Сурук бичик кунэ сценарий

Сценарий — Тыл кунэ. Ийэ тыл.

( Аралдьытыы буолар сирэ сахалыы
киэргэтиллибит).

Флешмоб (Оһуор ойуу.)

Арчылааһын тойук.

Оһуохай. Толорор Дьячковскай Илья Ильич

Үтуө кунунэн! Манна мустубут озолор, төрөппуттэр ыалдьыттар,

«Ийэ
тыл сурук – бичик» кунугэр аналллах «Уолан аазыыларын» курэзин сазалыырбытын көҥуллээҥ!

Бастатан туран билиһиннэриэзин дьүүллүүр субэ састаабын:

1.Саха
Республикатын үөрэзириитин туйгуна, бочуоттаах улэһитэ педагогическай улэ
бэтэрээнэ,олохтоох оскуола информатиказа учуутала: Константин Николаевич Абрамов.

2. Оскуола омук тылын учуутала Мотрена
Николаевна Пермякова.

3.Жараев аатынан сынньалан киин
библиотекара Евдокия Дмитриевна Попова.

4.Оскуола тереппуттэрин
аатыттан …

5.
оскуола 9
кылааьын уерэнээччитэ. Марк Илларионов.

Түүр тылыттан төрүттээх,

Монгол тыла модьоҕолоох,

Тоҥус тыла тулааhыннаах,

Нуучча тыла дурдалаах,

Сахам сайдар тылыгар

Саргы-талаан буолуохтун!

Сценаза ынырабыт кыра бөлөх озолорун:

Маҥнайгы кылаас уолаттара.

1. “ ” — Проня Данилов

2.
“ Ийэ барахсан ”Архыып Абазыыныскай — Бэргэн Терютин

3.
“ ”Баал Хабырыыс — Лёня Сивцев

4.
“Харандаас» Семён Руфов —Тимур Оконешников

5.
“Үөрэнэ барыам” Иннокентий Артамонов — Алик Шепелёв

Сарыал буолан тыллан,

Сарсыардааҥҥы сардаҥалыы,

Саьарза буолан кыыһан,

Санааларын тиэрдиэхтэрэ

2 кылаас уолаттара:

1. « Төрөөбут тылбынан саҥарабын»
аазар — Эрхан Сидоров

2. «Бэрт» — Илья Сивцев

3. «Саха балаҕана» — Эрхан Иванов

4. « Сахам сирин ааттаатылар».
П.Тобуруокап — Юра Реев

5. «Отчуттар» аазар- Вадим Сивцев

Хас киьи барыта хантан эрэ ситимнээх,

Туохтан эрэ оноһуулаах

Төрөөбут төрут дойдулаах

Аймах – билэ дьоннордоох.

Ынырыазын 3 кылаас коллективын

1. «Хоптолор». Леонид Попов хоһоонун аазар — Петя Яковлев

2. Степан Тимофеев «Ийэ дойду хантан
саҕаланар» Женя Борисов

3. «Төрөөбут буор таптала» Тимофей
Черемкин- Виталий Оконешников

4. «Кыталыктар кырдалларыгар». Леонид
Попов — Оконешников Яша

5.«Үлэ барыта учугэй» Степан Тимофеев-
Андрей Потапов

6. Сидоров Айтал – «Төрөөбут тылбынан
саҥарабын» — Айтал Сидоров

7. «Саһыл Сыһыы» Эллэй — Степа Данилов

8. « Летчик буолуом» Иван Федосеев — Сулус Оконешников

Кырдьык да, хас биирдии суруйааччы төрөөбут
сахатын тылынан дойдутун эгэлгэлээх тылынан хоһуйбута кэрэтиэн…

Ынырыазын 4 кылаас уолаттарын.

Дьүһүйүү «Уол озо
барахсан».

Сатаатар алыптаах тылынан,

Саҥаны арыйса турдарбыт ,

Сахалыы иһирэх тылынан,

Санаабытын, сааһылаан туойдарбыт!

Хоһоон кэрэ эйгэтигэр ыҥырыазын орто
сүьүөх кыттааччыларын.

5 кылаастан:

1. «Саха саҥата» Семен Данилов Рома Реев

6 кылаас уолаттара:

1. «Чурапчы» Дьуон Дьаҥылы хоһооно —
Тит Толстоухов

2.ырыа буолбут хоһоон «Мин мантан
сэриигэ барбытым». Иннокентий Артамоновсуруйбут хоһоонун аазыа Дьулуур Сивцев.

7 кылаастан:

1. «Олох» Күннүк Уурастыырап— Игорь Оконешников

2. «Сахалыы» Моисей Ефимов Герман Сивцев

3. Күндэ «Төрөөбут тыл» Миша
Заровняев

4. « Алааспар» Уйбаан Бөтүүнүскэй Коля
Ребров

5.«Ахтылзан ырыата». Николай Литвинцев-
Толстоухов Егор

Эдэр көлүөнэ ыччаппыт

Кэхтибэт кэрэни кэрэһэлээ,

Үтүө дьоннорбут

Этэн хаалларбыт тылларын,

Кэнэзэһин толкуйдаа…

сценаза ынырабыт 8 кылаас уолаттарын:

1. «Сэрэх» Алампа — Федоров
Марк

2. Пермяков Максим – Уйбаан Бөтүүнүскэй «Төрөөбүт буорум”.

3. Дьяконов Радион- Уйбаан Бөтүүнүскэй “Сайылыкпар»

4. Мыреев Марк- Моисей Ефимов « »

6. « »Сивцев Андрей

7. Артемьев Артем – «Тапталлаах
сахабыт дойдута» Иннокентий Артамонов хоһооно

Сахалыы саҥабытынан

Сааһылаан этиллибит санаалары

сыаналыы үөрэниэзин,

Үрдуккэ дьулуһуозун!

Көрсүөзүҥ орто сүһүөх озолорун,
сценаза ыҥырабыт 9 кылаас уерэнээччитэ:

1. “Алааска” Айыл — Эдгар Иванов

2. “Хаар” Айыл — Эрхан Варламов

3. “Мин уонна эн” Айыл — Эльдар
Иванов

Ыар нүһэр санаалар дазаны,

Киһиэхэ төрүөхтэн киирбэттэр,

Олоххо көрсүбүт үөрууттэн- көтүүттэн

Сурукка тиһэн хаалларбыт суруйааччы
санаатын истиэзин сэргиэзин…

10 кылаас уолаттара:

1. «Күн киириитэ” Алампа — Ларик
Аммосов

2. “Маҥнайгы народнай поэт” — Айсен
Пермяков

3. “Киһи” Варвара Потапова — Вася
Ноговицын

Тапталлаах ийэ сирбитигэр,

Саҥа иэйиини угуттааҥ!

Сүргэбитин көтөзөн,

Юбилейдаах суруйааччылар

Санааларын этиэхтэрэ.

Быйылгы выпускниктарбыт:

1. «Төрөөбүт алааспар» Айыл — Толя Борисов

2. «Өйдөөтум » Арбита — Ларик Громов

3.«Кун бытархайа» — Дима Павлов

4. “ Мин эйэзэс бэйэбиин” Арбита — Сергей
Павлов

5. “Сахалыы» Арбита — Дима Сивцев

6. “Озо Сааһым ”Айыл — Алеша Шадрин

(Оһуокайга ынырабыт)

«Уолан аазыыларын» хомозой хоһоонньуттара
тумуктэнэрэ бу тирээн кэллэ, дьууллур субэ тумугу таһаарар кэмигэр барыгытын
оһуохайга ыҥырабыт!!!

Жюри Тумугэ….

Түүр тылыттан төрүттээх,

Монгол тыла модьоҕолоох,

Тоңус тыла тулааhыннаах,

Нуучча тыла дурдалаах,

Сахам сайдар тылыгар

Саргы-талаан буолуохтун!

Этэҥҥэ буолун, көрсүөххэ диэри!!!

Источник

Сценарий праздника «Торообут тыл уонна сурук — бичик кунэ» (День якутского языка и письменности Ведущая: Дорооболорун! Здравствуйте!

Сегодня мы отмечаем День якутского языка и письменности — Торообут тыл уонна сурук -бичик кунун . Начинаем праздник! Послушайте волшебные звуки якутского хомуса

Хомус —

Ведущая : У каждого народа есть свой родной язык. Например, у японского народа родной язык — японский, у китайского — китайский, у англичанина — английский, у русских — русский язык.

А у якутского народа, народа саха родной язык — якутский

Дети, послушаем песню на якутском языке. И вам понятно будет как красиво звучит наш язык!

Песня : «ЭБэрдэ ырыата» исполняет воспитатель группы «Умка» Татьяна Васильевна

Ведущая : Говорят, что родной язык — язык матери. Потому что самое дорогое у человека — это мама. Я прочту вам стихотворение «Загадка» (Какое самое первое слово, какое самое нежное слово?) Каждый человек обязан знать свой родной язык, должен любить и ценить его.

А теперь послушаем стихотворение нашего любимого поэта Петра Тобурокова о якутском языке.Он сравнивает родной язык с величавой тайгой, большим океаном, высокой горой и с широкой долиной.

Стихотворение «Айхал сахам тылыгар» (Слава якутскому языку) группа

«Солнышко»

Стихотворение « Торообут тылбынан санарабын»

Ведущая : Дети, скажите пожалуйста, а кто пишет стихи, рассказы, сказки? Да, правильно, поэты, писатели.

Великий якутский ученый, писатель Платон Алексеевич Ойунский написал очень много произведений .Сейчас, мы предлагаем вам посмотреть литературно — музыкальную композицию «ДьуЬуйуу»

Группа «ДьуЬуйуу»

Ведущая : Наш народ считает, что слово имеет большую силу. Нельзя говорить плохие слова другому человеку. Словом можно обидеть человека или наоборот обрадовать, поддержать и т. д.

Стихотворение «Саха дьоно буоламмыт» группа «Умка»

Ведущая : Учение Кут-сур говорит, что каждый предмет, каждое дерево, озеро, гора имеют свой дух и что с ними говорить, просить разрешения, тогда с тобой все будет хорошо.

Давайте , мы попросим силу, здоровье, удачу от солнца, неба и земли.

Встаньте , пожалуйста, и протяните руки вверх к солнцу, потом опустите руки и закройте в треугольнике вокруг пупка.

А теперь,руки в стороны ладонью вверх — берем силу, здоровье, удачу от неба Приготовились, руки в стороны ладонью вниз — берем силу, здоровье, удачу из земли. Мы в Якутии живем

«Хаар» «Куоракка олоробут» «Чэ. иккиэн оонньуохха» «Таба»

Песня

Стихотворение Песня Песня Песня Осуохай

Ансамбль «Якутяночка» Группа «Почемучка» Группа «Солнышко» группы «Ромашка». «Почемучка»

«Туругурдун дьиэ кэргэн»группы «Ромашка», «Почемучка»

Источник

«Ийэ тыл күнүгэр» аналлаах тыл оонньуутун күрэҕин сценарийа.

(7-8 кылаастарга)

Сыала, соруга: Үөрэнээччилэргэ ийэ тыл күүһүн, кэрэтин, хомуһунун иҥэрии. Ийэ тылынан киэн туттуу, өрө тутуу, туттуллар эйгэтин кэҥэтэргэ туруулаһыы, үлэлээһин.

Кытталлар: 7-8 кылаастар. Кылаастан 5 кыттааччылаах хамаанда кыттар. Эрдэттэн хамаанда аатын, девиһин, капитанын талан бэлэмнэнэллэр. Сорудаҕы толорорго кумааҕы, ручка илдьэ кэлэллэр.

Туттуллар матырыйаал:

Саха бастакы лингвист учуонайа Семен Андреевич Новгородов туьунан презентация, экран, компьютер, кинигэ быыстапката, биктэриинэ (презентация).

Күндү бүгүҥҥү күрэх кыттыылаахтара! Бүгүн Ийэ тыл уонна сурук- бичик нэдиэлэтигэр аналлаах тыл оонньуутун күрэҕэр кэлэн олоробут. Бары билэргит курдук, 1996 сыллаахха саха бастакы президенэ Михаил Ефимович Николаев саха бастакы лингвист учуонайа Семен Андреевич Новгородов төрөөбүт күнүн “Төрөөбүт тыл уонна сурук – бичик күнүнэн“ биллэрбитэ.

Билигин бүгүҥҥү күрэхпитин саҕалыырбытын көҥүллээҥ. Хамаандалар бэйэлэрин билиһиннэрэллэр. Бары кыттааччыларга ситиһиини баҕарабыт!

Бастакы түһүмэх

Блиц-этап.:

1. Семен Андреевич Новгородов ханна, хаьан тереебутэй?

2. Семен Андреевич төрөөбүт алааһын

3. Сахалыы маннайгы буукубаар аата?

4. Сахалыы алфавит хас буквалаагый? (40)

5. Саха алфавит ураты буквалар ханныктарый? (ҕ, ҥ, ө, ү,һ,)

6. Синьиэним диэн тугуй? Майгыннаьар биирдини суолталаах тыллар.

7. Хас дифтонг баарыйҺ (4)

8. Тыл суолтатын таба суруллуутун билээри тугу туьанабыт.(Тылдьыты)

9. Саха тылын баайа (лексика)

10. Куолас тыаьын баьыйар бутэй дор5оон (ньиргиэрдээх б.д.)

11. Саха тылыгар икки букванан бэлиэтэнэр б.д. (нь, дь)

2 этап.Хоһоону салҕаа.

А. Төрөөбүт Төрүт төрүт тыл

Сөрүүн Сүөгэй курдук……. Күндэ

Б. Саха саҥата

Эппэр ийэм үүтүн кытта

Иҥмит эбит, быһыыта,……….. (С. Данилов )

В. Тереебут дойду.

Өлбүт киһи буор түгэҕэр сытарын курдук,

…………………………………………. А. Софронов

Г. Дорообо, алааһым, сирэм күөх алааһым

Эн дьоллоох мындааҕар мин үөскээн үүммүтүм.

………………………………………..

П.А. Ойуунускай. Ийэм Дьэбдьэкиэй уҥуоҕар

3 этап. Саха тылыгар тургутук. (сыһыарыы)

4 этап. Өс хоһоонноро.

А. Ис хоһоонун быһаар.

Уол оҕо төрөөтөҕүнэ, суор үөрэр.

Күөскүн эрдэттэн өрүнүмэ

Уулаах балык быстыбат, дьонноох киһи тутайбат.

Ыстаабыккын эрэнимэ, ыйыстыбыккын эрэн.

Үөрэҕэ суох киһи тыла суохтан мөкү.

Б. Хамаандалар сорудах талан ылан өс хоһоонунан пантомима көрдөрөллөр. Атын хамаандалар таайаллар.

Быа синньигэһинэн быстар.

Отонноотоххо оҥоойук туолар.

Сэттэтэ кээмэйдээ, биирдэ быс.

5 этап. Бэриллибит тыллары туһанан, ситимнээх тиэкистэ толкуйдаа.

Төрөөбүт тыл, норуот, кэскил, барҕа, омук, сайдыы. саҥата.

Манан, бүгүҥҥү күрэхпит түмүктэнэр.

Билигин тылы дьүүллүүр сүбэҕэ биэрэбит

Сыһыарыы 1.

Саха тылыгар тургутук (7-8 кылаастарга).

Бэриллибит тылтан саҥа тылла толкуйдаа:

Сибэкки

Сомо5о-домо5у булан аннынан тарт:
1.А5ам керде5унэ, киьитин сирэйэ-хара5а турбут.
2.Чыпчылыйыах бэтэрээ еттугэр элбэх нуучча, ол иьигэр хас да саха буойуттара, ийэм аттыгар баар буола туспуттэрэ.
3.Хаьыытыырбар куемэйим буттэ.

Тылбаастаа:

Идет урок родного языка.

Я люблю урок рисования.

Мы были уверены в победе.

Сестра участвует в конкурсе «Полярная звезда».

Инниттэн аахтахха атын тыл, кэнниттэн аахтахха атын суолталаах тыллары суруй: Холобур, туус-суут

Тылы тугу да уларыппакка анаардаатахха икки эбэтэр хас да тыл тахсар тылларын суруй: холобур, тур/аах, тур/ тас.

Туохтууру бул, туттулук халыыптарын быьаар:

А. Эллэй сүүрэр- хаамар былаастаан, дьиэтигэр тэбиннэ.

Б. Аҕам илим көрен кэллэ.

В. Убайым кэлбитин мин көрсүбэтэхпин.

Г. Ууга түспүт киһи оттон тутуһар.

Аат туохтууру анал бэлиэнэн аннынан тарт.

1.Ытыыр киһини уйан киһи дииллэр.

Ыалдьартан илии арахпат.

Ытыыр ыраахтан буолбат.

2. Түһүктэри быһаар.

Алааспытыгар-

Байааҥҥа-

Бэчиэнньэтээҕэр………………………

Источник

Раздел	Другое
Класс	—
Тип	Другие методич. материалы
Автор
Дата	10.10.2015
Формат	docx
Изображения	Нет

Поделитесь с коллегами:

«Ийэ тыл, сурук-бичик» күнүн ыытыы балаһыанньата

Сыала:

Төрөөбүт тыл сүмэтин, эриэккэһин, кэрэтин иҥэрии
Ийэ тылынан киэн туттуу, өрө тутуу, туттуллар эйгэтин кэҥэтэргэ туруулаһыы, үлэлэһии

Буолар күнэ — олунньу 13 күнэ

Буолар сирэ- Харбалаах орто оскуолата

Тэрийээччилэр — саха тылын, литературатын МХ

Ирдэнэр — учууталлар уонна бары үөрэнээччилэр саха таҥастаах кэлэллэр.

Программата:

Кылаас салайааччылара хомус тыаһынан сарсыарда үөрэнээччилэри, учууталлары алаадьылаах көрсүүлэрэ
Уруоктарга 5-тии мүнүүтэ ийэ тылга аналлаах элеменнэри киллэрии (хоһоон, тыл оонньуута, викторина о.д.а.) — эпп. ити күн уруоктаах бары учуутал
Уоскулаҥ кэмигэр сахалыы остуол оонньуута — Бурнашев А.В
Уоскулаҥ кэмигэр радионан биэрии — Трофимова В.П.
Дьоро киэһэ — саха тылын МХ

Радиоузел:

1 перемена: Утуе сарсыарданан кунду о5олор уонна учууталлар! Тереебут сахатын тылын сайыннарыыга-чинчийиигэ оло5ун анаабыт, саха алфавитын теруттээбит, бастакы лингвист Семен Андреевич Новгородов тереебут кунугэр тубэЬиннэрэн, олунньу 13 кунэ, сурук-бичик кунунэн бэлиэтэнэр. Бу дьаЬал Саха Республикатын бастакы Президенэ Михаил Ефимович Николаев ыйаа5ынан 1996 сыллаахха олохтоммута.

Семен Андреевич Новгородов Чурапчы оройуонугар төрөөбүтэ. Якутскайга реальнай училищены бүтэрэн баран, Петроградка 1913 сыллаахтан университекка үөрэммитэ. Онно кини Илиҥҥи омуктар тылларын кичэйэн үөрэппитэ. Үөрэнэр кэмигэр саха тылын анаан үөрэппитэ, фольклору хомуйбута уонна саха суругун олохтообута. Бастаан 1917 с онтон 1922 сыллаахха кини Бастааҥы сурук-бичик диэн буквара, онтон Ааҕар кинигэтэ бэчээттэммиттэрэ.. Оскуолаҕа ити кинигэлэринэн сахалыы үөрэнэн барбыттара. Сотору балачча элбэх хаһыат, сурунаал, учебник, уус-уран айымньылар бэчээккэ тахсан испиттэрэ. Республика үрдүнэн үөрэҕэ суох улахан дбону үөрэхтээһин үлэтэ тэнийбитэ. Оччолорго үгүс киһи, оскуолаҕа үөрэммэккэ сылдьан эрэн, сахалыы ааҕар, суруйар буолтара. Оннук киһини халлаан суруксута диэн ааттыыллара.Семен Андреевич, университеты бүтэрэн баран, саҥа үлэлээн иһэн, Ленинградка 1924 32 саастааҕар эмискэ ыалдьан өлбүтэ. Кини алфавита 1929 с диэри туттуллубута.

Советскай былаас сылларыгар саха норуотун иһиттэн тыл үөрэхтээхтэрэ үөскэтэлээн испиттэрэ. Олортон улуахан үтүөлээхтэринэн Алексей Елисеевич кулаковскай, Платон Алексеевич Ойуунускай, Алексей Андреевич Күндэ буолаллар. Сэрии кэнниттэн саха тылын научнай боппуруостарын үөрэтии ордук кэҥээбитэ. Ученай степеннээх, тылы үөрэтэр дьон элбээбитэ. Олортон Лука Никифорович Харитонов уонна Елизавета Ивановна Убрятова — наука доктордара, профессордар.

Билигин Зайыркулова Алтынай толоруутугар

Ийэ тыл стр 35 С.А Новгородов «Тереебут соругум» хоьоонун истин.

2с перемена: Александра Охлопкова «Саха ыччатыгар» хоьоонун истин тереебут тыл уонна литература журнал стр 72. АА5ар Винокурова Арина

Мантан салгыы Улуу суруйааччыларбыт тереебут тыл туЬунан бэргэн этиилэрин истин.

Амма Аччыгыйа: Тереебут терут тылбыт уруйэ уутун курдук ыраас, сир симэ5ин курдук сиэдэрэй.

Семен Данилов: Эн ийэ тылгын теье кууьун-кыа5ын тиийэринэн байыт, тупсар, харыстаа. Байыт хайа сатанарынан: тыл бэйэтин кыа5ын кэнэтэн, байыт атын сайдыылаах тыллары сатабыллаахтык киллэрэн.

Кундэ: Тереебут терут тыл, серуун суегэй курдук, сурэ5и -быары серуургэтэр…

Семен Данилов: Кустук еннеех, кымыс сыттаах сахам мандаар саната..

Куннук Уурастыырап: Эрэнэбин эстиэ суо5а, эрдэ эттэххит буолуо5а! Саха оло5о уьуо5а, саха удьуордаан ууьуо5а, саха ырыата сатарыа, саха саната саргыланыа.

А.Тарасов: ебугэттэн кэриэс хаалбыт елбет -суппэт ийэ тылбыт. Еруу кинини эн уерэт, ерегейун ессее урдэт

Татьяна Аммосова: Теле туппат терут баайын- тереебут ийэ тылын.

Кундэ «Тереебут тыл» хоьоонун аа5ан иьитиннэрэр Гузаирова Алина. Стр 135 6 кыл учебник

Саха суруйааччылара уонна мелодистара Тереебут дойдубут уонна тылбыт туЬунан угус хомо5ой хоьооннору, ылба5ай ырыалары айбыттара уонна айаллар. Истин «Сахам сирэ» ырыаны.

3с перемена: Иван Мигалкин «Киэн тутун, эн саха буоларгынан» Миша Бястинов стр 136 Утуе аргыс

«Тереебут алааскын эн таптаа» ырыа.

Саргы Куо «Мин баар этим тун былыр» Аня Сидорова

Семен Данилов «Тереебут тылым аптаах дор5ооно» стр 93 Айан аартыга

Тереебут тыл. Л.Афанасьев аа5ар Саша охлопкова кэнчээри стр 53.

Бу куннээ5и араадьыйа биэриитин Семен Петрович Данилов тылынан тумуктуубут: Сылаас -сырдык сыдьаайдан саха оьо5унуу, баай дууьалан, баай санаалан саха тылыныы.. уонна кунду уерэнээччилэргэ бу кунунэн эрэ тохтоон хаалбакка, тереебут терут тылбыт эгэлгэтин, эриэккэьин, этигэнин, эмэнин уерэтин, сайыннарын, таптаан уонна харыстаан диэн этэбит. Бол5омто5ут иьин баьыыбаларын.

Дьоро киэһэ программата:

Ийэ тыл күнэ — норуот үөрүүтэ!
«Литература — олох сэркилэтэ» ТОК оонньуу ( икки хамаанда күөн көрсөллөр — хамаандаҕа үөрэнээччилэр, икки учуутал, 3 төрөппүт кыттыыны ылаллар)

Киириитигэр саха алфавитын төрүттээччи, лингвист учуонай С.А.Новгородов туһунан билиһиннэрии (презентация)

Блиц — ыйытыктар
Тылы ойууларынан көрөн быһаарыы
Хамандыырдар күрэстэрэ

Источник

Тема: Ийэ тыл күнэ үрдүкү кылаастарга анаан ыытыллар

Салайааччы: саха тылын уонна литературатын учуутала Хоютанова Ульяна Афанасьевна.

Киириитэ:

Саха тыла — өркөн өйбүт

Саамай кэрэ, саамай күндү,

Умнуллубат, уостан түспэт,

Ийэ тэҥэ нарын – намчы,

Мунчаардахха, муунардахха,

Ырыа буолан саататар,

Сааамай уустук санаалары

Сатаан этэр кыаҕы биэрэр,

Ийэ тылбытыгар аналлаах

Дьоро күнү, күрэхпитин,

Саҕалыырбытын көҥүллээҥ.

Ырыа:

Тыл- саха омук үтүмэн үйэлэргэ чочуйбут, чопчулаабыт өйдөбүлэ, өлөрү кыайбыт өйө. Саха тылыгар норуоппут олоҕо, кута-сүрэ, майгыта-сигилитэ, өйө-санаата, иэйиитэ, философията –барыта баар.

1 түһүмэх:

Мин тылым- мин тохтор тойугум,

Мин тылым- мин туойар хомуһум,

Кэриэһим кэннибэр хааларым:

Кэхтибэт кэрэкэ тылларым.

Хас биирди киһи ааттаах-суоллаах. Ол курдук хас биирдии бөлөх аат уонна дивиз толкуйдуур.

2 түһүмэх:

Төрөөбүт төрүт тыл

Сөрүүн сүөгэй курдук

Сүрэҕи-быары сылаанньытар.

Өс хоһооннорун ситэрэн биэр.

Кулгаах ырааҕы истэр,…. харах чугаһы көрөр

Алгыс баһа сыалаах,….кырыыс баһа хааннаах

Тоҥтон толлубат,….ириэнэхтэн иҥнибэт буол

Ойуурдаах куобах охтубат,….дьонноох киһи бохтубат

Үөрэх баар-…бараммат баай

Сүгэ кыайбатаҕын — …..сүбэ кыайар

Норуот күүһэ-….көмүөл күүһэ

Аҕыйах тыл минньигэс-….элбэх тыл сымсах

Киһи тыла -….ох

Кырдьаҕастан алгыһын, …эдэртэн эйэтин ыл

3 түһүмэх:

Эппэр ийэм үүтүн кытта

Иҥпит эбит, быһыыта,

Кустук өҥнөөх

Кымыс сыттаах

Сахам мандар саҥата.

Нууччалыы тыллары сахалыы тылбааһын эт:

Дорога-суол

Сплошной лес- сис тыа

Берег-күөл кытыыта

Засидка-дурда

Кочка-дулҕа

Высохшее дерево- хаппыт тиит

Коновязь- сэргэ

Чурка-лэкэ

Столб-баҕана

Матрас-тэллэх

Браслет-бөҕөх

Молоток-өтүйэ

Лодка-оҥочо

Растояние, равное высоте кулака-тутум

Толщина мизинца-ылгын чыкыйа

Маховая сажень-былас

4 түһүмэх:

Доҕордуу уотун куруук

Үлэ, үөрэх күөдьүтэр.

Кэрэ дьыала, кэрэ тойук

Эдэр сааһы киэргэтэр.

Эйэлээхтик күрэхтэһии

Үтүө аакка тириэрдэр,

Бэрт былдьаһан тиниктэһии-

Саакка – суукка тириэрдэр.

Билигин хас биирдии бөлөхтөн биирдии оҕо тахсар тыл бэриллэр. Ону быһаарар. Айымньылар ааттара.

Тимофей Сметанин “Күөрэгэй”,

Эрилик Эристиин“Хачыгыр”,

Суорун Омоллоон “Бэйэтэ эмтиэкэ”,

Иван Гоголев-Кындыл “Хара кыталык”,

Тимофей Сметанин “Егор Чээрин”,

Суорун Омоллоон “Ачаа”,

остуоруйа “Биэс ынахтаах бэйбэрэкээн эмээхсин”,

Эллэй ”Чурум Чурумчуку”,

Суорун Омоллоон “Чүөчээски”,

Суорун Омоллоон “Хараҥаҕа тыкпыт сырдык”,

Ойуунускай “Оҕо куйуурдуу турара”,

норуот сэһэнэ “ Майаҕатта Бэрт Хара”

5 түһүмэх:

Паараласпыт тыллар паараларын бул:

Аас, бараан, ас, туор, ньүдьү, им, үөс, балай, үрүҥ, үөл, хара, муор, дьаһах, иэл, элэ, куйу, была, һайы , ис, дьаҥ, муор, тиэл

Аас-туор

Ас-үөл

Ньүдьү-балай

Куйу-һайы

Элэ-была

Им –балай

Үрүҥ-хара

Ис-үөс

Дьаҥ-дьаһах

Муор-туор

Иэл-тиэл

Куйу-һайы

6 түһүмэх:

Күлүүлээх түгэнтэн инценировка толкуйдааһын 5 мүнүүтэ

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/344605-scenarij-ijje-tyl-kunje

Источник

“Ийэ тыл, сурук-бичик” күнүн ыытыы балаһыанньата

Сыала:

Төрөөбүт тыл сүмэтин, эриэккэһин, кэрэтин иҥэрииИйэ тылынан киэн туттуу, өрө тутуу, туттуллар эйгэтин кэҥэтэргэ туруулаһыы, үлэлэһии

Буолар күнэ – олунньу 13 күнэ

Буолар сирэ- Харбалаах орто оскуолата

Тэрийээччилэр – саха тылын, литературатын МХ

Ирдэнэр – учууталлар уонна бары үөрэнээччилэр саха таҥастаах кэлэллэр.

Программата:

Кылаас салайааччылара хомус тыаһынан сарсыарда үөрэнээччилэри, учууталлары алаадьылаах көрсүүлэрэУруоктарга 5-тии мүнүүтэ ийэ тылга аналлаах элеменнэри киллэрии (хоһоон, тыл оонньуута, викторина о.д.а.) – эпп. ити күн уруоктаах бары учууталУоскулаҥ кэмигэр сахалыы остуол оонньуута – Бурнашев А.ВУоскулаҥ кэмигэр радионан биэрии – Трофимова В.П.Дьоро киэһэ – саха тылын МХРадиоузел:

Советскай былаас сылларыгар саха норуотун иһиттэн тыл үөрэхтээхтэрэ үөскэтэлээн испиттэрэ. Олортон улуахан үтүөлээхтэринэн Алексей Елисеевич кулаковскай, Платон Алексеевич Ойуунускай, Алексей Андреевич Күндэ буолаллар. Сэрии кэнниттэн саха тылын научнай боппуруостарын үөрэтии ордук кэҥээбитэ. Ученай степеннээх, тылы үөрэтэр дьон элбээбитэ. Олортон Лука Никифорович Харитонов уонна Елизавета Ивановна Убрятова – наука доктордара, профессордар.

Билигин Зайыркулова Алтынай толоруутугар

Ийэ тыл стр 35 С.А Новгородов «Тереебут соругум» хоьоонун истин.

Мантан салгыы Улуу суруйааччыларбыт тереебут тыл туЬунан бэргэн этиилэрин истин.

Амма Аччыгыйа: Тереебут терут тылбыт уруйэ уутун курдук ыраас, сир симэ5ин курдук сиэдэрэй.

Кундэ: Тереебут терут тыл, серуун суегэй курдук, сурэ5и –быары серуургэтэр…

Семен Данилов: Кустук еннеех, кымыс сыттаах сахам мандаар саната..

А.Тарасов: ебугэттэн кэриэс хаалбыт елбет –суппэт ийэ тылбыт. Еруу кинини эн уерэт, ерегейун ессее урдэт

Татьяна Аммосова: Теле туппат терут баайын- тереебут ийэ тылын.

Кундэ «Тереебут тыл» хоьоонун аа5ан иьитиннэрэр Гузаирова Алина. Стр 135 6 кыл учебник

3с перемена: Иван Мигалкин «Киэн тутун, эн саха буоларгынан» Миша Бястинов стр 136 Утуе аргыс

«Тереебут алааскын эн таптаа» ырыа.

Саргы Куо «Мин баар этим тун былыр» Аня Сидорова

Семен Данилов «Тереебут тылым аптаах дор5ооно» стр 93 Айан аартыга

Тереебут тыл. Л.Афанасьев аа5ар Саша охлопкова кэнчээри стр 53.

Бу куннээ5и араадьыйа биэриитин Семен Петрович Данилов тылынан тумуктуубут: Сылаас –сырдык сыдьаайдан саха оьо5унуу, баай дууьалан, баай санаалан саха тылыныы.. уонна кунду уерэнээччилэргэ бу кунунэн эрэ тохтоон хаалбакка, тереебут терут тылбыт эгэлгэтин, эриэккэьин, этигэнин, эмэнин уерэтин, сайыннарын, таптаан уонна харыстаан диэн этэбит. Бол5омто5ут иьин баьыыбаларын.

Дьоро киэһэ программата:

Ийэ тыл күнэ – норуот үөрүүтэ!«Литература – олох сэркилэтэ” ТОК оонньуу ( икки хамаанда күөн көрсөллөр – хамаандаҕа үөрэнээччилэр, икки учуутал, 3 төрөппүт кыттыыны ылаллар)Киириитигэр саха алфавитын төрүттээччи, лингвист учуонай С.А.Новгородов туһунан билиһиннэрии (презентация)

Блиц – ыйытыктарТылы ойууларынан көрөн быһаарыыХамандыырдар күрэстэрэ

Источник

Убаастабыллаах коллегаларбын, бары ыалдьыттары, о5олору бугунну уеруулээх бырааьынньыгынан Билии кунунэн барыгытын э5эрдэлиибин!

Бугун 1-кы кылаас о5олоро оскуола боруогун атыллаан, билии аартыгар уктэнэр уеруулээх куннэрэ. О5олорбор ба5арабын туйгун уерэ5и, билиини-керууну, учугэй бэрээдэги, доруобуйаны!

(Учуутал о5олору, тереппуттэри батыьыннаран кылааска а5алар).

(О5олор киэргэммит кылааска киирэллэр. Дуоска5а сурук «В первый раз в первый класс», «Билии дойдута» (Слайд №1) диэн сурук интерактивнай дуоска5а суруллан турарын кереллер).

Бугун эьиги бастакы уруоккутугар Билии дойдутугар кэллигит.

Учуутал: Утуе кунунэн о5олоор! Утуе кунунэн тереппуттэр, ыалдьыттар!Маннайгы чуораан тыаьаабыт кунунэн ессе тегул э5эрдэлиибин.

— О5олор, миигин билэ5ит? Мин аатым Дария Алексеевна. Оскуола5а уерэнэ кэлбиккититтэн мин наьаа уердум. Ким бугун оскуола5а уерэн-кетен кэлбит илиибитин уунабыт (о5олор илиилэрин ууналлар).

Учуутал: Кунду о5олор! Эьиги дьикти, аптаах Билии дойдутун боруогун атыллаан киирдигит. Бу аптаах хоспутун КЫЛААС диэн ааттыыллар. Туох дииллэр эбитий? (КЫЛААС). Керун, эрэ кылааспыт иьэ сып-сырдык, ып-ыраас, сана остуоллар, устууллар, ыскааптар.

— Бу паарта, бу устуул. Биьиги манна олоруохпут. Чэ, эрэ бугун ханна ба5ар олоруоххутун сеп. Керун, эрэ хайдах олоруохтаах эбиппитий? (Слайд №2)

Презентация

(Учуутал о5олору остуолларга олортуур, интерактивнай дуоска5а баар картинканы кердерер).

Учуутал: — О5олоор, паарталарбыт биьиэхэ тугу эрэ этиэхтэрин ба5арбыттар. Истин эрэ:

Паарта субэтэ:

Сарсыарда эрдэ тур, ороннун хомуй, сирэйгин-илиигин суун-тараан.
Кыьалланнын танын, школьнай форма5ын киртитимэ.
Бэрээдэктээх буол, суумка5ын бэйэн хомун.
Уруокка олорон кулумэ, о5олорго мэьэйдээмэ.
Эн улааттын, о5олору кытта охсуьума, ытаама.

— Иьиттигит? Себулэьэ5ит? (о5олор эппиэттэрэ). О5олоор, мин биьиги кылааспыт до5ордуу буолуон наьаа ба5арабын.

Учуутал: — О5олоор, биьиги ханна кэллибит? (Оскуола5а, Билии дойдутугар) (Слайд №3)

— Бу аптаах дойду устун УЕРЭНЭЭЧЧИЛЭР эрэ айанныыллар. Кимнээх айанныыллар эбитий? (уерэнээччилэр). Уерэнээччи диэн кимий? (о5олор эппиэттэрэ)

Учуутал: Билии дойдутугар олорон уерэнэр о5олору «Уерэнээччи» диэн ааттыыллар.

— Эьиги бу дойдуга 11 сыл уерэниэххит, элбэх до5ордонуоххут, элбэ5и билиэххит-керуеххут. О5олоор, биьиги кэккэбитигэр сурэ5элдьиир о5о баар дуо? (Суох). Дьэ, ол учугэй, Билии дойдутугар сурэ5элдьиир, куьа5аны онорор, уерэниэн ба5арбат о5олор киирбэттэр.

Учуутал: Бу дойду устун айанныырга бэлэмнит? Билии дойдута наьаа киэн, ол иьин тугунан айанныыбытый? (Поезд уруьуйа кестер) (Слайд№4)

— Сепке этэ5ит, поеьынан. Поезпыт олус дьэрэкээн. Ол гынан баран манна мээнэ киллэрбэттэр, туох нааданый? (БИЛИЭТ).

— Таабырын таайдахпытына эрэ биьиэхэ билиэт биэрэллэр, чэ, эрэ бэлэм олоробут.

Таабырыннар:

Ким бу дьиэ5э киирбит, Билиини ылар. Ол тугуй? (Оскуола)
Со5отох ата5ар туран, тебетун эргиттэ5инэ, ерустэри, хайалары, океаннары, араас дойдуну кердерер. (Глобус)
Эн кинини кытта кэпсэт, олус ейдеех буолуон. Тугуй? (Кинигэ)
То я в клетку, то в линейку,

Написать на мне сумей-ка,

Можешь и нарисовать,

Потому что я … (Тетрадь)
Я — чёрный, красный, жёлтый, синий,

С начинкой в серединке.

С точилкой острой я дружу,

И что хочу, изображу (Карандаш)
Я люблю прямоту,

И сама прямая.

Сделать ровной черту

Людям я помогаю (Линейка)
Свою косичку без опаски,

Она обмакивает в краски

Потом окрашенной косичкой

В альбоме водит по страничке (Кисточка)
Хаппыт тэллэй хаьаастаах, амтаннаах эриэхэ аьылыктаах, кутуругунан оонньуур, сааьыттары муннуур (ТИИН)
Кыьын кэллэ5инэ ар5ахха киирэн утуйар баар уьу (ЭЬЭ)
Кыьыны быьа ойуурга аччык кэрэдэк баар уьу (БЕРЕ)
От-мас аьылыктаах ойуоккалас о5очоос баар уьу (КУОБАХ)
Тула еттубун керунэбин, туохтан эрэ дьиксинэбин, ойуур тыалары кэрийэбин, албынныыры сатыыбын (САЬЫЛ) (Слайд №5)

Учуутал: Маладьыастар, бары билиэттэннигит?

— Ким ханнык еннеех вагончик эбитий?

— Маладьыастар.

— Дьэ, эрэ биьиги эмиэ поезта оноруоххайын эрэ. Наар биир енунэн онордохпутуна хайдах буолуой? (скучнай), дьэрэкээн поезта оноруохха дии?! (о5олор биирдиилээн тахсан дуоска5а сыьыараллар)

— Поезпыт бэлэм буолла?

(О5олор: бэлэм буолла)

Учуутал: О5олоор, биьиги бу аптаах дойду устун айанныырга тугу эрэ умнубуппут ди? Тугу буолуой? (о5олор эппиэттэрэ)

Таабырын: дуоска5а кестер (Слайд №6)

Новый дом несу в руке,

Двери дома на замке,

А живут в доме том

Книжки, ручки и альбом (Сумка)

О5олор:Суумка.

Учуутал:Уерэнээччи оскуола5а суумкалаах кэлэр. Эьиэхэ баар дуо суумка? Суумка5ытын себулээтигит? Ким эьиги суумка5ытын хомуйбутай: маама5ыт, паапа5ыт эбэтэр эбээ5ит, эьээ5ит дуу?

(О5олор эппиэттэрэ)

Учуутал: Биьиги бэйэбит хомуйуохтаахпыт. Суумкабытыгар уерэх тэрилин бэйэбит уга, хомуйа уерэниэхпит сеп? Билигин биьиги кыратык эрчиллиэхпит. (Слайд №6)

— Мин билигин эьиэхэ предметтэри этиэм, суумкабытыгар угабыт диэтэххитинэ биирдэ таьына5ыт, укпаппыт диэтэххитинэ таьыммаккыт. Холобур, уруучука — о5олор таьыналлар, сыттык — таьымматтар.

Кинигэ, Помада, Харандаас, Оонньуур бистэлиэт, Жевательнай резинка, Пенал, Куукула, Альбом, Телевизор, Фломастер

— Маладьыастар. Суумкабытын хомуйа уерэннибит, бэлэм буоллубут. Чэ айанныахха! 20 диэри аахтахпытына поезпыт тургэтиир. Аа5ыаххайын эрэ- 1,2,3…20.

Сынньалан: Турдубут. Илиибитин токурутабыт. Поезд айанныыр: Чух-чух-чух.

Учуутал: Бастакы тохтобулга кэллибит. Керун эрэ ханна кэллибит?

О5олор: Кинигэлэр дойдуларыгар (Слайд № 7).

— Билии дойдутугар биьиэхэ куус-кеме буолуохтара биьиги кинигэлэрбит.

(учуутал кинигэлэри кердерер).

— Азбука, Тулалыыр эйгэ, Русский язык, Литературное чтение, Ахсаан, Буукубаар. Ол аата бу учебниктарбыт бары наука буолаллар, быйылгы уерэх дьыла наука5а ананар. Букубаар диэн учебникпыт Буукуба диэн тылтан тахсыбыт. Буукубаны биллэхпитинэ биьиги сатаан аа5абыт, суруйабыт. Ким буукубатын билэн кэллэ? Маладьыастар.

— О5олоор, Букубаар кинигэбитин онорбуттара 100 сыла буолбут. Бу кинигэни Семен Андреевич Новгородов теруттээбит. Бу букубаары кини сахалыы сурук-бичик диэн ааттаабыт. Эьиги эдьиийдэргит, убайдаргыт, ийэлэргит, а5аларгыт маннык букубаардарынан уерэммиттэрэ. Онтон биьиги быйыл бу сана кинигэнэн уерэниэхпит.

Учуутал: Салгыы айанныахха. Ханна эрэ кэллибит. Ээ остуоруйа дойдутугар кэлбиппит ди (Слайд №8)

— Ким остуоруйаны себулууруй, илиигитин уунун эрэ? Эьиэхэ остуоруйа геройдара э5эрдэ ыыппыттар (конверт кердеруу). Аа5ыахха эрэ.

Суругу аа5ыы.

«Бастакы кылааска киирбит кунду о5олору итиитик-истинник э5эрдэлиибит.

Учугэйдик уерэнин, учууталгыт тылын истин. Уонна бэйэбит субэбитин эьиэхэ биэриэхпитин ба5арабыт» (Слайд №9).

— Дьэ эрэ таайыаххайын эрэ, кимнээх биьиэхэ сурук ыыппыттарын.

Оонньуу «Остуоруйа дойдутуттан сурук» (Слайд 10-11)

Биьиги ус бырааттыыларбыт. О5олоор, учугэйдик уерэнин, оччого биьиги бырааппыт Наф-Наф курдук таас дьиэни учугэйдик оностуоххут. Бу Кимнээ5ий? (Три поросенка).
Перемена5а кылаас иьигэр мээнэ суурумэн, ал5ас вазаны эбэтэр кыьыл кемус сымыыты улту туьэриэххит. Оо дьэ оччого мин хаттаан кыьыл кемус сымыыты буолбакка, боростуой сымыыты баттыыбын! (Курочка Ряба).
Первоклассниктары э5эрдэлиибин! Ейдоох буолун, буукубаларгытын уерэтэн аа5арга уерэнин. Мин сатаан аахпат буоламмын а5ам Карло бэлэхтээбит азбукатын, кукольнай театр билетыгар атастаспытым. Онтон наьаа хомойобун. О5олоор, кинигэлэргитин харыстаан, алдьатыман, марайдааман! (Буратино)
Оскуола5а кыьалланныт уерэнин, бэрээдэктээх, эйэ5эс о5олор буолун! Биирдэ биьиэхэ Маша диэн кыыс кэлэн ыйытыыта суох хааьыбытын барытын сиэбитэ, Мишутка устуулун алдьаппыта, ороммутугар киирэн сыппыта, ыспыта. Эьиги кини курдук буолуман!! Кимнээ5ий? Биллигит? (Ус эьэ)
Мин эмиэ эьиги курдук оскуола5а уерэнэ барыахпын наьаа ба5ардым. Эьиги курдук уерэнэрим буоллар, Бере — куьа5ан, адьыр5а кыыл буоларын билиэм этэ. Кинини кытта кэпсэтиэ, эбээм ханна олорорун этиэ суохтаахпын билиэм этэ (Кыьыл Бэргэьэчээн).
О5олоор, учууталгыт тылын истин, уруокка олорон хаьыытааман, илиигитин уунан эппиэттээн. Миигин Знайка куруутун уерэтэр, ол гынан баран мин барытын умнан кэбиьэбин. Мин курдук билбэтчэй буолуман! (Незнайка)

— Дьэ маладьыастар, остуоруйаны, остуоруйа геройдарын сурдээхтик билэр эбиккит.

Учуутал: О5олоор, ессе оскуола5а хайдах сылдьыахтаахпытый, билэ5ит?

Кыратык ооньуоххайын сеп? Себулэьэр буоллаххытына таьына5ыт, себулэспэт буоллаххытына атаххытынан тыаьата5ыт. Ейдеетугут?

— Оскуола5а хаьыытыы-хаьыытыы суурэбит. Сеп дуо? Оччого таьынабыт дуо? Атахпытын тыаьатабыт.

— Хаьыытыыбыт

— Суоттуубут

— Уруьуйдуубут

— Паарта урдунэн суурэбит

— Уруокка олорон о5олору кытта улаханнык кэпсэтэбит

— Ыллыыбыт

— Силлиибит, ытырабыт.

— Дьэ маладьыастар, олус бэрээдэктээх о5олор эбиккит.

— Уой, ал5ас о5олоор, ессе биир суругу аахпатахпын ди. Аа5абын? (аах)

«Маладьыастар, о5олоор! Биьигини билбиккититтэн олуьун уордубут. Субэлэрбитин туьанын. Уонна кыракый аптаах бэлэхпитин биэрэбит. Крибле! Крабле! Бумс!- диэтэххитинэ бэлэх баар буола туьуо.

— Дьэ эрэ о5олоор, Крибле! Крабле! Бумс! — аптаах бэлэх баар буол диэхтээхпит сеп?! Ытыспытын холбуубут, харахпытын саптыбыт, уонна бары бииргэ: Крибле! Крабле! Бумс! — аптаах бэлэх баар буол! Бары бииргэ эттэхпитинэ баар буолара буолуо. (О5олор санараллар) (Слайд 12)

— Ээ кинилэр кистээбиттэрэ буолуо, олорор сиргитигэр керден эрэ?! Устуул анныгар кистээбиттэр ди!! Тугу бэлэхтээбиттэрий? Шоколад!!!

— Дьэ бу боростуой шоколад буолбатах, бу аптаах шоколад. Маны сиэтэххитинэ дьаныардаах, улэьит, бэрээдэктээх о5о буола5ыт. Дьиэ5итигэр баранныт эдьиийдэргитин, балтыларгытын, бырааттаргытын, убайдаргытын кытары сиэрин сеп?! Билигин паарта5ытыгар ууран кэбиьин! Салгыы айанныахха.

Учуутал: О5олоор, дьэ бу биьиги бутэьик тохтобулбут эбит. Ханна тиийдибит? Кылааспытыгар кэллибит. Поезпыт биьигини теттеру а5албыт. Ол аата эьиги бары УЕРЭНЭЭЧЧИ буолбуккут. (таьынабыт)

— Салгыы поеьынан кэнники айанныахпыт сеп. Билии дойдута аана эьиэхэ куруутун аьа5ас буоллун диэн бастакы кылааска киирбиккит туьунан документ- свидетельство туттарыам.

(учуутал биирдиилээн туттартыыр).

— Бэйэ бэйэбитин таьынаммыт э5эрдэлиибит.

— Бугун эьиги тереппуттэргит эмиэ бырааьынньыктара. Кунду тереппуттэри о5олоргут бастакы кылааска киирбиттэринэн э5эрдэлиибин. 4 сылы быьа бииргэ буолуохпут, бииргэ улэлиэхпит уонна бу субэлэри эьиэхэ биэрэрбин кенуллээн.

Учуутал: Манан биьиги кылаас чааспыт тумуктэнэр. Аныгыскы уруокка керсуеххэ диэри.

СОВЕТЫ РОДИТЕЛЯМ ПЕРВОКЛАССНИКОВ

Будите ребенка спокойно. Проснувшись, он должен увидеть вашу улыбку и услышать ласковый голос. Не подгоняйте его с утра, не дергайте по пустякам, не укоряйте за ошибки и оплошности, даже если «вчера предупредили».
Не торопите, умение рассчитать время — ваша задача, и если это вам плохо удается, то вины ребенка в этом нет.
Не отправляйте ребенка в школу без завтрака; до школьного завтрака ему придется много поработать.
Не прощайтесь, предупреждая и направляя: «смотри не балуйся», «веди себя хорошо», «чтобы сегодня не было плохих отметок» и т. п. Пожелайте ему удачи, подбодрите, найдите несколько ласковых слов. У него впереди трудный день.
Забудьте фразу «Что ты сегодня получил?». Встречайте ребенка после школы спокойно, не обрушивайте на него тысячу вопросов, дайте расслабиться (вспомните, как вы сами чувствуете себя после тяжелого рабочего дня, многочасового общения с людьми). Если же ребенок чересчур возбужден, если жаждит поделиться чем-то, не отмахивайтесь, не откладывайте на потом, выслушайте, это не займет много времени.
Если видите, что ребенок огорчен, но молчит, не допытывайтесь, пусть успокоится, тогда и расскажет все сам.
Выслушав замечание учителя, не торопитесь устраивать взбучку и постарайтесь, чтобы ваш разговор с учителем происходил без ребенка.
После школы не торопите садиться за уроки, необходимо 2-3 часа отдыха (а в первом классе хорошо бы часа полтора поспать) для восстановления сил. Лучшее время для приготовления уроков с 15 до 17 часов. Занятия вечерами бесполезны, завтра придется все начинать сначала.
Не заставляйте делать все уроки в один присест, после 15-20 минут занятий необходимы 10-15-минутные «переменки».
Во время приготовления уроков не сидите «над душой», дайте возможность ребенку работать самому, но уж если нужна ваша помощь, наберитесь терпения. Спокойный тон, поддержка («не волнуйся, все получится», «давай разберемся вместе», «я тебе помогу»), похвала (даже если не очень получается) необходимы. Не акцентируйте внимание на оценках.
В общении с ребенком старайтесь избегать условий. «Если ты сделаешь, то…». Порой условия становятся невыполнимыми вне зависимости от ребенка, и вы можете оказаться в очень сложной ситуации.
Найдите (постарайтесь найти) в течение дня хотя бы полчаса, когда вы будете принадлежать только ребенку, не отвлекайтесь на домашние заботы, телевизор, общение с другими членами семьи. В этот момент важнее всего его дела, заботы, радости и неудачи.
Выбирайте единую тактику общения всех взрослых в семье с ребенком, свои разногласия по поводу педагогической тактики решайте без него. Если что-то не получается, посоветуйтесь с учителем, врачом, психологом, не считайте лишней литературы для родителей, там вы найдете много полезного.
Будьте внимательны к жалобам ребенка на головную боль, усталость, плохое состояние. Чаще всего это объективные показатели утомления, трудности учебы.
Учтите, что даже «совсем большие» дети (мы часто говорим «Ты уже большой» 7-8-летнему ребенку) очень любят сказку перед сном, песенку и ласковое поглаживание. Все это успокаивает их, помогает снять напряжение, накопившееся за день, и спокойно уснуть. Старайтесь не вспоминать перед сном неприятностей, не выяснять отношений, не обсуждать завтрашнюю контрольную и т.п.

Приложение

Источник