Шэжэрэ бэйрэме сценарий татарча авыл клубы

СДК с.Верхнекудашево

«Нәсел җебе — шәҗәрә»

Туган нигез тарта, чакыра безне,

Бергэ жыя жиде тарафтан

Туган жиргэ, нурлы Кодашыма

Кыз – уллары кайта яраткан.

Сагындырган тугры авылдашлар,

Сагындырган гузэл Эрием

Сэлам бирэ горур буа буе

Комеш сулы Ак бай чишмэсе

Исэнмесез авылдашлар,килгэн кунаклар.Буген бездэ “ шэжэрэ” бэйрэме. Туган иленне ярату ин эувэле уз гайлэннэн, уз авылыннан башлана. Эйтик, уз нэсел шэжэрэнне белэсенме? Мэсэлэн, этиеннен этисе кем булган? Э анын этисе? Ата – бабаннар узган нэсел ул халкыннын да тарихы. Менэ шуна жиде буынынны белергэ, белмэсэн эзлэп табарга кирэк. Уз халкын, туган илен белэн горур, тату Кеше энэ шулай туа! Сезне барыгызны да шэжэрэ бэйрэменэ чакырабыз. Шэжэрэ – ул бэйрэм генэ тугел Ул курайдай рухнын усеше, Мен газаплар аша кан тартуы Утлар аша гомер кисеше.

Шэжэрэ – ул яшэу тантанасы,

Сулар hава, туфрак, газиз жир,

Ул тамырым буйлап аккан ал кан,

Борынгы да, яшьтэ, хэзерге.

Шэжэрэ – ул боек, изге йортын

Ана тиеш син бер кайтырга.

Анда сине туганына Жир дэ,

Жан да Кан да тиеш тартырга!

Туган оен белмэгэн Туган авылын белерме? Туган авылын белмэгэн Туган илен белерме? Туган илен белмэгэн Уз ырыуын белерме? Хэр кеше узенен нэсел тамырларын юллап, ат затыбыз белэн горурланырга, килэчэк буыннарыбызга сойлэп, язып калдырырга тиеш. Нэсел тарихы – авыл тарихы, дибез Авыл тарихы ул – мэктэп тарихыда Авылыбыздан чыккан, илебезнен торле почмакларында хезмэт итуче куренекле hонэр иялэре бар. Алар арасында укытучылар, урман эшчелэре, медицина хезмэткэрлэре, инженерлар, шоферлар, милиционерлар, нефтьчелэр h.б. бик куплэр.

Без буген авылыбызда туып ускэн Эльвера Байгазина Абдуллинаны да кунакка чакырдык Сузне сезгэ бирэбез Эльвера апа.

Авылыбызда Кашфиевлар нэселендэ укытучылар династиясе, алар балаларга топле белем биреп, яшьлэргэ урнэк булып яшэделэр. Суз аларнын киленнэре Кашфиева Илюса Алифян кызына бирелэ.

Авыл тарихы- ул нэсел тарихы. Э нэсел тарихы – гаилэ тарихы да, Гаилэ – ил тоткасы, ныклы, тату гаилэлэребез кубрэк булган саен, авылыбыз тормышы ямьлерэк була, дэртлэнеп эшлисе, жыр-мон белэн яшисе килэ.

Бу доньяда ничек яшэсэк тэ,

Агымсудай вакыт тиз утэ.

Уфтанмаслык булсын гомер юлы,

Татулыкка жирдэ ни житэ.

Безнен горурланырлык, матур, тату, яшэгэн гайлэлэребез бик куп. Шуларнын берсе Рафиковлар гайлэсе, суз сезгэ Ильзида Адиповна.

Э хэзер сузне Валиевларга бирэбез,рэхим итегез.

Гайлэ жебе нэзек, нечкэ жеп,

Жил тисэ дэ кайчак озелэ,

Озелгэнне була ялгап та,

Тик бит анын жое сизелэ

Ойрэнегез сабыр итэргэ,

Ойрэнегез бергэ тузэргэ

Ойрэнегез гафу итэргэ,

Ашыкмагыз берук озэргэ.

Кызлар башкаруында татар халык биюе

Илебез килэчэге якты мэктэплэрдэ укыган, милли телдэ белеем алган, илен, халкын сойгэн балаларда. Халкыбызнын язмышын кайгыртыйк, йола, гореф-гадэтлэрне саклыйк, тарихыбызны белик, телебезне, миллэтебезне, мэктэбебезне бетеругэ юл куймыйк. Мэктэп бетсэ, авыл бетэ. Шушы ук телэклэрне килэчэк буынга житкерик.

Ата-бабаларнын эманэтен Куз карасы кебек саклыйк. Авылыбызда гомер иткэннэрнен Ышанычын бездэ аклыйк.

Эй, Кодашым, туган авылкаем

Безнен очен син бит бер генэ.

Изге жиркэй – алтын бишегебез

Йорэклэрдэ яши гел генэ.

Гафу ит син безне, газиз туфрак,

Чит якларга чыгып киткэнгэ.

Кошлар кебек сагынып кайтырбыз без

Гомер йомгакларын суткэндэ.

Туган илдэн читтэ йорегэннэр

Якташларын hич тэ онытмый.

Саклап калыйк, дуслар, тамырларны

Туган нигезлэрне суытмый.

Илдэ купме авыл беткэндэ дэ,

Авылыбыз исэн, бетмэде.

Килэчэге мул тормышлы булсын,

Гел кояшлы булсын коннэре.

Суз авыл советы ветераннары рэисе Ахмадуллина Венера Ангамовнага бирелэ

Тиздэн юллар тагын алып китэр

Торлебезне торле якларга.

Бары хыял канатлары гына

Алып кайтып туган яукларга.

Бездэн генэ калган йола тугел,

Курешулэр була, хушлашу.

Килэчэктэ насыйп була икэн

Исэн имин кабат очрашу.

Хушыгыз, сау булыгыз!

                                          Шәҗәрә бәйрәме.  

                                         “Үз буыныңны бел.”

-Хәерле көн, кадерле укучылар,хөрмәтле укытучылар! Исәнмесез,мөхтәрәм кунаклар! Бүген без ихлас күңелдән  шәҗәрә бәйрәменә җыелдык. Бүгенге бәйрәмгә кунаклар да чакырылган, алар сезгә таныш.

Ә хәзер сүзне 3 сыйныф укучыларына бирәбез.

-Тамырлар.. Кеше үз тамырларын белергә тиеш.”Үткәнен белмәгән халыкның киләчәге юк”,-дип язган үз вакытында шагыйрь Ш.Мәрҗәни.Чынлап та, тарих төпкеленә төшеп , шәҗәрәңне барлау ата — бабалардан калган изге аманат ул.

-Кеше җирдә ни өчен яши? Үзенең кыска гына гомере эчендә ул барысына да өлгерергә, барын да танырга, белергә, үзе эшләп карарга, сөенергә, шатланырга, кайгы-хәсрәтне җиңеп чыгарга һәм иң мөһиме үзе турында киләчәк буынга якты истәлек калдырырга тырыша.”Әгәр үлгәч тә искә алсыннар дисәң истәлекле нәсел һәм эчтәлекле китап язып калдыр”, дигән борынгы акыл ияләренең берсе.

-Игелекле нәсел калдыр — бу сүзләр кешегә икеләтә бурыч йөкли. Беренчесе – нәселең игелекле булсын өчен, син үзең дә игелекле булырга тиеш. Икенчесе, игелекле балалар тәрбияләргә тиешсең.

-Соңгы елларда җәмгыяттә мөһим үзгәрешләр бара, алар нигезендә халкыбызда үз тарихы, ата-бабалары белән кызыксыну бермә-бер артты.

-Шәҗәрә – бер караганда  нинди гади сүз. Тик бу гади сүзнең тирәнлеген карасаң, иге-чиге юк.

-Шәҗәрә – нәсел агачы дигән сүз. Нәсел бер бабайдан килә торган кешеләр буыны. Шәҗәрә агачын төзү бик җиңел эш түгел. Чөнки моның өчен бөтен якын һәм ерак туганнарыңны белергә кирәк.

-Җиде буынын да белгән кеше элек-электән үк чын кеше дип саналган. Һәрбер кеше үзенең шәҗәрәсен саклаган. Шәҗәрәңне югалту хурлык саналган.

-Безнең авылыбызда тамырлары бик тирәнгә киткән кешеләр яши. Без аларның барысы турында да бер көндә генә сөйләп бетерә алмаячакбыз. Бүгенге кичәбезнең түренә өч шәҗәрә әгъзаларын чакырабыз. Менә алар- Нәҗметдиновлар, Нафиковлар, Нуртдиновлар.

-Нәҗметдинов Рәфит Заһит улы шәҗәрәнең иң өлкән буын вәкиле. Ул безнең Ленин исемендәге крестьяннар хуҗалыгы ассоциасиясе рәисе, Башкортстанның атказанган агрономы, РСФСРның атказанган авыл хуҗалагы хезмәткәре.

-Ул иң кадерле һәм бәхетле дәү әти, чөнки бүген Бадрак урта мәктәбендә аның алты оныгы укый. Хәзер сүзне аларга бирәбез.

1.Шигырь“Җир улына” Р.Усманова (Нәҗметдинова Элина)

2.Нҗметдинов Рәшит шәҗәрә белән таныштыра

3.Шигыр- “Үлчәп карагач кына” Фаек Мөхәмәтҗәнов (Нәҗметдинов Урал)

-Ә хәзер сүзне Рәфит Заһит улына бирәбез.

-Сезнең өчен җырлый Г.Зарипова “Үз өем”

-Бадрак һәм Тукай авылларында яшәүче Нафиковлар династиясе да безнең өчен үрнәк. Хәзер сүзне шушы нәсел агачының яшь  буын вәкилләренә бирәбез (Марат, Эльвира, Лилия, Гаяз Нафиковлар шәҗәрәләре белән таныштыралар).

-Урта буын вәкиле Рәүдәт абый, сез әтиегез Бәйзәви абыйның дәвамы. Балачактан исегездә калган хәтирәләрне сөйләп китегез әле. Әтиегез сезне ничек тәрбияләде?

-Винер абый- эш остазы, күп балалы гаилә башлыгы. Туган җанлылык, әнигә булган хөрмәт яши сездә. Сез әни тәрбиясен ничек тоясыз? Әниегезгә булган җылы хисләр турында сөйләгез әле.

— Ә хәзер сүзне шушы буынның иң өлкән вәкиле, сугыш ветераны Нафиков Бәйзәви абыйга бирәбез.

-Без сезнең һәм барлык сугыш, тыл ветераннары алдында баш иябез һәм рәхмәт әйтәбез.

— Кичәбезне дәвам итеп Нуртдиновларның нәсел агачына күз салабыз һәм сүзне аларга бирәбез.

-Нуртдиновлар бүгенге бәйрәмгә музыкал- күчтәнәч алып килгәннәр. Рәхим итегез!

-Туган җир…Беренче тапкыр кояшны, йолдызларны синдә тойдым мин! Икмәкнең тәмен, кадерен белергә дә син өйрәттең, туган җир.

Кечкенәдән үк матурлыгың күңелемә сеңгән, юмартлыгың йөрәгемә күчкән. Аунап-тәгәрәп уйнасам, син миңа яшел чирәм яки күзне камаштырырдай чәчәкләргә төренгән болын булдың, күккә карасам, төрле-төрле сүрәтләргә кергән мамыктай ап-ак болытларың белән мавыктырдың, кечкенә хыялым канатларында әнә шул зәңгәр киңлекләргә күтәрдең.

-Ә хәзер сезнең иг-тибарыгызга авыл турында шигырь.Укый Нафикова Нурия.

-“Авыл иртәсе” биюен 5 сыйныф укучылары башкара.

-Дөньяда төрле ямьле җирләр бар. Бер як үзенең биек таулары, икенчесе киң далалары белән дан тота. Безнең якларның да гүзәллеген әйтеп тә, сөйләп тә бетерерлек түгел. Авылыбызның бер ягыннан бормаланып-бормаланып, тын гына Себергән елгасы агып ята, икенче ягыннан- Корлама. Якташыбыз, күренекле шагыйр- Фаек абый Мөхәмәтҗәнов шушы гүзәллекне шигырь юлларына салган. Аның “Бадрак каеннары” шигырен Л.Гайнетдинова укып ишеттерә.

-Соңгы елларда тормышыбызда, күрүебезчә,зур үзгәрешләр бара. Һәр милләт кешесе үзенең тамырлары, үткәне, тарихы белән кызыксына. Безнең мәктәптә дә бу эш бик җанлы бара. Үзебезнең авыл тарихы белән сезне Хайруллин Айнур таныштыра.

-Сезнең игътибарыгызга татар биюе.

-Матди байлыктан бигрәк рухи байлыкка таянган картәтиләрдән миһербанлылык рәхим-шәфкать бөркелеп тора. Нинди генә авыр заманнар булмасын, безнең зур әни-зур әтиләребез якты киләчәккә өметләнеп яшәгән, туган туфрагын ташламаган. Аякларда чабата, өстә-сырган фуфайка. Ат белән җир сукалау, чабагачлар ярдәмендә ашлык сугу, көнне төнгә ялгап колхоз басуларында эш- барсы да алар кулыннан үткән. Үткәннәрдән сабак алып, киләчәкне уйлап яшәргә кирәк.

-Гәрәев Әхнәф абый үзе иҗат иткән “Бадрагым” җыры белән чыгыш ясый.

-Вакыт чаба…Яңадан-яңа буыннар җиргә килә тора. Буыннар арасында бушлык булмасын. Шул чакта гына тормышыбыз күркәм, мул һәм мәрхәбәтле булыр.

-Туган як…Аның шифалы һавасын сулап, көмеш саф суларын эчеп, иркен болыннарында аунап-тәгәрәп үскән кеше, минемчә. Туган авылын беркайчан да оныта алмый.

-Туган якның һәрбер нәрсәсе кадерле, һәрбер нәрсәсе синеке.

Бу таулар да синеке!

Елгалар да, таллар да,

Кышкы ап-ак таңнар да.

Күргән, ишеткән, тойган

Һәммә нәрсә синеке!

Ә син үзең кемнеке?

Ә син – туган җирнеке!

-Хөрмәтле кунаклар, укытучылар, укучылар! Безнең шәҗәрә бәйрәмебез шуның белән тәмам. Игътибарыгыз өчен, эчтәлекле чыгышларыгыз өчен зур рәхмәт.Үз нәселең белән, туган җирең белән горурлану хисләре күңелегезне җылытсын, өметләрегез аклансын, хыялларыгыз тормышка ашсын.

12

Шәжәрә байрамы.

Маҡсат:

1. шәжәрә тураһында төшөнсә биреү һәм уҡыусыларҙың белемдәрен дөйөмләштереү (камилаштырыу);

2. телмәрҙе, һүҙ байлығын үҫтереү;

3) уҡыусыларҙа башҡорт халыҡ тарихына ҡыҙыҡһыныу уятыу, туғандарға һөйөү, үткәндәргә ихтирам тәрбиәләү,шәжәрәләрен өйрәнеү теләген булдырыу,йәш быунға зауыҡ, әхлаҡи тәрбия биреү.

Йыһазландырыу: уҡыусыларҙың шәжәрәләре, компьютер, презентацион таҡта, аудиояҙма,фотоһүрәттәр.

Байрам барышы.

Талғын ғына ҡурай моңо яңғырай. 2 уҡыусы сәхнәгә сыға.

1-cе алып барыусы: Иҫләйһеңме, Рәмил, ике йыл элек беҙҙең ҡалала шәжәрә байрамы үткәйне.

2-cе алып барыусы: Эйе, Айһылыу, 23-сө мәктәп уҡыусылары шул байрамда ҡатнашып икенсе урын яулап ҡайтҡайнылар.

1-cе алып барыусы:Әйҙә ,ете ырыу балаларын йыйып мәктәптә шәжәрә байрамын үткәрәйек.

2-cе алып барыусы: Әйҙә!

1-cе алып барыусы: Улар бөгөн беҙгә ҡунаҡта! Әйҙәгеҙ,егеттәр,ҡыҙҙар сәхнәгә рәхим тиегеҙ!

Сәхнәгә төрлө ырыу балалары менә. Балаларҙың ҡулдарында ырыу тамғалары,һыйлар өсөн күстәнәстәр.

1-се бала : Олы байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата-бабалар мираҫы-

Шәжәрә байрамына.

2-се бала:Бер- береңә тоғролоҡҡа

Бөгөн анттар бирегеҙ,

Күршеләрҙе күрегеҙ!

Ҙурлау булһын һүҙегеҙ.

3-се бала:Ил хәлдәрен белегеҙ,

Туғандарҙы белегеҙ!

Кипмәһен ырыу ағасы –

Тере һыуҙар һибегеҙ!

4-се бала:Ырыу ағасы ҡоромаҫ,

Беҙ ,йәштәр барҙа ғына,

Рәхим итегеҙ, туғандар ,

Шәжәрә байрамына! 1-cе алып барыусы: Ырыуың кем?

— Үҫәргән

-Юрматы

-Ҡатай

-Табын — Бөрйән

-Тамьян

-Ҡыпсаҡ

Бергәләп: Илебеҙ Башҡортостан.

Балалар сәхнәнән төшәләр ҙә залга үтеп ата-әсәләре әҙерләгән баурһаҡ,сәк-сәк,бал…менән һыйлайҙар. Был ваҡытта ҡурай моңо яңғырай.Балалар залда урын алалар.

Алып барыусы: — Һаумыһығыҙ ҡәҙерле, дуҫтар, ҡунаҡтар! Беҙ һеҙҙе мәктәптең шәжәрә байрамында тәбрикләйбеҙ!

1-се уҡыусы: Тәмле һыу, тәмле һауа,

Көмөш ямғырҙар яуа.

Бейек тау, йомшаҡ тупраҡ,

Урманы өҫкә яуа.

Был минең тыуған ерем,

Был минең тыуған илем.

2-се уҡыусы: Тыуған еремдә халҡым,

Йәшәгән ырыу-ырыу,

Тарихы урау-урау.

Шәжәрә — баш йорттары.

3-сө уҡыусы: Ғәйнәләр, Танып, Төйҙә

Үҙ ерендә ул, өйҙә.

4-се уҡыусы: Данлы, батыр Юрматы –

Йүгәнле Аҡбуҙаты.

Һаҡмар, Яйыҡ араһы,

Үҫәргән күҙ ҡараһы.

5-се уҡыусы: Иң боронғо Бөрйәндәр –

Ер-һыу менән бер йәндәр.

6-сы уҡыусы: Түңгәүерҙәр, Тамьяндар

Ҡыпсаҡҡа таянғандар.

Дим тармағында Меңдәр

Әйле, Ҡатайға тиңдәр.

7-се уҡыусы: Дәртле, күмәк Табындар –

Һалйоттарға туғандар.

Тарих хәтерен һаҡлай,

Яңы быуатҡа атлай.

1,2,3 уҡыусы (бергә): Ете быуынын белмәгән – етемлектең билдәһе.

4,5,6,7 уҡыусылар (бергә): Нәҫелен белмәгән нәсәпһеҙ.

Алып барыусы:

— Нимә ул шәжәрә? Кем белә?

— Хәҙерге заманда үҙ нәҫелеңде белеү бик актуаль мәсьәлә. Шәжәрә (ғәрәпсә — ағас) – ырыу-ҡәбилә тарихына бәйле ваҡиғалар, нәҫел-нәсәптең таралыуы, ата-бабалар исемлеге теркәлгән ҡулъяҙма ҡомартҡы. Элек башҡорттар ата-бабаларының исемдәрен 10-15 быуынға тиклем белергә тейеш булған.(слайд)

1-cе алып барыусы:

В древние времена башкиры , как и многие другие народы жили племенами. Одно племя обычно состояло из нескольких родов. Каждое племя и каждый род имели свои казвания. Наиболее древними были, например, Усерган,Кипчак,Юрматы, племена Бурзян, Мин, Катай Табын. У башкир издавна существовал писать историю своего рода. Она называлась родословной.

2-cе алып барыусы:

Шәжәрә-ул ырыу тарихы. Борон башҡорттар ырыу- ҡәбиләләргә бүленеп йәшәгән. һәр ырыуҙың үҙ исеме булған. Башҡорт халҡы элек-электән үҙ ырыуының тарихын яҙып ҡалдыра барған. Шәжәрәлә бөтә ир-ат исемдәре күрһәтелгән.

1-cе алып барыусы:

Слово “шежере” означает “родословная. Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика обогащается семьями, родами. В более широком смысле слова шежере- не только генеалогическая летопись, не только родословная, но и бесценный источник для изучения историии башкирского народа, летопись важнейших событий и фактов.

2-cе алып барыусы:

Шәжәрә, ғәрәп телендә”ағас ” тигән һүҙ. Беҙҙең олатайҙарыбыҙ ырыу- бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған. Ни өсөн ағас. Ағас борон башҡорттарҙа һауаны, ерҙе, Ер аҫтын берләштеререүсе билдә булған. Халыҡтың тормошон сағылдырған. Тамыры- үткәнебеҙ, олоно- бөгөнгөбөҙ,тармаҡ – ботаҡтары-киләсәгебеҙ.

1-се уҡыусы:

— Башҡорт халҡында ағас күкте (һауа), ерҙе һәм ер аҫтын символлаштырған. Ағас – кеше ғүмеренең күрһәткесе лә булған(слайд):

ағастың тамыры – үткәне

ағастың һыны – хәҙергеһе

ағас ботаҡтары – киләсәге

2-се уҡыусы:

— Йыш ҡына шәжәрәләрҙе ағас һәм схема формаһында күрергә була.(слайд) Ә бына 4в класы уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт үҙ шәжәрәһен координаттар системаһына һалып сәскә формаһында төшөргән.

3-сө уҡыусы:

— Бик күп шәжәрәләр ғәрәп телендә яҙылған (слайд), сөнки ХХ быуатҡа тиклем башҡорттар ғәрәп графикаһы менән яҙғандар.

4-се уҡыусы:

— Шәжәрәләрҙең яҙма ҡомартҡы булараҡ тыуа башлаған осорондағы реаль ваҡиғалар унда тулыраҡ сағылып ҡалған. Ошондай ваҡиғаларҙың береһе – башҡорт ырыуҙарының Рус дәүләтенә ҡушылыуы.Был туралабеҙ ҡыпсаҡ ҡәбиләһенең Ҡарағай-Ҡыпсаҡ ырыуы шәжәрәһенән уҡып белдек.

5-се уҡыусы:

— Һәр кеше үҙенең шәжәрәһен белергә тейеш, сөнки шәжәрәнән халыҡтың, республиканың, илдең тарихын белеп була.(слайд)

Бергә: Ете быуынын белмәгән етемлектең билдәһе.

6-сы уҡыусы:

— Хәҙерге заманда, шәжәрәне өйрәнеү ҙур һәм актуаль мәсьәләрҙең береһе. Был һорауҙы дәүләт кимәлендә лә ҡарайҙар (тикшерәләр). Ҡалаларҙа, райондарҙа һәм ауылдарҙа ҙур шәжәрә байрамдары үткәрелә.(слайд) Мәҫәлән, башҡорт теле уҡытыусыһы Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙы үҙенең ауылында “Шәжәрә байрамында” актив ҡатнаша. (Сәхнәгә саҡырыла Адршина Г.Ф.)

Адршина Гөлнур Фәнил ҡыҙының сығышы:- Һәркемдең тыуған ере,тыуған ауылы була.Тыуған ере,тыуған ауыл-иң ҡаҙерле һүҙҙәр. Кешеләрҙе тыуған ере ашата ,үҫтерә,гүҙәл тәбиғәте менән иркәләй, йәшәргә шарттар тыуҙыра.Тыуған ере уның тураһында ҡайғырта, уҡыта, белем бирә,уны кеше итә, хеҙмәткә өйрәтә.Ҡошҡа осар өсөн ҡанат, балыҡҡа йөҙәр өсөн йылға, үләнгә үҫәр өсөн тупраҡ нисеҡ кәрәк булһа, кешегә йәшәр өсөн тыуған ил кәрәк,туғандар кәрәк. Беҙ үҙебеҙҙең үткәнебеҙҙе белергә тейешбеҙ. Мин ауылда үткәрелгән шәжәрә байрамында актив ҡатнашып, үҙем өсөн шундай һығымта яһаным: шәжәрә байрамдарын үткәреү, уны өйрәнеү изге эш тип уйлайым, сөнки яҙылған шәжәрәләрҙән беҙ үҙебеҙҙең тамырҙарыбыҙҙы белә алабыҙ, туғандарыбыҙ тураһында күп мәғлүмәттәр һөйләй алабыҙ. Мәҫәлән мин һеҙғә алты быуынымды әйтеп бирә алам. Атайым –Фәнил, олатайым – Мифтахетдин, ул Хөснөтдин улы, шунан Фаттахетдин, Сөләймән, Әбүбәкир. Фаттахетдин ,Сөләймән указлы мулла булғандар. Мин мең ырыуынан булам. (Уҡытыусы һөйләгәндә байрам күренштәре менән фотолар күрһәтелә.)

7-се уҡыусы:

-Еләндәре сағыу ҡояш

Меңлеләр уйнай һорнай.

Тыпырлатып оҫта баҫа

Һис тә оялып тормай.

Бейеү

7-се уҡыусы:

— Беҙҙең ҡалала ла матур итеп шәжәрә конкурстары, байрамдары үткәрелә. Салауат ҡалаһының 23-сө урта мәктәп уҡыусылары ла был конкурстарҙа ҡатнашалар. Мәҫәлән, Тимербулатов Алмаз 2009 йылда, 2010 йылда Хәсәнова Эльвира үҙҙәренең шәжәрәләре менән 1-се урындарҙы яулайҙар.Шул уҡ конкурста Байғузина Айһылыу 4-се урында була. (слайд)

Алып барыусы:

— Ә хәҙер әйҙәгеҙ Айһылыуға һүҙ бирәйек. Үҙенең шәжәрәһен өйрәнеү уға нимә бирҙе икән? Беҙҙең менән үҙенең тәҫьораттары менән уртаҡлашһын.

Байғузина Айһылыу һөйләй.(слайд)

1-cе алып барыусы:

Ғәйнә ырыуы егеттәрен ҡаршы алайыҡ, улар “Шайморатов генерал ” йырын башҡаралар. Әйҙәгеҙ, егеттәр! Сәхнә һеҙҙеке!

1-cе алып барыусы:

Ҡыпсаҡ ырыуы егете Рөстәм үҙенең ырыуы менән генә түгел, ә тыуған ере Башҡортостан менән дә ғорурлана.

Шиғыр.

1-cе алып барыусы: -Бөгөн Табын ырыуынан да ҡунаҡтар килгән, ул- Ғаитҡоловтар ғаиләһе. Рәхим итегеҙ!

Йыр

1-cе алып барыусы:-Азат, ә һин беләһеңме, беҙҙең мәктәптә Юрматы ырыуынан ҡаһым түрә нәҫеленән Зөлкәрнәйова Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы эшләй. Әйҙә, уға һүҙ бирәйек. Рәхим итегеҙ.

Зөлкәрнәйева Рәйсә Миңнеғол ҡыҙы шәжәрәһен һөйләй.

Алып барыусы:— Хәҙер беҙҙең конкурсанттарыбыҙға һүҙ бирәйек. Улар беҙҙе үҙ шәжәрәләре менән таныштырып китһендәр. Сәхнәгә 7а класс уҡыусыһы Ибраһимов Вадимды саҡырабыҙ.

1-се уҡыусы сығышы.

Алып барыусы: — Беҙҙең “Шәжәрә байрамына” уҡыусылар концерт номерҙары ла әҙерләгән. Әйҙәгеҙ уларҙы ҡайнар алҡыштар менән тәбрик итәйек. Беренселәрҙән булып сәхнә түренә 4а класс уҡыусыларын саҡырабыҙ “Яратам мин илемде” тигән йыр менән.

Алып барыусы:— Сәхнәгә икенсе конкурсантыбыҙҙы саҡырабыҙ. 3б класс уҡыусы Насырова Анастасия.

2-се уҡыусы сығышы.

Алып барыусы:-5а класс ҡыҙҙары “Бишбармаҡ” бейеүе менән. Ҡаршы алығыҙ!

Алып барыусы:— Ә хәҙер үҙенең шәжәрәһе менән 4в класс уҡыусыһы Шәрәфетдинов Роберт сығыш яһай.

3-сө уҡыусы сығышы.

Алып барыусы:-Һеҙҙең алда “Башҡортостан –дуҫлык иле” тигән шиғыры менән ҡала конкурсында еңеүсе, 2а класс уҡыусыһы Данилова Снежана сығыш яһай.

Алып барыусы:

— Ә хәҙер һуңғы конкурсантыбыҙҙы сәхнәгә саҡырабыҙ

Алмаҡаева Диана, 8б класы уҡыусыһы :

Оҙон сәсле, ҡара ҡашлы

Мин башҡорт ҡыҙы булам.

Елән, ҡамзул кеймәһәм дә,

Үҙ шәжрәмде беләм.

Ата –бабам тамырҙары

Үҫәргән ырыуынан.

Ғорурмын һәм бәхетлемен

Саф башҡорт булыуымдан!

Алып барыусы:— Беҙҙең конкурс аҙағына ла яҡынлашты. Жюри ағзалары еңеүсене һайлағансы, беҙ һеҙҙең менән 5в класы уҡыусыһы Банникова Аняның башҡарыуында флейтала татар халыҡ көйөн тыңлайыҡ.

— Һеҙҙең алда Байғужин Айбулат һәм Ҡасимов Альберт Ҡәҙим Аралбаевтың “Шәжәрә” шиғыры менән.

Шәжәрә-ул байрам ғына түгел,

Ул ҡурайҙай рухтың үҫеше.

Мең ғазаптар аша ҡан тартыуы,

Уттар аша ғүмер кисеше.

Шәжәрә- ул йәшәүтантанаһы.

Һулар һауа ,тупраҡ,ғәзиз ер.

Ул тамырым буйлап аҡҡан аҡ ҡан,

Боронғо ла, йәш тә, хәҙерге.

Шәжәрә –ул бөйөк изге йортоң,

Уға тейеш һин бер ҡайтырға.

Унда һине туғаныңа Ер ҙә,

Йән дә, ҡан да тейеш тартырға!

Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

Күкте терәп ерҙә һин торғанда

Йәшәргә лә әле йәшәргә!

— Хәҙер жюри ағзаларына һүҙ бирәйек.

Жюри ағзаларының сығышы.

Алып барыусы:— Ошоноң менән беҙ байрамдың аҙағына ла килеп еттек. Бөгөн байрамда сығыш яһаусыларҙы алҡышлайыҡ. Һеҙ ҙә, балалар, үҙ ғаиләгеҙҙең тарихын өйрәнегеҙ, шәжәрәләр төҙөгөҙ. Ә беҙ һеҙҙең менән киләһе йылда тағы ла осрашырбыҙ. Киләһе осрашҡанға тиклем, ҡәҙерле дуҫтар! Һау булығыҙ!

1-се алып барыусы:

Кешелектең үҙе шикелле үк,

Боронғонан килгән йолалар.

Шатлыҡтарын байрам итә кеше,

Йолаларҙа олы йәм дә бар.

2-се алып барыусы:

Йолаларҙа бәхет тантанаһы,

Йән сафлығы, күңел яҡтыһы.

Ғүмер буйына оҙата барһын беҙҙе

Был байрамдың күңел паҡлығы.



Сценарий праздника «Шэжэрэ»

Праздник Шежере(д.Абзаево)

Автор: Закирова Назия Кавиевна
Должность: учитель начальных классов

Учебное заведение: филиал МОБУ СОШ д.Каинлыково в д. Каратамак
Населённый пункт: Башкортостан,Бураевский район,д.Каратамак,ул.Солнечная,33
Наименование материала: методическая разработка
Тема: Праздник Шежере(д.Абзаево)

Раздел: начальное образование

Назад

1. Хэерле кон сезгэ, хэерле кон,
Хэерле кон, дуслар, туганнар!
Хэерле кон сезгэ, донья йоген
Йоклэп барган ирлэр, аналар!
2. Хэерле кон сезгэ, чос хатыннар,-
Донья курке – изге аналар!
Хэерле кон сезгэ эшчэн кызлар,
Ил бизэге – алсу чэчкэлэр!
1. Саумысыз, ырудашлар,
Кан – кардэшлэр, жирдэшлэр!
Кайнар сэлэм, рухташлар,
Фикердэшлэр, сердэшлэр!
Бергэ: Кайнар сэлэм, якташлар!
1. Сэлам туган – нэселлэрен
Зурлап кайткан дусларга!
Димэк изге хэбэр житкэн
Ерак – якын очларга!
Бергэ: Сэлам барча дусларга!
Ата – баба тоягенэ
Хуш килэсез сез,- дибез.
Бэйрэмегез туренэ
Рэхим итегез, — дибез
Эй кыздыра жэй кояшы,

Жылыта тонен.
Саумысыз, авылдашлар, саумысыз!
Бэйрэм бит буген.
Бэйрэм жыры горлэп торыр
Авылым кугендэ.
Мондый чакта кем жырламас,
Жырлар hэр кем дэ.
Монлы жырга кушылырлар
Таулар, урманнар.
Авылыма озын гомер
Телэрлэр алар.
Юллап кайтканнарга рэхмэт
Туганлык тамырларын.
Белэбез мында кайтканнар
Жан, дава табарларын.
Туган нигез тарта, чакыра безне,
Бергэ жыя жиде тарафтан
Туган жиргэ, нурлы Абзайга
Кыз – уллары кайта яраткан.
Сагындырган тугры авылдашлар,

Сагындырган гузэл Таныбым.
Сэлам бирэ горур Оя буе
Комеш сулы Хэзрэт чишмэсе.
Буген бездэ “ шэжэрэ” бэйрэме.
Туган иленне ярату ин эувэле уз гайлэннэн, уз авылыннан
башлана. Эйтик, уз нэсел шэжэрэнне белэсенме?
Мэсэлэн, этиеннен этисе кем булган? Э анын этисе? Ата –
бабаннар узган нэсел ул халкыннын да тарихы. Менэ шуна
жиде буынынны белергэ, белмэсэн эзлэп табарга кирэк. Уз
халкын, туган илен белэн горур, тату Кеше энэ шулай туа!
Сезне барыгызны да шэжэрэ бэйрэменэ чакырабыз.
Шэжэрэ – ул бэйрэм генэ тугел
Ул курайдай рухнын усеше,
Мен газаплар аша кан тартуы
Утлар аша гомер кисеше.
Шэжэрэ – ул яшэу тантанасы,
Сулар hава, туфрак, газиз жир,
Ул тамырым буйлап аккан ал кан,
Борынгы да, яшьтэ, хэзерге.
Шэжэрэ – ул монлы “ Буранбай” дай Илэвенне сакла коралдай,
Буш тормаган бала бишегендэй,
Арка терэр мэгрур уралдай.
Шэжэрэ – ул боек, изге йортын,

Ана тиеш син бер кайтырга.
Анда сине туганына Жир дэ, Жан да
Кан да тиеш тартырга!
Ырыу агачым син, эй шэжэрэм!
Син ускэндэ донья яшэрэ.
Кукрэк киереп олын тар баетканда
Кукне терэп жирдэ син торганда
Яшэргэ дэ эле яшэргэ!
Туган оен белмэгэн
Туган авылын белерме?
Туган авылын белмэгэн
Туган илен белерме?
Туган илен белмэгэн
Уз ырыуын белерме?
Хэр кеше узенен нэсел тамырларын юллап, ат затыбыз белэн
горурланырга, килэчэк буыннарыбызга сойлэп, язып
калдырырга жыелдык без бугенге зур бэйрэмгэ.
Бэйрэм белэн котлар очен суз авыл хакимияте башлыгы
Ахмеров Адис Анаф улына бирэлэ
Саумысыз, авылдашлар!
Буген без шушы максат белэн бергэ ускэн яшьтэшлэрне,
якташларны бэйрэмгэ жыйдык. Ерак араларны якын итеп,
бетмэс – токэнмэс донья мэшэкатьлэрен, кондэлек эшлэрен

куеп торып, узенен ин беренче кургэн зэнгэр кугенэ, тэпи
баскан изге жиренэ, эчкэн суына hэм сулаган hавасына
ашкынып кайткан якташларыбызга чиксез рэхмэт.
Абзаема кайтам хак моселман
Хажга барган кебек Мэккэгэ.
Эткэй нигезе мина изге урын
Арта сыман монда мэртэбэм.
Гомер утэ тора, кунел уйлар кора,
Йомгакларын чорный уткэннэр.
Онытмагыз эле Ыру – нэселегезне,
Бер тамырдан шытып чыкканнар.
Жыр.
Эйткэнебезчэ,районыбызнын хормэтле кешесе , Россия
Федерациясенен Халык мэгарифе отличнигы, педагог Элфис
абый Могтасим улы Мугаллимов уткэн елларны узенен туган
Актимер hэм Кушманак, Каратамак, Кодаш авылларынын
шэжэрэсен тозеде, менэ ниhаять безнен Абзай шэжэрэсендэ
тозеде. Куп эзлэнде, куп йорде, архив документларын актарды,
бай материал туплап, бу авыр эшне башкарып чыкты. Без
Абзай авылы халкы, Элфис Могтасим улына бик зур рэхмэтле
булыйк. Э хэзер Элфис Могтасыйм улына суз бирелэ.
Вакыт дэрьясы аккан да аккан, лэкин авылыбыз, анын халкы,
замана давылларына бирешми, уз йозен югалтмый, донья
яшэвен дэвам иткэн. Авылга нигез салынганнан бирле, анын
халкы, бертуганнар кебек тату итеп донья котэ, hэр аткан танга
соенеп авыр чакларда да жырлап яши.
Жыр.

Нэсел тарихы – авыл тарихы, дибез
Авыл тарихы ул – мэктэп тарихыда
Авылыбыздан чыккан, илебезнен торле почмакларында
хезмэт итуче куренекле hонэр иялэре бар. Алар арасында
укытучылар, урман эшчелэре, медицина хезмэткэрлэре,
инженерлар, шоферлар, милиционерлар, нефтьчелэр h.б. бик
куп.
Без буген авылыбызда туып ускэн Суфияр Камал улы
Хаматьяровны да зурлап искэ алабыз, анын белэн
горурланабыз. Ул Борай урман – ау хужалыгын житэклэп, аны
оештырып жибэрудэ, производство базасын ныгытуда зур
тырышлык салды. Анын тырышлыгы белэн, районда оч
лесничестванын производство базасына нигез салына,
республикада ин зур урман база питомнигы булдырыла,
чыршы куркэлэре киптеру цехы h.б. оештырыла.
Суфияр Камал улынын хезмэт елларында районда менлэгэн
гектарларда кыйммэтле ылыслы агачлар утыртылды, как тау
битлэре hэм чокырлар урман-паркларга эверелде, Борай
авылы тирэли куп чакырымнарга сузылган кыр ышыклау
урман полосалары утыртылып, яшел божрага торенде.
Суфияр Камал улынын даими ижади эзлэнуе, яналыкка
омтылуы предприятиененматди-техник базасын ныгытуда зур
роль уйнады. Анын турыдан-туры житэкчелеге белэн,мук
жилэге плантациялэре жэелдеру, кыйммэтле тиреле
жэнлеклэр урчету, ярдэмче хужалык булдыру кебек яна
эксперименталь проектларны тормышка ашыру буенча эш
алып барылды. Урман-техник чималларын, жилэк-жимеш
эзерлэугэ зур игьтибар бирелде.
Суфияр Камал улы житэклэгэн Борай урман – ау хужалыгы
республика Урман хужалыгы министрлыгы системасында ин

алдынгы урыннарны билэде, социалистик ярышта жинуче
исемен даими саклап килде, дипломнар, кучмэ Кызыл
Байраклар белэн булэклэнде.
1986 елдан алып, лаеклы ялга чыкканчы ул Борай хужалыкара-
урман хужалыгы директоры булып эшлэде. Суфияр Камал
улынын оештыру осталыгы биредэ дэ ачык чагылды.
Э Танатар авылыннан анын дусты Мэгьдэн Каюмов
Суфияр Камал улы истэлегенэ тубэндэге шигырен багышлый:
Суфиярнын яшьлек чагы искэ тошэ,
Исэн кебек эл дэ кунелдэ.
Суфияр утырткан агачлар
Сэлам эйткэн сыман буген дэ
Кочен, тосен синен жирдэ калды,
Хич картаймас яшел урманын
Синен тосенне хэтерлэргэ,
Урманына барып урыймын.
Тау башын ямьлэп урманын калды,
Барып ял итэргэ урманга.
Безнен кунелебездэ сакланасын,
Агач устеруче булып туганга.
Урманчынын коче агач тамырында,
Тосе урман шаулавында куренэ.
Узенен тырышлыгын белэн
Син менден тормышыбызнын туренэ.

Мэнге сокланырлык эшен калды,
Исемен сакланыр мэнге урманда.
Сине хэтергэ тошереп тора
Син утырткан урманда булганда.
Агачларнын теле булса сойлэр иде,
Жырга салып жырлар иде исеменне.
Онытылмас, гел хэтердэ булыр,
Шаулап торган агачларда курэм тосенне.
Суз Эмма Исхаковнага бирелэ.
Авылыбызда урманчылар бик куп. Хакимов Илhам
Башкортостаннын атказанган урман хужалыгы эшчесе исемен
йоретэ. Менэ ул 25 ел инде уз hонэренэ тугры булып хезмэт
итэ.
Район советы депутаты, урманчы Хакимов Илhамга суз бирэлэ.
Илнен даны – ир кулында
Шунысы бэхэссез, илебез тарихында олкэн буын кешелэре
олешенэ тошкэн авырлыклар бихисап. Алар – илебез кичергэн
гыйбрэтле вакыйгаларны жанлы шаhите, безнен хаклы
горурлыгыбыз да. Кызганыч, арабызда андый олы яшьтэге
мохтэрэм олкэннэр саны конлэп, сэгатьлэп кими бара. Элеге
язманын герое – Габдрахманов Эхмэтнур Габдрахман улы да
районда билгеле кеше.
Ул 1910 елда районнын Себергэн авылында доньяга килэ.
Нишлисен, утэ авыр заманнар, этисе улына биш яшь чагында
жир куенына ята, энилэре биш баланы аякка бастырырга,

кеше итэргэ бар кочен сала. Эйе, авырлыклар эзсез
галмагандыр, ул да эле горлэтеп яшэр чагында – 47 яшендэ
донья куя.
… Энэ шулай бик купне кургэн уз гомерендэ Эхмэтнур ага.
Яшэргэ кирэк, шуна да бутэннэргэ булышып , узенен басу
эшлэрен дэ аларнын атлары белэн башкара. Шулай да укырга-
белем алырга телэге тагын да кочлерэк булла hэм Калмык
авылында башлангыч белеем алуга ирешэ. Аннан Борайдагы
мэктэпкэ 7 классны тэмамлый, шунда комсомол сафына керэ.
Авылга кайкач исэ комсомол ячейкасы секретаре булып эшли,
Шабайда авыл Советы секретаре вазыйфасын башкара.
Э белем арттыруга телэк барыбер кочлерэк. 1930 елларда ул
Боре укытучылар хэзерлэу татар-башкорт техникумында
белемен камиллэштерэ. Аннан сон Эхмэтнур Габдрахман
улынын тормыш юлы Каратамак , Тугай, Бигэнэй, Тансызар,
Утэгэн мэктэплэре белэн бэйле. 1939 елда Совет Армиясе
сафларына алына, Фин сугышында катнаша, Боек Ватан
сугышында геройларча корэшеп , каты яралана, 1943 елда
туган якларына исэн-сау кайтып, Яна Ялдэктэ-директор,
Калмыкта,Каргалыда, Абзайда укытучы булып эшлэп, лаеклы
ялга чыга. Фронтовикукытучы гомеренен сонгы сэгатьлэренэ
кадэрле жэмэгать эшлэрен ташламый: партия оешмасында
алыштыргысыз пропагандист hэм башка жэмэгать эшлэрендэ
ал-ял белэн исэплэшмичэ эшлэп, ихтирам казана.
Суз бирелэ Габдрахмановларга.(узлэре гармун уйнап семьям
жырлыйлар)
Авылыбызда Салаховлар, Гаделшиннар нэселендэ дэ
укытучылар династиясе, балаларга топле бирем биреп,
яшьлэргэ урнэк булып яшэделэр.

Суз Гаделшина Милэушэ Баян кызына бирелэ.
Абзай авылында туып усеп, районыбызга Башкортостаныбызга
42 ел буена хезмэт иткэн Башкортостаннын атказанган
мэдэният хезмэткэре Раиф Садык улы Мансуров белэн дэ без
хаклы рэвештэ горурланабыз, сезгэ тагы да ижади унышлар
телибез.
Жырлый Райф Мансуров “ Туган авылым”
Адис абый котлый
Галишина (Ахатова) Светлана Яуhар кызы Башк. атказанган
медицина хезмэткэре, Ситдикова Расима атказанган
заготовитель,
Фазлыев Мадарис Ясави улы- Башкортостаннын сэудэ
олкэсендэ министр урынбасары булды.
Сайфигалиев Мадил Сабирьян улы- нефтегазстрой отличнигы,
Россия hэм башка бик куп иллэрдэ газ торбалары уткэреп
йоргэн кеше.
Султанов Макин Шакир улы Башкорт . атказанган тозучесе,
Мустафина(Галиева) Нажима- Ленин ордены кавалеры, Башк.
атказанган тозучесе.
Султанова(Вахитова) Гульжиhан инженер – тозуче, почетлы
тозуче.
Султанова (Гаймалова) Ясира Мобэрэк кызы- 40 ел Уфада
пыяла заводында мастер булды. Хезмэт даны ордены
кавалеры, комсомолнын 19 съезды делегаты.
Султанова (Ялалтдинова) Лилия – Агидел шэhэрендэ
атказанган соцработник

Гарайханова (Гильмиярова) Зэмфира Зофэр кызы- Башк. Атк.
укытучысы, районнын хатын- кызлар советы рэисе.
Нигматуллин Данис Гаденан улы- 42 ел милиция булып
эшлэде, милиция отличнигы, милиция подполковнигы,
бугенге кондэ ветераннар советы рэисе.
Фазылов Ильнур Мадис улы- милиция капитаны, Уфада
шэhэрендэ “Лучший участковый уполномоченный “
конкурсында жину яулый.
Хасанов Фарит Флюн улы- Уфанын грузовой
автопредприятиясендэ водитель (42 ел), атказанган Россия
водителе.
Галиева Дамира Тимерхан кызы- потреб кооперация
отличнигы.
Галиев Ильфат Фанил улы- полиция майоры – начальник
отдела участковых уполномоченных полиции и по делам
несовершеннолетних.
Яшьлэрдэн: Динар, Лэйсэн Гилемшиннар, Голшат hэм Марат
Садретдиновлар авылда топлэнеп бик матур яшэп яталар.
Нэселнен дэвамы, тормышнын яшэве, гаилэнен иминлеге
сокландыргыч та, шул ук вакытты серле дэ, монлы да илаhи
зат-хатын- кыздан башка момкинме сон? Авылыбызда никадэр
унган, сабыр, тотарыклы, инсафлы, нэзэкатьле хатын – кызлар
гаилэ учагын саклый! Аларга дан!
Мин яратам сабыр хатыннарны,
Алар утлар, сулар утсэ дэ,
Гомер буе сабырлыгын саклый
Йорэклэрен ялкын отсэ дэ.

Яше буенча ин олкэн хатын кызларыбыз: 100 яшьлек Янгирова
Хоснэ, Рэсимэ Хасанова,Дания Заерова, Асия Сагдиева, Гаязова
Магафия, Камилэ Фархетдинова, Илусэ Зиганшина, Нэфирэ
Гиндуллина, Рэзидэ Низамова, Нуртдинова Фаягол, Галишина
Бэхия, Мосарига апалар.
Суз Адис Анаф улына (Янгирова Хоснэ эбине котлый 100 яшь
белэн)
Авыл тарихы- ул нэсел тарихы. Э нэсел тарихы – гаилэ тарихы
да,
Гаилэ – ил тоткасы, ныклы, тату гаилэлэребез кубрэк булган
саен, авылыбыз тормышы ямьлерэк була, дэртлэнеп эшлисе,
жыр-мон белэн яшисе килэ.
Бу доньяда ничек яшэсэк тэ,
Агымсудай вакыт тиз утэ.
Уфтанмаслык булсын гомер юлы,
Татулыкка жирдэ ни житэ.
Безнен горурланырлык, матур, тату, яшэгэн олкэн буын
гайлэбез бар. Алар Шэмсия hэм Тахави Садретдиновлар.
Адис Ахмеров Садретдиновларны котлый.
Гайлэ жебе нэзек, нечкэ жеп,
Жил тисэ дэ кайчак озелэ,
Озелгэнне була ялгап та,
Тик бит анын жое сизелэ,
Ойрэнегез сабыр итэргэ,
Ойрэнегез бергэ тузэргэ

Ойрэнегез гафу итэргэ,
Ашыкмагыз берук озэргэ.
Кызлар башкаруында татар халык биюе
1. Илебез килэчэге якты мэктэплэрдэ укыган, милли телдэ
белеем алган, илен, халкын сойгэн балаларда. Халкыбызнын
язмышын кайгыртыйк, йола, гореф-гадэтлэрне саклыйк,
тарихыбызны белик, телебезне, миллэтебезне, мэктэбебезне
бетеругэ юл куймыйк. Мэктэп бетсэ, авыл бетэ. Шушы ук
телэклэрне килэчэк буынга житкерик.
2.
Ата-бабаларнын эманэтен
Куз карасы кебек саклыйк.
Авылыбызны тояк иткэннэрнен
Ычанычын бездэ аклыйк.
Без бит Абзайнын балалары,
Илгэ иминлеклэр телик.
Акыллылык башы бердэмлектэ,
Туганнарнын кадерен белик,
Улгэннэрнен каберен белик.
Эй, Абзаем, туган авылкаем
Безнен очен син бит бер генэ.
Изге жиркэй – алтын бишегебез,
Йорэклэрдэ яши гел генэ.

1. Гафу ит син безне, газиз туфрак,
Чит якларга чыгып киткэнгэ.
Кошлар кебек сагынып кайтырбыз без
Гомер йомгакларын суткэндэ.
2. Туган илдэн читтэ йорегэннэр
Якташларын hич тэ онытмый.
Саклап калыйк, дуслар, тамырларны
Туган нигезлэрне суытмый.
Илдэ купме авыл беткэндэ дэ,
Авылыбыз исэн, бетмэде.
Килэчэге мул тормышлы булсын,
Гел кояшлы булсын коннэре.
Суз Хормэт Амировка hэм район советы ветераннары рэисенэ
бирелэ
1. Тиздэн юллар тагын алып китэр
Торлебезне торле якларга.
Бары хыял канатлары гына
Алып кайтып туган яукларга.
Бездэн генэ калган йола тугел,
Курешулэр була, хушлашу.
Килэчэктэ насыйп була икэн
Исэн имин кабат очрашу.
Хушыгыз, сау булыгыз!

В раздел образования

08.01.2014

праздник родословной «Шэжэрэ байрамы»

Праздник родословной посвящен учащимся начальных классов и их семьям. На праздник приглашаются семьи одного рода. Цель: воспитание любви к своему роду, истории своего народа

Оценить

2306

Сценарий
праздника «Шэжэрэ»

Цель праздника — знакомство детей с традициями и
обычаями наших предков,

воспитание любви к семье.

Дети входят в зал под музыку и встают полукругом.

Ведущая: Здравствуйте, дорогие дети! Мы сегодня собрались на праздник «Шэжэрэ». Это праздник дружбы,
это торжество связи поколений, это праздник,
где вы знакомитесь с традициями и обычаями наших предков, это воспитание любви к Родине!

Песня
___________________________________(садятся)

Ведущая:
Каждый человек должен знать и помнить свою родню, свою семью, свою родословную. Наши дедушки и бабушки хорошо знали своих
до седьмого колена, некоторые просто помнили, другие писали летописи и
передавали из поколения в поколение. Кто не знает свою родню, родословную, того
можно считать человеком без памяти. Шэжэрэ
или свою родословную люди рисовали в виде дерева, солнца, корней. Вот сегодня мы познакомимся с некоторыми семьями, а
они познакомят нас со своей родословной.

Давид Я
мальчик не простой

Я мальчик озорной

И сейчас я расскажу

Про себя и про семью.

Слово Манапову Д. (На мольберте «Шэжэрэ»)

Ведущий:  спасибо тебе очень мило.

И задорно и красиво,

мы не будем скучать

будем весело играть.

 игра:
«Узелок»

Ведущая:  Эстафета родословной
«Шэжэрэ» переходит к семье Галлямовой А.

                                                          
Танец «Бурзяночка»

Ведущая: А теперь поприветствуем 
Насибуллина Родиона.

                                                                    
Песня

Ведущая: Познакомит нас со своей
родословной Хафизова Русалина

Русалина: Семейная
радость

Счастливые лица!

Желаю всем семьям

Любовью светится!

Пусть в семьях веселый

Звучит детский смех,

Добрый и радостный

Праздник для всех!

Ведущая: Вижу вы устали, выходите поиграть!

Проводиться пальчиковая игра «Наша семья»

(По очереди разгибайте пальчики, начиная с большого)

Этот пальчик большой —

Это папа дорогой.

Рядом с папой — наша мама.

Рядом с мамой — брат старший.

Вслед за ним сестренка —

Милая девчонка.

И самый маленький крепыш —

Это славный наш малыш.

Ведущая: А теперь послушаем Надежду К.

Надя: Что
нам нужно на Земле?

— Наша Родина нужна!

Что нам нужно на Земле?

— Нужен на планете Мир!

Что нам нужно на Земле?

— Большая, крепкая семья!

Ведущая: О своей родословной расскажет
нам Назмутдинова София

Ведущая:  А теперь со своими татарскими
традициями и обычаями познакомят нас Артур и Арина

Вот какие прекрасные семьи живут у нас в Янауле

Ведущая:  дети пусть в вашей замечательной
семье, всегда царят мир, достаток и звонкий
смех!

Ведущая: Дорогие дети не забывайте свои корни, сохраняйте самые яркие и

прекрасные обычаи, традиции своих бабушек, дедушек,
родителей. Любите, берегите их! Будьте
патриотами своей Родины!

«Быуындар сылбыры өҙөлмәһен»(Шәжәрә байрамы сценарийы.)

Цели: 1. Формирование у учащихся любви и уважения к своей семье
и к своему Отечеству.

2. Привлечение внимания учащихся к своей родословной, истории
края.

3. Повышение интереса к национальным традициям, обычаям народов,
живущих в селе.

4. Воспитание уважения к родителям, к своим предкам, к семейным
традициям.

Оформление: сцена оформлена в виде старинной комнаты. Выставка
рукоделий, выставка национальных блюд, книжная выставка,
Родословные семьи подготовленные учащимися школы. Оснащение:
интерактивная доска, слайды, видеофильм «Башкирское шэжэрэ»,
магнитофон, аудиокассеты, диски.

(звучит курай)

— Добрый день дорогие друзья, гости! Мы рады видеть вас в нашем
уютном зале на семейном празднике родословной «Шежере байрам».

-Хөрмәтле ҡунаҡтар, уҡытыусылар һәм уҡыусылар ! Бөгөнгө сарабыҙ
«Быуындар сылбыры өҙөлмәһен!», йәғни » Туғанлыҡ тамырҙарын бел »
тип атала.Тамырҙар… Беҙҙең тамырҙарыбыҙ, йәғни, туғандарыбыҙ,
яҡындарыбыҙ кемдәр? Минең сығышым ҡайҙан? Беҙ бөгөн ошо һорауҙарға
яуаптар эҙләп эшләгән эштәребеҙ менән таныштырырға тип , шәжәрә
байрамы үткәрергә йыйылдыҡ. Был туғандар байрамы, бер ата-бабанан
таралған ырыуҙаштар байрамы ғына түгел, ә тарихи тамырҙарыбыҙҙы
иҫкә алыу, ололау, хөрмәтләү ҙә ул.

— Слово для приветствия предоставляется директору… ( Ф.И.О.)

(звучит курай)

-Бөгөн , хатта бер туғандарҙың да бер- береһен танымаған
рәхимһеҙ заманда , шәжәрә байрамдарының тәрбиәүи роле айырыуса
күтәрелә. Тарихын белмәгән халыҡтың киләсәге юҡ, тиҙәр. Һуңғы
йылдарҙа шәжәрәне өйрәнеүгә ,шәжәрә байрамдарын ойоштороуға
иғтибарҙың бермә-бер артыуы — ҡыуаныслы күренеш. Башҡортостан
етәкселеге был мәсьәләне дәүләт кимәленә күтәргән икән, тимәк,
халҡыбыҙға дәррәү ҡуҙғалып, тамырҙарыбыҙҙы өйрәнеү эшен тағы ла
йәнләндерергә генә ҡала.

выход ведущих:

— Һаумыһығыҙ, тип сәләмләйбеҙ,

Тыуған ауыл кешеләрен.

Йылы һүҙҙәр кинәндерһен

Ололарын, кеселәрен.

— Хөрмәтле ауылдаштар! Ҡәҙерле ҡунаҡтар! Һеҙҙе ҡунаҡсыл Ҡандра
ерендә күреүебеҙгә бик шатбыҙ.

Оло байрам бөгөн беҙҙә,

Ырыуҙаштар йыйыла

Ата- бабалар мираҫы-

Шәжәрә байрамына!

-Нимә ул шәжәрә?

— Шәжәрә- теге йәки был ырыу — ҡәбиләнең быуындан- быуынға
аманатлап тапшырылған коллектив тарих яҙмаһы ул.Уның барлыҡҡа
килеүенә һәм йәшәүендә әллә нисә быуын вәкилдәре хеҙмәт күрһәткән.

-Термин («Шежере» имеет арабское происхождение и обозначает
«родословная» «генеология» .Знание человеком своего шежере
,т.е.корней предков, родовой символики( дерево, птица,
оран(клич),тамга),делало его полноценным членом рода, семьи,
достойным продолжателем традиции своих предков, ответственным за
свои поступки и дела перед своими сородичами, односельчанами,
соплеменниками и народом.

-Борондан күп халыҡта ырыу һәм ҡабилә тарихын күҙ ҡараһылай
һаҡлау, уның бер тамсыһын да сайпылдырмай быуындан быуынға еткереү
кеүек изге йола йәшәп килгән.

— Открыть бы солнечные корни

Своих истоков и надежд.

И, притяженью их покорной,

Преодолеть времен рубеж.

Найти бы в книге родословной

Генеалогию судьбы,

Фундаментальную основу

Своей души, своей любви.

Откуда? Как? За кем?..

-Әҙәм балаһына үҙенең 7-10 быуын бабаһын белеү фарыз. Шул
ваҡытта ғына кеше тыуған иленең, тыуған төбәгенең, тыуған йортоноң,
үҙ халҡының сығышын белә. Шуның өсөн дә бөгөн беҙ үҙ нәҫелебеҙҙе-
шәжәрәбеҙҙе белергә, улар донъя көткән тыуған еребеҙҙең тарихын,
тыуған ауылыбыҙҙың үткәнен белеү кәрәклеген аңлайбыҙ…

— Беҙ исемһеҙ түгел ерҙә,

Үткәнде байҡа ғына.

Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ

Шәжәрә байрамында.

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин!

Онотма һин үткәнең!

Бел һин, йыраҡ бабаларың

Нисек донъя көткәнен.

(ведущие уходят) сценка ( «первопоселенцы»)

(виды природы вокруг озера Кандрыкуль) — диск № 1

(Әйберҙәр күтәренеп бабай,әбей һәм балалары керә)

Бабай- Балалар, эҙләгән еребеҙҙе таптыҡ, буғай.

Ҡыҙ- Олатай, әсәй, ҡарағыҙ әле. Ниндәй матурлыҡ, ниндәй
гүзәллек!

Әбей- Эйе, ҡыҙым. Бесән сабайым тиһәң киң ,йәшел үләнле яландар;
зәңгәр күктәргә ашҡан бейек тауҙар; ҡара урмандар, мул һыулы күл …
Хоҙайҙың рәхмәте менән күпме муллыҡҡа юлыҡтыҡ.

Бабай- Күп ерҙәр үттек, күп һыуҙар кистек, ә бындай хозурлыҡты
бында ғына күрәбеҙ. Төпләнеп донъя көтөр өсөн ошонан да ҡулай урын
булмаҫ, балаҡайҙар. Изге сәғәттә! (сығып китәләр)

-Был ваҡиға ун һигеҙенсе быуат аҙағында була.

(ҡурай тауышы)

-…Һәр нигеҙҙең, һәр ауылдың

Һәр ҡаланың үткәне бар.

Ғибрәт алырлыҡ мираҫтың

Ҡалғаны бар, киткәне бар.

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин,

Үткәнеңде онотма һин.

—Любимую землю

Где мы родились и живем,

Мы родиной светлой

Мы родиной милой

Мы Родиной нашей зовем.

— Родина, родная деревня, родное село! Слова близкие сердцу. У
каждого из нас есть дом, где мы родились, и родная деревня, родное
село, где прошли наши лучшие годы детства, юность.

— Наша малая Родина — это родное село Кандры. У него богатая и
интересная история.( краткий рассказ истории с. Кандры)- диск № 2

Выход ведущих.

-Дорогие друзья ,сегодня мы с вами собрались чтобы рассказать о
своих корнях .Свои родословные сегодня представят:

(представление конкурсантов)

(представление жюри)

Слово предоставляется

</<font face=»Times New Roman, serif»>1-м конкурсантам
— семье ….. ( конкурсные работы чередуются концертными номерами)
Ҡушымта 1.

…….

Йыр » Туғандарҙың ҡәҙерен бел» Р.Сурағол һүҙ. Р.Тимербаев муз.

Ведущая: На этом зональный конкурс шежере закончился. Жюри
просим подвести итоги.

-Песня-Башкортостан . (видеоролик «Башкирские шежере» )

Для подведения итогов конкурса слово предоставляется
председателю жюри …..

-БР хөкүмәтенең 2006 йылдағы 10 майындағы Шәжәрә байрамы үткәреү
тураһындағы 121 -се ҡарары халыҡтың нәҫел- зат тамырҙарына ҡарата
ҡыҙыҡһыныуын көсәйтеүгә һәм милли йолаларҙың тергеҙеүенә, һис
шикһеҙ, ҙур этәргес булды. Хәҙер күп урындарҙа шәжәрә байрамдары
ойошторола ,бик күптәребеҙ үҙенең ырыу , ара, ғаилә шәжәрәләрен
асыҡлап, ата-бабаларының кем булыуын танып, ошоғаса белмәгән туған-
тыумасаларын таба. Ләкин байрамдар була ла үтә, ә ете быуын
ҡәрҙәшеңде таныу , бөгөн йәнәшәңдә һәм сит- ят яҡтарҙа йәшәгән
туғандарыңды табыу кеүек йән талабы үтмәҫ, үҙенең әхлаҡи һәм
тәрбиәүи әһәмиәтен юғалтмаҫ. Беҙҙең бөгөн үткәрелгән сарабыҙ —
ошоға дәлил.

— Сегодня интерес к изучению родословной необычайно высок, ведь
она дает возможность проследовать историю своих предков. А это
очень интересно!

Интересуйтесь жизнью, историей своего рода, помните свои корни,
потому что сила народа — в его корнях.

— Ваҡыт үтә. Ергә яңынан- яңы быуындар килә. Тормош дауам итә,
итһен! Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул минән, һинән, беҙҙән
тора. Тереләрҙең ҡәҙерен бел, үлгәндәрҙең ҡәберен бел,тигән
боронғолар, Тамырҙарығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫелегеҙгә генә
хас булған күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ. Туғандарығыҙға, халҡығыҙға
кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Атай һәм әсәй кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Яҡты йылы өй кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Бишек йырҙары кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге йәшәр тел кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Тыуған- үҫкән ер кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Мәңге имен ил кәрәк!

-Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

Быуын ныҡлығы кәрәк.

(«Яратығыҙ тыуған илегеҙҙе

Яратығыҙ тыуған ерегеҙҙе…» йыр).

Ххх

Ҡушымта 1

Выступление семьи Бирюзовых.

Кто твои дед и бабушка? Чем они занимались?

В наши дни , когда многие духовные и нравственные ценности
утеряны, эти вопросы повергают молодых и даже некоторых немолодых
людей в легкое замешательство. Увы, сегодня немногие из нас знают
кого- то старше своих бабушек и дедушек .

Сам я воспитываюсь в семье, где чтят память о предках, и хранят
семейные реликвии. Рассматривая семейный альбом, я натолкнулся на
несколько старинных фотографий. На вопрос « кто это?» папа ответил,
что фотографии сделаны в начале 20-го века, и на нем изображены
наши прапрадедушка Никитин Никита Харитонович и его брат Никитин
Пётр Харитонович. Мне захотелось больше узнать о них и о прошлом
своей семьи. При помощи папы и мамы мы по крупицам собирали данные
о наших предках. Прадедушка Бирюзов Яков Михайлович работал в
органах НКВД,а его сын ,мой дедушка Бирюзов Леонид Яковлевич служил
в органах МВД, за отличную службу был награжден именными часами,
вышел в отставку в звании капитана.

Не менее горжусь другим своим дедушкой , Махмутовым Фанисом
Закариевичем, который всю свою жизнь трудился в нефтяной отрасли, и
был награжден за самоотверженный труд правительственным наградами.
Когда держу в руках его орден Ленина, меня переполняет гордость от
того, что принадлежу к семье Махмутовых.

В будущем хочу обратиться к архивным данным для того, чтобы
больше узнать о своих предках. Мой отец создал поисковый отряд на
базе дворца культуры «Юбилейный» с.Кандры.