Спидка каршы корэш сценарий

СПИД- гасыр бәласе

(класс сәгате)

Максат: Укучыларны кешелеккә наркомания, токсикомания, СПИД кебек афәтләрнең ничек куркыныч булуын аңлату; Статистик мәгълүматлар белән танышу; Ихтыяр көче булу, кешегә иярмичә- үз җавабыңны төгәл әйтә белү өстендә эшләү.

Җиһазлау: Мәгариф журналлары, интернет.

Класс сәгате барышы:

Кл.җит.: Бүген без замананың иң яман чире булган- СПИД турында сөйләшербез.

-СПИД нәрсә ул? Бу сүзне кайда булса да ишеткәнегез бармы?

Укучыларның фикерләре тыңланыла.

Кл.җит.: СПИД сүзе “синдром приобретенного иммунодефицита” (йогышлы иммунодефицит синдромы) сүзеннән кыскартылган. “Иммун дефициты” ул организмның йогышлы чирләргә каршы торучанлыкның кимүе дип аңларга кирәк, шуның аркасында авыру билгеләре (синдром) килеп чыга. ВИЧ йоктырдыңмы, син инде СПИД б-н авырыйсың, ягъни чир үсеш алачак дигән сүз түгел.

Кл.җит.: ВИЧ вирусы организмда нинди реакцияләр китереп чыгара соң?

Әйләнештәге канга эләккән ВИЧ вирусы үзен башка авыру кузгатучылар һәм башка ят матдәләр шикелле белгертә. Ул 6-8 атна үткәч кенә тикшерүнең аерым тестлары ярдәмендә ачыкланырга мөмкин.
Авыру йоктырганнан соң нинди үзгәрешләр була? СПИД ничек уза?
СПИД белән авыру акрынлап, сизелер- сизелмәс башлана.

Лимфа төеннәре зурая;
Иммунологик дефицит килеп туа: кешене гомуми хәлсезлек биләп ала. Аның кәефе китә, эш сәләте кими, организмы ябыга, сулыш алу, ашкайнату юлларында, тиредә төрле ялкынсыну процесслары күзәтелә. Болар озакка сузылган пневмония билгеләре. Яман шеш күзәнәкләре юк ителәсе урынга үрчи бара, яман шеш хасил була.

Аның яшерен чоры авыру йоктырганнан соң 3 елдан алып 5 елга кадәр сузылуы бар

Кл.җит.: Класска сорау:

СПИД авыруы ни сәбәпле кешеләр өчен аеруча куркыныч, гасыр зәхмәте санала?
Календарьда СПИДка каршы көрәшү белән бәйле нинди көннәр бар?
СПИД авыруы яңа туган сабыйга күчә аламы?
СПИДның Ватаны дип кайсы материк санала?
Ни өчен СПИДны наркоманнар чире дип атаганнар?

Төркемнәрдә тикшерү.

Көтелгән җаваплар:

Аннан әле бер генә кешенең дә терелгәне юк.
1 декабрь- СПИДка каршы көрәш, май аеның соңгы якшәмбесе СПИДтан үлүчеләрне искә алу көне.
Йога, бары анасыннан гына
Африка, анда авыручылар 25-26 милн. җитә.
чөнки бер үк энә-шприц б-н наркотик кадаучы наркоманнарның, очраклы кешеләр б-н тәртипсез җенси мөнәсәбәткә керүчеләрнең ВИЧ- инфекция ияртү куркынычы зур.

Статистика мәгълүматлары:

1987 ел- кан салганда зарарланган сабый ачып җибәрә;

1996 елда ВИЧ- инфекцияле сырхау теркәлә.

Шуннан бирле ВИЧ- инфекция йөртүче 1552 кеше үлгән.

Хәзер- 10501 кеше бу авыруны йөртә.

РФендә 26 нчы урында.

Казанда ВИЧ- инфекция йоктырган 4210 кеше яши

Татарстан районнарында Бөгелмә “беренчелек”не бирми-1111 кеше, Әлмәт- 686 һәм Лениногорск- 503 кеше.

Нәтиҗә ясау: ВИЧ, СПИД турында бик күп мәгълүмат алдык. СПИД- җирдә яшәүчеләргә азгынлык, тотнаксызлык, әхлаксызлык өчен бирелгән җәзадыр, бәлки. “Үз хатасында юләрләр генә өйрәнә”,- дигән О.Бисмарк. Тормышка куркыныч янаучы аянычлы хаталар ясаудан сак булыгыз. Арагызда бер кайчан да наркотикларга урын булмасын. Һәрвакыт файдалы гамәлләр генә кылыгыз, намуслы, кешелекле, югары әхлаклы кеше булыгыз.

Апас муниципаль районы Кече Болгаер аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнүче гомуми урта белем бирү мәктәбе

Төзеде биология укытучысы

Сибгатуллина Л.Г.

2009

Источник

№ 11 В.В.Терешкова атындагы мектеп-интернаты

Биология мугалими: Кимсанова Максуда

1- декабрь- Бүткүл дүйнөлүк СПИД илдетине каршы күрөшүү күнү!

2020-жылдын урааны: “ Эл аралык тилектештик, жалпы жоопкерчилик”

1-декабрь- Бүткүл дүйнөлүк СПИД менен күрөшүү күнү !

СПИД жана ВИЧ жөнүндө маалымат

Бүткүл дүйнөлүк СПИД менен күрөшүү күнү — ар жыл сайын 1-декабрда белгиленүүчү күн.Биринчи жолу 1981-жылы 5-июнда АКШнын Ооруларга көзөмөл жүргүзүү борбору СПИД деген жаңы ооруну каттаган. Алгач «Төрт-Г» деп аталган адамдын иммундук жетишсиздигинин козгогучу (вирус) бара-бара анын кабылдоосуна (синдром) алып келери, аны менен ооруган адам акыры өмүрү менен кош айтышары аныкталганда гана Бириккен Улуттар Уюму ушул дартка карата каршы күрөшүү күнүн 7 жылдан кийин жарыялаган .

Тарыхы

1981-жылы АКШдан жай айында Гаити мамлекетинен келишкен жалаң эркек мейман жарандардан 5 учур далилденген. Дарт героин колдонгон гемосексуал, гемофилик адамдардан байкалган (Төрт-Г). Натыйжада 1981-жылы алгачкы конференция өткөрүлүп, коңгуроо кагылган.СССРде 1985-жылы чет элдик жарандан КИЖКнын (кишинин иммундук жетишсиздигинин козгогучу) биринчи учуру катталган жана маалымат өтө жашыруун сыр катары сакталып, ал ачык айтылган эмес. 1986-жылы америкалык айым каза таап, ал иммундук жетишсиздиктен көз жумганы белгилүү болгон. Натыйжада Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму тарабынан СПИД боюнча глобалдык программа негизделген. Ал эми Бириккен Улуттар Уюму 1988-жылы (БУУ) 1-декабрды Бүткүл дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнү деп жарыялаган. Акыры БУУ 1996-жылы СПИДге каршы «Бириккен программа» кабыл алган. Дал ушул жылы Кыргызстанда КИЖК алып жүргөн эң биринчи учур катталган.

Адамдын иммунитет жетишсиздигинин вирусу ( АИЖВ — ВИЧ ) — иммунитет жетишсиздик оорусунун синдромунун ( ИЖОС — СПИД ) козгогучу. Вирусту 1983-ж. Париждеги Л. Пастер атындагы илимий-изилдөө институтунун профессору Монтанье башкарган илимпоздор тобу рактын бир түрү менен ооруган кишиден тапкан. Ошол эле жылы АКШда профессор Галло жана жардамчылары бул вирусту ИЖОС менен ооруган адамдын канынан, спермасынан бөлүп алышкан. АИЖВ — татаал түзүлүштөгү вирус.

Адамдын иммунитет жетишсиздигинин вирусу ( АИЖВ — ВИЧ ) Дүйнөдөгү белгилүү микроорганизмдердин ичинен ушул вирус гана РНК менен ДНКны синтездөөгө жөндөмдүү. ДНКда тукум куугучтук, генетикалык маалымат жайгашат, ал эми информацияны РНК «ташып жүрөт». Ошондуктан АИЖВ ретровирустардын катарына кирет. 1986-ж. анын жаңы түрлөрү — мутанттары (I, II, III) табылган. Алар өзара генетикалык белгилери менен айырмаланат, ар бир мутанттын гени ар башка. Вирустун генинин түзүлүшүнө карата «субтиптерге» бөлүнүп, латын тамгалары (А, В, С, N, O, D жана башка) менен аталат.

ВИЧ тин мүнөздөмөсү

ВИЧти алып жүрүүчү болуп, ВИЧ-жугузуп алган адам эсептелет.
Ал организмдин иммундук системасын башкарган Т-лимфоциттерге (ак кандуу телолор), чабуул жасайт
60 градустан ашык температураны көтөрө албайт
Аба аркылуу жукпайт

Энеден балага

Корголбогон жыныстык катнаш

Щприцтер аркылуу да эгерде бир канча адамга колдонгондо

Кан куюуда медициналык каражаттарды стерилденбей колдонгондо

Чачтарач буюмдарын туура эмес колдонуудан

ВИЧ инфекцияларын алдын алуу I.Кан аркылуу

Баңги затты эч качан – БИР ЖОЛУ ДА колдонбо.
Дары-дармектерди кан тамырга куюу учурунда тазаланган же бир жолу колдонулуучу ийнелерди гана колдонуу

II. Жыныстык жол:

жыныстык тарбиялоо маселелерине балдардын жана өспүрүмдөрдүн жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу;
жыныстык турмуш алда канча кеч башталышы;
жыныстык эки өнөктүн өз ара туруктуулугу;
корголбогон жыныстык катнаштардан баш тартуу.

III. ВИЧтин энеден балага жугушу:

ВИЧ-инфекциялуу кошбойлуу аял врачка эрте кайрылышы, врачта туруктуу байкоодо болуу;
мисалы, баланы эмизбей коюу сыяктуу милдеттендирген сунуш- тарды сактоо.

Жоопкерчилик менен дүйнөнү оорудан сактайлы!

Источник

Бүткүл дүйнөлүк СПИД менен күрөшүү күнү

Бүткүл дүйнөлүк СПИД менен күрөшүү күнү — ар жыл сайын 1-декабрда белгиленүүчү күн.Биринчи жолу 1981-жылы 5-июнда АКШнын Ооруларга көзөмөл жүргүзүү борбору СПИД деген жаңы ооруну каттаган. Алгач «Төрт-Г» деп аталган адамдын иммундук жетишсиздигинин козгогучу (вирус) бара-бара анын кабылдоосуна (синдром) алып келери, аны менен ооруган адам акыры өмүрү менен кош айтышары аныкталганда гана Бириккен Улуттар Уюму ушул дартка карата каршы күрөшүү күнүн 7 жылдан кийин жарыялаган.

Тарыхы[

1981-жылы АКШдан жай айында Гаити мамлекетинен келишкен жалаң эркек мейман жарандардан 5 учур далилденген. Дарт героин колдонгон гемосексуал, гемофилик адамдардан байкалган (Төрт-Г). Натыйжада 1981-жылы алгачкы конференция өткөрүлүп, коңгуроо кагылган.СССРде 1985-жылы чет элдик жарандан КИЖКнын (кишинин иммундук жетишсиздигинин козгогучу) биринчи учуру катталган жана маалымат өтө жашыруун сыр катары сакталып, ал ачык айтылган эмес. 1986-жылы америкалык айым каза таап, ал иммундук жетишсиздиктен көз жумганы белгилүү болгон. Натыйжада Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму тарабынан СПИД боюнча глобалдык программа негизделген. Ал эми Бириккен Улуттар Уюму 1988-жылы (БУУ) 1-декабрды Бүткүл дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнү деп жарыялаган. Акыры БУУ 1996-жылы СПИДге каршы «Бириккен программа» кабыл алган. Дал ушул жылы Кыргызстанда КИЖК алып жүргөн эң биринчи учур катталган.

Ооруу тууралуу[

БУУнун «Бириккен программасынын» баяндамасы боюнча, 2009-жылы дүйнөдө 60 миллион адам аталган ооруга чалдыгып, 25 миллион киши каза болгон. 2008-жылы Жер шарында 430 миң ымыркай иммундук жетишсиздик, демек, СПИД менен төрөлгөн. Натыйжада 15 жашка чейинки КИЖК алып жүргөн балдардын саны 2,1 миллионго жеткен.

17 жыл аралыгында Кыргызстанда 5 миңден ашуун жаран иммундук жетишсиздик козгогуч жана кабылдоо менен ооругандыгы айтылган. Ал эми 2005-жылга чейин Теңир-Тоо жергесинде СПИД менен ооруган адам жок деп эсептелсе, 2013-жылы алардын саны 57 адамды түзгөн. Алардын ичинен төртөө ушул дарттан каза болгондор. 2016-жылдын 1-ноябрына карата Кыргыз өлкөсүндө ВИЧ менен ооругандардын расмий көрсөткүчү 6983тү түзгөн, анын ичинен Кыргыз Республикасынын жарандарынын саны 6617ге барабар болгон. ВИЧке кабылгандардын 66,4 пайызы 20-39 жаштагылар. Өлкөдө ВИЧ-инфекцияны аныктоочу 46 лаборатория бар. 2016-жылдын 1-декабрына карата өлкө боюнча ретровируска каршы терапияны 2574 адам алган. Алардын ичинен 412си кичинекей балдар. Ал эми шприцти алмаштыруучу 37 пункт иштээри маалым болгон.

1-ДЕКАБРЬ: Бүткүл дүйнөлүк СПИД менен күрөшүү күнү

Бириккен улуттар уюму 1988-жылы 1-декабрды СПИДге каршы күрөшүүнүн бүткүл дүйнөлүк күнү деп жарыялаган. Ал эми 1996-жылы СПИДге каршы «Бириккен программа» кабыл алынган. Дал ушул жылы Кыргыз өлкөсүндө СПИДди алып жүргөн эң биринчи учур катталган.

Айрым маалыматтар боюнча, мындан 91 жыл мурда СПИД илдети айыккыс дарт болуп саналып, кооптуу жана жугуштуу болгондуктан ХХ кылымдын кара тумоосу (чума) деп аташкан.

ВИЧ жана СПИД деген эмне? ВИЧ же кыргыз тилинде АИВ деп айтылат. Ал — адамдын иммун жетишсиздик вирусу дегенден кыскартылган. ВИЧ илдетине кабылган бейтаптар вирустун организминде бар экенин көпкө чейин сезишпейт.

СПИД же кыргыз тилинде ЖИКС — жуктурулган иммун жетишсиздик синдрому. Бул оорунун акыркы баскычы. Акыркы баскычта адамдын иммундук системи начарлап, организм түрдүү оорулар менен күрөшө албай калат. СПИДди айыктыруу мүмкүн болбогондуктан бул илдет менен жабыркагандар кургак учук, өпкөгө суук тийген, коркунучтуу шишик жана башка ооруларга кабылса, ал оорулар организмде өтө тездик менен өөрчүп, өлүмгө алып келет.

Бир катар окумуштуулардын иликтөөсүнө ылайык, ВИЧ — 1926-жылы адамдарга маймылдан жуккан. Конго Республикасында 1959-жылы эркек адам белгисиз дарттан каза болгон. Дарыгерлердин көп убакытка созулган изилдөөлөрүнүн жыйынтыгынан кийин анын өлүмүнө СПИД оорусу себеп болгону аныкталган. АКШда СПИД оорусу биринчи жолу 1969-жылы сойкулардан аныкталган.

Дүйнөдө ВИЧ/СПИДден канча адам жабыркайт?

2016-жылы дүйнөдө ВИЧ оорусу менен жашагандардын саны 36,7 миллион адамды түзгөн.
2016-жылы ВИЧти 1,8 миллион адам жугузуп алган.
2016-жылы СПИД оорусунан көз жумгандар 1 миллионго жеткен.

№47. А Темирбаев атындагы орто мектеби.

Тарбиялык саат.

Буткул дуйнолук СПИДке каршы

курошуу куну.

Мугалим : Каратаева Сабира

Источник

Педагог дополнительного образования

Составитель В. Лысенко

Останови, планета, бег.

Сценарий линейки реквием

Звучит музыкальная тема на экране кадры о ВИЧ СПИДе

Диктор.

Видео

Входят ведущие

1-й. Останови, планета, бег,
Набат, услышав поминальный,
От СПИДа умер человек,
Еще один. Изгой. Опальный.
Еще один из миллионов,
Несущих непосильный крест –
Страданий жизни вне законов,
Судьбы немилостивый перст.

2-й. Останови, планета, бег,
Останови с тобой бегущих,
В тот новый, незнакомый век,
К проблемам СПИДа равнодушных.

3-й. Останови, планета, бег,
В глаза детей мне дай вглядеться.
Холодный век, жестокий век,
Ты отнял радостное детство,
Взамен любви, забот, игрушек
И звуков тихой колыбельной –
От слез намокшие подушки,
Больничный бокс, режим постельный…

4-й. О, эти Ангелы беды!
Чисты, невинны, непорочны.
Но ВИЧ – инфекции следы
Их бросят в омут одиночеств.

5-й. Вглядись, планета, в их глаза –
Свое увидишь отраженье.
Смотреть и – не смотреть нельзя,
В них приговор. И нет прощенья

6-й. Останови, планета, бег,
Чтоб каждый мог других услышать
И чтобы всякий человек
Обрел свою надежду выжить.

музыкальная композиция 6-Д класс

Этюдная зарисовка «За что?»

Братик Вова. Говорят, что ребёнок рождается чистым, как лист бумаги, и что ты заложишь в него, что ты на нём напишешь, — таков и будет человек в будущем.

Сестра Наташа. Но существуют независящие от нас обстоятельства, при которых человеку приходится испытывать те или иные трудности…

Ты отдашь, наверно, все на свете, чтоб не видеть страдания эти. Как уходят из жизни друзья. Позабыть о которых нельзя. Сколько вышло им всем страданий. Сколько в жизни у них испытаний. Круто с ними сыграла судьба…

Братик Вова. Жизнь такая, за что им дана?…

Входит Мама, садится рядом. Дети обнимают маму…

Братик Вова. Мама, а братик высоко в небе? Ему там хорошо? Его там не обижают? Почему он туда ушел и мне не сказал. Он обещал что мы с ним сделаем большого змея и запустим его высоко… Мама…

Капли воды

Мама. В сыром подвале было тихо.

Осколки битого стекла,

Бумаги, палки, штукатурка

И пепел угасшего костра.

А он сидел, поджав колени

Не в силах что-то предпринять,

Смешались вместе дни, недели.

« За что?» — он силился понять.

Пытался вспомнить всё, чем жил он

И правда горькая всплыла

Он понял всё, но слишком поздно

Сошла дурмана пелена.

Хорош собой, душа компании

Он так легко, бездумно жил –

Менял девиц без колебаний,

С кем вместе пил, с тем и дружил.

Под шутки, хохот и насмешки

Впервые шприц он в руки взял,

Иглою проколол он вену,

Нажал на поршень и упал.

Жизнь завертелась в адской пляске,

А в этой пляске счастья нет…

Игла, вокзальные путаны

И анонимный кабинет…

Диагноз страшный – не поверил,

Как свечка, парень угасал,

И нет лекарства от болезни,

А он надеялся, искал.

Узнали все – друзья, соседи,

Все отвернулись от него.

Он больше никому не нужен

И не осталось ничего…

Братик Вова. Мама, а почему 1 декабря на улицах различных городов мира можно увидеть много людей с красными ленточками?

Сестра Наташа. Оказывается, красная ленточка – международный символ борьбы со СПИДом. Предложил этот символ американский художник Франк Мур.

Мама. Простая вещь – петелька из отрезка ленты красного цвета длиной 15 см…

Братик Вова. Сегодня нет лекарств от этой болезни.

Сестра Наташа. Единственное, чем мы можем себя уберечь от неё – это наши знания об этой болезни и безопасное поведение.

На сцене чтецы

1-й. Бой ещё, ведь, не проигран,

Просто помнить все должны,

Как болезнь эта опасна,

Чтоб не заболели мы.

2-й. Пока на СПИД не найдена управа,

И занесён невидимый топор,

Мы профилактикой врагу заслон поставим,

И тем дадим бактериям отпор.

3-й. Призадумываться надо,

Как бы не кипела кровь,

Чтобы радость, только радость.

Приносила нам любовь.

Песня «Береги любовь»

Почетная грамота за активную профессиональную разработку сценариев мероприятий

Оформить бесплатно документ можно
здесь

Первая помощь

Оказание первой помощи в образовательных учреждениях Пройти
обучение

Источник

Һәр елның беренче декабре — Бөтендөнья СПИДка каршы көрәш көне булып санала.

СПИДтан саклану чаралары

Беркайчан да наркотиклар кулланма! («Бер генә мәртәбә татып кара инде» дигәнгә «Юк!» дип җавап бирергә кирәк.)
Тән, кан белән бәйле процедуралар һәрвакытта да лицензияле медицина оешмаларында гына башкарылырга тиеш.

Пирсинг, татуировкалар ясатканда да ВИЧ иярү куркынычы зур!

Кайбер очракларда ВИЧның кеше организмына үтеп керүен, үрчи башлавын туктатып калырга да мөмкин. Әйтик, сабый урамда комлыкта уйный, ди. Ә комга кемдер яңа гына кулланылган шприц ташлап калдырган. Бала әнә шул шприцны кулына алып, кадала. Бу очракта сабый организмына начар вируслар эләкмәсен өчен нинди чаралар күрергә?

Ярадан 2-3 тамчы кан чыгарырга кирәк.
Кулны агымсуда кер сабыны белән кат-кат юарга.
Яра урынын 70 процентлы спирт белән яндырып алырга һәм 15 минуттан соң әлеге процедураны кабатларга.
Аннан соң ярага йод сылап, лейкопластырь белән ябыштырып куярга.
Кичекмәстән, 72 сәгать эчендә СПИД үзәгенә барып, табибка күренергә, ул биргән киңәшләр буенча АРВТ препаратларын эчә башларга кирәк.

Вирус кеше организмының иммун күзәнәгенә 72 сәгать эчендә барып ирешә, дип санала. Бу вакыт узгач, кеше ВИЧ-инфекцияне инде йоктырган була.

СПИД турында балаларга кайчан сөйләргә?

2-13 яшьлек үсмерләргә наркотикларның начар тәэсире, җенси юл белән күчә торган инфекцияләр, шулар нәтиҗәсендә киләчәктә барлыкка килә торган авырулар турында да сөйләп була.Табиблар югары сыйныф укучыларына, студентларга ВИЧ һәм СПИДка каршы профилактик дәресләр үткәрә, дөрес яшәү рәвеше алып бару турында буклет-китапчыклар тарата. Бала 18 яше тулганда очраклы җенси мөнәсәбәтләрнең нинди аяныч нәтиҗәләргә китерергә мөмкинлеге турында инде барысын да белергә тиеш.

Вакцина әлегәчә уйлап табылмаган

1996 елда медицинада беренче тапкыр ВИЧка каршы АРВТ (антиретровирус терапиясе) препаратлары кулланыла башлады. Хәзерге вакытта бу исемлектә 20дән артык дару исәпләнә. Алар вируска кеше организмында үрчергә ирек бирми, дәвалана башлаганнан соң, организмда вирус саны кими, кешенең иммунитеты күтәрелә һәм элекке хәленә кайта ала. Бу — ВИЧ инфекцияле кешегә яшәвен дәвам итәргә мөмкинлек туа дигән сүз. Әмма бүгенге көнгә кадәр әлеге вируска каршы вакцина уйлап табылмаган әле.

ВИЧ — грипп вирусыннан 200 тапкырга катлаулырак һәм нык үзгәрүчән. Хәзергә әлеге инфекциядән саклануның бердәнбер һәм дөрес юлы — вирусның таралу юлларын белү һәм кешеләрнең тәртипле тормыш алып барулары.

ВИЧ-инфекциянең кеше тормышы өчен шулкадәр куркыныч һәм аны йоктыру өчен бер ялгыш адым да җитүен бала кечкенәдән белеп үсәргә тиеш.;

ВИЧка каршы чараларның иң үтемлесе — гаиләдәге тыныч, җылы мохит Ул баланың зур тормышка аяк басканда ялгышлар җибәрмәвенә ныклы нигез булып тора.

Роза Мөхәммәтова, ТР буенча СПИД һәм инфекцияле авыруларга каршы көрәш һәм профилактика үзәге табибәсе, психотерапевт.

Источник

1 желтоқсан спидке қарсы күн тәрбие сағаты (Бүкіл әлемдік СПИД — ке қарсы күрес күні)
Адамзатқа төнген қауіпті дерт
Сабақтың мақсаты
Оқушыларға темекі, арақ, есірткі, СПИД — тің қазіргі таңдағы адамзаттың басты проблемасы екенін, оның зиянды жақтарын түсіндіру, ғасыр дертіне айналып отырған кеселдердің залалын жан — жақты меңгерту, зиянды заттардан барынша аулақ болуға шақыру, сана — сезімдерін дамыта түсу.
Оқушыларға СПИД ауруының адам өмірі үшін қатерлі, жұқпалы екенін және одан сақтану жолдарын түсіндіру.
Оқушыларды ЖИТС (жүре п. б. иммундық тапшылық синдромы) немесе ЖЖБАдан сақтану әдістерін үйрету, төтенше жағдай кезінде дұрыс шешім қабылдай білу қабілеттілігін дамытатын қажетті білім, білік, дағды /ББД/ қалыптастыру.
Сабақтың негізі: Елбасының «Қазақстан – 2030» Жолдауы негізінде салауатты өмір салтын қалыптастыру және осы тәрбиені ұрпақ бойына сіңіру ұстаздар алдында тұрған үлкен мәселе.
Бұл сабақта қазіргі таңда елімізде де таралып бара жатқан, Қазақстан Республикасының әрбір азаматын ойландыратын СПИД дерті жайлы сөз болмақ.
Онда СПИД — тің пайда болуын, таралу жолдарын, зиян екенін түсіндіру, нашақорлықтан бойларын аулақ ұстауға үйрету көзделді.
Сабақта берілген нәтижелер арқылы оқушылар шылым шегудің физиологиялық зардабын және тірі ағзаға әсерін сипаттай алуы қажет.
Қолданылатын әдістер: Конференция түрінде өткен сабақта пікірталас, сұрақ — жауап, әңгімелесу, топтастыру әдістері қолданылды.
Көрнекіліктері: Конференцияда «Ойлануға арналған бұрыш» («Сенің қалауың» кітапшасы, СПИД дертінің жұғу жолдары бейнеленген плакаттар), баяндама, оқушылардың өзіндік жұмыстары, салған суреттері «нақыл сөздер көрнекілікке алынды. Және көрме ұйымдастырылады.

І Ұйымдастыру кезеңі:
1. Оқушыларды түгелдеу
2. Сабаққа дайындау
3. Топқа бөлу
Сабақ мазмұны:
Мұғалім. Бүгін біз «Адамзатқа төнген қауіпті дерт» деген тәрбие сағатымызды бастағалы отырмыз. Бастамас бұрын, мына сөздерге көңіл аударайық:
Темекі
Алкоголь
Есірткі
— Жарайды, өте жақсы. Олай болса, осының әрқайсысына да көңіл аударсақ, бұлар бір — бірімен тығыз байланысты. (Әрбіреуіне жеке — жеке байланыстырып тоқталу.)
— Балалар, сендердің жастарың нешеде?
— 13 — 14 — те, яғни сендір қазір жасөспірімсіңдер. Жасөспірімдік кезең – сендердің адам болып қалыптасуына септігін тигізетін негізгі даму кезеңі.
— Ал, балалар, сендер өздеріңнің есейіп жатқандарыңды байқайсыңдар ма?
— Сендердің айналаға қарап киінуге, жақсы жүруге талпынатын кезеңдерің.
— Ал, сендер үлкендерге ұқсағыларың келе ме?
— Әрине, ата — ана, ұстаздың көзінше бала бұларды мойындағысы келмейді. Ал кейбір жасөспірімдердің негізгі ойлары: темекі шегу – ересек болып көріну. Темекі шексе, өзін — өзі үлкен сезініп, өзіне — өзінің сенімі артып, үйге кіруге әлі Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында «Жалпы адамдар неліктен өз денсаулықтарын құртып, оны улайтындарға төзіммен қарауға тиіс? Мен барлықтарыңызды шылым шегушілерге ымырасыз болуға шақырамын», — деп есірткі, шылым, ішімдік сияқты денсаулыққа зиян келтіретін әдеттерге қарсы күрес бар екенін айтқан. Сол бағдарламаға орай бүгінгі өткізілетін «1Желтоқсан — Бүкіл әлемдік СПИД — ке қарсы күрес күніне байланысты жиынды ашық деп жариялаймыз.

2 — жүргізуші:
Адам алғаш рет темекі тартқанда уланады, басы айналады, жүрегі қағады, құсады, қол — аяғы дірілдейді. Темекі тыныс алу мүшелерінің бәріне зиянды әсер етеді. Никотин тыныс алу жолдарының сілемейлі қабықшасын тітіркендіріп, оны қабындырады. Никотин қан тамырларын тарылтады. Бұл ауа тамыр және өкпе, рак ауруларына шалдықтырады. Шылым шегетіндердің 97%өкпе рагымен ауырады. Темекі түтіні өкпе тарамдарымен тыныс жолдарын бітеп, адам ағзасына қажетті оттекті мөлшерімен қамтамасыз ете алмайды. Радиоактивті заттар да бар. Күніне 1 қорап темекі тартқан адам жылына өкпесіне 1 литр қара май жинайды. Бейбарыс сен не айтасын? Шылым туралы?
(Бейбарыс) Қор болған темекіге қайран жігіт,
Тұрады — ау танауынан түтін шығып,
Сасығы ық жағынан жүргізбейді,
Жағымсыз көңірсіген исі шірік.

3 — жүргізуші:
Өкпенің қатерлі ісігімен ауыратындардың 80% темекі тартатындар. Бүкіл дүние жүзінде 1 миллиард адам темекі тартады. Темекі зардабынан жылына 25 мың адам қайтыс болады. Жүрек ауруына шалдыққандардың өлімі 20%. Қатерлі ісік ауруынан болатын өлім 30%, өкпе рагы 90% темекі зардабынан болады. Арайлым сен не айтасың? Шылым туралы

1 — жүргізуші:
Бұл тыңдағандарыңыз шылым шегудің зияны туралы әннің бір шумағы. Бүгінгі әңгімеміз осы қоғамдық құбылыс туралы болмақ. Темекі шегу сәнге берілу ме, әдет пе, әлде ауру ма? Сол туралы болмақ. Темекі шегу біздің тұрмысымызға ғана кіріп қойған жоқ, мәдениетімізге де кірді. Бір кезде ой — өрісі дамыған, мәдениетті адамға шылым шегу жараспаған. Ал кісі өліміне апаратын жаман әдет қайдан келген? Ол туралы бізге сыныбымыздың тарихшысы Гулдана айтып береді.

2 — жүргізуші:
Мен мынадай сұрақ қойғым келіп тұр. Темекі шегудің аяғы жайсыз жағдайға соқтыратынын біле тұра неге адамдар темекі шегеді? Бұл туралы сыныбымыздың социологы Нұрлан не ақпарат берер екен, соны тыңдайық.

3 — жүргізуші: Замира:
Біздің ағзамызға темекі шегу қауіпті ме? Осы сұраққа жауап беру үшін химик ретінде Айдана зерттеу жүргізген.

Источник

СПИД- гасыр бәласе

(класс сәгате)

Җиһазлау: Мәгариф журналлары, интернет.

Класс сәгате барышы:

Кл.җит.: Бүген без замананың иң яман чире булган- СПИД турында сөйләшербез.

-СПИД нәрсә ул? Бу сүзне кайда булса да ишеткәнегез бармы?

Укучыларның фикерләре тыңланыла.

Кл.җит.: ВИЧ вирусы организмда нинди реакцияләр китереп чыгара соң?

Әйләнештәге канга эләккән ВИЧ вирусы үзен башка авыру кузгатучылар һәм башка ят матдәләр шикелле белгертә. Ул 6-8 атна үткәч кенә тикшерүнең аерым тестлары ярдәмендә ачыкланырга мөмкин.Авыру йоктырганнан соң нинди үзгәрешләр була? СПИД ничек уза?СПИД белән авыру акрынлап, сизелер- сизелмәс башлана.Лимфа төеннәре зурая;Иммунологик дефицит килеп туа: кешене гомуми хәлсезлек биләп ала. Аның кәефе китә, эш сәләте кими, организмы ябыга, сулыш алу, ашкайнату юлларында, тиредә төрле ялкынсыну процесслары күзәтелә. Болар озакка сузылган пневмония билгеләре. Яман шеш күзәнәкләре юк ителәсе урынга үрчи бара, яман шеш хасил була.Аның яшерен чоры авыру йоктырганнан соң 3 елдан алып 5 елга кадәр сузылуы бар

Кл.җит.: Класска сорау:

СПИД авыруы ни сәбәпле кешеләр өчен аеруча куркыныч, гасыр зәхмәте санала?Календарьда СПИДка каршы көрәшү белән бәйле нинди көннәр бар?СПИД авыруы яңа туган сабыйга күчә аламы?СПИДның Ватаны дип кайсы материк санала?Ни өчен СПИДны наркоманнар чире дип атаганнар?Төркемнәрдә тикшерү.

Көтелгән җаваплар:

Аннан әле бер генә кешенең дә терелгәне юк.1 декабрь- СПИДка каршы көрәш, май аеның соңгы якшәмбесе СПИДтан үлүчеләрне искә алу көне.Йога, бары анасыннан гынаАфрика, анда авыручылар 25-26 милн. җитә.чөнки бер үк энә-шприц б-н наркотик кадаучы наркоманнарның, очраклы кешеләр б-н тәртипсез җенси мөнәсәбәткә керүчеләрнең ВИЧ- инфекция ияртү куркынычы зур.Статистика мәгълүматлары:

1987 ел- кан салганда зарарланган сабый ачып җибәрә;

1996 елда ВИЧ- инфекцияле сырхау теркәлә.

Шуннан бирле ВИЧ- инфекция йөртүче 1552 кеше үлгән.

Хәзер- 10501 кеше бу авыруны йөртә.

РФендә 26 нчы урында.

Казанда ВИЧ- инфекция йоктырган 4210 кеше яши

Татарстан районнарында Бөгелмә “беренчелек”не бирми-1111 кеше, Әлмәт- 686 һәм Лениногорск- 503 кеше.

Источник