Сталинград сугышы турында сценарий татарча

Исемең үзгәртелсә дә, каһарманлыгың мәңгелек! 

(Мәктәп радиоузеллары өчен тапшыру)

Ринат ХӘЙРУЛЛИН,

Диктор. Сугыш!.. Нинди шомлы, куркыныч сүз.

1941 елның 22 июне. Таң атып килә. Авыл, шәһәрләребез тыныч йокыда. Сабыйлар, әниләренең җылы куенында тәмле төшләр күреп, изрәп йоклый. Шул вакытта канга туймас фашистлар безнең авыллаарны, шәһәрләрне үлем утына тотты. Бөек Ватан сугышы башланды. Аяусыз сугыш! («Изге сугыш» җыры көе яңгырый.)

1418 көн һәм төнгә сузылган Бөек Ватан сугышы тәмамланганга 75 елга якын вакыт узса да, аның илебез һәм дөнья тарихында уелып калган сәхифәләре бик күп. Кешелек Мәскәү өчен сугышны, Ленинград оборонасын, Курск дугасы сугышын, Днепрны кичүне беркайчан да онытмас. Шундый бәрелешләрнең берсе – Сталинград сугышына да быел 77 ел тула. Бөек Ватан сугышы тарихында гына түгел, Икенче бөтендөнья сугышы тарихында тамырдан борылыш булган әлеге сугыш совет халкының каһарманлык үрнәге була һәм киләчәктә дә шулай булачак. Бүгенге радиотапшыруыбыз әлеге сугыш турындагы истәлекләргә багышлана. Сүзне хәзер мәктәбебездә эшләп килүче «Туган якны өйрәнү» түгәрәгендә шөгыльләнүче укучыларга бирик.

1 нче укучы. Сугыш алды бишьеллыкларында Сталинград (1925 елдан Царицын каласы шулай атала башлый) эре индустрия үзәгенә әверелә. Әлеге шәһәрдә, илебездә беренчеләрдән булып, трактор заводы төзелә. Җылылык электр станциясе, верфь, «Кызыл Октябрь» металлургия заводы эшләп тора. 1942 елның июль уртасында немец гаскәрләре СССРның мөһим транспорт артерияләренең берсе булган Иделне кисү максаты белән стратегик пункт һәм оборона сәнәгатенең иң эре үзәге булган Сталинградка омтыла. Аңа генераллар В.И.Чуйков һәм М.С.Шумилов җитәкчелегендәге 62 нче һәм 64 нче армияләр каршы тора.

Диктор. Немец гаскәрләре, Дон елгасында совет гаскәрләренең тар гына участогында оборонаны өзеп, 1942 елның 23 августында Сталинградтан төньяктарак Идел ярына чыга. Бу көнне фашист авиациясе, 2000 сугышчан очыш ясап, бөтен шәһәрне рәхимсез рәвештә бомбага тота башлый. Торак йортлар, промышленность объектлары җимерелә. Янгыннарның тынны буа торган төтененнән йөз меңнәрчә тыныч халык үлә. Вәхшиләрчә бомбага тоту шәһәрне тоташ ут диңгезенә әверелдерә. Иделдә шартлаган нефть бакларыннан аккан нефть яна. Җир өсте һәлак булган хатын-кызлар, балалар, картлар каныннан тончыга кебек тоела. Сугышлар һәр урам һәм йорт өчен бара. Вокзал бинасы гына да 13 тапкыр кулдан-кулга күчә.

2 нче укучы. 1942 елның сентябрендә Сталинград янында А.М.Василевский җитәкчелегендәге генштаб белән Верховный башкомандующий урынбасары Г.К.Жуков немец генералы Ф.Паулюсның канкойгыч урам сугышларына кереп баткан 6 нчы армиясенә һәм генерал Г.Готның танк армиясенә каршы һөҗүм операциясе әзерләргә керешә. Моның өчен өч фронтның: Көньяк-Көнбатыш (генерал Н.Ф.Ватутин), Дон (генерал К.К.Рокоссовский) һәм Сталинград (генерал А.И.Еременко) фронтларының көчләре җәлеп ителә. Әлеге операция «Уран» дип атала.

Диктор. Мәктәбебезнең «Туган якны өйрәнү» түгәрәгендә шөгыльләнүче укучылар алдагы елларда Сталинград сугышы михнәтен үз күзләре белән күргән, соңгы елларда Мамадыш шәһәрендә яшәп, бакыйлыкка күчкән батыр якташыбыз Рәхимҗан ага Сәйфетдинов белән хат алышканнар иде. Хәзер сезгә әлеге ветеранның Сталинград сугышы турында укучыларга язган хатыннан өзек белән тәкъдим итәбез: «Илебез өчен иң кыен вакытта, Ватаныбыз язмышы кыл өстендә торганда, 1942 елда, безгә – 17 яшьлек үсмер малайларга да чират җитте. Безне дә хәрәкәттәге ариягә алдылар. Мин иң дәһшәтле урынга – Сталинградка эләктем. Фашистлар уты астында таш яна, металл эри, әмма совет солдатлары түземлерәк булды. Көн саен дистәләгән, йөзләгән коралдаш дусларыбызны югалтып торсак та, без нык тордык – Иделнең икенче ягына чигенеп чыкмадык. Нәкъ менә Сталинград янында  без фашистларны җиңәчәгебезне исбатлап күрсәттек».

3 нче укучы. Сталинград эпопеясының баштагы чоры безнең Кызыл Армия өчен гаять тә кыен шартларда уза. Верховный Баш командование ставкасы ашыгыч оештыру чаралары күрә: резервтагы 62 нче, 63 нче, 64 нче армияләр, 21 нче һәм 8 нче һава армияләре, Көньяк-Көнбатыш фронтның 28 нче һәм 38 нче армияләре бирегә күчерелә. Сталинград фронты линиясе 530 км га сузылып, Дон елгасы буйлап Павловскидан Клетскаяга кадәр, аннан Суровикино, Югары Курмоярская кадәр арада булган. Әлеге фронт составында 38 дивизия генә Сталинград өчен сугышта катнашкан. Сталинград сугышы алты ай ярым: 1942 елның 17 июленнән 1943 елның 2 февраленә кадәр дәвам иткән. Сталинрад өчен барган аяусыз бәрелешләрдә Татарстан ул-егетләре дә каһарманнарча сугыша. Сталинград эпопеясендә Татарстанда оешкан ике укчылар – 120 нче һәм 147 нче дивизияләр оборона тотуда катнаша. Сталинград сугышында катнашкан кырыктан артык Татарстан каһарманына Советлар Союзы Герое исеме бирелә. Шуларның берсе – 25 нче гвардия укчылар корпусы командиры генерал Гани Сафиуллин. Дошманга һөҗүм ясауда аның үз тактикасы була. Немец хәрбиләренең: «Сафиуллинныкылар! – дип котлары очып торган. Чөнки аның егетләре дошманга һәрвакыт көтмәгән вакытта, көтмәгән урыннан ташлана торган була. Арча районында туып үскән Гани Сафиуллинның Сталинград сугышындагы иң зур батырлыгы – немецларның 371 нче җәяүле дивизиясен тулысынча тар-мар итеп, аның фон Дреппер җитәкчелегендәге штабын кулга төшерүе. Бу – Сталинград янында кулга алынган беренче немец генералы була.

Г.Сафиуллин дивизиясе Сталинград сугышында фашистларның 18000 солдатын, 68 танкын, 22 очкычын, 3 бронепоездын, 400 дән артык минометын кулга төшерә, 100 дән артык танк һәм автомобилен юкка чыгара.  

Бу батырлыклары өчен якташыбыз Советлар Союзы Герое исеменә лаек була.

4 нче укучы. Мәктәбебезнең «Туган якны өйрәнү» музеенда Сталинград сугышына кагылышлы берничә истәлек саклана. !942 елның октябрь санында чыккан район газетасы түбәндәгеләрне хәбәр итә: «Сталинград элеккечә горур рәвештә,Идел елгасы буенда, бирешмичә торуын дәвам итә. «Бер адым да артка чигенмәскә!» – Туган илнең боерыгы шундый. Бары тик алга!».

Диктор. Хөрмәтле радио тыңлаучылар, музей фондыбызда сакланучы тагын бер истәлеккә мөрәҗәгать итик әле. Гражданнар сугышы чорында 19 яшьлек полк командиры сыйфатында Мамадышны акгвардиячеләрдән азат итүдә катнашкан, Сталинград сугышында 62 нче армиянең командующие булган В.И.Чуйковның грамъязмада калган истәлекләре бар. Сезнең игътибарыгызга шул язманы тәкъдим итәбез. (Грамязма. В.И.Чуйков тавышы.)

5 нче укучы. 1942 елның 19 ноябрендә Кызыл Армиянең контрһөҗүме башлана. Биш көн дигәндә дошманның 330 меңнән артык кешесе камалышта кала. Вермахт командованиесенең аны коткарырга, һава аша кирәк-яраклар белән тәэмин итәргә омтылышы уңышсыз төгәлләнә. Дошман өчен авыр көннәр башлана. Бер гитлерчының көндәлегеннән түбәндәге юлларны укыйбыз: «… Безгә Иделгә кадәр бары тик бер километр узасы бар, ләкин без шуны берничек тә үтә алмыйбыз. Бу бер километр өчен без бөтен Франция өчен барган сугышка караганда да озак көрәшәбез инде, әмма руслар таш кантар кебек торалар».

1943 елның 31 гыйнварыннан 2 февраленә кадәр арада немец гаскәрләренең фельдмаршал Ф.Паулюс җитәкчелегендәге чоганышта калган төркеме капитуляцияләнә. 90 меңнән артык кеше әсирлеккә алына.

Диктор. Әйе, Мамай курганыннан Иделгә кадәр араны узу өчен дошманга бары тик өч минут вакыт кирәк иде. Тик шушы кыска гына араны 143 көн буена үтә алмады алар. 143 көн буе орудия тавышлары, бомба шартлаулары тынып тормады. Ике яктан да меңәрләгән солдат гомере белән түләнде бу ара. Дөрес, кайбер немец солдатларына Идел ярына төшеп җитү насыйп була… Ләкин безнең солдатлар сагы астында, әсир булып.

Левитан тавышы. (Грамъязмада Левитанның Сталинград сугышының төгәлләнүе турындагы тавышы ишетелә.)

Диктор. Бүгенге тапшыруыбызның кунагы – авылдашыбыз – бар гомерен балалар укытуга багышлаган ветеран укытучы –Рәшидә Хөсәен кызы Әухәдиева. Рәшидә Хөсәен кызына ике генә яшь булган чакта аның әнисе Мәсүрә апа, 1943 елда, ике яшь баласы белән Әстерханнан туган якларына кайтырга чыга. Сталинград каласының нинди хәлгә китерелгәнен күргән кеше була Мәсүрә апа. Рәшидә апа, әниегез сөйләгәннәр белән безне дә таныштырып узсагыз иде.

Рәшидә апа. 1941 елның май аенда без – ике гаилә Әстерханга эшкә ялланып чыгып киткәнбез. Миңа әле ул вакытта ай ярым гына булган. Барып җитүгә озак та тормыйлар, сугыш башлана. Сугыш башлануга әтине сугышка алалар. Ике тапкыр яралануы турында хаты килә, тик кайтмый. 1943 елда госпитальдә дип хаты килә. Сталинград сугышы беткәч, әни безне туган авылыбыз – Урта Кирмәнгә алып кайтырга юлга чыга. Бик озак кайта алар. Сталинград тирәсенә җиткәч, бөтен халыкны пароходтан мәҗбүри ярга чыгарып, бер атна Сталинградта эшләтәләр. Барган вакытта иге-чиге булмаган, Идел буенча 70 чакрымга сузылган  матур шәһәр, кайткан вакытта җир белән тигезләнгән иде, дип сөйли иде әни. Сирәк-мирәк кенә йорт стеналары тырпаеп торган. Чистарту максатыннан бөтен җимерекне тракторлар белән яр буена эттергәннәр. Әниләр шул җимереклекләр арасыннан кирәккә ярый торган әйберләрне актарып йөргәннәр. Актарган вакытта кеше куллары, өзелгән бармак кебек әйберләр килеп чыга торган булган. Сталинградны бомбага тоткан вакытта ул яклар төнлә кып-кызыл ут булып, көндезләрен томанлы төтен каплап торган. Әниләр ул күренешне Әстрханнан күзәткәннәр. Көне-төне дөп-дөп килгән тавышлар ишетелеп торган. «Бервакыт, карбыз басуында эшләгәндә, бер бәләкәйрәк самолет төште, шуннан ике немец солдаты чыгып, тирә-якны фотога төшерделәр. Безнең янга килмәделәр дә, бер сүз әйтмәделәр дә. Немец разведчиклары булгандыр инде» – дип сөйли иде әни.

Диктор. Истәлекләрегез өчен рәхмәт сезгә, Рәшидә апа.

Туган ил Сталинград өчен сугышканнарның батырлыгын югары бәяләде. 745000 сугышчы һәм офицер орден-медальләргә лаек булды. 1965 елның 8 маенда хәзерге Волгоград – сугыш чорындагы Сталинград Ленин ордены һәм «Алтын Йолдыз» медаленә лаек булды. Димәк, инде 55 ел буена ул герой шәһәр статусын йөртә.

6 нчы укучы. 1967 елның 15 октябрендә хәзерге Волгоградның Мамай курганында дөньяда тиңе булмаган һәйкәл – ансамбль ачыла. Әлеге һәйкәлләр комплексы – батырлык символы. Бу ансамбльне күреп кайткан ветеран укытучыбыз Рүзилә Батырша кызы Гатинаны да тыңлап үтик әле.

Рүзилә апа. Ансамбльнең үзәгендә – дөньяда иң биекләрдән саналучы, гомуми биклеге 85 м булган Ватан-ана скульптурасы. 33 м лы кылыч күтәргән Ана образы теләсә нинди явызлыкка, сугышка каршы күтәрелергә чакыра. Ә аның каршында – Идел суының үзеннән калкып чыккан кебек – совет солдаты. Солдат киң күкрәге белән Ананы сакларга әзерләнә. Янәшәдә генә геройларның каберләре. Сугыш даны залында мәңгелек ут яна. Тантаналы да, шул ук вакытта моңсу да булган музыка уйнап тора. Стеналарга мәрмәрдән кызыл байраклар беркетелгән. Ә аларга алтын хәрефләр белән барча һәлак булганнарның исемнәре уелган. Мине иң тетрәндергәне – шул исемлектә әнием ягыннан булган Кәлимулла бабамның да исеме булу. Мин үз-үземне белештермичә салкын мәрмәрдән бабам рухын эзләдем. Сугыштан соң өч ел үлән дә үсмәгән, тимер һәм кан белән катнашкан Мамай курганы туфрагында бабамның да каны тамган булу нык дулкынландырды да, горурландым да. Бабам каһарманнарча һәлак булган изге җиргә китергән язмышыма рәхмәтлемен.

Диктор. Халкыбызның узган тарихында әнә шундый батырлык үрнәге булырдай сәхифәләр бик күп. Сталинград сугышы – шуларның берсе генә ул. Теләсә кайсы дошман исендә тотсын – бәйсезлегебезгә, азатлыгыбызга кул сузарга теләгән һәркемне шундый язмыш көтә. Тамырларыбызда бабайлар каны бетмәгән әле! («Изге сугыш» җыры яңгырый.) 

Шуның белән радиотапшырубыз тәмам.

“Мәгариф”, № 3, 2020.

Бөек Җиңү

Хәлиткеч Сталинград сугышы

Быел 2 февральдә Сталинград өчен барган бәрелешләрдә җиңүгә 75 ел булды.

Икенче бөтендөнья һәм Бөек Ватан сугышларында бөек борылыш чоры буларак теркәлгән Сталинград кан коешы 1942 елның 17 июлендә башланып китә. Вермахт гаскәрләре шәһәрнең төньягындарак булган Идел елгасына ук үтеп керә. 125 көн дәвамында канкойгыч бәрелешләр бара. Һәр урам һәм…

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Сталинград өчен сугыш һәм аның тарихи әһәмияте

1942
елның 2 сентябрендә генерал Ф.Паулюсның 6 нчы армиясе Сталинград янына
килеп җитә. Аңа генераллар В.И.Чуйков (1900-1982) һәм М. С.Шумилов
(1895-1975) җитәкчелегендәге 62 нче һәм 64 нче армияләр каршы тора.

Сталинград өчен барган сугышларда Кызыл Армия 600 меңнән артык кешесен (үлүчеләр
һәм яралылар), немецлар 700 меңләп кеше югалталар. Сугышлар һәр урам һәм
һәр йорт өчен бара. Вокзал бинасы гына да 13 тапкыр кулдан-кулга күчә.
Шәһәр тулысынча җимерелә һәм кирпеч ватыкларыннан, вак ташлардан,
тимер-томыр өемнәреннән торган хәрабәләргә әверелә. Сталинград өчен
барган сугышлар тәмамланганда аның 500 мең кешелек халкыннан (100 меңләп
кеше эвакуацияләнергә өлгерә) 30 мең чамасы кеше, шәһәрнең үзәк өлешендә
исә нибары 7 кеше исән кала. 1942 елда булдырылган «Сталинград оборонасы
өчен» медале белән 700 меңнән артык кеше бүләкләнә.

1942
елның октябрендә, Төп Кавказ сыртына чыккан, Моздок, Майкоп һәм Грозный
шәһәрләрен кулга төшергән немец гаскәрләре оборонага күчәргә мәҗбүр
булалар: барлык өстәмә көчләр һәм танк дивизияләренең зур өлеше
Сталинградны штурмлау өчен җибәрелә. Ләкин 1942 елның ноябре уртасында
Германия гаскәрләренең һөҗүмгә күчү сәләте тәмам бетә. Армияләрнең
элеккеге «Көньяк» төркеме икегә — «А» һәм «Б» төркемнәренә бүленә, алар
2300 чакырым озынлыктагы фронт буйлап урнашалар. Бу фронтның күп кенә
өлешләрендә сугышу сәләте түбән булган румын һәм итальян гаскәрләре
оборона тота.

Килеп
туган хәлне совет командованиесе оста файдалана. 1942 елның сентябрендә
Югары Башкомандующий урынбасары Г.К. Жуков һәм Генштаб башлыгы
А.М.Василевский (1895-1977) немец-фашист гаскәрләрен тар-мар итү планын
эшли башлыйлар. Ул «Уран» дип атала. Операция яшерен рәвештә әзерләнә.
Аны гамәлгә ашыру өчен өч яңа фронт –  Көньяк-Көнбатыш (командующие –
Н.Ф.Ватутин, 1901- 1944), Дон (командующие — К.К.Рокосовский, 1896—
1968) һәм Сталинград (командующие – А.И.Еременко, 1892—1970) фронтлары
оештырыла. 1942 елның 19 һәм 20 ноябрендә совет гаскәрләре Сталинградтан
төньяк-көнбатыш һәм көньяк тарафларда һөҗүмгә күчәләр, бу исә немец
командованиесе өчен көтелмәгән хәл була.

 1942 елның ноябрендә Сталинград юнәлешендә көчләр чагыштырмасы 

Кызыл
Армиянең Сталинград тирәсендәге һөҗүме нәтиҗәсендә немец гаскәрләренең
330 мең кешелек группировкасы чолганышта кала. Вермахт командованиесенең
аны коткарырга, һава аша кирәк-яраклар белән тәэмин итәргә омтылулары
уңышсыз тәмамлана.

1943
елның 31 гыйнвар – 2 февралендә немец гаскәрләренең чолганышта калган
группировкасы фельдмаршал Ф.Паулюс җитәкчелегендә капитуляцияли. 90
меңнән артык кеше әсирлеккә алына. Сталинград янында барган сугышларда
немецлар һәм аларның союзниклары барлыгы 1,5 млн кеше югалталар. Паулюс
армиясе капитуляцияләгәннән соң, Германиядә дәүләт матәме игълан ителә.

Яңадан
чолганышка эләгүдән сакланып, вермахт гаскәрләре Төньяк Кавказдан Дон
тирәсенә һәм Донбасска күченә башлыйлар. Кызыл Армиянең кышкы һөҗүме
вакытында Германиянең Көнчыгыш фронттагы көчләренең якынча чиреге
тар-мар ителә, кайбер юнәлешләрдә дошман 600 – 700 чакрымга куыла.

Сталинград янындагы җиңүдән соң, Бөек Ватан сугышында гына түгел, Икенче
бөтендөнья сугышында да тамырдан борылыш башлана. Совет-Германия
фронтында инициатива СССРга күчә.

Сталинград янындагы сугышлар вакытында, бигрәк тә анда вермахт
җиңелгәннән соң, Германиянең төп көчләре Көнчыгыш фронтка җибәрелә. Бу
исә Англияне вермахт көчләренең Британия утрауларына бәреп керү
куркынычыннан коткара, Бөекбританиягә һәм АКШка башка фронтларда
активрак хәрәкәт итү мөмкинлеге ачыла.

1942
елның ноябрендә инглизләр Мисырда һөҗүм башлыйлар. Англия-Америка
гаскәрләре Алжир һәм Марокко портларына төшерелә. 1943 елның маена
герман-итальян гаскәрләре тулысынча Африкадан кысрыклап чыгарыла.

Тын
океандагы сугыш хәрәкәтләрендә дә борылыш башлана. 1942 елның июнендә
япон флоты Мидуэй утравы янында җиңелә. Бу исә Японияне Тын океанда
һөҗүм операцияләрен туктатырга мәҗбүр итә.

Европадагы фашист режимнары җитди кризис чорына аяк басалар.
«Сталинград» сүзе совет кешеләренең каршылык күрсәтү һәм каһарманлыгы
символына әверелә. Күп кенә илләр сәясәтчеләренең Германиянең сугышта
җиңәчәгенә ышанычлары бетә. Италия, Румыния һәм Венгриянең идарәчел
даирәләрендә сугыштан чыгу юлларын эзләүче лидерларның позицияләре көчәя.
1943 елның 24 июлендә фашист диктаторы Муссолини хакимияттән
читләштерелә. 1943 елның 3 сентябрендә яңа хөкүмәт союзниклар белән
солых төзи. Ләкин Италиянең зур өлеше вермахт көчләре тарафыннан басып
алынган була.

Сталинград янында җиңелгәннән соң, Германиядә гомуми мобилизация игълан
ителә: элек армиягә алынудан вакытлыча калдырылган барлык кешеләр дә
фронтка җибәрелә, мәҗбүри хезмәт бурычы кертелә. Германия тарафыннан
яуланган һәм аңа союзниклар булган илләрдән азык-төлек һәм чимал алу киң
колач җәя.

Мондый
сәясәт халыкның оккупация режимына каршылык күрсәтүен көчәйтә. Германия
хакимияте завод-фабрика-ларда саботаж очраклары, яуланган илләрдә —
Польшада, Франциядә, Чехословакиядә, Норвегиядә. Бельгиядә, Югославиядә
һәм Грециядә партизаннар хәрәкәте үсү белән очрашалар.

Якташларыбызның Сталинград сугышындагы
батырлыгы турында укырга>>

Сталинград сугышы 1942 елның 17 июлендә башлана һәм 200 көн дәвам итә. Сугышлар 100 мең квадрат километр мәйданда барган, ике яктан да аларда 2,1 миллионнан артык кеше катнашкан.

Фашистлар нефтьле Кавказ, Кубань җирләрен алу һәм сугыш барышын үз файдасына бору өчен илнең көньягында совет гаскәрләрен тар-мар итәргә планлаштырган була. Алар сан ягыннан безнең армиядән өстен булган. 1942 елның сентябрендә алар Сталинград янына ук килеп җитә. Шәһәрдә тәүлек буе һәр йорт өчен каты сугышлар барган. Солдатларыбызның батырлыгы нәтиҗәсендә 18 ноябрьдә Германия гаскәрләренең алга китүе туктатыла һәм, озак дәвам иткән канкоештан соң, дошманны камауга ала. Боҗрага якынча 300 мең фашист эләккән була. 1943 елның 2 февралендә дошман гаскәрләрләре тар-мар ителә, 91 меңнән артык кеше әсирлеккә алына.

Дошманның бу фронтта гомум югалтулары якынча 1,5 миллион кеше тәшкил итә. Германиядә сугыш елларында беренче тапкыр милли матәм игълан ителә, фельдмаршал Паулюсның җиңелүе Европада каршылык хәрәкәтен активлаштыруга ярдәм итә.

Сталинград сугышында Башкортстаннан меңләгән сугышчы катнашкан. Алар — безнең республикада формалашкан хәрби берләшмәләр: Миңнегали Шәйморатов җитәкчелегендәге 112нче Башкорт кавалерия дивизиясе, полковник Иван Афонинның 300нче укчылар дивизиясе, генерал-майор Николай Бирюковның 214нче укчылар дивизиясе, полковник Сергей Гороховның 124нче аерым укчылар бригадасы.

Сталинград фронтына Уфа һәм Башкортстан районнарыннан 3700 кыз җибәрелгән. Алар үз теләкләре белән сугышырга киткән. Алар төзүчеләр, зенитчылар, элемтәчеләр, шәфкать туташлары, санитарлар, шоферлар булып хезмәт иткән.

Ырынбур өлкәсендә үзгәртеп корылган 226нчы укчылар дивизиясе составында Уфа пехота училищесын тәмамлаган 500 солдат көрәшкән. Республика солдатларының күбесе запас частьлардан тулыландыру составында Сталинград фронтына юл тоткан.

1943 елның гыйнварында 44нче укчылар дивизиясе командованиесенә Сталинградка таба хәрәкәт иткән дошман эшелонын туктату бурычы куела. Красновка станциясе янында бер тәүлектән артык Кызыл Армиянең 13 сугышчысы тигез булмаган сугыш алып бара, алар барысы да һәлак булган. Алар арасында Башкортстанда туып-үскән кече сержант Тимерәй Кобакаев һәм рядовой Зөбәй Үтәгулов булган. Калтасы районында туып-үскән Кобакаев сугышка кадәр тракторчы булып эшли. Белорет районыннан Үтәгулов югары белемле, армия сафларына чакырылганчы мәктәп директоры булып эшләгән. Барлык 13 сугышчыга да үлгәннән соң «Советлар Союзы Герое» исеме бирелгән.

Сталинград күгендә ике тапкыр Советлар Союзы Герое Муса Гәрәев сугышчан юлын башлый. Сталинградка ул хәрби очучылар мәктәбен тәмамлаганнан соң килгән. Гвардия кече лейтенанты Гәрәев 9 хәрби очышта 3 «Юнкерс-52» самолетын, ике танк, 6 автомашинаны һәм берничә дистә солдат һәм офицерны юк итә. Сугыш елларында ул барлыгы 250гә якын хәрби очыш ясый.

1945 елның 1 маенда Сталинградка (хәзерге Волгоград) «Герой-шәһәр» исеме бирелә. 1995 елдан 2 февраль Русиянең Хәрби дан көне буларак билгеләп үтелә. Узган елның июлендә Русия Президенты Владимир Путин «Сталинград сугышында совет гаскәрләренең немец-фашист гаскәрләрен тар-мар итүенә 80 ел тулуны бәйрәм итү турында» Указга кул куйды. Документ әлеге дата уңаеннан тематик чаралар уздыруны күздә тота, алар илнең барлык төбәкләрендә дә узачак.

Республика Хәрби дан музеенда бу истәлекле көнне укучылар һәм студентлар өчен лекцияләр уза, биредә вакыйгага багышланган тематик экспозиция ачыла. 9-11нче сыйныф укучылары, югары уку йортлары һәм колледжлар студентлары «Сталинград» интеллектуаль уенында катнашырга чакырыла. Милли музей бүген «Сталинградны саклаучылар» дигән батырлык дәресе үткәрә, чара 15.00 сәгатьтә башлана.

Уфаның «Русия — минем тарихым» тарихи паркында Сталинград сугышының 80 еллыгына багышланган мультимедиа күргәзмәсе ачыла. Күргәзмәгә 23 февральгә кадәр барырга мөмкин.

Башкортстанның Милли китапханәсе бу датага багышланган онлайн-квестта катнашырга чакыра. Ул Сталинград сугышы геройларына, вакыйгалар хронологиясенә, сугышта катнашкан хәрби техникага багышланган.

ЯҢАЛЫКЛАР

2 февраль — Россиядә Хәрби дан көне, немец-фашист гаскәрләрен Сталинград шәһәре янында тар-мар иткән көн.
Сталинград көрәше 1942 елның 17 июлендә башлана. Ул икенче Бөтендөнья сугышында борылыш ясый. Әлеге көрәш барышында совет армиясе гитлер Германиясе гаскәрләрен тулысынча туктата.
Сталинград көрәше вакытында хәрби хәрәкәтләр җәелдерелгән гомуми мәйданның 100 мең кв. км….

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Җәмгыять

Сталинград сугышы (тарихтан хәбәрләр)

1942нче елның ноябрь башлары. Дошманның Сталинградка ыргылган вакыты. Совет иле Бөек Октябрь социалистик революциясенең 25 еллыгын билгеләп үтә.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Теги:

250

9 май – Бөек җиңү көненә багышланган монтаж

Ведущий1.Кадерле дуслар! Бүген без Бөек Җиңүгә багышланган кичәбезне бәйрәм итәргә җыелдык. Җиңү көне якынлаша! Бу көнне кешелек дөньясы түземсезлек белән көтте. Һәм ул көн килде. 1945 елның май ае. Илебездә сугыш урап узган бер генә гаилә дә юктыр.Шуңа күрә, һәр гаилә сугышта ятып калган һәм аннан исән кайтып тормышларын дәвам иткән батырларыбызны искә ала.

Ведущий 2.День Победы – это радостный и горький праздник. За плечами этого праздника страшное время войны. Войны, ставшей тяжелейшим, трагическим испытанием для нашей Родины. Войны, длившейся 4 страшных года, 1418 дней и ночей. Тогда, в далёком для нас прошлом, люди мечтали о светлом и мирном будущем.

Дети вбегают и изображают счастливую мирную жизнь, вдруг звук сирены, и бомбардировки. Мальчики накрывают девочек своими руками.

ГОЛОС ЛЕВИТАНА О НАЧАЛЕ ВОЙНЫ.

Дети тихонько встают.

Төркемдә – өч бала. Бер малай “солдат”, ике кыз – “ана” һәм “сеңел”. Кызлар “солдат”ны кочаклыйлар, күз яшьләрен сөртәләр.

Бала (малай)

Син, сеңлем, бер дә елама,

Әнием синдә нык бул.

Мин сугыш кырларыннан

Җиңү алып кайтырмын.

ЗВУЧИТ ПЕРВЫЙ КУПЛЕТ ПЕСНИ «СВЯЩЕННАЯ ВОЙНА»

Чтец Нигә булган бу сугыш дип,

Искәт өшкән саен уйланам,

Шул явыз сугыш кырында,

Ятып калган бит минем бабам.

Чтец Үз иле, гаиләсе өчен

Батырларча ул сугышкан.

Оныклары рәхәт үссен дип,

Хәтта үзен кызганмаган.

Чтец Весь под ногами шар земной.

Живу. Дышу. Пою.
Но в памяти всегда со мной,

Погибшие в бою.
Пусть всех имен не назову,
Нет кровнее родни.
Не по тому ли я живу,
Что умерли они? 

Ведущий1.Сугышчылар безнең илебезгә Бөек җиңү алып килделәр. Берлинга хәтле барып җитеп Кызыл байрак казадылар. 9 май – Җиңү бәйрәме. Урамнарда шат күңелле, күкрәк тулы орден-медальләр таккан ветераннар. Аларның күзләрендә сагыш тулы әрнүле күз яшләре. Барча халык Бөек җиңүне күреп шатланды, тик үзләренең якыннарын югалтуларын авыр кичерделәр.

Ведущий 2. Вся страна – армия и народ, тыл и фронт – объединились под лозунгами: «Смерть немецким оккупантам!», «Все для фронта, все для победы!».. На защиту Родины встали и взрослые, и дети. Уходили на фронт эшелоны, создавались партизанские отряды, заступали на трудовую вахту в тылу женщины, дети, старики. «Враг будет разбит, победа будет за нами» — эти слова звучали повсюду. И вот наступил тот день, когда по радио объявили об окончании войны. Страна ликовала!

БИЮ (БАЛАЛАР ШАРЛАР, ЛЕНТАЛАР ТОТЫП БИИЛӘР)

Ведущий1.Бөек Ватан сугышы тәмамлануга быел74 ел тула. Ләкин, кешеләр йөрәгендә сугыш калдырган яра-җәрәхәтләр һаман да сыкрый. Сөекле улларын, яраткан ирләрен югалткан аналарның, хатыннарның, ятим калган балаларның кайгы-хәсрәте мәңге онытылмас, алар йөрәгендә сугыш калдырган яра мәңге төзәләсе түгел.

Ведущий 2.Война принесла нашей стране много горя, бед, несчастий. Она разорила десятки тысяч городов и сёл, лишила крова около 25 миллионов человек.

Ведущий 1.4 ел сугыш. 1418 көнгә тиңсез халык батырлыгы. 1418 көн җимереклек, канн һәм үлем, авыртулар һәм югалтулар, иң яхшы улар һәм кызлар һәлак була.

Ведущий 2.Многие солдаты не вернулись с полей сражений и остались стоять в бронзе и граните. В памятниках и обелисках навечно застыли они в своём последнем броске на позиции врага.

Ведущий 1.Сугыш йөзләрчә мең баланы ата-анадан, бабалардан, өлкән кардәшләреннән мәхрүм итте. Ул 27 миллионнан артык кеше гомерен алып киткән.

Ведущий 2. Более 27 млн. за 1418 дней – это 14 тысяч убитых ежедневно, 600 человек в час, 1 человек в минуту. Каждый шестой житель нашей страны погиб во время войны. Если по каждому из них объявить минуту молчания, то страна будет молчать – 38 лет. Вот что такое 27 млн.

Ведущий1.Әйдәгез,без дә сугыштан әйләнеп кайта алмаган солдатларны 1 минут тынлык белән искә алыйк.

1 МИНУТ ТЫНЛЫК. Звучит метроном

Чтец За страну родную люди

Отдавали жизнь свою,

Никогда мы не забудем

Павших в доблестном бою.

Чтец Җиңү бәйрәменә җыелыйк, дуслар,

Бәйрәм итик бүген бергәләп.

Бүген — 9 май,

Бөек бәйрәм көнебез.

Әйдә, кулга – кул тотышып,

Шаулап биеп йөрибез.

УКУЧЫЛАР БАШКАРУЫНДА ҖЫР

Иң матур һәм күркәм урында

Һәйкәл булып баскан солдат тора,

Винтовкасын кысып кулына.

Тукта, иптәш, тукта”

Минем яннан,

Тыныч кына үтеп китмә син!

Мин бит гади бер сын гынатүгел,

Онытма син!

Приходят люди к Вечному огню

Приходят, чтобы низко поклониться.

Тем, кто погиб в жестокую войну.

Их подвигами Родина гордится.

Горит огонь и в дождь, и в снег, и в град,

Бессмертен подвиг доблестных солдат.

Хәзер җырланасы җырыбыз сугышта вафат булганнар рухына дога булып барып ирешсен.

ҖЫРЛЫЙ…….

Авыл тулып калды нарасыйлар,

Белмичәдә ятим үсәсен.

Тол хатыннар калды авыл тулып,

Һәм тол кызлар калды хәтерләтеп,

Сулып барган чәчәк — гөлләрне .

Бабушки, матери, жены и сестры,

Мы перед вами в вечном долгу.

В годы войны не стояли в сторонке,

Горя хлебнули на бабьем веку.

К сердцу в печали прижав похоронку,

Молча вставали за мужа к станку.

Рыли окопы и землю пахали,

Хлеб выпекали, лечили солдат.

Сено косили, железо ковали,

Строили школы, учили ребят.

Ведущий 2.Многие ребята уходили на фронт прямо со школьной скамьи. Разбросала война молодых парней — кого в танкисты, кого в зенитчики, кого в телефонисты, кого в разведчики.

Ведущий 1.Балачагын, яшьлекләрен сугыш урлаган, ач- ялангач килеш эшләптә үзләрендә яшәргә көч таба алган сугыш чорыя шьләре. Алар кайгыларын җыр – биюләрбелән басарга тырышканнар, дөнья мәшәкатьләрен шулай итеп онытып торганнар.

БИЮ/ ҖЫР

Война прошлась по детским судьбам грозно,
Всем было трудно, трудно для страны,
Но детство изувечено серьёзно:
Страдали тяжко дети от войны.

Мин кайтырмын, балам, тиздән – тиздән,

Синкөтеп тор сагыныпәткәңне.

Мин сугышамсинеңтормышөчен,

Синеңбәхетеңөченсугышам.

Ведущий 2.В перерывах между боями солдаты мечтали, чтобы их дети и внуки никогда не узнали ужасов войны. Так примите поздравления от маленьких участников нашего концерта.

СЕЗНЕҢ АЛДЫГЫЗДА ҖЫРЛЫЙ…

Ведущий 2 .Кто сказал, что надо бросить песни на войне?
После боя сердце просит музыки вдвойне!

В минуты отдыха песня позволяла расслабиться, сделать передышку. А в решительные минуты помогала избавиться от слабости и паники. Говорилось, что фронтовая песня — это вторая винтовка, что враг боится песни больше, чем огнестрельного оружия, потому что боец-песенник будет сражаться до последнего, не отступая.

СЕЗНЕҢ АЛДЫГЫЗДА ҖЫРЛЫЙ…

Сугыш тавышлары күптән тынды

Төзәлделәр җирнең яралары,

Әтиләрнең окопларын сөреп

Иген чәчә хәзер балалары.

Сугыш тавышлары тынды,

Ләкин, күңелләрдә шомы яши һаман,

Сугыш агачларын аударсак та,

Кайлардадыр әле тамыры калган.

Ведущий 2.Солнце яркое светит над миром. Пусть так светится оно вечно. Мы хотим, чтобы наше будущее было спокойным и счастливым, поэтому мы хорошо учимся, поем и танцуем. Вот видите, эти девушки искренне любят жизнь.

………………………………………………………………. БАШКАРУЫНДА БИЮ

Ведущий 1.Еллар уза, дөньяга яңа буыннар килә. Әмма канкойгыч сугышлар турында онытырга беребезнеңдә хакы юк!

СЕЗНЕ СӘЛӘМЛИ ………………………………………………….ҖЫРЫ.

Ни один пусть не рвётся снаряд,

Ни один не строчит автомат.

Оглашают пусть наши леса

Только птиц и детей голоса.

И пусть мирно проходят года,

Пусть не будет войны никогда!

74 ел илебез күге аяз!

Сугыш беркайчан да булмаска тиеш.

Йә, әйтегез, сугыш кемгә кирәк икән?

Һәр адәмнең газиз башы бит бергенә.

На первый план выходят мальчик и девочка – «брат и сестра».

Мальчик: Я так боюсь, а вдруг фашисты к нам вернутся?

И мы с тобой уже не сможем поиграть.

Девочка: Не бойся, их разбили насмерть наши прадеды,

И мы сегодня можем мирно спать.
Смотри, какое небо голубое!
В нем самолёты больше никогда не загудят.
Кто даст им потревожить сон героев,
Которые под этим небом спят?

Мальчик: Так если они спят, они проснутся?

И будут также жить, как и тогда?

Девочка: Нет, братик, спят они уже навечно.

Они уснули за тебя и за меня.
А мы с тобой должны их подвиг вечно помнить
И понимать, что в жизни нет прекрасней дня.

Мальчик:А день Рожденья? Нет-нет-нет! Я понял,

Что День Победы — самый лучший праздник для меня!

Ведущий 1.Хөрмәтле ветераннар! Сезне Җиңү бәйрәме белән кайнар котлыйбыз. Инде бүгенгесе көндәдә сугышлар булмасын, халыклар мул тормышта яшәсен дигән теләктә калабыз. Сезгә барыгызга да исәнлек-саулык, тыныч күк йөзе телибез.

Ведущий 2.Каждый год в день Победы 9 Мая мы встречаем на улицах пожилых людей с орденами и медалями на груди. Их называют ветеранами, это они не жалея себя, защищали нашу Родину.

Ветераннарга сүз бирелә. Алар үзләре белән сугышта булган вакыйгалар, җиңү көне турында сөйлиләр.

Балалар ветераннарга чәчәк бүләк итәләр.

Шуның белән бәйрәм кичәсе тәмамлана, саубуллашалар.

ИСПОЛНЯЕТСЯ ПЕСНЯ «ДЕНЬ ПОБЕДЫ»

Ведущий 2.Если в вашей семье, в вашем доме живут ветераны, те, кто участвовал в боях с фашистами, не забудьте поздравить их с праздником Победы!

Ведущий 1.Хөрмәтле укытучылар, укучылар! Безнең барыбызның да теләге бер:дөньялар тыныч, күк йөзебез аяз, киләчәгебез якты булсын иде. Шундый теләкләр белән без чыгышыбызны тәмамлыйбыз. Игътибар белән тыңлаганыгыз өчен зур рәхмәт.

Государственное казенное
общеобразовательное учреждение

Ростовской области «Зерноградская
специальная школа-интернат»

ГКОУ РО «Зерноградская специальная
школа-интернат»

                                                                 
  общешкольное мероприятие

                                       
к 79-летию

                                     
Сталинградской битвы

                                                                            
 Мероприятие
разработала и провела:

                                                           
Малькова Н.В.

СЛАЙД 1

«Сталинградская высота»

Сценарий мероприятия к 79-летию
Сталинградской битвы

Цель
мероприятия: 
повышение интереса к истории нашей страны,

                                  
знакомство с главными историческими событиями

                              
    Великой Отечественной войны.

Задачи: —
воспитание уважения к истории своей Родины;

               — гражданско-патриотическое воспитание
школьников на     примере

                  героического прошлого страны;

               — развивать у детей чувство гордости
подвигами военных лет;

               — развивать чувство благодарности
и уважения  к ветеранам Великой

                 Отечественной войны

Оформление: декорации
костра,  презентация, фонограммы песен военных лет, аудио- и видеозаписи о Сталинградской битве.

Ход мероприятия

СЛАЙД 2

«Мамаев курган»

Звучит песня в исполнении Н.Баскова «На
Мамаевом кургане тишина» №1

На Мамаевым кургане тишина,
За Мамаевым курганом тишина,
В том кургане похоронена война,
В мирный берег тихо плещется волна.

Ведущая
1:    

Вам, кому ещё нет 18,

Всем, кто пока ещё не знает, что такое война.

Посвящается, 

Чтобы помнили,

Чтобы поняли!

На
сцену выходят ведущие

Ведущая 2:    С каждым днём становятся
всё дальше от нас героические и трагические годы Великой Отечественной войны. Сегодня, 2 февраля, очень значимая и важная дата, мы отмечаем 79-летие Победы в Сталинградской битве.

№2 Звучит минусовка
песни «Священная война», на сцену выходят ученики, одетые в военную форму

СЛАЙД 3

«Есть такой город-герой — Сталинград»

Ученик:    

Стоит
на Волге город-исполин,

Прославившийся
в битве за державу.

Здесь
насмерть воины стояли, как один,

И
заслужили этим честь и славу.

Ученик:

Царицын,
Сталинград и Волгоград –

В
истории страны такая веха,

Где
до сих пор, как много лет назад,

Войны
прошедшей слышно эхо.

СЛАЙД 4

 «200 дней и ночей»

Ведущая 1:   Более двухсот дней и
ночей, с 17 июля 1942 года по 2 февраля 1943 года, на территории донских и
волжских степей шли тяжёлые, кровопролитные бои. По продолжительности и
ожесточенности, по количеству участвующих в них людей и боевой техники эта
битва превзошла все предшествовавшие ей сражения.

 
Ведущая 2: Летом 1942 г.
обстановка складывалась далеко не в пользу Советского государства. За месяц
тяжёлых боёв противник продвинулся на 70-80 км.  На его пути был Сталинград —
город, расположенный на главной водной артерии страны — на Волге.  Овладев
Сталинградом, немцы получили бы выход к Кавказу, Ближнему и Среднему Востоку, а
значит к неограниченным запасам нефти. Всем было предельно ясно, что Сталинград
— это последний рубеж. И этот рубеж сдавать нельзя.

Звучат
взрывы, свист падающего снаряда

СЛАЙД 5

«Разрушенный Сталинград»

Ученик:

Открытые степному ветру,

Дома разбитые стоят.

На шестьдесят два километра

В длину раскинут Сталинград.

Как будто он по Волге синей

В цепь развернулся, принял бой,

Встал фронтом поперёк России –

И всю её прикрыл собой!

СЛАЙД 6

«Наступление немцев на Сталинград»

Ведущая 1:   Имея полное превосходство в силах,
противник вел бешеное наступление. Гитлеровцы считали, что они легко за 2
недели до 25 июля овладеют Сталинградом силами только 6-й армии. Но упорное
сопротивление советских войск спутало планы врага. 31 июля с Кавказского
направления на Сталинград была перенацелена немцами 4-я танковая армия. Позже в
сражение были втянуты две румынские и одна итальянская армия. Если в июле на
Сталинград наступали 30 дивизий, в августе – 69, то в сентябре уже 81 дивизия.
Сталинградское направление было для фашистов главным. Ломая упорное
сопротивление советских воинов, враг, несмотря на потери, рвался к городу.

Ведущая 2:  На направлении главного удара враг имел
полуторное превосходство в людях, двойное – в орудиях и многократное, в танках
и самолётах. Чтобы захватить город на Волге, противнику необходимо было
преодолеть с боем всего 10
км. Но тут случилось, то чего никто не ожидал. Эти 10
км фашистская армия преодолеть не смогла. Весь мир с затаённым дыханием следил
за этим сражением. Весь мир назвал Сталинградскую битву — чудом.

Ученик:

Вот он, август, плодозрелый,
сочный.

Утомленный от избытка сил.

Освежённый временем проточным,

Многое в себе он позабыл.

И прекрасно! Помнить все не
надо.

Лишь бы не забыто было им,

Двадцать третье – пепел
Сталинграда

И шестое – Хиросимы дым.

СЛАЙД 7

Видео-хроника «23 августа –
самый тяжелый день обороны»

( без звука),
ведущие говорят во время показа видео

Ведущая 1:   Самым
трудным для сталинградцев был день 23 августа 1942 года. В три часа дня над
центральной частью города появились сотни вражеских тяжелых бомбардировщиков.
Немцы методично сбрасывали то зажигательные, то тяжелые фугасные бомбы. Фашистские
бомбардировщики совершили более 2 тысяч самолётовылетов. Кромешный ад. Дым
пожарищ застилал полуденное солнце.  Город был превращен в развалины. Отовсюду
доносились стоны, крики раненых. Смерть разила людей всюду. В этот день погибло свыше 40
тыс. мирных жителей.

СЛАЙД 8

«В.И. Чуйков и М.С. Шумилов»

Ведущая 2: В
течение первых четырёх месяцев шли упорные оборонительные бои. Непосредственную оборону Сталинграда выполняли две армии –
62-я, под командованием генерала В.И. Чуйкова и 64-я, под
командованием генерала М.С. Шумилова. Они
приняли на себя основной удар. Были
дни, когда наши войска отражали по 20-25 атак врага. Любое продвижение
оплачивалось небывалым числом солдатских жизней.

      
Один из участников этих боев рассказывал, что каждую ночь на его позиции
привозили батальон солдат, а к следующему вечеру от него оставалось несколько
человек.

Звучит
минусовка песни «Священная война», выходит группа
молодых бойцов

СЛАЙД 9

«Молодые бойцы»

Ученик:  Раз
в три ночи приходит пополнение — озябшие, дующие в ладони юнцы, топчутся как
раз у нашей землянки, получают обмундирование — валенки, тулупы, меховые
рукавицы.

Ученик: — Это что, дяденька, Сталинград?

Ученик: — Сталинград.

Ученик: — А где дома?

Ученик: — Домов нет. Были дома (юнцы переглядываются).

Ученик: — А хлеба по сколько дают?

Ученик: — По восемьсот!

Ученик: — И приварок?

Ученик: — И приварок.

Ученик: — А строевой занимаетесь здесь?

Ученик: — Нет, не занимаемся.

Ученик:— Вот хорошо.

Ведущая
2: И совсем юные, покрытые пушком физиономии улыбаются. Потом их
выстраивают, выкрикивают фамилии и уводят на передовую. Иногда только половина
доходит  до окопов.

Молодые
бойцы уходят строем.  Звучат взрывы, свист падающего снаряда

СЛАЙД 10

Видео
— саунтрек к/ф «Сталинград» (исп.группа Любэ)

Звучит
фон 4 «Грустная»

СЛАЙД 11

Ученик:         

Пусть гадают потомки,

Какими мы были-

С богатырскою статью,

Со взглядом орла?

Нет, мы были простыми!

Мы шутку любили,

Нас хорошая песня за душу брала.

         СЛАЙД 12

Ученик:                  

Мы любили Россию…

Пшеничное семя,

Сизоватую дымку хрустальных берёз,

Горький запах полыни,

Упругое сено

И щекастое небо с веснушками звёзд.

СЛАЙД 13

Ученик:               

Мы любили любимых, оставшихся где-то

И без спроса входящих в тревожные сны.

Мы любили без нас подрастающих деток…

Мы мечтали живыми вернуться с войны!

Звучит фон №4

СЛАЙД 14

«Переправы»

Ведущая 1:  Дорогой
жизни для осажденного города стали переправы. Через них шло все снабжение
прижатой к самому берегу 62-й армии. Гитлеровцы вели артиллерийский, минометный
и пулеметный огонь по судам, курсирующим между берегами. Фашисты беспрерывно
обстреливали и бомбили волжскую переправу. Самолёты противника разрушили и
подожгли нефтяные баки. Горела не только земля, но и вода. А  переправа продолжала
действовать. Через Волгу ежедневно шли суда с боеприпасами, продовольствием и
войсками.

СЛАЙД 15

«А.И. Родимцев»

Ведущая 2:  На
помощь обескровленной 62-й армии, в ночь на 15 сентября,  на правый берег
переправилась 13-я гвардейская дивизия генерала А.И. Родимцева. Сотни воинов погибли в свинцовых водах реки. А те, кто доплыл
до правого берега, прыгая с барж, вступали в бой.

     Впоследствии
Родимцев вспоминал:

Ученик:  «Пламя пожаров
поднималось на несколько сот метров. Фашистские  самолеты пролетали
над головой. Не только земля, но и небо дрожало от взрывов. Тучи дыма и пыли
резали глаза. Здания рушились, падали стены, коробилось железо. Нам предстояло
наступать в этом смертельном аду, чтобы отогнать немцев от Волги, занять
прибрежные улицы».

СЛАЙД 16

Ведущая 1:    Оборонительное
сражение под Сталинградом приобретало все более ожесточенный характер. В городе
во многих зданиях засели фашистские автоматчики, пробравшиеся через поредевшие
порядки защитников Сталинграда. Бои превратились, по сути, в рукопашные схватки
за каждый клочок развалин, за каждую лестницу, за каждый этаж. Вспоминает один
из участников битвы.                                     

Ученик: « Бой в городе – самый трудный
бой. И днём и ночью – каждую минуту ты должен быть настороже. Я, например,
никак не могу припомнить, что мы тогда ели, когда спали. Помню только, что
ночью один из наших бойцов ползал на берег с мешком за продуктами».

Ведущая 1:   Местом кровопролитных схваток стали заводы тракторный, артиллерийский
завод «Баррикады», Красный Октябрь, ж/д вокзал,
Мельница.

№5 Звучит минусовка песни «На безымянной высоте», на ее фоне ведущие читают

Ведущая 2:   Сталинградская битва продемонстрировала
величайший героизм целых воинских подразделений, отдельных солдат, гражданских
людей — взрослых, подростков, детей.        

СЛАЙД 17

Примером мужеству служит и поныне стоящий дом
Павлова,  бойцы, которого так и не ушли из него до полного освобождения города.

Ведущая 1: Дом занимал
господствующее положение над окружающей местностью. Отсюда можно было наблюдать
и обстреливать занятую противником часть города. В конце сентября 1942 года небольшая
группа солдат во главе с сержантом Яковом Павловым захватила дом и превратила
его в опорный пункт. Фашисты подвергли дом сокрушительному артиллерийскому и
минометному обстрелу, бомбили его с воздуха, непрерывно атаковали, но его
защитники стойко в течение 58 дней и ночей отражали бесчисленные атаки врага,
наносили ему потери и не позволяли гитлеровцам прорваться к Волге на этом
участке. «Эта небольшая группа, — отмечает маршал Чуйков, — обороняя один
дом, уничтожила вражеских солдат больше, чем гитлеровцы потеряли при взятии
Парижа «.

Выключить фон

Ведущая 2:   Читая страницы истории, знакомясь с
подвигами людей, удивляешься их самоотверженности, силе, воли, мужеству. История
сохранила имена героев, чей подвиг поразил современников и стал назиданием для потомков.
Мы назовем лишь несколько имен:

Звучит
минусовка песни «На безымянной высоте», на ее фоне ученики читают

СЛАЙД 18

«Герои Сталинграда»

Ученик:  Героический подвиг, похожий на подвиг сказочного
героя Данко, который сжёг своё сердце во имя счастья людей, совершил здесь
военный моряк Михаил Паникаха. 28 сентября во время отражения вражеской атаки у
посёлка Красный Октябрь он израсходовал все гранаты и, схватив бутылку с
горючей смесью, размахнулся, чтобы бросить её в фашистский танк. И в это миг
бутылка была разбита фашистской пулей. Моряк вспыхнул живым факелом и на глазах
у поражённых товарищей устремился навстречу вражеской машине. Он успел схватить
вторую бутылку и бросил её на решётку мотора. Огромная вспышка огня и дыма
поглотила его. Михаил сгорел. Своим телом он закрыл вражеский пулемёт и спас
жизнь своим товарищам, которые затем овладели дотом и в жестокой схватке
уничтожили 20 гитлеровцев. 

Ученик:   Артиллерист В. Я. Болтенко, оставшись у орудия один, смело
вступил в единоборство с 15 вражескими танками и одержал победу. Подвиг
Александра Матросова совершили в дни Сталинградского сражения

11 человек.

Ученик:  Связист Матвей Путилов. Когда
на Мамаевом кургане в самый напряженный момент боя прекратилась связь, рядовой
связист 308-й стрелковой дивизии Матвей Путилов пошел ликвидировать разрыв
провода. При восстановлении поврежденной линии связи, ему осколками мины
раздробило обе руки. Теряя сознание, он крепко зажал зубами концы провода.
Связь была восстановлена. За этот подвиг Матвей был посмертно награжден орденом
Отечественной войны II степени. Его катушка связи передавалась лучшим связистам
308-й дивизии.

Ученица.  Санинструктор
Е. Ф. Богданова вынесла с поля боя 120 раненых бойцов с их оружием. Уничтожила
при этом 8 немцев, была ранена, но с поля боя не ушла. И таких были сотни,
тысячи.

СЛАЙД 19

«Подвиг тридцати трех»

Ученик:   Одним из многих примеров железной стойкости и
массового героизма защитников Сталинграда явился бессмертный подвиг 33 бойцов
1379-го стрелкового полка 87-стрелковой дивизии. Они были вооружены автоматами
и винтовками, у них были гранаты и бутылки с горючей смесью, у них было всего
одно противотанковое ружьё и 20 патронов к нему. А против них наступало около
батальона пехоты и 70 танков.

Несколько часов отбивала
яростные атаки противника эта горстка людей, которой руководили политрук А.
Ефтифеев и младший политрук Д. Ковалёв. Потеряв 150 убитыми, оставив на поле боя
27 подбитых танков, враг отступил! … Отстоять занятую высоту бойцам
удалось без единой потери. Их подвиг вошел в историю как подвиг «тридцати
трех».

№6 Звучит минус песни из к/н «Офицеры», на ее фоне ведущие читают

СЛАЙД 20

«Битва за Мамаев курган»

Ведущая 1: В период Сталинградской битвы местом самых
ожесточенных боев стал Мамаев курган. « Выше всех Эверестов — Мамаев курган»
— писал Роберт Рождественский. И это не просто поэтическая метафора. На
военно-топографических картах Мамаев курган обозначался как высота 102. А
после Великой Отечественной войны его стали называть «главной высотой России».

Ведущая 2:   Здесь, начиная с 13 сентября 1942 года по 30
января 1943 года, 140 дней и ночей не унималась дрожь земли от взрывов
снарядов, мин и авиационных бомб, неумолчно бушевали вихри свинца и рваного
железа. Здесь насмерть стояли советские воины, сражаясь за ключевую позицию
обороны города, здесь решалась судьба будущей победы.  Высота переходила из рук
в руки несколько раз.

«За Волгой для нас земли нет!»
— с этим  девизом сражались защитники волжской твердыни.

Ученик:
Горела
земля, дымились камни, плавился металл, рушился бетон. А мы стояли.

Ученик:
Били
в упор, почти вонзая друг в друга стволы орудий. А мы  держались.

Ученик:
Каждый
метр земли был истерзан пронесшимся железным ураганом.  А мы не сдавались.

Ученик:
Ведь
был приказ: драться в любом положении до последнего патрона. И мы дрались и
умирали!

Ведущая 1.  Мамаев
курган — это место огромных людских потерь. Во время одной из советских
контратак на Мамаев курган с целью перехватить его, советские войска потеряли
целую дивизию в 10 тысяч человек в один день.

СЛАЙД 21

Видео-хроника
«Освобождение Сталинграда»

СЛАЙД 22

Ведущая 2:   И
вот настал тот час, когда мир услышал долгожданный голос диктора Юрия Левитана
о разгроме немецко-фашистских войск под Сталинградом.

№7 Звучит
голос Ю.Левитана

Слово «Сталинград» было на устах всего
человечества. Какими
только эпитетами ни награждали этот город иностранные журналисты: «Сага о
великом подвиге», «стальной город», «Родина героизма», «бессмертный символ
русского величия».

СЛАЙД 23

Ведущая 1: Вот, что было написано в грамоте
Президента США Франклина  Рузвельта: «От имени народа
Соединенных Штатов Америки я вручаю эту грамоту городу Сталинграду, чтобы
отметить наше восхищение его доблестными защитниками, храбрость, сила духа и
самоотверженность которых будут вечно вдохновлять сердца всех свободных людей.
Их славная победа остановила волну нашествия и стала поворотным пунктом войны
Союзных наций против сил агрессии».

СЛАЙД 24

Ведущая 2:    Уинстон Черчилль, премьер-министр
Великобритании —

 «Сам
Сталинград стал символом мужества, стойкости русского народа и вместе с тем
символом величайшего человеческого страдания. Этот символ сохранится в веках.
Надо, чтобы будущие поко­ления смогли воочию увидеть все величие одержанной
вами победы… Это действительно изумительная победа». 

СЛАЙД 25

Ведущая
1:  
В ноябре 1943 года на конференции руководителей трех союзных держав в Тегеране У.
Черчилль передал советской делегации почетный меч — дар короля Георга VI
гражданам Сталинграда в ознаменование победы над фашистскими захватчиками. На
обеих сторонах лезвия меча надпись на русском и английском языках: «Гражданам
Сталинграда — крепким, как сталь, в знак глубокого восхищения британского
народа». 

Звучит фон «Торжественный»

СЛАЙД 26

Ученик:

Торжественный
финал похода,

Отбой
бессонниц и дорог.

У
каждого четыре года

Недосыпаний
и тревог.

Ученик:

В
своих глазах

В
края чужие

Несли,
как отраженье, мы

Огонь
сожженных сел России,

Пожаров
красные дымы.

Ученик:

Полки
бессонниц вместе с нами

Вошли
в Берлин сквозь Сталинград.

Волжане
с красными глазами

Под Красным знаменем стоят.

СЛАЙД 27

Ведущая 2:  Родина
высоко оценила подвиг защитников Сталинграда. Боевые награды получили
десятки тысяч солдат и офицеров. За проявленное мужество и героизм более 120-ти
воинов  удостоены звания Героя Советского Союза. Медалью «За оборону Сталинграда» награждено более 707
тысяч участников битвы.

Ведущая 1:  
Новыми, только недавно учреждёнными орденами Суворова 1 степени были награждены
наши полководцы: Г. К. Жуков, А. М. Василевский, Н. Н. Воронов, Н. Ф. Ватутин,
А. И. Ерёменко, К. К. Рокоссовский и другие военачальники. Были произведены
первые награждения орденами Кутузова и Александра Невского.

№8 Звучит минусовка песни «Журавли»

Од­новременно демонстрируются виды
памятных мест Волгограда.

Ведущая 2:    Отгремели бои, закончилась война. Но осталась
па­мять как связующая нить с нашей героической историей.

СЛАЙД 28

Не
были забыты 140 дней и ночей боев за Мамаев курган. 15 октября 1967 года на
Мамаевом кургане был открыт памят­ник-ансамбль «Героям Сталинградской битвы».

СЛАЙД 29

 «Пантеон»

На стенах Пантеона славы имена более семи тысяч бойцов, погибших
за Сталинград.

СЛАЙД 30

«Родина-мать»

Ведущая 1:   В
центре мемориального комплекса установлена грандиозная 52-метровая скульптура «Ро­дина-мать»,
одна из высоких статуй мира.  

СЛАЙД 31

«Родина-мать» — «Воин-освободитель»

По замыслу
скульптора В.Вучетича — автора памятника-ансамбля на Мамаевом кургане — меч,
поднятый в Сталинграде, был опущен советским воином-освободителем в поверженном
Берлине.

Одновременно на
экран проецируются изображения скульптур «Родина-мать» в Волгограде и
советского воина-освободителя со спа­сенной девочкой на руках в Трептов-парке в
Берлине.

№9 Звучит минусовка песни «Шел
солдат», на ее фоне ведущие говорят

СЛАЙД 32

Ведущая 2:   В
1961 году было осуществлено переименование Сталинграда в Волгоград, а  8 мая 1965 года, городу Волгограду было присвоено звание
город-герой и вручены награды: орден Ленина и медаль «Золотая звезда».

Ведущая 1: Сейчас, бывший Сталинград, ныне Волгоград
красивый, современный, цветущий город. Почтить память погибших, возложить цветы
к могилам и памятникам приезжают сюда люди со всех уголков нашей Родины.

СЛАЙД 33

Гостями этого героического города не один раз были учащиеся нашей
школы.

Ведущая 2: В
последнее время всё настойчивее становятся попытки осквернить святые, победные
даты нашей Великой военной истории. Сегодня часто можно услышать, что мы страна
агрессор. Но народ, потерявший миллионы жизней, не может желать войны.

Ученик:

Не превратить в агрессора Россию!

Какой агрессор?! Русь — по жизни была — Мать!

Не принуждайте выплеснуть ей силу!

Она достойно может «отповедь» всем
дать!!!

СЛАЙД 34

Видео
« Хотят ли русские войны».

Ведущая 1. Чувство беспредельной гордости вызывает у
нас великий подвиг наших прадедов и дедов, наших отцов и братьев. Память наша о
них будет вечна, а значит и память о войне.

№10 Звучит музыка
Шумана «Грезы»,

 все участники
поднимаются на сцену с гвоздиками в руках 

СЛАЙД 35

Ведущая 2:

В свой срок – не поздно и не рано
–

придет зима, замрет земля.

И ты к Мамаеву кургану

придешь второго февраля.

И там, у той заиндевелой,

у той священной высоты,

ты на крыло метели белой

положишь красные цветы.

Ведущая 1:

И словно в первый раз
заметишь,

каким он был, их ратный путь!

Февраль – февраль, солдатский
месяц –

пурга в лицо, снега по грудь.

Сто лет пройдет. И сто
метелиц.

А мы пред ними все в долгу.

Февраль – февраль. Солдатский
месяц –

Горят гвоздики на снегу.

Ведущая 2:  Склоним голову перед величием русского
солдата. Почтим память всех погибших в войне минутой молчания.

СЛАЙД 36

«Вечный огонь в зале Славы»

№11Звучит
 стук
метронома

СЛАЙД 37

№12
Звучит песня «Гимн городу Сталинграду», ведущие говорят

Ведущая 1:
 Пройдут века, а немеркнущая слава
доблестных защитников волжской твердыни будет вечно жить в памяти народов мира,
как ярчайший образец беспримерного в военной истории мужества и героизма. Имя
«Сталинград» золотыми буквами навечно вписано в историю нашего Отечества.

Ведущая 2: Наше
мероприятие, посвященное 75-летию битвы под Сталинградом, подошло к концу. Спасибо
за внимание.