Сомоголоьуу кунэ сценарий

Утуо киэhэннэн кунду биир нэhилиэкпит
олохтооохторо!
Сэтинньи ый 4 кунугэр Росстия Федерациятын
урдунэн Норуоттар сомо5оhууларын кунэ бэлиэтэнэр.
2016 сылга бу бырааhынньык олохтоммута 11 сылын
бэлиэтиибит.
Билэргит курдук, бу кун 1602 сыллаахха Кузьма
Минин уонна Дмитрий Пожарскай диэн Россия
историятыгар суду оруоллаах, биллиилээх ыччата
бэйэлэрин тастарыгар биир дойдулаахтарын тумэн,
Литва уонна Польша интервенннарын кыйдаан –
кырган, Россия норуотун босхолоон, дойдуларыгар
Эйэни олохтообуттара.
Ол курдук, 2005 сыллаахха бу орогойдоох куну
бэлиэтииргэ диэн Россия президенин укааhа
тахсыбыта уонна Дойдубут араас норуоттарын
сомо5оhууларын бэлиэтиир кэрэхсэбиллээх кунду
кунунэн биллэриллибитэ.
Саха сиригэр 100 тэн тахса норуот олороро биллэр.
Онтон биhиги сахабыт норуота, эбээннэр, эбэнкилэр,
юкагирдар уонна чукчалар а5ыйах ахсааннаах норуот
аатыгар киирэн, Россия Федерациятын
кэрэхсибилигэр сылдьабыт.
Ол иhин, норуоттар икки ардыларыгар эйэлээхтик,
биир сомо5о буолан олорорбут, биhиги норуокка олус
суолталаах уонна саргылаах.
Сомо5олоhуу – биhиги кууспут диэн ааттаах э5эрдэ
кэнсиэрпитин аhарбытын коннуллээн
1. Кыталыктар Ийэ дойду уонна сомо5олоhуу бу бугунну дьоро киэhэ
ойдобулэ буолар.
Россия биир кэлимсэ, кыахтаах, кыраайа костубэт,
ыалдьытымсах. Бары норуоттарга илиитин хаhан
ба5ар уунар.
Танец Россия
Эдэр ыччат тумсуутун кэрэ анардара саллаат
ункуутун эсиэхэ бэлэхтиэхтэрэ.
Граница
А5а дойду биhиги Россияны ааттыыбытто5о диэтэххэ
хас да уйэ тухары эhэлэрбит, а5аларбыт манна
олорбуттара.
Торообут дойдубут диэн ааттыыбыт то5о диэтэххэ
биhиги манна торообуппут уонна бары биир ойдоhор
тылынан кэпсэтэбит
Ийэ дойдубут диэн ааттыыбыт то5о диэтэххэ
биhигини кини бэйэтин килиэбинэн, уутунан аhатан
улаатыннартаабыта.
Бальнай Ункуу
Билигин уйэбитин уhатан кулэ уорэ туhуоххэ
Сценка Танха
Билэ5ит дуо эhиги саха сирин былаа5ын онноро туох
суолталаа5ый?
Былаахпыт оно Саха сирин географическай уонна
климатическай усулуобуйаларыттан, историческай –
культурнай традицияларыттан тутулуктаах. Саха
киhитэ бэйэтин урун кун о5отунан аа5ынар буолан
былаахха куох фон ортотугар урун кун баар. Алларааны манан полоска Хотугу тымныы кыраай
олохтоохторо буоларбытын, кыыдааннаах
кыhыммытын, хаар онун курдук сырдык, ыраас
санаалаахпытын дакаастыыр. Кыhыл он – кэрэ
символа, олоххо дьаныары, кууhу – уо5у, торообут
дойдуга бэриниилээх буолуутун кордорор. От куох он
– быйан буору, до5ордоhууну, эйэлээх буолууну
бэлиэтиир эбит.
Маскалаах ункуу
2 кл шляпалаах ункуу
Оттон Россия былаа5ын онноро маннык.
Урун он эйэни, ырааhы, тупса5ай быhыыны
бэлиэтиир.
Халлаан куох он — сиэр майгы тутуhуутун, эрэллэх
буолуну кордорор
Кыhыл он – хорсун хоодуот буолууну, ийэ дойдуга
тапталы бэлиэтиир.
9 кл
7 кл
Дохсун ытыс тыаhынан корсуоххэрин эдэр
солиспытын
Александр Лукинову.
6 кл
Сал5ыы кордоох нардах ункууну сэргии сэнээрэ
коруохэйин Шуточнай ункуу
Этиллибитин курдук. Бугун сэтинньи 4 кунугэр дойду
урдунэн норуот сомо5олоhуутун кунэ бэлиэтэнэр.
Бисиги дойдубутугар араас дьон олорор. норуоттар
икки ардыларыгар эйэлээхтик, биир сомо5о буолан
олоробут, биhиги норуокка олус суолталаах уонна
саргылаах.
Учууталлар
Салгыы сыана5а тахсыахтара 8 кылаас кыргыттара
8 кл
Сыана5а ынырыам этэ быйылгы выпускниктарбытын
11 кл
Пати мейкер
Бугунну киэсэ5э бисиги хоро орто оскуолатын
гимин сурэхтиир куммут. Тыл. Михаил семенов
мелодиятын Хоро орто оскуолатын выпускнига
Александр Томскай суруйбута.
Ис дууhабытыттан эhигитини норуоттар
сомо5оhууларын кунунэн э5эрдэлиибит,
ба5арабыт сарсынны куннэ эйэлээхтик
олороргутугар ситиhиини, эрэллээх до5оттору,
эйэлээх соседтары. Ытык мааны ыалдьыт буолан
кундулээбиккитигэр ис сурэхтэн махталбытын
тиэрдэбит. Аныгыскы корсуоххэ диэри.

Оленекский эвенкийский национальный район

Муниципальное Оленекское управление образования

МБДОУ детский сад «Кэнчээри».

Улахан уонна бэлэмнэнии

болохторго аралдьытыы

Темата: «Сомо5олоьуу кунэ»

Ыытта: Степанова Екатерина Павловна

Бэлэмнэнии болох иитээччитэ

Олоон-2017с.

Сомо5олоьуу кунун аралдьытыыта

Сыала: Улахануоннабэлэмнэнииболох о5олоругарСомо5олоьуу
бырааьынньыгынбилиьиннэрии; Биьигидойдубутугарараасомуктарбииргэиллээхтик-эйэлээхтиколороллорунбилэллэриноссочинэтии; атыномуктаркультураларыгарытыктабылыиитии.

Барыыта:

Ыытааччы:-Утуэкунунэнкунду о5олор, уоннаыалдьыттар. Биьигибугун манна
сомо5олоьуу кунунэнбырааьынньыктыымустанолоробут. Биьигидойдубутугарараасомукдьоноиллээхтиколороллор, улэлииллэр, уэрэнэллэр. Нууччалар, сахалар, эбэнкилэр, узбектар, дагестанестар,
грузиннаруонна да атынэлбэхомуктар. Хасбиирдииноруотбэйэтэтуспакультуралаах, абыычайдаахонтуктараколуэнэттэн колуэнэ5э бэриллэниьэр. Хасбиирдииноруотбэйэтэтуспауус уран айымьылаах,
ьэйэлэрэтуспаостуоруйалаахтар, туспанациональнайтанастаахтар. Тустуспаастаахтар, булуудэлээхтэр. Бугунбиьиэхэпочтаттансурук а5алан биэрбиттэрэ, онноараасомук о5олоро открытканнан э5эрдэ
суруйаныыппыттарэтэ, онтуктарбынбулбатымдиисутэрэнкэбистим (кордуур).

Ол бириэмэ5э музыка тыаьынан незнайка суурэнкиирэр, уоннаараастаантуттар-хаптар,илиитигэроткрыткалары тута сылдьар.

Ыытааччы: о5олоор букимийбиллигит дуо? (о.э) Кырдьыккырдьыкбу незнайка ди,
открыткаларбытынкини тута сылдьарэбитди.Незнайка эн хантаныллынбуоткрыткалары.

Незнайка:-Буланылбытым.

Ыытааччы:-итиоткрыткаларыбиьиэхэараасомук о5олоро ыыппыттарээ, баьаалыста
биэрэ5ин дуо?

Незнайка:-Суохбиэрбэппин, мин
бастаанбулбутумононбуоткрыткалармиэннэрэ.

Ыытааччы: Оодьэ, биэрбэтбуоллаххына оччо5о саатаратастаьыахха.

Незнайка: Туоххаатастаьаары гына5ыт?

Билигинэйиэхэулахан группа о5олоро ырыаыллааниьитиннэриэхтэрэ.

Ырыа:

Ыытааччы:-Хайа незнайка о5олор ырыаларынсобулээтин дуо?

Незнайка:-собулээтим, наьааучугэйдикыллыылларэбит.

Ыытааччы:— оччо5о а5ал открыткабытын, атастаьыахбуолбуппутдии.

Незнайка:-Сопчэ,мэбиириэрэбиэрэбин (биэрэр).

Ыытааччы:Дьээрэкоруэххээрэ ким ыыппытэбитийбиьиэхэбуоткрытканы. Кунду о5олор
эьигинисаха о5олоро э5эрдэлииллэр уоннаэьиэхэбэйэлэринункуулэринсахалыы э5эрдэ ункуутунбэлэхтииллэр.

Сахалыыункуу.

Ыытааччы:-Хайа незнайка о5олор тоьобэркэункуулууллэрэбитий?

Незнайка:Наьааучугэйдикункуулээтилэрди,
олиьинмэоссобиироткрытканыбиэрэбин.

Ыытааччы:Открытканы аа5ар,-ОобуоткрытканыКитайтаныыппыттарЭ5эрдэлиибит
сомо5олоьуу кунунэнуоннаэьиэхэанаанхоьоон аа5ыахпыт. Ункуулээнкордоруэхпутдиэбиттэр.

Китайскайункуу.

Незнайка: — мин буоткрытканыарыйан аа5абын дуо баьаалыста?

Ыытааччы: -Аахаах, незнайка.

Арыйан аа5ар. -Кэнчээри детсад о5олорун уоннаиитээччилэрин э5эрдэлиибит ыраахузбекистансириттэнуоннаэьиэхэузбекскайункуубэлэхтиибит.

Узбекскайункуу.

Незнайка:-Уойнаьааучугэйункуудии, мэйиноткрыткаларыбарытынылын. Ыытааччыылан
аа5ар «ообунуучча о5олоруттан кэлбит открытка эбит, Дорогие наши друзья, от всей души поздравляем вас с днем единения и дарим вам русский танец и стишок.

Русский танец.

Ыытааччы:оссо да хас да открытка баарэбитообуыраахиспаниясириттэнкэлбит
открытка эбит, билигинкоруниспанскайункууну.

Испанский танец.

Незнайка уэрэр о5олору хайгыыр. Оссоункуукоруэхпун ба5арабын дии о5олоор.

Ыытааччы: Незнайка дьэо5олор ункуулууллэрин корон уэрдэ а5ай ононбилигинкиниэхэанааниндийскэйункуу.

Аныбу Украина о5олоро суруйбуттар, барыгытыгар э5эрдэ, уоннабырааьынньыккадэлбиункуулээн,чункуйанолорумандиэбиттэр.
Корунбилигинбэьиэлэйукраинскайункууну.

Ыытааччы: -Бубутэьикоткрытканы эн незнайка аа5ан иьитиннэрэрэ.

Незнайка:-БиьигиырааххайалардаахдойдуттанГрузияттанитии- истин э5эрдэ
ыытабыт. Уоннагрузинскайхоьоонуоннаункуубэлэхтиибит.

Грузинскайункуу.

Незнайка: о5олоор мин бугунэьиэхэкэлэмминнаьаа элбэ5и биллим. Кордумараас
дойду о5олоро бары мустануэрэ-кото ункуулээтигит, мин эьигиникытары до5ордоьуохпун олус ба5ардым.

Ыытааччы:-о5олоор незнайканыкытары до5ордоьобут дуо? Незнайка эн до5ордоьуу
диэн тугун биллин дуо. Биьигиийэдойдубутугарараасомуктариллээхтик,дьоллоохтуколороллороол до5ордоьуу, биир сомо5олоьуу диэнбуоларуонна бары тумукпутугэрырыаыллыахха.

Ырыа: Солнце

Ыытааччы:бугунбиьиги о5олорбут ункуу бо5отун ункуулээтилэр, уэрдулэркоттулэр,
о5олоор незнайканыкытарыкорсуэххэдиэридиэтибит, уоннамананбырааьынньыкпыттумуктэнэр, аныгыскыкорсуэххэдиэри.

Муниципальное бюджетное
дошкольное образовательное учреждения «Детский сад №16 «Чуораанчык»

Дарык

Тиэмэтэ: Танцы народов мира

                                                                                                     
Иитээччи: Протопопова Алена Игнатьевн

Луксугун 2017с

День Народного Единства

Танцы народов мира

Утуо кунунэн кунду тороппуттэр, о5олор бугун сэтинньи 4 куннэ
Россиябытыгар сомо5олоьуу кунунэн аа5ыллар. Сомо5олоьуу кунугэр эйэни, бэйэ
бэйэ5э ойдоьууну, бары биир сомо5о буоларга ба5арабын.

О5олор биьиги ханнык дойдуга олоробубуй , странабыт аата(Россия)

Россиябыт киин куората?

Ханнык республика5а олоробутуй?

Республикабыт киин куората?

Республикабыт ханнык улууьугар биьиги олоробутуй?(Кэбээйи)

Ким Кэбээйи улууьун эмблематын уруьуйдуой? Илиибитин уунабыт

Кэбээйибит гимын бары туран ыллыахайын

Нэьилиэкпит аата?          

Бэлэмнэнии болох о5олоро Лукусугун диэн П.С. Кобяков
хоьоонуттан быьа тардан аа5ыахтара.

Луксугун,Луксугун

Бу бугун со5обун

Куох кырса кобуорун коочуктуу тэлгэммит

Сири кор сир кырса

Куох кырса кылаана

Уоьээ кор

Киэн халлаан урсуна

Куох кырса уор5ата

Комуруо хаар урдэ

Куо5унэн суьумнуур

Сир кырса халлаанныын

Силбэспит кэриэтэ

Сири кор сир кырса

Куох кырса кылаана

Уоьээ кор

Киэн халлаан урсуна

Онтон о5олоор эьиги ханнык омуктаргытый?(Сахаларбыт)

О5олор биьиги Россиябытыгар, саха сирбитигэр  араас омуктар
олороллор ол курдук нуччалар, сахалар эбээннэр, эбэнкилэр,чукчалар  уонна да
оссо элбэх омуктар Россиябытыгар ыьыллан олороллор.

Бугун биьиги Чуораанчык детсад о5олоро бэйэлэрин истэригэр
танцы народов мира ункуу курэ5эр кыттыыны ылыахтара .

Корсун ытыс тыаьынан Индия омуктары-руководитель Мария
Николаевна, Китай омуктары –руководитель Александра Михайловнаны, Узбек
омуктары –Руководитель Протопопова А.И. Билиьиннэрэбин дьууллуур жюрины, ,
Саргылана Петровна СДК заведующайа,Сивцева Галина Дмитриевнаны.

1.Ункуулэрин толоруулара

2.Актерскай мастерстволара

3.Костумнэрэ

Танцы народов мира 2016 арыйаллар кыра,орто  болох о5олорун толорууларыгар
Индийский танец

2.  Ытыс тыаьынан корсобут урдуку болох о5олорун
толорууларыгар Китайский танец

3. Корсобут бэлэмнэнии болох кыргыттарын толорууларыгар
Узбекский танец

Критерии оценок

№	Коллектив	техника исполнения танца	актерское мастерство	сценический костюм
1	Индийский танец
2	Китайский танец
3	Узбекский танец

Критерии оценок

№	Коллектив	техника исполнения танца	актерское мастерство	сценический костюм
1	Индийский танец
2	Китайский танец
3	Узбекский танец

Критерии оценок

№	Коллектив	техника исполнения танца	актерское мастерство	сценический костюм
1	Индийский танец
2	Китайский танец
3	Узбекский танец

Программа

I часть: Открытие

Танец «Дружба народов»

Поздравительная речь – завед. Слепцова Т.Е.

II Часть: Концерт

1. Вокальный народно-инструментальный ансамбль (Старшая группа, подг. группа)

2. Ясельная группа «Мин бэйэм»

3. Үҥкүү – Дьиэрэҥкэй (подг.группа)

4. Соло – Эрэл Неустроев– «Ат»

5. ХоҺоон – Сахсырҕа- Дима Старостин

6. Хомус сахалыы доҕуһуоллар- улахан, бэлэмнэнии бөлөх кыргыттара

7. Үҥкүү – Кусчуттар- орто, кыра уолаттар

8. Хоһоон – Күн= Олимпия Новикова

9. Гармошкаҕа матыыптар- Аэлина Бойко, Мотрена Слепцова, Айтал Тихонов

10. Хоһоон – Сахам Сылгылара- Владимир Слепцов

11. Үҥкүү – Күөрчэхтэр- Кыргыттар

12. Ырыа – Алина, Валя- “Кэрэчээн сибэкки”

13. Хоһоон – Кыталык – ЛИза Слепцова

14. Үҥкүү – Вальс – аҕалар кыргыттар

15. Хор – “Сааскы кун”Бары

III часть: Конкурс ясельной группы – КОСТЮМЫ ДРУЖБА НАРОДОВ

IVчасть: Провожаем в школу наших выпускников

О5о көмүскэлин күнүгэр аналлаах бырааһынньык сценарийа

Сыанаҕа музыка тыаһыыр.

О5олор киирэн миэстэлэригэр тураллар

Ведущайдар тахсаллар.

Бастакы Ведущай: Үтүө күнүнэн манна мустубут тапталлаах төрөппүттэрбит, убаастабыллаах эбэлэрбит, эҺэлэрбит, эйэргэҺэр эдьиийдэрбит, убансыбыт убайдарбыт, аллар атастарбыт, истиҥ иитээччилэрбит уонна ыраахтан чугастан мустубут ыалдьыттарбыт!

Иккис Ведущай: ЭҺигини Аан дойду урдунэн ыытыллар О5о комускэлин кунунэн уонна самаан сайын кэлбитинэн итиитик истинник э5эрдэлиибит! Аанньал курдук сып-сырдык кып-кырачаан, оторой-моторой, о5олорбут! Эьиги олоххут суола, остуоруйа кэрэ дойдутун курдук, аЬа5ас, сылаас, сырдык буоллун! Утуо5э, кэрэ5э, урдуккэ дьулуЬуугут хаьан да у5араабатын! Эьигини айхаллаан куорэгэй чыычаах дьирибинии ыллаатын, кунду кун кулумурдуу кулуохтун. Барыгытыгар дьоллоох о5о сааьы ба5арабыт!

Бастакы Ведущай- Сайын кэллэ, сайа көрдө,

Салгын сыта саба биэрдэ,

Оҕо – аймах күлэн – үөрэн,

Оонньоон – көрүлээн үөрдэ – көттө!

Иккис Ведущай- О5о саас – ийэ нарын мичээрэ,

О5о саас – кулум куммут кулуутэ,

О5о саас – чыычаах чырып тойуга,

О5о саас – оонньуур кулэр кэрэ саас!

Бастакы Ведущай Бары билэрбит курдук быйылгы 2019 сыл СОМО5ОЛОЬУУ сылынан биллэриллибитэ. Сомо5олоьу сылын чэрчитинэн Саха сирин урдунэн араас тэрээьиннэр ыытыллаллар, ону кытта биЬиги, Сартацнаа5ы о5о сайдар киинэ, кыттыЬан “Бары биир киЬи курдук” диэн ис хоЬоонноох бырааЬынньыктаа5ы корбутун са5алыырбытын коцуллээх!

1. УЦКУУ — ДРУЖБА НАРОДОВ

Иккис Ведущай Бэйэтин э5эрдэтин тиэрдэр Сартацнаа5ы о5о сайдар эйгэтин салайааччыта Слепцова Татьяна Егоровна

Бастакы Ведущай А5ыс ый тумарык тымныыта у5арыйан,

Сандал сааспыт тумуктэнэн,

Саамал кымыс утахтаах,

Чээлэй куо5унэн чэмэлийэн,

Комус кунун куллэрэн,

Самаан сайыммыт салаллан сатыылаан кэлбитинэн

Итии – истиц э5эрдэ буолуохтун!

2.Дохсун ытыс тыаЬынан до5уьуоллатан корсуц классическай уонна национальнай музыканы толорооччулар “Алыптаах дор5оон” тордус ороспуубулукэтээ5и кэтэхтэн курэх бастакы миэстэлээх лауреаттарын, “Твой успех” диэн о5олорого, эдэр уонна улахан дьоццо аналлаах ороспуубулукэтээ5и кэтэхтэн курэх мацнайгы миэстэлээх дипломаннара вокальнай инструментальнай болох “Куорэгэйдэр”

Кыра – кыра кып- кыра,

Мааны – мааны мап – мааны,

Суурэр котор туллукчааннар

Кырачаан туораахчааннар.

Корсуц о5о сайдар киинин саамай кыра иитиллээччилэрин:

3. “МИН БЭЙЭМ” ырыа

Тэццэ уктээ дьиэрэцкэй,

Дэгэйбэхтээ дьиэрэцкэй,

Ойор – тэбэр дьиэрэйкэй,

Дьиэрэцкэйдээн дьиэрэцкэй

Уцкууьуттэр болохторун толоруутугар

4. ДЬИЭРЭЦКЭЙ – УЦКУУ

Бырааьынньык кунугэр

Бары эрдэ турдубут,

Урулуйэр уорууттэн

Уоьэ котуох курдукпут,

Дуолан дойду урдунэн

ДуораЬыйда тойукпут

5.Сыана5а корсуц кэскиллээх ырыаьыт Эрэл Неустроев “Ат”

Сайа көтөр салгынынан илгийэн

Самаан сайын силигилээн ситэн,

Үөрэ-көтө үөн көйүүр уһуктар,

Үмүөрүстэ сайыны уруйдуу.

Хомурдуостар, аһыҥалар

Хонуу устун сүүрдүлэр,

Сахсырҕалар, күлүмэннэр

Саһарҕаны көрсөллөр.

6. Хомо5ой хоЬоон кэьиилээх эьиги иннигитигэр — Дима Старостин “САХСЫР5А”

Айыцат хаан айма5а

Ураацхай дьону

Орто дойдуга

Олохтуур кунугэр, —

Хоцкуоралаах тыллаах

Хоцкунас тыастаах, холобура суох хоЬоонноох

Хомус барахсаны айбыта эбитэ уьу

Сыана5а корсуц улахан уонна бэлэмнэнии болох кэрэ куоларын!

6. ХОМУСКА САХАЛЫЫ МАТЫЫПТАР

Саабын ылан,

Саалбын баанан,

Аллаах аппын миинэммин,

Ботуоцкабын сугэммин

Сааскы куска айаннаатым

7.УцкууЬуттэр болохторун толоруутугар “Кусчуттар”

Кыыьар комус ытар5алыы

Кыламаццар мин оонньуом,

Оргууй бигии кырыымпалыы

Корго нарга угуйуом

Хаарыс солко суЬуохтаргар

Улар оцун коочуктуом,

Самыыр куннуун алтыытыгар

Кустугунан баанчыктыам

8. ХоЬоон “КУН” толорор Олимпия Новиков

БиЬиги детсаппытыгар быйыл элбэх музыкальнай инструменнары

ылан, о5олор сайдар эйгэлэрин оссо кэцэтэн, байытан биэрдибит. БиЬиги биир бастыц иитээччибит, Саха республикатын уорэ5ириитин туйгуна Руслан Семенович Слепцов о5олорбутун хомуска, хобо5о, дунургэ эрэ буолбакка оссо ба5алаах, талааннаах о5олору гармошка5а оонньоторго уорэтэр. Билигин эЬиги дьуулгутугэр Гармошка5а оонньуохтара Аэлина Бойко, Мотя Слепцова уонна Айтал Тихонов. Дохсун ытыс тыаЬа.

9. Гармошка5а сахалыы матыыптар

Учугэй да5аны сылгылар

СыЬыыттан сырсыЬан киирдилэр,

Обугэм са5аттан дьиктилэр,

Бу тугэн сурэхпэр тиллэллэр.

10. ХоЬоон “САХАМ СЫЛГЫЛАРА” Вова Слепцов

Чороонно кутуллар кымыстыы

О5о саас кулуутэ кэрэтиэн,

Урдуктэн урдуккэ кыырайан

Кун уота кулумнэс кустуга.

Чороонно кутуллар кымыстыы

Тохтоллор дуорааннар лыцкыныы,

Кылыьах ырыата лыцкыныы

Дьиэрэйдэ мин Сахам урдугэр!

11. УцкууЬуттэр болохторун толоруутугар Куорчэхтээх уцкуу

О5о баар буолан

Сааскы кэм кэлэр,

Мацан хаар ууллан

Сибэкки тиллэр,

Куорэгэй котор.

О5о баар буолан

Кун уота тыгар,

Биьиги дуолан

Улэбит куурэр.

О5о баар буолан

Сурэхпит тэбэр,

Олорор дьиэбит

Уоруулээх эбит

Дьоллоохпут диибит

12. Кэрэчээн кыргыттар толорууларыгар дуэт “Кэрэчээн сибэкки”, сыана5а тахсан эрэр талааннар Алина Новикова уонна Валя Горохова

Кырыйыы комус кынаттаах,

Кылбаа мацан дьуЬуннээх,

Кырыымпалыыр куоластаах

Кырааскалаах атахтаах,

Кырыылаах тумустаах,

Комус манньыат курдук

Кылыкынас сацалаах,

Кунду мааны туостээх

Куйгуор кэрэ ырыалаах

Кыталыктыыр котордорбут

Куоххэ кэлэн тустулэр

13. ХОЬООН “Кыталык” толорор Лиза Слепцова

О5о сааьым дьоллоох тугэнэ-

А5ам мичийбит хара5а,

О5о сааЬым дьоллоох тугэнэ –

А5ам миигин кууЬара,

О5о сааЬым дьоллоох тугэнэ –

А5ам истиц сыЬыана.

14. Корсуц биир кэрэ тугэн, сыана5а А5алар уонна кинилэр кэрэчээн кыргыттара ВАЛЬС

О5олор – кун кыырпахтара,

О5олор – сир симэхтэрэ,

О5олор – ымыы аанньаллара,

О5олор – ыраас санаа кынаттара!

О5олорбут баар буолан биЬиги уорэбит- котобут, уорэнэбит — улэлиибит, айабыт-тутабыт, уунэбит-сайдабыт!

15.ХОР “Сааскы КУН”

Саха буолан сандаарыц, киьи кэрэмэьэ буолан килбэйиц, уунуц – сайдыц, дьоллоох доруобай буолуц диэн туран,кунду короочулэр, манан биЬиги э5эрдэ концерпыт тумуктэнэр.

Аны а5ыйах мунуутэнэн кырачааннарга аналлаах “Араас омук буоламмыт- до5ордуу буолабыт”, диэн курэх буолуо.

Оссо тогул итии истиц э5эрдэ буоллун, бар дьоммут!

Бары билэргит 2019 сыл Саха Ороспуубулукэтин Бэрисидиэнин уураа5ынан Сомо5олоЬуу сылынан биллэриллибитэ. Сомо5олоЬуу диэн биир сыаллаах, биир санаалаах буолуу ааттанар. Онон биЬиги Сахабыт сирин киэц дуолайыгар олорор араас омуктары кытта эйэлээхтик, биир санааннан Сахабыт сирэ сайдарыгар улэлиэхтээхпит, уунуохтээхпит,сайдыахтаахпыт.

Саха буолбут ааппытынан

Сарсыццыны туойабыт,

Уунуу тиэргэн аартыгынан

Өруу үөҺэ дьулуЬабыт.

Араас омук убайдардыын

Доҕордуубут туругурдун!

Киирбэт куннээх урдук сайдыы

Кэскиллэнэн кэции турдун!

Сомо5олоЬуу сылын чэрчитинэн, биЬиги саамай кырачаан иитиллээччилэрбитигэр “Араас омук буоламмыт- до5ордуу буолабыт” диэн союзнай республикалар костуумнэригэр курэҕи са5алыырбытыгар коцуллээц!

(Музыка тыаЬыыр о5олор киирэн тураллар, уцкуулууллэр.)

Уруулуу – бырааттыы советскай норуоттар

Биир ньыгыл кэккэннэн бииргэтик тумсэннэр

Эйэлээх оло5у тустээннэр

Уунэ, сайда, чэчирии тураллар.

Оттон биЬиги дойдубут –

Тэц быраап, кун – коцул тирэ5э,

До5ордуу норуоттар холбоспут

Дьон аймах кэскилин биЬигэ!

1. Көрсүҥ сиртэн хостонор үгүс баайдаах, улуу субуллар өрүстэрдээх, киэҥ нэлэмэн хочолордоох, кыырай халлааҥҥа тиийэр үрдүк хайалардаах, сүүҺүнэн араас омук биир суолу тутан доҕордуу буолан олорор , Москуба куорат киин тэбэр сүрэхтээх Улуу нуучча норуотун бэрэстэбиитэлэ Дамир Мандров

2. ЭҺиги иннигитигэр Хара муора биэрэктээх, араас элбэх сынньатар, доруобуйаны тупсарар курортардаах, өлгөм быйаҥынан, таас чоҕунан, кыраҺыабай кыргыттарынан биллэр Украина бэрэстэбиитэлэ КАталея Слепцова.

3. үөрэ көтө көрсөбүт Беларусь тракторынан, иҥэмтэлээх хортуоскатынан, хороҕор муостаах зубр сүөһүтүнэн, хаачыстыбалаах текстильнай фабрикаларынан аатырбыт Белорусия бэрэстэбиитэлэ Айсен Горохов.

4. Тюльпан сибэккиннэн тэтэрэ кыыҺар киэҥ нэлэмэн истиэптэрдээх, элбэх иҥэмтэлээх дьаабылыка аспыт төрөөбүт дойдута, Россияны кытта кураанах сиринэн саамай уҺун усталаах границалаах Казах норуотун бэрэстэбиитэлин дохсун ытыс тыаҺынан көрсөбүт.Антон Слепцов.

5. Ташкент диэн үгүс кыраһыабай фонтаннардаах, площадтардаах, сырылаччы тыгар күнтэн хаххалыыр аарыма мастардаах, быйаҥнаах өлгөм үүнээйилээх, сайаҕас сайдам дьоннордоох узбекистан норуотун бэрэстэбиитэлин Алекса Новикованы уруйдуу айхаллыы корсуоҕүҥ.

6. Очуос таас хайалардаах, аатырбыт уохтаах ханньаах утах төрөөбүт дойдута, кыраЬыабай көбүөр тиҺиллэр дойдута, нефть баайдаах, Ереван киин куораттаах Армения бэрэстэбиитэлэ Айдын Аммосов эҺиги иннигитигэр, дохсун ытыс тыаЬа.

7.Көрсүҥ умсугутар, угуйар лезгинка үҥкүүлээх, уохтаах виноград утахтаах, 250 араас сыыр оҥоһуллар дойдута, баай тыллаах төлөннөөх эҕэрдэлээх ГРузия бэрэстэбиитэлэ АМина Слепцова

8. Кавказ омуктарыттан биирдэстэрэ, чеканканнан оцоЬук куустээхтик сайдыбыт сирэ, итии чэйдээх, уохтаах утахтаах, баай талым, минньигэс астаах остуоллаах ыалдьытымсах норуот Азербайджан бэрэстэбиитэлэ Алгыс Слепцов. Дохсун ытыс тыаЬа.

9. Тянь-Шань улуу хайалаах, киэц нэлэмэн уора5алаах, кэрэ к6стуулээх айыл5алаах, орто Азия5а аатырбыт Иссык – Куль куоллээх, нэлэмэн киэц хонууларыгар хоро5ор муостаах, сыспай сиэллээх таптаан уоскээбит дойдута, Бишкек куораттаах Киргизия бэрэстэбиитэлэ Давид Слепцов , уорэ кото корсобут.

10. Янтарь кунду таастаах, керамика оцоЬук сайдыбыт дойдута, олгом уунуулээх, баай кэрэ костуулээх айыл5алаах Прибалтика норуоттарыттан биирдэстэрэ Литва норуотун бэрэстэбиитэлин дохсун ытыс тыаЬынан корсуо5уц. Амелия Слепцова.

11. Дохсун ытыс тыаЬынан корсуц 12 тыЬыынча урэхтээх, 3 тыЬ куоллээх, тыа хаьаайыстыбата куускэ сайдыбыт дойдута, Рига киин куораттаах Латвия бэрэстэбиитэлин Богдан Барамыгины корсуц, дохсун ытыс тыаЬа.

12. Ырыа до5ор аргыстаах, хачыал спорт биир коруцэр киирбит, курэхтэьиигэ улахан дьон 360 кыраадыс хачыалланан эргийэллэр эбит, Дуб мас таптаан уунэр дойдута, Таллин киин куораттаах Эстония бэрэстэбиитэлин Анюта Стручкова. Уорэ-кото корсобут.

13. Киэц нэлэмэн болуоссаты тайаан сытар виноградниктаах, Вино визитнай карточкалаах, Грецкэй эриэхни табан ууннэрэр, тас дойдуларга куустээхтик атыыга таЬаарар, угуйар кэрэ музыкалаах, кыраЬыабай айыл5алаах, Кишинев киин куораттаах Молдавия бэрэстэбиитэлин Алеша Слепцову айхаллыы корсуо5уц.

14. Торут омуктартан биисрдэстэрэ, Каракум пустыня киэц сири тайаан сытар, атыы-тутуу муцутаан сайдыбыт дойдута, минньигэс, баай, талым астаах, элбэх ыалдьыттаах остуоллаах, Аан дойдуга каракуль тириитинэн аатырбыт, Ашхабад киин куораттаах туркмения бэрэстэбиитэлэ Эрхаан Аммосовы уруйдуу тоЬуйуо5уц.

15.Душанбе киин куораттаах, Аан дойдуга плов аьынан, баата истээх халааттарынанаатырбыт, кэрэ костуулээхайыл5алаах, урдук хайаларыгар туризм куускэ сайдыбыт, атыы-туттуу улускэнниир дойдутун бэрэстэбиитэлэ София Стручкова.

16. то5ус ый томороон тымныылаах, ус ый самаан сайыннаах, утумэн элбэх сиртэн хостонор баайдаах, киэц нэлэмэн сири тайаан сытар ирбэт тоцноох, Мамонт музейынан, алмааЬынан, кунду туулээ5инэн, кэрэ костуулээх айыл5атынан Аан дойдуга биллибит Сахабыт сирин бэрэстэбиитэлэ Уйгууна Ефимова уруйдуу айхаллыы корсобут

Кунду мамалар, папалар, ыалдьыттар Эьигини дьааЬыла о5олорун аатыттан О5о комускэлин кунунэн, самаан сайыммыт тиийэн кэлбитинэн итиитик истицник э5эрдэлээтэхпит буолуохтун.

Маннык утуо куннэргэ, Сургэ кото5улуннун, Ой санаа ырааЬырдын, Ис турук бо5оргоотун , сыЬыан сымнаатын, харах уоттаннын, мичээр мичилийдин, Барыгытыгар уйэлээ5и, утуону, учугэйи эрэ ба5арабыт.

Оскуола5а атаарыы

Убаастабыллаах биир дойдулаахтарбыт, билигин эЬиги биЬирэбилгитигэр Сартацнаа5ы О5о эйгэтин иитиллээччилэрин оскуола5а атаарыы туьумэ5э буолуо5а.

Сырдык уорэх киэц кэскилэ

Саца кинигэ буолан,

Бу сытар иннибитигэр

Арылыччы арыллан.

Ол комус сурук уорэҕин

Толору билбит, аахпыт,

Сайаҕас хорсун дьон буолан

Биьиги улаатыахпыт.

Кини биьиэхэ суол ыйыа

Хас биирдиибит олоҕор:

Ким учуутал, ким учуонай,

Ким инженер буолуо5а.

Киэц халлаацца ким тахсыа5а,

Кэтит муораннан устуа5а,

Ким хоту дойдуга

Сир ийэ баайын хостуо5а.

Улуу дойдубут киэц кэскилин

Ыччаттара буолуохпут,

Уйгу быйац оло5ун

Оцорон олоруохпут!

Кунду корооччулэр дохсун ытыс тыаЬынан уруйдуу айхаллыы корсуо5уц Сартацнаа5ы “Кустук”о5о сайдар киинин выпускниктарын!

1.Бойко Аэлина

2.Новикова Олимпия

3.Слепцова Дайаана

4.Слепцова Мотя

5.Слепцов Вова

6. Слепцов Эрсан

7. Тихонов Айтал

2019 сыллаах выпускниктар Сартацнаа5ы о5о сайдар киинигэр иитиллэллэрин тухары элбэх билиини-корууну ылан, уцкуугэ, ырыа5а уьуйуллан, аныгы уйэ сайдыылаах о5олоро буолан та5ыстылар. Бу тураллар, эЬиги иннигитигэр, элбэх тогуллээх Россиятаа5ы, республикатаа5ы, улуустаа5ы курэх кыайыылаахтара.

Билигин эЬиги бол5омто5утугар 2019 сыллаа5ы о5олор э5эрдэлэрэ

Бэйэтин э5эрдэтин, алгыЬын тиэрдэр детсад заведующая Слепцова Т.Е

Тороппуттэр ааттарыттан тыл бэриллэр элбэх о5о ийэтэ, эбэтэ Аммосова Ирина Николаевна.

Кунду о5олорбут Эьиги аны куьун балаҕан ыйын маҥнайгы күнүгэр саҥа суумка сүгэн, саҥа форма кэтэн сибэкки дьөрбөтүн тутан аан маҥнай оскуола боруогун атыллыаххыт. Ба5арабыт билии киэц уора5айыгар киирэн, суцкэн элбэ5и билэн, суду дьон буолан торообут дойдугутугар туьалаах дьон буолан тахсаргытыгар. Дьоллоох соргулаах буолуц!

Дьиэ кэргэн курэҕэ.

ЫАЛ – ОЛОХ ТУСКУЛА.

Дьиэ кэргэн — омук тɵрдɵ. Ыал буолуу диэн – бу олох биир саамай эппиэттээх, кэскиллээх кэрчигэ. Бу хас биирдии киЬи ытык иэЬэ. Орто дойдуга олорон ааспыт бэлиэбитин хаалларан, биЬиги урааҥхай саха удьуора үксүүрүн туьугар, ыал буолан, о5о торотон, орто дойду туруу бараан оло5ун олоруохтаахпыт.

    «Дьиэ кэргэн диэн тугуй?» — диэн ыйытыыга, саамай судургу эппиэт: аҕа, ийэ уонна оҕо (оҕолор) диэн буолар. Дьиэ кэргэн диэн киһи ахсаана буолбатах. Дьиэ кэргэн диэн сыһыанынан холбоһо сылдьар дьоннор. Чуолаан эттэххэ, СЫҺЫАН дьиэ кэргэни үөскэтэр.

Онон бары до5ордуу, иллээх, эйэлээх дьиэ кэргэн уксуу, чэчирии, сайда, уунэ турарын туЬугар “Ыал – олох тускула” диэн ааттаах  күрэхпитин са5алыырбытын кɵҥүллээн!

Бугуццу биьиги курэхпитигэр кытта кэллилэр Алексей Иннокентьевич, Елена Викторовна Слепцовтар, Ольга Николаевна, Гаврил Иннокентьевич Слепцовтар, Уонна Анжелика Валерьевна, Владимир Владимирович Слепцовтар. Уопсайынан Силэпсиэптэр курэхтэьэллэр эбит. Онон бугун хайа Силэпсиэп бастыырын быЬаарыахпыт.

Аны дьууллуур субэни кытта билсиэхпит.

Слепцов Гаврил Семенович— Сартац орто оскуолатын учуутала, нэЬилиэкпитигэр торут культураны бэркэ диэн сэцээрэр, уорэтэр билэр дьоннортон биирдэстэрэ;

Аммосова Анастасия Николаевна – Сартац орто оскуолатын уорэх чааЬын сэбиэдиссэйэ, нэЬилиэк кэнсиэрдэрин кордоох-кулуулээх сценкаларынан корооччулэр биЬирэбиллэрин элбэхтик ылбыт биир бастыц сценкаьыт;

Бойко Руслан Николаевич – Олохтоох дьаЬалта социальнай хайысхатын эппиэттээх улэЬитэ

Слепцова Татьяна Егоровна – Сартац о5о сайдар киинин сэбиэдиссэйэ;

Слепцова Валентина Петровна – Сартац о5о сайдар киинин старшай воспитателя;

Бастакы түһүмэх. 2019 сыл Россия5а театр сылынан биллэриллибитэ. Театр сылын чэрчитинэн биЬиги курэхтэьээччилэрбит бэйэлэрин дьиэ кэргэттэрин театрализованнай композиция кордорон билиЬиннэриэхтэрэ.

Иккис түһүмэх көрдөөх оонньууларга киирэбит.

Ыал буолан олорорбутугар биЬиги аан бастаан дьиэ туттуохтаахпыт. Дьиэбит боростуой буолбатах Дыбарыас буолуохтаах. Аныгы сайдыылаах уйэ5э дьиэ туттарга аналлаах араас матырыйаал элбэх. Ким хайдах туох кыахтаа5ынан дьиэ туттар. Эьиги иннигитигэр бу араас тутуу матырыйаала ыьылла сытар. Дьэ мантан Эьиги дыбарыас тута5ыт. Дыбарыаскыт тоьоннон урдук, чиц олохтоох, ол аата сууллубакка туруохтаах, буолар да- ол ыал кыайыылаах буолар. Дыбарыаскытын матырыйаал бутуор диэри тута5ыт.

Үһүс түһүмэх – саҥа дыбарыас тутуннубут. Аны дыбарыаспыт аанын арыйан киирэн олохсуйуохпутун наада. Эьиэхэ араас элбэх кулуус бэриллэр, бары анал тыллаахтар. Дьиэ хаЬаайыттара кулуус арыйарга курэхтэЬэллэр, ким элбэх кулууЬу арыйбыт ол кыайыылаах. Арыйбыт кулуускутун кэргэттэргитигэр туттаран иЬэ5ит.

Төрдүс түһүмэх – (таптал таайыыта) дротигынан сүрэҕи ытыы. Дьиэ эйгэтигэр сылаас сыһыан итии таптал баар буолар. Күүстээх тапталбытын туоһулаан дротигынан сүрэҕи ытабыт.А5алар. устуутэ быра5а5ыт.

бэҺис түһүмэх— – дьиэ кэргэн баайыыта төһө күүстээх эбитий. Манна ийэ быа бүтүөр диэри күүскэ баайан түмүктэри оҥоробут. Көрөргүт курдук ийэлэр дьиэлэрин баайыытын күүскэ да күүскэ баайдылар, аны маны аҕаларбыт сүөрүөхтээхтэр. Ким түргэнник сүөрэр эбитий

Алтыс түһүмэх дьиэ тутуннубут, тапталбытын таайдыбыт, олохпут баайыытын оҥоһуннубут, ол гынан баран аныгы олоххо киҺини туох хамсатарый, ….. Харчы… Аныгы үйэ ирдэбилинэн ким ситиҺиилээх , сүүрэр-көтөр, түбүгүрэр ол хармаана хамсыыр харчылаах, үптээх астаах буолар. Ол гынан баран ол үппүтүн сөпко туһаныахтаахпыт, ааҕыахтаахпыт. Билигин дьиэ кэргэн бүдсүөтү ааҕабыт. Харчы ааҕар кэмҥитигэр кэккэ боппуруостары биэриэм ону эппиэт биэрэн иһиэхтээххит, бу бириэмэҕэ харчыгытын ааҕаргытын тохтоппоккут. Биир мүнүүтэ бэриллэр. (142 солк. 50)

Блиц боппуруостар:

1. Хас сыллаахха торообуккунуй?

2. О5оц аатакимий?

3. Уулуссац аата

4. Бастакы о5оц хас сыллаахха торообутэй

5. Ханнык боьуолэккэ олоро5ун

6. Саха сиригэр саама улахан орус

7. Саха сирин киин куората

8. Тоц буору тобулан уунэр

9. Бэйэтин этин сиир баар уьу

10. Кэргэниц толору аата кимий

11. Хас ынахтааххыный

12. Оскуоланы хас сыллаахха биллэрбиккиний

13. Саха сирин ил дархана кимий

14. Хас кыыстааххыный

15. Кыьын кэннэ ханнык дьыл кэмэ кэлэрий

16. Сэттэлээх сыыппара иннигэр ханнык сыыппара турарый

17. Дьиэ хас эркиннээ5ий

18. Ыйааьыный хаьый

19. О5о комускэлин кунун хаЬан буоларый

20. Сахалар нац бырааьынньыктара

21. Коцулунэн устар кому кытыйа баар уьу

22. Колобогу хайа кыыл сиэбитэй

23. Россия президение толору аата

24. О5олорго саамай куутуулээх бырааьынньык

25. Кустук хас оцноо5уй

26. Уорэнээччи самай бастакы кинигэтэ

27. Сир анныгар итии болгуо сытар уьу

28. Геометрическай фигураны ааттаа

29. Нэдиэлэ тордус кунэ

30. Сайын кэннэ ханнык дьыл кэмэ кэлэрий

31. Саамай сиэмэх балык

32. Дьаацыга бар орус

33. Хас уоллааххыный

34. Кыра о5оц сааьа хаьый

35. Сартац детсадын аата

36. Бугун хас чыыьыланый

37. Куобах кыьын хайдах дьуьуннээх буоларый

38. Эбисийээнэ тугу таптаан сиирий

39. Дьиэц хас туннуктээ5ий

40. Кэргэниц тугу улэлиирий

41. Саамай крутой телефон

42. Россия киин куората

43. Детсадка саамай кыра болох

44. Ханнык олоцхону билэ5иний

45. Алла Пугачева хас о5олоо5уй

46. Быйылгы сыл туох сылай

47. Боьуолэк хас тэрилтэлээ5ий

48. Суукка5а хас чаас баарый

49. Саамай киитэрэй кыыл

50. Космонавтика кунэ хаьан буоларый

51. Аан дойду дьахталларын кунэ

52. Саамай бастакы Сахасирин президенэ

53. Ынах о5отун туох диибитий

54. Киьи то5о кэннин хайыьан короруй

55. Самай уьун кун

56. Ахсынньы хас куннээ5ий

57. Сыл хас хонуктаа5ый

58. Саамай кылгас ый

59. Саха дьахтарын былааччыйата

60. Ат батта5а

61. Киьи хаанын сиирэ

62. Дьиэц хас хостоо5уй

63. СВетофор хас оцноо5уй

64. Самай кунду киьибит

65. То5о куммут тыгарый

66. Бала5ан урдугэр комус барча тохто сытар уьу

67. Уохтаах утах

68. Тимир коло

69. Хонууга хорос, сыьыыга сырбас

70. Котор аал

Сэттис түһүмэх –талба талаан . Саха барахсан о5уьун мииннэ да ыллаабытынан барар диэн ос хоЬоонугар оло5уран, билигин курэхтэЬээччилэр туох талааннаахтарын эЬиги дьуулгутугэр кордоруохтэрэ.

Манан биЬиги “Ыал – олох тускула” курэхпитин тумуктуубут.

Дьууллуур субэ тумук таЬаарыар диэри о5олор толорууларыгар ырыа истиэхпит.

Кунду курэххэ кыттыбыт дьиэ кэргэттэрбит! Саха омук чэчирии сайдарыгар олук уурсан, кэлэр кэскилбит кэхтибэтигэр олоххутун анаабыккытыгар Эhиэхэ, улахан дьиэ кэргэн А5а баhылыктарыгар, күн күбэй Ийэлэригэр бар5а махтал, нɵрүɵн нɵргүй буолуохтун.

Дойду үрдүнэн 2005 сылтан  сэтинньи 4 күнүгэр Норуот сомоҕолоһуутун күнүн бэлиэтиибит. Үгүс дьон халандаарга маны эбии өрөбүл күн эрэ курдук саныыллар, дьиҥ устуоруйатын билбэттэр. Ол иһин бу итэҕэһи көннөрөн, былыргы дьыллар быдан мындааларын, саһарбыт илиистэр кистэлэҥнэрин сэгэтэн көрөргө сананныбыт. Бу дириҥ суолталаах бэлиэ күн орто үйэлэртэн силистэнэн-мутуктанан тахсыбыта.

edersaas.ru

---

Москваҕа Кириэмил Кыһыл болуоссатыгар үк­­тэммит дьон Кузьма Миниҥҥэ уонна Дмитрий Пожарскайга анаммыт пааматынньыгы көрбүккүт, үгүстүк онно хаартыскаҕа түспүккүт буолуо. Кинилэр отуччалаах эрэ дьон 1612 с. норуот күүһүн түмэн, Арассыыйа тэбэр сүрэҕин Польша халабырдьыттарыттан босхолообуттара.

Кириэмили поляктар баһылаан олорбуттара

Иван Грознай саҕана салайан олорбут Рюриковичтар династиялара эстибитин кэннэ Арассыыйаҕа бутуурдаах кэмнэр бүрүүкээбиттэрэ. I Лжедмитрий соҕотоҕун ордон хаалбыт, таҥара көмөтүнэн быыһаммыт Дмитрий царевичпын диэн сымыйанан этэн, норуоту албыннаабыта. Ол кэмҥэ Польша сэрииһиттэрэ саба түһэн, дойдуга улахан охсууну оҥорбуттара.

Москва Кириэмилин Станислав Жолкневскай салалталаах польскай-литовскай гарнизон икки сыл былдьаан олорбута. Кинилэр нуучча сирин ыраахтааҕытынан католическай итэҕэллээх поляк хоруолун талар уонна Бырабыыталыстыбаҕа бэйэлэрин дьоннорун олордор санаалаах этилэр.

Кузьма Минин уонна Дмитрий Пожарскай хорсун быһыылара   

Аҕа дойдуну өстөөх саба түһүүтүттэн босхолуурга чудотворнай Таҥара ийэтин Казанскай иконатын туппутунан Кузьма Минин уонна Дмитрий Пожарскай бэйэлэрин тула уонча тыһыынча сэрииһиттэри, үс тыһыынча казактары, тыһыынчаттан тахса саалаах охчуттары, бааһынайдары түмэ тардан, польскай, литовскай, шведскэй халабырдьыттары самнаран, Москваттан үүрбүттэрэ. Сэтинньи 4 күнүгэр кинилэр гарнизоннара бэринэрин, дойдуларыгар тэскилииллэрин туһунан биллэрбитэ. Ону кэриэстээн, итэҕэл күүһэ кыайыы өрөгөйүн аҕалбытыгар махтанан, Пожарскай кинээс бэйэтин харчытыгар Кыһыл болуоссакка Казанскай собор туттарбыта билигин да турар.

Романовтар династияларын бастакы ыраахтааҕыта

1613 с. Земскэй соборга саҥа ыраахтааҕыны Романовтар династияларын бастакы салайааччытын Михаил Романовы талбыттара. Поляктары үүрэннэр, православнай итэҕэл тула норуот сомоҕолоһуута күүһүрбүтэ уонна кыаҕырбыта. Саҥа ыраахтааҕы дойдуну салайар кэмигэр 1632 с. Саха сирэ, Прибайкалье Арассыыйа састаабыгар холбоспута. Чуумпу акыйааҥҥа тиийэ Уһук Илин барыта ыраахтааҕы илиитигэр киирбитэ, киин былаас күүһүрбүтэ, миэстэтигэр кини былааһын тутар воеводалар анаммыттара.

Бу бырааһынньык Кыайыыны эрэ кэрэһэлиир буолбатах, Арассыыйа эбэ хотун киэҥ киэлитигэр араас идэлээх, итэҕэллээх норуот түмсүүтүн, сомоҕолоһуутун туоһулуур. Норуот күүһүнэн хайа баҕарар өстөөҕү самнарыахха сөп.

Сомоҕолоһуу дириҥ суолтата

Устуоруйа кэрдиис кэмнэрин ахтан-санаан ыллахха, билигин даҕаны бу түгэн элбэх араас омук олорор дойдутугар бары түмсүүлээх, бэйэбит испитигэр эйэлээх буоллахпытына биирдэ баар ыарахаттары уонна мэһэйдэри этэҥҥэ туоруохпутун сөбүн көрдөрөр. Арассыыйаҕа 195 араас омук ыаллаһан олорор. Кинилэртэн хас биирдии киһи улахан норуот сорҕото буоларын өйдүөхтээх.

Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Сивцева Валентина Михайловна, музыкальный руководитель
МБДОУ «ЦРР №1 «Хатынчаана» с.Аппаны» Намского улуса.

«Ийэ кунэ»

Группа: кыра белех
Сыала: О5олорго ийэлэр, эбээлэр, эдьиийдэр куннэрин туьунан ейдебулу уескэтии.

Ийэ, эбээ туьунан ырыалар тыаьыыллар.

Ыытааччы 1: Утуе кунунэн, кунду о5олор уонна тереппуттэр! Ийэлэр, эбээлэр, эдьиийдэр куннэрэ! Олус да истинник иьиллэр! Хас биирдиибит бу орто дойдуга чугастан-чугас дьоммутугар –сурэхтэн кутуллар истин иьирэх тыллары этиэхпитин ба5арабыт.

Ыытааччы 2: Кунду дьоммутун ис сурэхпититтэн бусааскы бырааьынньыганан итиитик-истинник э5эрдэлиибит! Ба5арабыт саха алмааьын курдук кытаанах доруобуйаны, санаабыккыт барыта сатаннын, ба5арбыккыт барыта туоллун, уьун дьоллоох оло5у!

Ыытааччы 1: Кун сирин кереет, биьиги аан бастаан ийэбитин керебут, ийэбит сылаас илиитигэр киирэбит. Ийэбит биьиэхэ саамай кунду киьибит. Кунду ийэлэрбитигэр биьиги ырыабытын бэлэхтиибит

Ырыа «Мин маамам»

Ыытааччы 1: Эбээ дьиэтэ ичигэс,
Эбээ аьа минньигэс
Эбээ курдук эйэ5эс
Эбээ курдук сайа5ас
Ким да баарын билбэппин
Кимин кыайан эппэппин.

Ыытааччы 2: Оо, олус олус да кэрэ
Ийэм кулэн иэйэрэ
Дууьам сырдаан чэмэлийэр
Тула еттум чэлгийэр.

Ыытааччы 1: Кун сирин урдугэр
Кун курдук саныырбыт
Кундуттэн кундубут
Кун кубэй ийэбит.

Ыытааччы 2: Эриэккэс детсадка куннэтэ мустабыт
Ырыаны, ункууну угуьу билэбит.
Эйэ5эс майгыга иитиллэн иьэбит.

Ыытааччы 1: Ийэкээ, эйиэхэ ыллыыбыт
Истинтэн-истин ырыаны.
Эйиигин олуьун таптыыбыт
Таптыахпыт уйэ саас тухары.

Ийэлэрбитигэр открытка бэлэхтиибит.

Ыытааччы 2: Кунду уйа5ас сурэхтээх, нарын-кэрэ, биьиги ийэлэрбит, эбээлэрбит, эдьиийдэрбит! Бугунну куннэ санаа5ытын туьэрбэккэ, олохпут тупсарын туьугар о5олорбутун иитиигэ активнайдык кыттын. Дууьабыт сылааьын, тарбаххыт талаанын, айар дьо5ургутун таьаарыылаах улэ5э туьаайын. Аан дойду дьахталларын кунэ эьиэхэ5э биир кэрэ-бэлиэ кунунэн буоллун. Керсуеххэ диэри!

Поделитесь с коллегами:

«О5о көмүскэлин күнүгэр» аналлаах «Чээчэбил» народнай ансаамбыл иитиллээччилэрин уонна Солнечнайдаа5ы о5о музыкальнай оскуолатын фольклорнай кылааһын үөрэнэччилэрин э5эрдэ кэнсиэрин сценарийа.

Место проведения: ЭЭКЦНТ «Чээчэбил».

Дата проведения: 1 июня 2014г.

Время: 14.00.

1. Фольклорнай ансамбль (биллэриитэ суох).

К.В.: Үтүө күнүнэн, күндү о5олоор!

К.А.: Самаан сайын салаллан кэлбитинэн ытыктабыллаах биир дойдулаахтарбыт!

ИЛН: Бүгүҥҥү дьоро куннэ мустан кэлбит олорооччулары бука барыгытын — О5о көмүскэлин күнүнэн итиитик-истиҥник ис сүрэхпититтэн э5эрдэлиибит!

КВ: Ба5арабыт эһиэхэ — Сайдам санааны, ыллам ырыаны, дьолу-саргыны!

КА: Итинник ба5а санаалары ба5аран туран — О5о көмүскэлин күнүгэр аналлаах «Дьоллоох о5о саас» диэн э5эрдэ кэнсиэрбитин арыйабыт!

ИЛН: Кыттыыны ылыахтара: «Чээчэбил» народнай ансаамбыл иитиллээччилэрэ уонна фольклорнай кылаас үөрэнэччилэрэ.

КВ: Көрүҥ,

КА: Истиҥ,

ИЛН: Сэргээҥ!

Бары: Дуоһуйа сынньаныҥ!

1. Кырачаан табачаан,

Маӊанчаан табачаан.

Сүүрэн-көтөн кылбаӊнаа,

Эриэккэстик үӊкүүлээ.

Сыана5а дохсун ытыс тыаhынан көрсүӊ, «Чээчэбил» ансаамбыл кыра бөлөҕүн иитиллээччилэрин толорууларыгар «Орончикан», ырыаны толорор Нурианна Апросимова.

3. Күнтэн күөх халлан мичээрэр,

Күнтэн күөл үрдэ мичээрэр,

Күнтэн сир сирэм мичээрэр,

Күнтэн сибэкки тэтэрэр.

Сыана5а көрсүӊ, Карина Иванова толоруутугар «Дорообо сырдык күн».

4. Куну быьа биhиги кими кытта оонньуубут?

Куну быhа биhиги куну кытта оонньуубут!

Дохсун ытыс тыаhынан көрсүӊ, «Чээчэбил» орто бөлөҕүн толоруутугар «Кун керсуутэ».

5. Ол онно, ыраах иhиллэр

Кэрэ кыыс ырыата.

Ол онно, ыраах чугдаарар

Кини нарын куолаhа.

«Аhаткан давлавунил» истиӊ, Даяна Конникова толоруутугар.

6. Мин кэрэ кыысчааным

Кылап гына көрөн ылыый,

Нарын-намчы үӊкүүгүн

Бэлэхтээн ааhаарыый миэхэ5э.

Көрсүӊ, Люба Портнягина уонна Даниил Назаренко толорууларыгар «Һунаткаан»

7. Сиргэ эйэ күннээтин,

Үөрүү-көтүү үксээтин,

Күммүт күлэ күөрэйдин,

Күндү күөхпүт күөгэйдин.

Сыана5а көрсүӊ, Вика Назаренко толоруутугар «Эйэ-дьол ырыата».

8. Ийэкээ, эйиэхэ ыллыыбыт

Истиӊтэн — истиӊ ырыаны.

Эйиигин олуhун таптыыбыт,

Таптыахпыт үйэ — саас тухары.

Көрсүӊ, Айта Оконешникова уонна Лилия Николаевна толорууларыгар «Ийэлэргэ».

9. Үӊкүүлүүрү сатыыбын,

Үӊкүүлүүрү таптыыбын,

Илиилэрим кынаттар,

Атахтарым туйахтар.

Көрсүӊ, «Чээчэбил» народнай ансаамбыл улахан бөлөҕүн толоруутугар «Дьөһөгөй үӊкүүтэ».

10. Үрүмэччи, үрүмэччи

О5о сааhым до5оро.

Көтүӊ миигин эргиччи

Алаастары толоро.

Дохсун ытыс тыаhынан көрсүӊ, Кира Конникова толоруутугар «Үрүмэччи» уонна кырачаан үрүмэччилэри.

11. Оӊоойугум оhуор ойуулаах,

Олус минньигэс отонноох,

Отону күөрчэххэ кутуохпут,

Ордугунан барыанньа буhарыахпыт.

Сыана5а дохсун ытыс тыаhынан көрсүӊ, Люба Портнягина уонна Карина Иванова толорууларыгар «Ыа5ыйалаах үӊкүү».

12. Ийэлээх а5ам миэнэ

Бастыӊ до5отторум —

Сүбэлииллэр, сэрэтэллэр,

Үгүскэ үөрэтэллэр.

Көрдөөх дьүөгэлэрим,

Күндү до5отторум

Үөрүүбүн, хомолтобун

Тэӊӊэ үллэстэллэр.

Дохсун ытыс тыаhынан көрсүӊ, «Чээчэбил» орто бөлөҕүн толоруутугар «Гиркие», ырыаны толорор Карина Васильева.

13. Тыйыс тыал чыскыйар,

Ча5ылханныы былыттары бысталаан

Быралгы, тулаайах кыйдаталыыр.

Уу, тым-ныы-тыан!

Ирбэт тоӊноох Хотугу дойдум!

Көрсүӊ, «Чээчэбил» народнай ансаамбыл улахан бөлөҕүн. «Туундара» — диэн үӊкүүтүн эhиэхэ бэлэх уунуо5а.

14. Үөрэнэрбит — үчүгэй,

Үлэлиирбит — үчүгэй,

Үөрүнньэӊмит — үчүгэй,

Үӊкүүлүүрбүт — үчүгэй!

Сыана5а көрсүӊ, «Чээчэбил» ансаамбыл кыра бөлөҕүн иитиллээччилэрин. «Матрёшки».

15.Кыргыылардаах сиэлгинэн

Кынталдьыйа оонньуугун,

Чөрөгөркөөн кулгааххын

Чөрбөлдьүтэ тура5ын.

Сыана5а көрсүӊ, Айта Оконешникова толоруутугар «Дьөһөгөйүм о5ото».

16. Үрэр тыалга бигэнэр,

Үрдүү-намтыы күөгэйэр

Үчүгэйкээн сибэкки

Үӊкүүлүүрүн үтүктэн,

Үөрэ-дьүөрэ үктүөҕүӊ,

Үӊкүүлүөҕүӊ, үөрүөҕүӊ!

Сыана5а көрсүӊ, Карина Антонова толоруутугар «Сибэккигэ таммахтар».

17. Сахам сирин кэскилэ, инникигэ эрэлэ.

Сахам Дуолана, Үрүӊ уолана мин буолуо5ум.

Көрсүӊ, «Боотурдар үӊкүүлэрэ».

18. Хоту дойдум биэрэгэр

Сылаас салгын илгийэр,

Хоту дойдум биэрэгэр

Дьоллох түгэн тосхойор.

«Чээчэбил» народнай ансаамбыл улахан бөлөҕүн толоруутугар «Теплый северный берег».

19. Бу чыычаах ырыалаах,

Бу хатыӊ чараӊнаах,

Төрөөбүт дойдубут

Күн көмүс уйабыт!

Ол көӊүл чыычаахтар

Оҕолор буолабыт,

Ырыаны-үӊкүүнү

Олуhун таптыыбыт!

Сыана5а дохсун ытыс тыаhынан көрсүҥ, Даяна Конникова толоруутугар «Маленькая страна» уонна «Чээчэбил» ансаамбыл кыра бөлөҕүн иитиллээччилэрин.

20. Күммүт көмүс кыымнарын,

Күлүмүрдэс кылларын,

Тырыбыныы ол дайан,

Тыаhаталлар таарыйан.

Көрсүҥ, «Чээчэбил» народнай ансаамбыл орто бөлөҕүн толоруутугар «Нөльтэк».

21. Туундарам барахсан

Кэтит иэнэ киэркэйэн.

Сибэккилиир отторум

Тэтэриhэ тыллаллар.

«Туундара» диэн ырыаны бэлэх уунар Карина Васильева уонна «Чээчэбил» ансаамбыл солистката Алина Лабутина.

22. Топ-топ тустэ ардах,

Онтон куотта бырдах,

Лабаа аайы таммах,

Алаас устун чалбах.

Сыана5а көрсүҥ, Кира Конникова уонна Карина Иванова толорууларыгар «Таммах».

23. Илиилэртэн сиэттиhэн

Хороводтуур үӊкүүнү

Дуораhыта ыллыа5ыӊ,

Үөһэ-дайа үӊкүүлүөҕүӊ!

ХОРОВНАЙ

24. Күндү көрөөччүлэр, эhигини, барыгытын «О5о көмүскэлин күнүнэн» э5эрдэлээн туран «О5олору харыстаан» диэн ырыаны эhиэхэ бэлэх уунабын.

25. Флэш-моп.

1, 2,

1, 2!

Сүүрэн-көтөн чэгиэнник,

Улаатыахпыт түргэнник.

Тулуурдаах, дьулуурдаах,

Олоххо дьиҥ бэлэмнээх,

О5о-аймах дэтиэхпит.

Ийэ сиргэ эрэллээх

Үлэһиттэр үүнүөхпүт!

БУТУУТЭ:

КА: Ойор-тэбэр о5о саас,

Омун-төлөн о5о саас,

Мэник-тэник санаалаах

Дьиктилээхэй о5о саас.

О5о, улдьаа саастаргыт,

Күлэн-оонньоон аастыннар,

Умнубакка ахтаарыӊ,

Саныы, өйдүү сылдьаарыӊ!

ИЛН: Манан «Дьоллоох о5о саас» диэн э5эрдэ кэнсиэрбитин тумуктуубут. Бугун манна кэлэн о5олоргут талааннарын көрөн, сэргэхсийэн барбыккыт буолуо диэн эрэнэбит уонна МАХТАНАБЫТ.

КВ: Уруй туску урдээтин

Саргы — дьаалы салалыннын,

Үөрүү — көтүү үксээтин

Ырыа — тойук дьиэрэйдин!

— Диэн алгыс тылбыт бастынын эрэ эьиэхэ бар5а махтал тылларынан уруйдуубут-айхаллыыбыт!

БАРЫ: Аныгыс керсуеххэ дылы!