырасаҡ
Шәжәрәһе — башҡортомдоң ал ҡанында!
21. Башланғыс синыф уҡыусыларының концерт номерҙары.
22. Йомғаҡлау һүҙе.
ШӘЖӘРӘ (Ҡәҙим Аралбаев)
Шәжәрә — ул байрам ғына түгел,
Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше,
Мең ғаҙаптар аша ҡан тартыуы,
Уттар аша ғүмер киҫеше.
Шәжәрә — ул йәшәү тантанаһы,
Һыулар һауа, тупраҡ, ғәҙиҙ ер,
Ул тамырым буйлап аҡҡан ал ҡан,
Бороңғо ла, йәш тә, хәҙерге.
Шәжәрә — ул моңло “Буранбай”ҙай,
Иләүеңде һаҡлар ҡоралдай,
Буш тромаған бала бишегендәй,
Арҡа терәр мәғрур Уралдай.
Шәжәрә — ул бөйөк, изге йортоң.
Үға тейеш һин бер ҡайтырға.
Унда һине туғаныңа Ер ҙә,
Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!
Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!
Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.
«Свидетельство участника экспертной комиссии»
Оставляйте комментарии к работам коллег и получите документ
БЕСПЛАТНО!
Сценарий
праздника «Шэжэрэ»
Цель праздника — знакомство детей с традициями и
обычаями наших предков,
воспитание любви к семье.
Дети входят в зал под музыку и встают полукругом.
Ведущая: Здравствуйте, дорогие дети! Мы сегодня собрались на праздник «Шэжэрэ». Это праздник дружбы,
это торжество связи поколений, это праздник,
где вы знакомитесь с традициями и обычаями наших предков, это воспитание любви к Родине!
Песня
___________________________________(садятся)
Ведущая:
Каждый человек должен знать и помнить свою родню, свою семью, свою родословную. Наши дедушки и бабушки хорошо знали своих
до седьмого колена, некоторые просто помнили, другие писали летописи и
передавали из поколения в поколение. Кто не знает свою родню, родословную, того
можно считать человеком без памяти. Шэжэрэ
или свою родословную люди рисовали в виде дерева, солнца, корней. Вот сегодня мы познакомимся с некоторыми семьями, а
они познакомят нас со своей родословной.
Давид Я
мальчик не простой
Я мальчик озорной
И сейчас я расскажу
Про себя и про семью.
Слово Манапову Д. (На мольберте «Шэжэрэ»)
Ведущий: спасибо тебе очень мило.
И задорно и красиво,
мы не будем скучать
будем весело играть.
игра:
«Узелок»
Ведущая: Эстафета родословной
«Шэжэрэ» переходит к семье Галлямовой А.
Танец «Бурзяночка»
Ведущая: А теперь поприветствуем
Насибуллина Родиона.
Песня
Ведущая: Познакомит нас со своей
родословной Хафизова Русалина
Русалина: Семейная
радость
Счастливые лица!
Желаю всем семьям
Любовью светится!
Пусть в семьях веселый
Звучит детский смех,
Добрый и радостный
Праздник для всех!
Ведущая: Вижу вы устали, выходите поиграть!
Проводиться пальчиковая игра «Наша семья»
(По очереди разгибайте пальчики, начиная с большого)
Этот пальчик большой —
Это папа дорогой.
Рядом с папой — наша мама.
Рядом с мамой — брат старший.
Вслед за ним сестренка —
Милая девчонка.
И самый маленький крепыш —
Это славный наш малыш.
Ведущая: А теперь послушаем Надежду К.
Надя: Что
нам нужно на Земле?
— Наша Родина нужна!
Что нам нужно на Земле?
— Нужен на планете Мир!
Что нам нужно на Земле?
— Большая, крепкая семья!
Ведущая: О своей родословной расскажет
нам Назмутдинова София
Ведущая: А теперь со своими татарскими
традициями и обычаями познакомят нас Артур и Арина
Вот какие прекрасные семьи живут у нас в Янауле
Ведущая: дети пусть в вашей замечательной
семье, всегда царят мир, достаток и звонкий
смех!
Ведущая: Дорогие дети не забывайте свои корни, сохраняйте самые яркие и
прекрасные обычаи, традиции своих бабушек, дедушек,
родителей. Любите, берегите их! Будьте
патриотами своей Родины!