«Телләр көне»нә багышланган сценарий
(рус һәм татар телләрендә)
Сәхнә артында алып баручылар экраннан шигырьләр укыйлар)
Тел дигән дәрья бар,
Дәрья төбендә мәрҗән бар.
Белгәннәр чумып алыр,
Белмәгән карап калыр.
Нәкый Исәнбәт
И нет у нас иного достоянья!
Умейте же беречь
Хоть в меру сил, в дни злобы и страданья,
Наш дар бесмертный – речь.
И.А.Бунин
Татар теле – туган тел,
Безнең газиз булган тел
Әти-әни, әби-бабай
Безне сөя торган тел.
Шәйхи Маннур
1ведущий (Таһир):
Хәерле көн димен барчагызга,
Кояшлы көн телим гөлләргә,
Сөйкемлелек телим яшь кызларга
Ә батырлык сезгә — егетләргә!
2ведущий (Резедә):
Хәерле көн, кадерле милләттәшләр – хөрмәтле кунаклар, укучылар, туган телебез сагында торучы фидакарь укытучыларыбыз!
1ведущий (Таһир):
Исәнмесез, дуслар! Бүгенге бәйрәмебезне башлыйбыз!
2ведущий (Резедә):
Әйе, “И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле…”- дигән бөек Тукаебыз, һәм ул мең тапкыр хаклы. Ни өчен, Таһир?
1ведущий (Таһир):
Чөнки кечкенәдән өйрәтелгән туган тел халык йөрәген шигърият белән генә сугарып калмый, аның күңелендә милли горурлык хисләре дә уята, ата-бабаларыбыз теленнән рухи ләззәт алу мөмкинлеге бирә.
2ведущий (Резедә):
Добрый день, дорогие друзья! Сегодня мы собрались не случайно. По решению ЮНЕСКО именно 21 февраля — Международный день родного языка. Это большой праздник. И в этом зале собрались представители разных национальностей, чтобы воспеть свой родной язык великий, необъятный, живой, как жизнь.
1ведущий (Таһир):
21 нче февраль — Һәр милләт, һәр халык өчен бәйрәм көн — Халыкара туган тел көне. Дөньяда 7000 гәякын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин.
3ведущий (Илүзә):
Арттырмый да, киметми дә шуны бел-
Татар теле – энҗе, мәрҗән тулы тел.
Моңлы тел ул, нурлы тел ул – Туган тел-
Баш очында кояшбулып тора гел.
Каршы алыгыз, 1А сыныфы укучысы Хөснуллин Рамазан, Равил Фәйзуллин “Тел турында бер шигырь”
4 ведущий (Женя):
Есть у каждого язык,
Что родной навеки,
Без родного языка
Нет и человека!
Перед вами выступает ученица 7 в класса Басырова Наиля, Анна Ахматова «Мужество»
1 ведущий (Таһир):
Һәркем өчен дөньядагы барлык телләр арасында иң кадерлесе- тәүге кабат сөйләшә башлаган ана теле.Халыкара туган тел көнендә барлык телләр дә тигез диптаныла, чөнки аларның һәркайсы кеше язмышы өчен җавап бирә, һәркайсы табигый мирас булып тора һәм без аны, һичшиксез, сакларга тиешбез.
Каршы алыгыз, 4а сыйныфы укучылары, татар халык биюе Саттарова Дәлия, Мезикова София
1ведущий (Таһир)
Һәр халыкның туган теле – аның мәдәнияте, тарихи көзгесе. Шуңа да телебез сафлыгы, матурлыгы, аһәңлелеге өчен барыбызга да армый-талмый көрәшергә, эшләргә кирәк.
2 ведущий(Резидә)
Говоря каждый на своем родном языке, гражданин мира привносит в него что –то свое, собственное, но всегда нужное и полезное.
Перед вами выступает ученица 10а класса Постольник Светлана “Жди меня”
3ведущий (Илүзә):
Күзләремне ачты минем,
Иркәләде үз телем.
Үз телем яктыртты юлны,
Үз телем бирде белем.
Каршы алыгыз сезнең алдыгызда 4А сыйныфы укучысы Новиков Дима, “Днепр широкий”
2 ведущий (Резедә):
В нашей школе уже стало доброй традицией проводить День родного языка, где дети нашей школы завораживают нас культурой своего народа, окутывают нас теплым воздухом дружбы, ведь наш город самый многонациональный город в Татарстане.
Перед вами ученица 3г класса Мамадова Айлин/Азербайджанская народная песня “………..”/
Встречайте, ученик 6Г класса Мамеадзаде Шахрияр
4 ведущий (Женя):
Отмечая Международный день родного языка мы отдаем дань уважения несметному числу существующих в мире языков, культурам, которые они отражают. В Международный день родного языка все языки признаются равными, поскольку каждый представляет живое наследие, которое нам следует оберегать.
Перед вами выступает ученик 5б Бутянов Антон.
Встречайте перед вами ученицы 4а класса Гурьянова Арина “Индийский танец»
3 ведущий (Илүзә)
Халкым теле миңа- хаклык теле,
Аннан башка минем телем юк,
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
2 ведущий(Резидә)
У каждого из народов нашего края есть свои замечательные танцы, они связаны с его культурой и бытом, Танцы- воплощение души народа, его национальных традиций.
Перед вами выступают ученики 6Г класса, русский народный танец
1 ведущий(Таһир)
Җир шарын уртага алыйк та
Җыр барлыйк, шатланыйк, әйдәле,
Гөр килсен, шатлансын бар дөнья
Бүген бит бәйрәм.
Каршы алыгыз, 8А сыйныфы укучысы Борошович Полина (саксофон)
2 ведущий (Резедә):
Дружба народов не просто слова,
Дружба народов навеки жива.
Дружба народов счастливые дети,
Колос на ниве и сила в расцвете.
11111
4 ведущий(Женя):
А если взять творцов искусства,
Известных нам, как Пушкин ,Тукай?
Их лирику переполняют чувства,
И воспевает каждый свой язык и край!
Сезнең алдыгызда 3Асыйныфы укучысы Фәйзуллина Алия (шигырь) /
— 1 ведущий (Таһир)
Әйе, бөек рус шагыйре Пушкин кебек үк татар халкының сөекле шагыйре Тукай да татар теленең сафлыгына, гүзәллегенә дан җырлаган, тел язмышы, халык язмышы өчен борчылган. Авыр чакларда, сорауларга җавап таба алмый борчылганда, без әле дә Тукайга мөрәҗәгать итәбез.
Каршы алыгыз, 4А сыйныфы укучысы Кашапова Илүзә ”Иң матур җыр”
2 Ведущий (Резедә):
Пусть на твоей земле,
Мой Татарстан прекрасный,
Смеются дети и цветут сады.
Не будет тесно людям разных наций.
Встречайте, Сайфуллина Наталья Ивановна с украинской народной песней “Про рушник”
Выступает учениөа 10А класса Ахмедова Джейла «Горы»
3 ведущий (Илүзә):
Бу дөньяның төсен, ямен, зәүкын
Кем аркылы ,ничек белдем мин?
Бишектә үк мине өйрәтүчем,
Туган телем — бәгърем,син ул,син!
Встречайте, ученица 2Г класса Потапова Аделина, “Яратам”
1 ведущий (Таһир)
Туган җирем – Идел буе,
Һәркемнең бар туган иле
Туган җирем кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
2 ведущий (Резедә):
Известна истина простая:
Все люди, хоть из разных стран,
Важнее слов не представляют.
Чем Родина, Ватан.
Сезнең алдыгызда 6а сыйныфы укучылары11111? 6Б сыйныфы укучылары, Зәлидә
2ведущий (Резедә).:
В международный день родного языка
На языке родном тебе мы пожелаем:
Люби язык, храни на день и на века!
Не забывай мелодию родного языка.
1ведущий (Таһир).:Тел ачылгач туган телдә әйтә алсаң: “Әни!” дип,
2ведущий (Резедә).: Тел ачылгач үз телеңдә әйтә алсаң:”Әти!”-дип,
1 ведущий (Таһир).:Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас”
2 ведущий (Резедә).: Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң: “Әни!”-дип,
1 ведущий (Таһир).: Соң минутта әйтә алсаң: “Әти!”- дип,
1 ведущий (Таһир).: Күзләреңә яшьләр тыгылыр
Все вместе: Туган телең әнә шул булыр.
Каршы алыгыз, 9б сыйныфы укучылары«Казан урамнары” җыры.
1 ведущий (Таһир):-Шуның белән телләр көненә багышланган кичәбез тәмам. Игътибарыгыз өчен зур рәхмәт. Саубулыгыз!Сәхнәдә катнашучылар төрле телләрдә “саубулыгыз” сүзен әйтәләр (украин, мордва, азәрбайҗан, инглиз, француз, рус, татар телләрендә)
Каталог всероссийских педагогических конкурсов
Подать заявку на публикацию авторского материала в СМИ
Программа Международных педагогических конкурсов
Программы повышения квалификации педагогических работников
автор: Шайхразиева Эльмира Ренатовна
Воспитатель МАДОУ №108 “Счастливое детство”
Сценарий праздника “День родного языка”—”Туган тел”
Сценарий утренника
День родного языка, «Туган тел»!
Звучит музыка на песню «Туган тел»(сл.Г.Тукая)
Ведущий1 .
И туган тел, и матур тел
Әткәм-әнкәмнең теле.
Дөньяда күп нәрсә белдем
Син туган тел аркылы.
Ведущий 2.
О, язык родной, певучий,
О родительская речь!
Что ещё на свете знал я,
Что сумел я уберечь?
Ведущий 1.
Исәнмесез, балалар, тәрбиячеләр! Хәерле көн! Бүген без туган телебезгә багышланган кичәгә җыелдык. Барлык илләрдә дә 21 февраль туган тел көне буларак билгеләп үтелә.
Һәр кешенең иле бер генә булган кебек, туган теле дә бер генә. Телгә баланы аның иң газиз, иң якын кешесе – әнисе өйрәтә, шул телдә аңа бишек җырлары җырлый, иркәли. Шуңа күрә аны халык ана теле дип атый.
Ведущий 2.
Здравствуйте, ребята! Для чего же мы собрались сегодня? 21 февраля каждый год весь мир отмечает «Международный день родного языка». В мире существует очень много языков. Ещё когда вы только родились и были совсем крохами, ваши мамочки напевали вам колыбельные песни на вашем родном языке. А как вы понимаете, что такое родной язык? (тот, на котором мы разговариваем). На каком языке вы разговариваете? Какие бывают языки? Почему люди учат языки других народов?
А теперь дети прочитают стихотворение о родном языке.
Ребенок1.
Татарча да яхшы бел,
Русча да яхшы бел.
Икесе дә безнең өчен
Иң кирәкле, затлы тел.
Ребенок 2.
На «Пять» татарский надо знать
И русский надо знать на «пять».
Вокруг два языка слышны.
Они нам дороги, нужны.
Какие пословицы о языке вы знаете?
Язык до Киева доведет.
Слово не воробей, вылетит – не поймаешь.
Держи язык за зубами.
Видна птица по перьям, а человек — по речам.
Язык острее бритвы.
Теле барның иле бар.
Әдәп башы – тел.
Дөньяда иң татлы нәрсә дә тел, иң ачы нәрсә дә тел.
Ведущий 2. Отгадайте загадку:
Эти яркие сестрички,
Дружно спрятали косички
И живут семьей одной.
Только старшую открой,
В ней сидит сестра другая,
В той еще сестра меньшая.
Доберешься ты до крошки,
Эти девицы -…(Матрешки)
Танец матрёшек.
Ребенок3.
Без – татарлар! Шушы исем белән
Җирдә яшәү үзе зур бәхет.
Яшибез без бу җирдә
Бар халыклар белән берләшеп.
Ребенок 4.
Наш Татарстан
Дружбой славится
Нам жить в Татарстане
Очень нравится.
Ребёнок 5.
Йөри безнең бакчага
Бик күп төрле балалар.
Төрле-төрле телләрдә
Сөйләшә белә алар.
Төрле костюмнар киеп
Йөрибез җырлап-биеп.
Атадык без бу бәйрәмне
Дуслык бәйрәме диеп.
Ведущий 2
Наш детский сад посещают дети разных националностей. Каждый народ говорит на своем родном языке: татары – на татарском, русские – на русском, чуваши – на чувашском, башкиры – на башкирском. У каждого народа свои обычаи, традиции, свои наряды. Поскольку мы живем в Татарстане начнем ознакомление с татарами, их одеждой, традициями и их бытом. Татары основное население Татарстана. Как называется столица нашей Республики? Татарский народ очень самобытный, богатый традициями и своей культурой.
Слайд 2,3.
Мы с вами познакомились многими татарскими народными сказками и играми на занятиях, сейчас давайте вместе сыграем в народную игру
Татарский танец
“Кәрия-Зәкәрия”
Балалар түгәрәк ясап басалар һәм иптәшләреннән берсен уртага чыгаралар да аның турында җырлыйлар. Кушымтаны җырлаганда уртада торучы бала бии, башкалар кул чабалар.
Бу бик яхшы укучы,
Бу бик яхшы укучы.
Аның укуы яхшы,
Аннан үрнәк алыгыз.
Кушымта:
Кәрия — Зәкәрия коммая,
Кәрия — Зәкәрия коммая,
Кәри комма, Зәкәрия,
Зәкәрия коммая.
Бу бик яхшы җырлаучы,
Бу бик яхшы җырлаучы.
Аның җырлавы яхшы,
Аннан үрнәк алыгыз.
Кушымта.
Бу бик яхшы биюче,
Бу бик яхшы биюче.
Аның биюе матур,
Аннан үрнәк алыгыз.
Кушымта.
Ведущий1:
Прав был великий татарский поэт Г. Тукай.
С народом России мы песни певали,
Есть общее в нашем быту и морали
Один за другим проходили года,
Шутили, трудились мы вместе всегда
Вовеки нельзя нашу дружбу разбить
Нанизаны мы на единую нить.
(Слайд 6,7).
Русские костюмы тоже очень красивые, в зависимости от возраста, статуса и по какому поводу одевается костюмы немного отличаются.
(Башкорт көе яңгырый)
Ведущий 2: На территории Поволжья живет башкирский народ. Они разговаривают на своем башкирском языке. Издревле они славились тем, что были искусными охотниками. Они разводили лошадей и из лошадиного молока делали очень полезный для здоровья напиток-кумыз. Башкирские женщины ткали ковры, вышивали на полотенцах.
(Слайд 
1 ребёнок: Башкирский костюм очень богат декоративной отделкой. Основу башкирского костюма составляет нательное платье (кулдэк) с оборками и жилеткой.
2 ребёнок: Самым богатым элементом костюма были нагрудники (сэлтэр). Они оберегали девушку от злых духов.
3 ребёнок: Украшения у женщин: серьги,браслеты, перстни – изготовлялись из серебра,кораллов, бисера и монет. Чем больше украшений, тем богаче девушка!
4 ребёнок: Праздничный женский головной убор назывался калябаш. Высокая шапочка с широкой лентой. Расшивалась бисером и серебром.
5 ребёнок: У древних башкир существовало поверье, как спастись от нечистой силы. Если за девушкой гналась нечистая сила, то она должна была бросить какую-либо дорогую часть из своей одежды и помолиться. Тогда погоня прекращалась.
Ребята, давайте попробуем с вами поздороваться и сосчитать до 10 на разных языках (на русском, татарском, английском, немецком, марийском, турецком и др.)
Татарская народная игра “Чума үрдәк, чума каз”.
Балалар бер-берсенә карап (ике саф булып) тезелешеп басалар. Бер бала так кала, ул балаларга карап баса. Балалар бала исемен әйтеп җырлыйлар. Җыр бетүгә, так калган бала саф арасыннан үтә, үзенә пар таба, артка барып басалар. Ялгыз калган бала алга чыгып баса, уен дәвам итә.
Чума үрдәк, чума каз,
Чума үрдәк, чума каз,
Тирән күлне ярата, ярата.
Тирән күлне ярата, ярата.
Булат үзенә иптәш сайлый
Булат үзенә иптәш сайлый,
Ул Алсуны ярата, ярата.
Ведущий: Чувашский край, с какой любовью
Ты с малых лет меня растил
И душу радует сыновью
Размах твоих растущих крыл.
Ведущая: Следующий народ-марийцы. Они проживают в Республика Марий-Эль, столица Йошкар-Ола.
Детский сад у нас хорош.
Лучше сада не найдешь.
И споем сейчас о том,
Как мы весело живем.
Җыр “Кояшлы ил”
Кояшлы ил-безнең ил,
Күге аның гел аяз, гел аяз.
Кыш китерсә Кыш бабай,
Чәчәк алып килә яз.
Чәчәк алып килә яз.
Һавасы да, җире дә,
Салават күпере дә, ля-ля-ля
Яңгыры да, кары да,
Безгә якын бары да.
Безгә якын бары да.
Ведущий 1.
Телебезне күңел гөле итеп
Саф көенчә саклыйк гомергә.
Рухи дөньяң булсын халкың моңы
Туган телең йөрсен синең белән бергә.
Ведущий 2.
Родной язык – цветок души.
Ты сохрани его на веки.
Чтоб дети, внуки вспоминали
Родной язык уберегли.
Ведущий 1.
Кадерле балалар, хөрмәтле кунаклар, менә сезнең белән саубуллашыр чак та җитте. Сау булыгыз! Бүгенге бәйрәм кичәсе сезнең күңелләргә дәрт өстәсен.
Ведущий 2.
Дорогие друзья! Вот и подошел к концу наш праздник. Пусть наша встреча останется добрым воспоминанием в ваших сердцах. Успехов вам и доброго здоровья.
Сценарий
«Халыкара туган тел көне»
Татар теле һәм әдәбияты укытучысы
Тумакова Илһамия Абзалтдин кызы
әзерләде
2016 ел
Сценарий: “Халыкара туган тел көне”
Максат: Туган як, татар теле, татар халкының көнкүреше турында белемнәрен ныгыту; милләтебез, туган телебез – татар теле белән горурлану хисләре, әдәплелек тәрбияләү.
Алдан әзерлек: балалар белән туган як, туган тел турында әңгәмә үткәрү; шигырьләр, милли уеннар өйрәнү, халкыбызның элекке яшәеше турында сөйләшү, Г.Тукай, аның иҗаты турында белемнәрен ныгыту, читек бизәү.
1 алып баручы: Хәерле көн, дуслар, балалар, кунаклар!
И, туган тел, и, матур тел,
Әткәм-әнкәмнең теле.
Дөньяда күп нәрсә белдем
Син туган тел аркылы.
Туган тел! Һәркем өчен дә газиз сүз бу. Чөнки иң кадерле, берни белән дә алыштырып булмый торган “әти”, “әни”, “әби”, “бабай” сүзләрен туган телдә әйтәбез. Безнең туган телебез-татар теле зур тарихлы, бай, җырлы-моңлы тел.
2 алып баручы: Добрый день, друзья, дети, гости!
О язык мой, мы навечно
Неразлучные друзья
С детства стало мне понятно
Радость и печаль моя.
Дети, не зря мы сегодняшний праздник начали со стихотворения Габдуллы Тукая “Родная речь”. Ведь мы отмечаем праздник “День родного языка”. У человека в семье близкие и родные люди-это его родители. Значит и язык, на котором они говорят, называется родным.
Каждый народ-это своя неповторимая культура, история, образ жизни, традиции, и, конечно же, язык. Язык нам дорог как родная мать, наши предки назвали его родной язык. Ведь только тот человек способен учить другие языки, кто знает в совершенстве свой родной язык, читает и интересуется культурой своего народа, любит и гордится своим родным языком.
1алып баручы: Әйе, балалар, без бүген бик зур бәйрәмгә, халыкара туган тел көненә җыелдык. Безнең туган телебез – татар теле. Без туган телебезне зурлап татар телендә шигырьләр сөйләрбез, җырлар җырларбыз, татар халык уеннары уйнарбыз.
2 алып баручы: Сегодня мы собрались, чтобы отметить “Международный день родного языка”. Этот день был утвержден на Генеральной конференции ЮНЕСКО и установлен День празднования 21 февраля. На земном шаре существует около шести тысяч языков. Среди них татарский язык и русский язык считаются одним из богатых и красивых языков. И наш город и наш детский сад иногонационален. Наш детский сад посещают дети разных национальностей: татары, русские, башкиры, чуваши, ураинцы, марийцы, турки и другие национальности. В нашем детском саду дети учатся говорить на двух государственных языках. И знание мастерства своеого языка покажут они сегодня.
1 бала: Халкым теле миңа – хаклык теле.
Аннан башка минем телем юк.
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
2 бала: Язык ты русский изучи, друг юный мой!
Тебе и мне он близок и родной.
В нем столько музыки и столько красоты!
Всем сердцем, всей душой его полюбишь ты!
Мы братским языком его зовем-
Так много теплоты сердечной в нем!
3 бала: Дөньяда иң-иң матур ил
Ул минем Туган илем.
Дөньяда иң-иң матур тел
Ул минем туган телем.
“Балам!” –диеп, туган телдә
Эндәшә миңа әткәм.
“Әнием!” – диеп, әниемә
Мин туган телдә әйтәм.
4 бала: Мне, нерусскому, близок и дорог.
Замечательный русский язык.
Я постиг его строй в разговорах
И к нему, как к родному, привык.
Мне открыла сокровища мира,
Все, что буду я вечно беречь,
Вдохновенная русская лира,
Многозвучная русская речь.
1 алып баручы: Әйе, “әни, диеп безнең телебез ачылган
“Әни”, диеп яшибез җирдә.
Бишек җырлары җырлаган
Әниебез бит безгә.
“Бишек җыры” җырлана.
5 бала: Туган телемдә сөйләшеп
Яшим мин Туган илдә.
“Туган ил” дигән сүзне
Әйтәм мин туган телдә.
Иң изге хисләремне мин
Туган телдә аңлатам.
Шуңа күрә туган телне
Хөрмәтлим мин, яратам.
6 бала: Уму и сердцу язык твой проводник,
Без него ты попадешь в тупик.
Язык твой – жизнь твоя, твои мечты,
Ты без него уже не ты.
Стук в дверь, заходит «НЕЗНАЙКА».
Незнайка: Здравствуйте, ребята, что это за праздник?
Ребенок: Международный день родного языка.
Незнайка: А что это за день? Я не знаю никакие языки.
1 алып баручы: Не расстраивайся, Незнайка. Дети тебя сейчас научат, они знаю много языков. Дети, скажите, как по-татарски «Доброе утро?»
Дети: Хәерле иртә!
2 алып баручы: Как по-английски “Доброе утро?”
Дети: Good mooning!
1 алып баручы: Как по- немецки “Доброе утро?”
Дети: Гутен морген!
2 алып баручы: Как по-чувашски “Доброе утро?”
Дети: Ыра Ир пулдар!
Незнайка: Какие вы оказывается умные, знаете много языков. И я хочу остаться у вас. Можно?
Язнаю татарскую песню “Мин яратам сине Татарстан” . Давайте вместе споем.
1алып баручы: Татарский язык и русский язык, язык Тукая, язык Пушкина-это языки братья. Мы умеем петь, играть, общаться на этих языках. И у нас у всех есть родная страна.
2алып баручы: Туган җирем-Идел буе,
Һәр телнең бар туган иле.
Туган җирем кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
7бала: Татар теле минем туган телем
Сөйләшүе рәхәт ул телдә.
Шул тел белән көйлим…
Шул тел белән сөйлим
Милләттәшем булган һәркемгә.
Татар теле минем туган телем,
Бәхетем ул, сүнмәс шатлыгым.
Шул тел белән уйлыйм,
Шул тел белән җырлыйм
Тоям аның һәрчак сафлыгын.
Татар теле минем туган телем
Саклый аны батыр милләтем.
Әби-бабай теле, атам-анам теле,
Күңелем тулы аңа хөрмәтем.
8бала: Мы в любимом Татарстане
Дружно, весело живем.
По-татарски и по-русски
Мы танцуем и поем.
Веселиться вместе с нами
Всех друзей к себе зовем.
Русский народный танец
1 алып баручы: Халкыбыз элек–электән тапкыр, зирәк булган. Тел турында мәкальләр, әйтемнәр, табышмаклар, мәзәкләр уйлап чыгарган.
2 алып баручы: Телебез турында бик күп мәкальләр бар. Хәзер сезнең белән бер уен уйнап алабыз.
Уен “Мәкальләр чылбыры”
Балалар, кулга кул тотынышып, түгәрәккә басалар. Бер-берсенә туп биреп, мәкаль әйтешәләр. Бер бала мәкальне башлый, икенчесе дәвам итә.
- Иң татлы тел – (туган тел, анам сөйләп торган тел.)
- Язык-(душа народа.)
- Сөйдергән дә тел, (биздергән дә тел.)
- Язык (до Киева доведет.)
- Теле барның (юлы бар.)
- Не спеши языком, (торопись делом.)
- Телләр белгән — ( илләр белгән.)
- Слово не воробей, (вылетит не поймаешь.)
- Кем эшләми, (шул ашамый)
- Язык – (ключ к знанию.)
- Бәхетле баланың (теле татлы.)
1алып баручы: Балалар, бу мәкальләрдәге хикмәтле сүзләр безнең йөрәгебездә саклансын!
9 бала: Татарча да яхшы бел,
Русча да яхшы бел.
Икесе дә безнең өчен
Иң кадерле тел.
10бала: И родной тел, и красивый,
Мамам-папамның теле.
Мог я узнать күп нәрсәне
Син родной тел аркылы.
Бу языкта коляскада
Мамам сказку көйләгән
А затем төннәр буе
Бабуля рассказ сөйләгән.
А потом, ни сәбәптәндер,
Өйрәткәннәр рус язык.
Якобы, тик шушы телдә
Алам духовный азык.
Татар халык уены “Түбәтәй”
(Түбәтәй тукталган кеше табышмакка җавап таба)
Табышмаклар :
- Сөяге юк, теше юк, Сөйләмәгән сүзе юк. (Тел)
- Всегда во рту, а не проглотишь. (Язык.)
- Ул өстенә җәй дә, кыш та энәле күлмәк кия. Шулай да аны әнкәсе, йомшагым диеп сөя (Керпе)
- Мокрый теленок, за оградой лежит. (Язык.)
- Бик күп телләрне белсә дә, сөйләшми бер телдә дә.
Өйрәним, дисәң, өйрәтә, карышмый беркемгә дә. (Китап.)
- Русской речи государь, по прозванию… (словарь.)
- Теле юк, үзе аңлата. (Китап.)
11 бала: Туган ил ул-алтын арышлар,
Туган ил ул-зифа камышлар.
Туган ил ул-иркен болыннар,
Болыннарда нәни колыннар.
12 бала: Пусть мир торжествует на свете!
И дружат народы Земли!
Пусть радуются все дети,
Пусть в счастье живут они!
13 бала: Туган тел – иң татлы тел,
Туган тел – иң тәмле тел.
Тәмле дип, телең йотма,
Туган телне онытма!
2алып баручы: Әйе, балалар, үз туган телеңне онытырга ярамый.
14 бала: Әле укый белмәсәк тә,
“Туган тел”не җырлыйбыз.
Бу-Тукай абый бүләге,
Иң гүзәл бу җыр, дибез.
1алып баручы: наш сегодняшний праздник начали со стихотворения Габдуллы Тукая, заканчивать его хотим тоже с его же словами и песней написанной на его слова.
“… С народом россии мы песню певали,
Есть общее в нашем быту и морали…
Вовеки нельзя нашу дружбу разбить
Нанизаны мы на единую нить”.
2алып баручы: Без-татарлар!
Шушы исем белән
Җирдә яшәү –үзе бер бәхет.
Без татарлар!
Яшибез без җирдә
Бар халыклар белән гөрләшеп.
Без татарлар!
Татар исемен без
Горур йөртә торган бер халык.
Без татарлар!
Шулай диеп белә
Безне бөтен дөнья, бар халык.
Җыр “Туган тел”
12. 2 нче алып баручы
Уму и сердцу язык твой проводник,
Без него попадёшь ты в тупик.
Язык твой – жизнь твоя, твои мечты,
Ты без него уже не ты.
1 нче алып баручы
И минем җандай кадерлем,
И җылы, татар телем!
Кайгылар теле түгел син,
Шатлыгым теле бүген.
Тик синең ярдәм белән мин,
Тик синең сүзләр белән
Уйларын йөрәккәемнең
Дөньяга әйтә беләм.
Без төрле, ләкин бергә!
-
“Я,ты, он, она” җыры яңгырый ( Катнашучылар музыка астында сәхнәгә чыгалар , фотога төшәләр)
-
Семенов Матвей 3а “Мин кояшны яратам”
-
1нче алып баручы
И, туган тел, и, матур тел
Әткәм-әнкәмнең теле
Дөньяда күп нәрсә белдем
Син туган тел аркылы
2нче алып баручы
Родной язык — святой язык,
Отца и матери язык,
Как ты прекрасен! Целый мир
в твоем богатстве я постиг!
Алып баручылар тамашачылар белән төрле телләрдә исәнләшәләр: Исәнмесез! Здравствуйте! Привіт! Guten Tag! Гамарджоба! Hello! Прывітанне! Аван! Шумбрат!
Концерт номеры:1. 1нче б сыйныфы укучысы Фазерахманова Илмира башкаруында керәшен халык җыры.
3.1нче алып баручы. Сегодня – Международный день родного языка. Он был провозглашён генеральной конференцией ЮНЕСКО в ноябре 1999 года и впервые праздновался 21 февраля 2000 года в штаб- квартире организации в Париже.
2нче алып баручы. История праздника имеет трагическое начало. Дата
21 февраля выбрана потому, что именно в этот день в 1952 году были убиты
5 студентов, которые принимали участие в демонстрации за предоставление
родному им бенгальскому языку государственного статуса в Пакистане, часть которого позже стала независимым государством Бангладеш.
1нче алып баручы. Дөньяда 7000 гә якын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин.
Концерт номеры — 2.
5а сыйныфы укучысы Итурралдэ Антуанет башкаруында испан телендә шигырь (эчтәлеген алып баручы сөйли)
4. 2нче алып баручы. В конституции РФ 1993 года в статье № 16 чётко сформулирован закон о равенсте языков. Позже был принят Федеральный закон «О языках народов РФ”
Город Набережные Челны — многонациональный по своему составу, здесь проживают люди 62 национальностей.
Сама история становления города Набержные Челны стала примером дружбы и мирного сосуществования представителей многих национальностей.
1нче алып баручы.
И в нашей школе обучаются представители 15 национальностей. В школе всего 1328 детей, из них 521 русских, 404 татар, 20 таджиков, 9 чувашей, 8 украинцев , 7 азербайджан,5 удмуртов, 4(четверо) армян ,по3 даргинца ,башкира и езида, 2 казаха, 4 марийца, мордвы и по 1 представителю турецкой, узбекской, белорусской, мордовской национальностей.
Концерт номеры 3. Стихотворение великого поэта – героя татарского народа Мусы Джалиля на татарском языке читает ученица 8В класса Сабирова Азалия, участница городского конкурса чтецов
5.1нче алып баручы.
Тел –тарихи күренеш. Ул кешеләрнең хезмәт процессында үзара фикер алышу ихтыяҗы нәтиҗәсендә туган. ЮНЕСКО билгеләве буенча, шулар арасына кергән 14 телдә, ягъни гарәп, рус, татар, немец, итальян, испан, португал,бенгал, кытай,япон, урду, һинд, телләрендә дөнья халкының 70%ы сөйләшә.
2 нче алып баручы.
Василь Быков в своей статье «Язык – душа народа» писал, что язык – самое ценное богатство народа. Есть национальный язык, следовательно, есть и национальность. Это не только средство общения, но и выражение характера народа, его самобытности, своеобразный генофонд национальной культуры.
Концерт номеры 4.Ученица 8А класса Мандзюк Вероника исполняет песню на своём родном украинском языке.
7. 2 нче алып баручы.
— Азалия, а ты знаешь пословицы на родном языке?
— Әйе, Әдилә, беләм. Ә син?
— Я тоже знаю. А давай посоревнуемся, кто больше?
|
1. Говоря даже в шутку Подумай с минутку. |
1. Уйнап сөйләсәң дә уйлап сөйлә |
|
2.Не должен язык управлять умом – Надобно размышлять с умом. |
2.Сүз сөйли белгән ирмәк, Сөйли белмәгән имгәк. |
|
3.Сказанное слова назад не возвращается. |
3. Сөйдергән дә тел, Биздергән дә тел. |
|
4.Слово не воробей, вылетит не помаешь. |
4.Әйткән сүз аткан ук |
|
5. Сначала подумай – потом говори |
5. Башта уйла, аннан эшлә. |
|
6. Меньше говори – больше дела твори. |
6. Телләр белгән Төмәнгә җиткән. |
|
7. Не храбрись словом, а покажи делом. |
7. Теле барның иле бар. |
|
8. У скромного работает рука, а у хвастунишки кончик языка. |
8.Телләр белгән илләр гизгән. |
|
9. Щедр на слова, скуп на дела. |
9. Тел күңелнең ачкычы. |
|
10. Сам себя не хвали, пусть другие тебя хвалят. |
10. Тырышлык — зурлык, ялкаулык – хурлык. |
-
Азалия, какая ты умница так много пословиц знаешь. Молодец!
-
Син дә афәрин,Әдилә. Ә сез, балалар туган телегездә мәкальләр беләсезме соң?
-
А вы, друзья знаете ли пословицы на своём родном языке?
(Залдагы балалар мәкальләр әйтә)
8. 2 нче алып баручы
— Вы тоже молодцы, ребята
1нче алып баручы
Һәр халык өчен туган тел – иң кадерле, иң куәтле, иң моңлы, иң назлы тел. Казахлар өчен – казах теле, белоруслар өчен – белорус теле, марилар өчен – мари теле, башкортлар өчен – башкорт теле…
2 нче алып баручы
Для каждого народа родной язык – самый дорогой, самый сильный, самый могучий и красивый. Для казах – казахский язык, для татар – татарский, для русских – русский, для башкир – башкирский. А теперь учащиеся 3,5,6,7 классов расскажут вам стихи на своих родных языках.
Концерт номерлары 5.
— Ученица 3Е класса, Абушова Ханума, читает стих на азербайджанском языке.
— — Ученица 3Е класса, Эргашзода Агзамджон, читает стих на таджикском языке.
— Ученик 5А класса, Алихан Муллагасаноглу, читает стих на тюрецком языке.
-Ученица 6В класса, Петросян Вика, читает стих на армянском языке.
-Ученица 6А класса, Бондаренко Диана, читает стих на польском языке.
— Ученица 7Б класса, Павлова Дарья, читает стих на белорусском языке.
— Ученица7А класса, Исанова Полина, читает стих на марийском языке.
— Ученица 7Б класса, Алиева Гульбахар, читает стих на даргинском языке.?
9. 1нче алып баручы
Төрле милләт кешеләре элек-электән җыр-моңга, шигырьгә генә түгел, биюләргә дә бик оста булган.
Биюченең итәкләре
Бии, бии кыскара
Биючегә сүз әйтмәгез
Бии-бии остара.
Концерт номеры 6 .
Башкирский народный танец «Аккош» исполняет ученица 5А класса Султанова Эвилина
1 нче алып баручы: :
Туган оясыннан аерылган кош
Канатына мәңге ял тапмый,
Туган телен яратмаган кеше,
Башкаларның телен яратмый.
Перед вами выступает Ученица 9Б класса Исакова Катя (сыграет на флейте татарскую мелодию “Кечкенә вальс”)????
Концерт номеры 7.
А теперь перед вами выступает ученицы 8В класса-победители городского конкурса “Диалог”, занявшее 3место (слайд)
9. 2 нче алып баручыУчителя татарского языка Сарварова Лейла Радифовна и Салимгараева Римма Фирдависовна со своими учениками приняли участие на городском конкурсе газет посвященный международному дню родных языков(слайд)
10. 1 нче алып баручы: Газетаның исеме “Бердәмлек” — “Единство”,ул төрле телләрдә нәшрият ителгән һәм лаеклы рәвештә лауреат булган. Афәрин аларга! (Кул чабарга)
2 нче алып баручы
Дружба народов не просто слова,
Дружба народов навеки жива.
Дружба народов счастливые дети,
Колос на ниве и сила в расцвете.
Примером такой дружбы является многонациональная команда ребят 8Д класса , которая второй год активно участвует в городском проекте «Экватор мира» , а сегодня их объединила тюбетейка — национальный головной убор восточных народов
1, 2 нче алып баручы бергә
Не дай повесить родному языку ярлык.
Наследие твоё – твоя земля и твой язык
И искажать его невеждам не давай,
Об этом ты, дружок, не забывай.
Концерт номеры 8 .
1 нче алып баручы. Ә хәзер сезнең алдыгызда 8В сыйныфы укучысы Миршарипов Рубин патриотик рухта язылган шигырь сөйли.
Шәмсия Җиһангирова «Сиңа дәшәм татар баласы»
10. 1 нче алып баручы
—Дуслар, бу күркәм бәйрәмебезне татар халкының бөек шагыйре Г. Тукай сүзләренә язылган “Туган тел” җыры белән тәмамларбыз. Бу җырны басып
җырлыйбыз.
( Хором стоя поём песню “Туган тел”)
Казан шәһәре Идел буе районының ”Катнаш төрдәге 160 нчы номерлы балалар бакчасы“ муниципаль автономияле мәктәпкәчә белем учреждениясе
“Туган тел” көненә
багышланган кичә
Төзеде:
Татар теле тәрбиячесе
Гатауллина Ләйсән
Таһир кызы.
Максат:
-туган телебезгә карата әти-әниләрдә,балаларда кызыксыну һәм мәхәббәт тәрбияләү;
-татар халык әкиятләрен белү күнекмәләрен тикшерү;
-бәйләнешле сөйләм телен үстерү.
Җиһазлау:аудиоязмалар,ноутбук,мольберт,төрле рәсем слайдлары,түбәтәй,проектор.
Туган тел көненә багышланган кичә.
Балалар музыка астында залга керәләр
Бакчабызда бүген бәйрәм
Бәйрәмнең дә ниндие.
Барыбызда көтеп алган,
Безнең туган тел көне!
Исәнмесез,кадерле әти-әниләр.Хәерле кич!Бүген бездә бәйрәм.Туган тел көне.Без туган телебезне зурлап татар телендә җырлар җырларбыз,татар халык уеннары уйнарбыз.
1бала Дөньяда иң-иң матур ил,
Ул минем туган илем.
Дөньяда иң-иң матур тел,
Ул минем туган телем.
2бала. Туган телемдә сөйләшеп
Яшим мин туган илдә.
“Туган ил”дигән сүзне дә
Әйтәм мин туган телдә.
Ә хәзер,”Әссәләмәгәләйкүм” җырын җырлап алырбыз.
(балалар урыннарына утыралар.)
Зурлар төркеме балалары һәм әти-әниләр катнашындагы ярышыбызны башлыйбыз.Әти-әниләрне 2 төркемгә бүлдек.Алар арасыннан тапкырларын,зирәкләрен сайлап алдык.Беренче командабыз Кояш,2 командабыз Йолдыз.
Ә хәзер командалар бер-берсен сәламләп китсеннәр әле.
1ком.Йолдыз командасына бездән сәлам.
Безнең девиз:Эзләргә,табарга,бирешмәскә!
2 ком.Кояш командасына бездән сәлам.
Безнең девиз:Без акыллы,без зирәк,безгә белем бик кирәк!
Шулай итеп,1турны башлап җибәрәбез.Беренче турда экранда Казанның истәлекле урыннары
буенча рәсемнәр күрсәтелә. Дөрес итеп,уйлап җавап бирергә кирәк.(Кремль,Сөембикә манарасы, Милли музей ,М.Җәлил исемендәге опера һәм балет театры,Сәйдәшев исемендәге концерт залы, Г.Тукай музее,Кол Шәриф мәчете,Камал театры,М.Җәлил һәйкәле,Казан дәүләт университеты.)
Ә хәзер музыкаль тукталыш.Балалар белән “Түбәтәй” уенын уйнап алырбыз.(Марат шигырь,Гульназ Нурисл.жырлый,Севда бии,Табышмак,Радмир әтәч булып кычкыра.)Рәхмәт,балалар.
2 турга кучәбез.
Командаларга “Туган җирем Татарстан “буенча сораулар бирелер.Уйлап җавап бирәбез.(Слайд юк)
1.Татарларның милли бәйрәме (Сабантуй)
2.Шүрәле әкиятенең авторы кем?(Г.Тукай)
3.Татар халкының милли ашларын беләсезме?(чәк-чәк,өчпочмак,бәлеш,пәрәмәч,бавырсак)
4.Татар халкының милли киемнәрен санап чыгыгыз.(читек,камзул,калфак,түбәтәй,алъяпкыч)
5.Татарстанның беренче президенты кем?(М.Шәймиев)
6.Татарча балалар өчен нинди тапшырулар беләсез?(Күчтәнәч,Тамчы –шоу)
7.Татарча балалар өчен нинди газета-журналлар беләсез?(Сабантуй,Салават купере,Ялкын)
8.Республикабызның төп табигый байлыгы(нефть)
9.Татарстанда ничә зур елга бар?(4 зур елга бар)
(В Татарстане сколько самых крупных рек?)
10.Нинди елгалар?(Идел,Кама,Нократ,Агыйдел)
(Волга,Кама,Вятка,Белая)
Бераз ял итеп алабыз.Балалар башкаруында парлы бию карап үтәрбез.
3 турга күчәбез.Экранда бирелгән мәкальләрне дәвам итәргә.
1.Җиде кат үлчә (бер кат кис)
2.Егет кешегә җитмеш төрле( һөнәр дә аз.)
3.Аш белән атканга (таш белән атма.)
4.Аерылганны аю ашар(бүленгәнне бүре ашар)
5.Алма агачыннан (ерак төшми)
6.Теле барның(иле бар)
Музыкаль тукталыш.”Күрсәт әле үскәнем”җырын тыңлап үтәрбез.
4 тур.Түбәтәй,алъяпкыч ,читек үрнәкләрен бизәү.(балалар,әти-әниләр)
5 турга да якынлаштык.Экранда күрсәтелгән татар әкиятләренең исемнәрен белергә кирәк.Беренче слайдта нинди әкият рәсеме сурәтләнгән.
(Су анасы,Шурәле,Өч кыз,Кәҗә белән сарык,Куян кызы,Сертотмас үрдәк,Чукмар белән Тукмар,Койрыклар.)
Балалар белән “Чума үрдәк ,чума каз “уенын уйнау
6 турда Татар халкының бизәнү әйберләрен атау. Экранга карап ашыкмыйча җавап бирергә кирәк.(чулпылар,алкалар,беләзекләр,калфаклар,
түбәтәйләр)
7 турда Сүзләрнең антонимнарын табарга.(матур,чиста,ак,сәламәт,якты,салкын)
Кичәбезне Г.Тукайның “Туган тел”җыры белән тәмамлыйбыз. Барыгызга да зур рәхмәт. Киләсе очрашуларга кадәр .
Тукай теле— туган тел
Тәрбияче: Хәерле көн, хөрмәтле әти—әниләр, кадерле
балалар!Сезне күрүемә бик шатмын.
—Балалар, мин сезгә иртәнге елмаю бүләк итәм!
Ягез әле, сез дә, миңа һәм яраткан әниләрегезгә елмаю бүләк итегез
әле!
—Балалар,кәефләрегез ничек? (Кояшлы иртә кебек, Тукай телен ,
анам телен өйрәнергә дип килдек.)
—яле, кем әйтә хәзер нинди ел фасылы хакимлек итә? (Яз). Язнын икенче
ае— апрель.Апрель – бәйрәмнәргә бик бай ай. Менә бүген 26 апрель —
бөек шагыйребез Габдулла Тукайның туган көне. Без бүген аның
тормышы һәм иҗаты белән кыскача гына танышып китәрбез.
Г. Тукай 1886 елныӊ 26 апрелендә Арча районы Кушлавыч
авылында туа. Бик яшьли ятим кала, төрле—төрле кешеләр
тәрбиясендә яши. Кечкенәдән үк шигырьләр укырга яраткан
«кечкенә Апуш» үзе дә Габдулла Тукай дигән бөек шагыйрьгә
әверелә. Һәм бүген без, балалар, сезнеӊ белән шушы матур
шигырьләрне сөйләп ләззәтләнербез.
1 бала:Туган телне яттан сөйләп,
Үсеп җиткәнбез шулай.
Барлык татар балалары
Ярата сине, Тукай
2 бала:Иң матур җир кайда дисез,
Билгеле Кырлай инде.
Барча әкият геройлары
Кырлайда туган инде.
3 бала:Әкиятләрен сөйләп, тыңлап,
1. Татар халык җыры “Туган тел”.
АНА ТЕЛЕ
Һәркемгә дә иң газиз тел – ана теле,
Анда гына сабый чакның раушан гөле –
Кышкы кичтә әбиләрнең әкиәтләре,
Әниләрнең бәллү җыры, бәллү көе.
Ана телем, сине йөзелеп яратканга,
Очам дисәк, безгә булдың канатлар да;
Дошман белән көрәшкәндә – үткен кылыч,
Балдай татлы – дуслар белән сайрашканда.
Җырларның да иң татлысы сиңа генә,
Уйларның да иң яктысы синдә генә.
Туган илең, туган телең матурлыгы
Якты илһам бирми икән кемгә генә!
Кайчагында адашкандай булам да мин,
Уңны – сулны шәйләмичә егылам димен.
Туган телем балкыта да барыр юлны,
Күз алдымда ярылып ята кыйблам минем.
Хәерле кич хөрмәтле кунаклар, кадерле дуслар!
Без бүген туган җиребезгә, туган телебезгә багышланган
кичәгә җыелдык. Һәр кешенең иле бер генә булган кебек, туган теле дә бер генә.
Белгәнебезчә, 21 февраль – Халыкара туган тел көне буларак
билгеләп үтелә. Бәйрәмне билгеләл үтү көне итеп 21 февраль сайланган, чөнки
1952-нче елның шушы көнендә Пакистанда 5 студент үтерелә. Алар бангла телләрен
дәүләт теле итүне таләп итәләр. Соңрак Пакистанда Бангладеш дип аталучы
мөстәкыйль дәүләт барлыкка килә. Шушы вакыйгадан соң 47 ел үткәч, 1999-нчы елда,
21 февраль Бъангладеш тәгъдиме белән ЮНЕСКО тарафыннан Халыкара туган тел көне
дип игълан ителә.
Туган телдә җырлый чишмә.
Туган телдә шаулый таллар.
Туган телдә дәшсәм генә,
Туган җирем мине аңлар.
2. Рөстәм Яхин “Кыш бабай белән аю рус биюен башкаралар”.
Һәр кеше өчен туган тел бердәнбер һәм ул – газиз. Бәлки ул
украин теледер,ә бәлки чуваш, я мари, я татар, яки рустыр. Нинди генә булмасын,
туган тел – һәркем өчен горурлык билгесе булырга тиеш, һәм һәркем аны сакларга,
якларга бурычлы.
Туган тел! Һәркем өчен дә газиз бу сүз. Безне хыялланырга,
җор телле булырга өйрәткән.Әкиятләребезне, табышмак һәм мәкальләребезне, моңлы
һәм хисле иткән җырларыбызны туган тел аша ишетәбез.
3. Фәрид Яруллин “Таң кызы”.
Дөньда иң-иң матур ил
Ул – минем туган илем.
Дөньяда иң-иң матур тел
Ул – минем туган телем.
Туган телемдә сөйләшеп.
Яшим мин туган илдә.
“Туган ил” дигән сүзне дә
Әйтәм мин туган телдә.
Иң изге хисләремне мин
Туган телдә аңлатам.
Шуңа күрә туган телне
Хөрмәтлим мин, яратам.
4. Луиза Батыр-Булгари музыкасы, Фәкил Әмәк сүзләре “Кулчатыр”.
Тел – безнең гомер юлдашыбыз. Әйе, кешенең бөтен тормышы тел
белән бәйле. Туганнан алып, соңгы сулышына кадәр, тел һәм сүз – кешенең
аерылгысыз юлдашы. “Сүз бөек нәрсә ул. Бөек, чөнки сүз белән кешеләрне
берләштерергә мөмкин, сүз белән аларны аерырга да мөмкин, сүз белән кешедә
нәфрәт уятырга да мөмкин”,- дигән рус әдибе Л.Н.Толстой.
5. Луиза Хайрутдинова “Күңелле сәяхат”.
Тел – тарихи күренеш. Ул җәмгыятькә бәйле рәвештә үсә,
үзгәрә, камилләшә. Азербайҗан, башкорт, казак, үзбәк, кыргыз, төрек, чуваш, якут
һәм башка телләр белән бергә, татар теле төрки телләр гаиләсенә керә. Хәзерге
көндә Татарстанда 70-тән артык милләт яши, ә Казан халкының дүрт йөз меңе –
татар. Татар теле зур үсеш юлы үткән һәм иң камил телләрнең берсе булып санала.
6. “Ал чәчәк”. Рөстәм Ахметшин көе.
Безнең туган телебез – татар теле. Күп гасырлык тарихы
булган, дөньядагы иң дәрәҗәле 14 тел исәбенә кергән, чит илләрдә дә өйрәнелә
торган, камилләшкән, Моабитның таш диварлары эчендә дә тынмыйча, аның калын
стеналарын “тишеп чыгып”, бөтен дөньяга яңгыраган, утларга – суларга “салсалар”
да, “ассалар – киссәләр” дә исән калган, сынмаган – сыгылмаган, баш имәгән горур
тел!
И минем җандай кадерлем,
И җылы, тере телем!
Кайгылар теле түгел син,
Шатлыгым теле бүген.
7. Рөстәм Абязов “Алмагачларым”.
Туган җирем – Идел буе,
Һәр телнең бар туган иле.
Туган җирең кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
Халкың кебек уңган да син,
Хезмәттә син көне – төне.
Ир – егетләрдәй дәртле
Гайрәтле син, татар теле.
Яндың да син, туңдың да син,
Нишләтмәде язмыш сине.
Дөньяда күп нәрсә күрдең,
И мөкатдәс, Тукай теле.
8. Ренат Еникеев “Көй”.
Бик борынгы чордан ук татар теле илчелек теле вазифасын
башкарган. Белгәнебезчә, татар теле – ЮНЕСКО тарафыннан бөтен дөнья халкы
аралаша ала дип саналган 14 телнең берсе, җир йөзендәге хәзерге 30-дан артык
төрки телләреннән мондый югары бәяләнгән бердән бет тел. Бу – туган телебез
белән горурланырлык мөһим мисал.
9. Ильяс Якубов “Кургаш солдатлар маршы”.
Туган тел — Туган җир кебек кадерле һәм газиз. Чөнки ул кеше
күңелендә иң күркем сыйфатлар тәрбияләүнең күәтле чарасы. Ул әби – бабай, әткәй
– әнкәй теле; дөньяга күзең ачылырга, әйләнә – тирәне танып белергә, мөңлы
көйләребезне аңларга ярдәм итә торган тел. Үз телеңне белмәү, ана телендә
аралаша алмау кимчелек кенә түгел, зур югалту.
10. Ренат Еникеев “Парафраз”.
Туган телем күп еллардан бирле
Чәчәк ата йөрәк түрендә.
“Әнкәй” дигән иң беренче сүзне
Мин әйткәнмен татар телендә.
Газиз телем гасыр диңгезләрнен
Кичә-кичә килгән ерактан.
Шушы телдә, бәхет теләп илгә
Җырлалымны миргә яңгыратам.
Туган оясыннан аерылган кеше
Канатына мәңге ял тапмый,
Туган телен яратмаган кеше
Башкаларның талан яратмый.
11. Рөстәм Яхин “Элегия”.
Туган тел сүзенә зур мәгънә салынган. Ул – “Ватан”, “туган
җир”, “ата-ана” сүзләре белән бер үк дәрәҗәдә торучы бөек сүз.
Туган илкәй…
Бу исемдә язгы таңнар…
Бу исемдә җанга рәхәт татлы моң бар.
Бу исемдә киләчәгем һәм үткәнем,
Туган халкым, туган илем,
Туган телем.
“И туган тел, и матур тел”,-дигән Тукай, һәм шунда ук аның
матурлыгын сиздереп: “Әткәм – әнкәмнең теле” дип тәөстәгән. Бу сүзләрдән
күңелләргә җылылык иңә, үз телеңне хөрмәт арта, күңелләрдә моңлы көйләр туа.
12. Леонид Любовский “Шүрәле шаярулары”.
Киләчәкнең башы бүгендә
Нинди шатлык картлык көнендә
Оныкларың сиңа рәхмәт әйтә
Матур итеп туган телендә.
Өйрәнсеннәр телебезне
— Саумы сез,- дип дәшәргә.
Язсын Ходай бергә – бергә
Бик матур, дус яшәргә.
Үз телен белсен сабыйлар,
Шатландырсын киләчәк.
Ана телендә сөйләшсә
Ул халык яшиячәк.
13. Ринат Харисов сүзләре, Резеда Ахиярова музыкасы “Бәхетле булыгыз”.
Шуның белән “Туган телем – иркә гөлем” дип аталган кичәбез
тәмам.
Игътибарыгыз өчен зур рәхмәт.
Яңадан очрашуларга кадәр.
Т
атарстан Республикасы Азнакай муниципаль районы
Муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе
“Актүбә 2 нче урта гомуми белем бирү мәктәбе”
«И туган тел, и матур тел!»
(шигырь бәйрәме)
Азнакай районы, Актүбә 2 нче урта
гомуми белем бирү мәктәбенең I категорияле
татар теле һәм әдәбияты укытучысы
Гаскәрова Эльвира Мәхмүт кызының
дәрес эшкәртмәсе
2012
21 нче февраль – Халыкара туган тел көне
Тема. “Татар теле- анам теле”
Максат:
— туган телгә — ана телебезгә мәхәббәт тәрбияләү;
— телебезне сакларга һәм якларга кирәклеген төшендерү;
— туган телнең матурлыгын тоярга өйрәтү.
Җиһазлау: плакатлар (“Без Туган илебезне һәм телебезне яратабыз”, “Туган телне өйрәнү – бөек эш ул”, “Русча белү кирәк, үз телеңне белү тиеш.”); рәсемнәр, Г.Тукай; М.Җәлил портретлары, “Халыкара туган тел көне”нә слайд – шоу.
21 нче февраль – халыкара
туган тел көне
1 нче алып баручы : Хәерле көн димен барчагызга,
Кояшлы көн телим гөлләргә,
Сөйкемлелек телим яшь кызларга
Ә батырлык сезгә — егетләргә!
2 нче алып баручы: Добрый день, дорогие друзья! Сегодня мы собрались не случайно. По решению ЮНЕСКО именно 21 февраля — Международный день родного языка. Сегодня большой праздник. И в этом зале собрались представители разных национальностей, чтобы воспеть свой родной язык – великий, необъятный, «живой, как жизнь».
1 нче алып баручы: 21 февраль – Халыкара туган тел көне. Дөньяда 7000 гә якын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин. Мәсәлән Силец Дини телендә 1 кеше, Африка урманнарында яшәүче ючи кабиләсе телендә 5 кеше генә сөйләшә.
2 нче алып баручы : Один из постулатов древности гласит: «Врата мудрости никогда не бывают закрытыми». Изучая родной язык, (а у нас в республике, это государственные языки – русский, татарский, а для других национальностей – это чувашский, марийский, мордовский и другие языки), вам, возможно, удастся чуть пошире распахнуть эту таинственную дверь мудрости
1 нче алып баручы: Татар теле – ЮНЕСКО тарафыннан бөтендөнья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телнең берсе. Бу – туган телебез белән горурланырлык мөһим фактор.
2 нче алып баручы : Туган тел. Һәркем өчен дә газиз сүз бу. Чөнки иң кадерле, бернәрсә белән дә алыштырылмый торган “әни”, “әти”,”әби”, “бабай” сүзләрен башлап туган телдә әйтәбез. Туган үскән ил-җирнең якынлыгын, Ватанның газизлеген без туган тел ярдәмендә тойганбыз. Шагыйрьләребезнең матур-матур шигырьләрен ятлап, әле дә куанабыз, рухланабыз.
1 нче алып баручы : — Укучылар, туган тел турында кемнәр нинди шигырьләр иҗат иткән?
Анам теле миңа – халкым теле,
Аннан башка минем халкым юк.
Йөрәгендә халкы булмаганның
Кеше булырга да хакы юк, — дип язды Башкортстанда яшәп иҗат итүче Ф.Гарипов.
2 нче алып баручы Ә Атнабаев туган тел турында:
Күкрәк сөтедәй саф ана телен
Әйдәндердем мама теленә.
Ни урысча, ни татарча белмәс
Имгәтелгән буын тилерә, — диде.
1 нче алып баручы — Ә менә Вил Казыйханов, Г.Тукайның “Туган тел” шигыренә ияреп, менә мондый шигырь юллары тезгән. “И родной тел” дип атала. Аны безгә Максименко Д сөйләп күрсәтер.
И родной тел, и красивый тел,
Мамам-папамның теле,
Мог я узнать күп нәрсәне
Син родной тел аркылы.
Бу языкта коляскада
Мамам сказку көйләгән.
А затем төннәр буенча
Бабуля рассказ сөйләгән.
А потом, ни сәбәптәндер
Өйрәткәннәр рус язык.
Якобы тик шушы телдә
Алам духовный азык.
Почему же нас детсатта
Сиңа өйрәтмәделәр?
В школе, когда обучали,
Синдә сөйләтмәделәр?
И родной тел, и красивый тел,
Мамам-папамның теле,
Только я их обвиняю
Өйрәтмәгәнгә сине.
И родной тел, аңлаталар,
Можно жить и без синсез,
Мама, папа и бабуля
Оставили меня телсез.
1 нче алып баручы. Бүген бу залда татар телен яратучы укучылар җыелган. Алар татар телендә шигырьләр сөйләрләр. Зур уңышлар телибез сезгә! Хәзер сүзне аларга бирәбез.
9 “Б” сыйныф укучысы
Прохоров Д Э.Мөэминова “ Туган телем”
7 “Б” сыйныф укучыларының чыгышы
Жандарова Альбина — “Бакчачы” Муса Җәлил
Филатов Вадим — Г.Тукай “Туган авыл”
Прохорова Юлия — Мазунов “Яз килә”
6 “Б” сыйныф укучысының чыгышы
Гулова Зилия — Г.Тукай “ Кышкы кич”
2 “А” сыйныф укучыларының чыгышы
Шагавәлиев И — “ Тукайга багышланган күргәзмә”
Шагавәлиева Г — “ Тукайга”
3 “Б”, 3 “В” сыйныф укучыларының чыгышы
Зиятдинова Римма ,Кәримова Адиля — Х.Туфан “Агыла да болыт агыла”
5“А” сыйныф укучысының чыгышы (үзе язган шигырь)
Мөслимов Тимур — “ О Тукае”
3 “Б” ,3 “В” сыйныф укучыларының чыгышы – Җыр “Казан кичләре”
1 нче алып баручы Тел турында халык әйткән мәкальләрне тыңлап китегез.
Теле барның – иле бар,
Теле барның – халкы бар.
Тел белгән – дана, тел белмәгән – бәла.
2 нче алып баручы
Тел – белемнең баскычы, акылның – ачкычы.
Тел сөйли, баш эшли.
Телгә ихтиярсыз – илдә игътибарсыз
Тел Төмәнгә илтә – ди халык мәкалләре.
4 “В” сыйныф укучыларының чыгышы
Закиров Салават — Х Туфан “Давылда”
Хикматуллин Рамиль – Х.Туфан “Тургай нигә эндәшми?”
7 “В” сыйныф укучысының чыгышы
Раянова Гүзәл (үзе язган шигыре)
8 “Б” сыйныф укучысының чыгышы
Гайсин Дамир — Н.Әхмәдиев “ Кеше бул”
2нче укучы. Бөек кешеләрнең тел турында әйтелгән сүзләр
“Сүз – бөек нәрсә ул. Бөек, чөнки сүз белән кешеләрне берләштерергә мөмкин, сүз белән дошманлаштырырга мөмкин, сүз белән кешедә нәфрәт уятырга мөмкин”. (Л.Толстой)
“Языку мы учимся и должны учиться непрерывно, до последних дней” (К. Паустовский)
“Халык сөйләмендә тел яшәсә, халык үзе яши, халык сөйләмендә тел үлдеме, тел иясе буларак, халык үзе үлә” (К.Ушинский)
1нче укучы. “Туган ил”, “Туган тел” сүзләре һәрвакыт бергә яшиләр, аерылгысыз булып яшиләр” (С.Хәким)
“Величайшее богатство народа — его язык. Тысячелетиями накапливаются и вечно живут в слове несмежные сокровища человеческой мысли и опыта» ( М.Шолохов)
«Билгеле, русча белү бик кирәк, ә үз телеңне белү – тиеш. (Г.Ибраһимов)
2нче укучы.- Чыннан да, без татар телен дә, рус телен дә өйрәнергә һәм яхшы белергә тиеш. Пушкин, Лермонтов, Достоевский,Толстой әсәрләрен укып аңлау безне рухи яктан баета. Татар һәм рус телләре дәүләт дип игълан ителде. Ул телләрнең икесен дә яхшы белү – безнең бурычыбыз.
1нче укучы Родные языки множества наций , проживающих у нас в Татарстане «Нанизаны словно на нитку одну». Их цель одна – передать мудрость, накопленную веками – своим потомкам. 7 “Б” сыйныф укучысы казак телендә шигырен сөйли Филатов Вадим — Абай Кунакбаев “ Өч тел”
2нче укучы Шәйхи Маннур язган сүзләре белән без кичәбезне тәмамлыйбыз. Безгә аны Хамедов Фаррух сөйләп күрсәтер.
“Яратыгыз” җыры яңгырый.
Туган телем-татар теле
(21 февраль- Бөтендөнья тел көне)
Максат: ана теленең бөеклеген, гагизлеген күрсәтеп, туган телне ихтирам
итү хисе тәрбияләү.
Вожатый: Хөрмәтле укытучылар, укучылар.1999 елда, ЮНЕСКО ның Генераль конференциясе тарафыннан 21 февраль-Бөтендөнья тел көне итеп билгеләп үтү турында карар кабул ителә. Һәм бу дата 2000 елдан башлап Бөтендөнья күләмендә билгеләп үтелә. Безнең мәктәт тә бу чарадан читтә калмый.
Татар теле… Тугач та иң газиз кешеңнән ишетә башлаган, күп гасырлык тарихы булган, Каюм Насыйрилар, Мәрҗәниләр, Тукайлар нигез салган, 7 млн. халык сөйләшкән, дөньядагы иң дәрәҗәле 14 тел исәбенә кергән, чит илләрдә дә өйрәнелә торган, бүгенге көндә җитлеккән, камилләшкән, теләсә нинди катлаулы фәнне өйрәтергә мөмкинлеге булган, Моабитның таш диварлары эчендә дә тынмыйча, аның калын стеналарын тишеп чыгып,бөтен дөньяга яңгыраган, утларга-суларга салсалар да, ассалар-киссәләр дә исән калган, иң-иң авыр кимсетүләргә дә түзгән, сынмаган-сыгылмаган, баш имәгән горур татар телем.
Кемнәр генә сиңа сокланмаган һәм кемнәр генә мактау җырламаган?! Кемнәр генә синең ярдәмеңдә дөньяны танып-белмәгән һәм уй-хисләрен башкаларга сөйләмәгән?!
Бүгенге кичәбезне сиңа багышлыйбыз, туган телем-татар теле.
1 укучы И минем җандай кадерле,
И җылы. Тере телем!
Кайгылар теле түгел син,
Шатлыгым теле бүген.
Тик синең ярдәм белән мин,
Тик синең сүзләр белән
Уйларын йөрәккәемнең
Дөньяга әйтә беләм.
2 укучы Туган тел төшенчәсенә зур мәгънә салынган. Ул Ватан, туган җир, ата-ана сүзләре белән бер үк дәрәҗәдә торучы бөек, кадерле сүз. Ул телне шуңа күрә туган тел дип атыйлар да. Ул телгә баланы аның иң газиз, иң якын кешесе-әнисе өйрәтә, шул телдә аңа бишек җырларын җырлый, иркәли, юата. Шуңа күрә халык аны ана теле дип тә атый.
(“Тал бишек” җыры).
Вожатый Кеше тормышында бишек җырларының урыны дәрәҗәле. Һәркем аны, сабый чакның якты истәлеге итеп, гомеренең соңгы көннәренә кадәр күңел түрендә саклый. Ул җырлар газиз ана, туган ил, туган тел кебек изге төшенчәләр белән бергә йөри. Бу табигый да, чөнки бала шигьри матурлык, аналарның йөрәк җылысы, үз халкының рухы белән тәүге кат шушы бишек җырларында очраша. Бары тик ана гына баласына үз телендә изге теләкләрен тели.
(Сәхнәгә “бала” күтәреп «ана» чыга. Ул бишек җыры җырлый, баласына теләк тели).
Әлли-бәлли итәр бу,
Йокыларга китәр бу.
Бәү-бәү итеп, күз йомып
Изрәп кенә китәр бу.
Әлли итәр бу бала,
Бәлли итәр бу бала,
Үз халкына, үз иленә
Хезмәт итәр бу бала.
нәсел агачын дәвам итүче бул, улым;зирәк, акыллы, тәмле сүзле, шәфкатьле, миһербанлы бул;сау-сәламәт, тәүфыйкьлы, озын гомерле бул, балам;күркәм холык-фигыльле, горур бул, якты маяк булып балкы;мәрхәмәтле бул, балам, олыны олы, кечене кече ит;йомшак күңелле бул, әти-әниеңә сөенечләр китереп яшә!
3 укучы Туган тел-иң татлы тел,
Туган тел-иң тәмле тел.
Тәмле дип телең йотма-
Туган телне онытма!
4 укучы Мин сөйлим анам телендә,
Яшим атам җирендә.
Бу бәхет миңа бирелгән
Туган йорт бишегендә.
Тәүге кабат аяк басып
Сукмактан киттем йөреп
Әйттем анам теле белән:
-Мин җирдә кеше!-диеп.
5 укучы Күзләремне ачты минем,
Иркәләде үз телем.
Үз телем яктыртты юлны,
Үз телем бирде белем.
1 укучы Асыл сүзләреңне, туган телем,
Биреп торчы миңа азга гына.
Бөтенләйгә түгел-вакытлыча,
Тик җитәрлек гомер азагыма.
2 укучы Синнән алган һәрбер сүземне мин.
Күз карасы кебек саклар идем.
Ул сүзләрнең затлыларын алып,
Дога итеп кенә ятлар идем.
3 укучы Халкым теле-хаклык теле.
Аннан башка минем илем юк!
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
Вожатый Татар халкында шундый бер әйтем бар: бауның озыны, сүзнең кыскасы яхшы. Әйе, бу бигрәк тә мәкальләр турында әйтелгәндер. Укучылар, мәкальләрне ни дәрәҗәдә беләсез шуны сынап карыйк, мәкаль әйтешеп алыйк.
— Күңеле турының- теле туры.
— Үткен тел- бәхет,
Озын тел-бәла.
Акыллының теле- күңелендә, Тиленең акылы- телендә.
— Ана баланы ике тапкыр тудыра:
1 кат-тән биреп,
2 кат-тел биреп.
— Яхшының сүзе акыл чыгара,
Яманның теле ачу чыгара.
— Кулы кычыткан эш бозар,
Теле кычыткан сүз бозар.
Телеңне тыйсаң тыныч булырсың.Кешенең үзенә карама, сүзенә кара.Изге сөйләсәң, изге ишетерсең,Яман сөйләсәң, яман ишетерсең.
Кеше күрке-йөз,Йөзнең күрке-күз,
Уйның күрке-тел,
Телнең күрке- сүз.
Авызың кыек булса да, сүзең туры булсын.Яхшыны ишетәсең килсә, яман сөйләмә.
Вожатый Туган телнең бөеклеге, аһәңлеге, матурлыгы турында кайда гына язылмаган да, кемнәр генә җырга салып җырламаган.Татар халкында шундый бер төшенчә бар. Ул риваять дип атала. Риваять сүзе гарәп теленнән алынган. Анда элеккедән килгән яисә буыннан-буынга сөйләнгән вакыйга-хәлләр хикәяләнә. Без дә сезнең игътибарга бер риваять тәкъдим итәбез.
(Риваять сәхнәләштерү)
1 укучы Туган җирем- Идел буе,
Һәркемнең бар туган иле.
Туган җирем кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
2 укучы Җыр булырлык сүзләр биргән
Матур телем-туган телем,
Рәхмәт сиңа! Туган телем-киңдер
Сиңа күңелем түрем.
3 укучы Халыкларга хөрлек биргән
Туган илем
Сине җырлап, итәгеңә башым идем.
Җырла диеп бирде миңа туган илем
Тукай телен, Такташ телен, Җәлил телен.
4 укучы Минем телем-
Меңәрләгән ишләре күк,
Моңлы тел ул.
Үзенә җай, үзенә ятыш,
Аның көе:
“Сак-Соклары”, “Рамайлары!,
“Сарманнары”, “Гөлҗамалы”,
“Карурманы”, “Әллүкие”…
(татар халык җыры)
Вожатый Һәр халыкның туган теле- аның мәдәнияте, тарихи көзгесе. Шуңа да телебез сафлыгы, матурлыгы, аһәңлеге өчен армый-талмый көрәшергә, эшләргә кирәк.
Югары мәдәниятле булуга туган телеңне яхшы белү дә керә. Үз халкына ана телендә хезмәт күрсәтә алырлык хәзерлеге булмаган кешене, ул нинди генә дәрәҗәле эштә эшләмәсен, һич тә югары мәдәниятле кеше дип әйтеп булмый.
Тел ачылгач әйтә алсаң:”Әни!”-дип,
Тел ачылгач әйтә алсаң:”Әти!”-дип,
Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле ул булмас.
Соң минутта әйтә алсаң:”Әни!”-дип,
Соң минутта әйтә алсаң:”Әти!”-дип,
Күзләреңә яшьләр тыгылыр,
Туган телең әнә шул булыр.
Безнең 21 февраль-Бөтендөнья тел көненә багышланган кичәбез тәмам. Игътибарыгыз, ихтирамыгыз өчен рәхмәт!
Кичәбезне Г.Тукайның “Туган тел” җыры белән тәмамласак, бу бер дә артык булмас.